WPROWADZENIE DO LOGOPEDII

zagadnienia do egzaminu

PRZEDMIOT BADAŃ LOGOPEDII

Koncepcja medyczna - ogranicza zakres do zaburzeń, profilaktyki i korekcji mowy

Koncepcja pedagogiczna - rozszerza o problemy kształtowania mowy u dzieci z upośledzeniem słuchu oraz o zagadnienia dotyczące porozumiewania się z głuchoniemymi

! Koncepcja holistyczna / lubelska / autonomiczna (Kaczmarek, Styczek)

Samodzielna nauka z przedmiotem badań - mową. Odrębne metody badania, własny aparat pojęciowy. Zajmuje się wszystkimi aspektami mowy: embriologicznym, patologicznym, społecznym i artystycznym. Integruje wyniki badań dyscyplin zajmujących się mową. Część składowa bloku humanistyczno - biologicznego

DZIAŁY

(całość zagadnień związanych z komunikowaniem się) INTERDYSCYPILNARNOŚĆ!!!

1. Teoria mowy

2. Embriologia mowy ( rozwój mowy u dzieci)

3. Nauczanie mowy dzieci z różnymi upośledzeniami

4. Językowe porozumiewanie się z głuchoniemymi

5. Percepcja wypowiedzi słownej i pisanej

6. Fonetyka artykulacyjna, akustyczna, audytywna i wizualna

7. Zaburzenia komunikacji językowej słownej i pisanej i ich usuwanie ( patologia mowy)

8. Kultura żywego słowa

DEFINICJE LOGOPEDII

I. Styczek - Logopedia to nauka o kształtowaniu mowy, usuwaniu wad wymowy i nauczaniu mowy w przypadku jej braku lub utraty, interesuje się oddziaływaniem na psychikę pacjenta w celu wytworzenia właściwego stosunku do jego wady, przezwyciężania trudności w kontaktach interpersonalnych a także w celu zapobiegania ujemnym wpływom wad wymowy na kształtowanie się osobowości.

! G. Demelowa 1979 - Nauka która tłumaczy odstępstwa od normy rozwoju mowy, czyli zajmuje się etiologią i patogenezą zaburzeń mowy, ich rozpoznawaniem (diagnoza), zapobieganiem (profilaktyka) a także usuwaniem ( korekta, reedukacja), która interesuje się wychowywaniem pod względem mowy, czuwaniem nad jej rozwojem i doskonaleniem oraz poprawą gdy odchyla się od normy

PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA LOGOPEDII

• Prawidłowo przebiegający proces nabywania kompetencji i rozwoju sprawności językowej oraz komunikacyjnej

• Proflikatyka - metody zapobiegania powstawania nieprawidłowości zachowań językowych

• Pochodzenie ( etiopatogeneza) i przyczyny powstawania odstępstw od normy w rozwoju mowy

• Mechanizm powstawania ( patomechanizm)

• Związek z innymi zaburzeniami ( orientacyjno-poznawcze, emocjonalne, motywacyjne, wykonawcze)

• Wpływ na psychikę i funkcje społeczne

• Korekta wad wymowy

• Reedukacja zaburzeń mowy

• Terapia zakłóceń i zaburzeń rozwoju mowy

• Oddziaływanie na psychikę pacjenta - zapobieganie wtórnym skutkom zaburzeń mowy

LOGOPEDIA

teoretyczna stosowana

ogólna specjalna

wychowawcza artystyczna korekcyjna surdologopedia

Związek logopedii z innymi dziedzinami - interdyscyplinarność

Medycyna Pedagogika Psychologia Językoznawstwo Biologia Fizyka

MOWA - DEFINICJE

Wg. B. Kaczmarka (syn) - akt w procesie porozumiewania się, w którym nadawca słownie przekazuje językowo strukturalizowany komunikat ( wypowiedź) a odbiorca ten komunikat percypuje czyli rozumie. Jest to czynność polegająca na budowaniu i odbiorze ( rozumieniu) komunikatów językowych słownych, a czynności tej towarzyszy szereg zachować niejęzykowych.

przy odbiorze - WAŻNY KONTEKST

! wg. L. Kaczmarka ( twórca polskiej logopedii)

mowa jest dźwiękowym porozumiewaniem się ludzi. Jest procesem jednolitym. Można w nim wyodrębnić czynności nadawania mowy i odbioru mowy.

! prof. GRABIAS

MOWA - zespół czynności, jakie przy udziale języka wykonuje człowiek, poznając rzeczywistość i przekazując jej interpretację innym uczestnikom życia społecznego

SKŁADNIKI MOWY:

1. JĘZYK

Wytwór społeczny

- system znaków służący do porozumiewania siew danej społeczności

- dwuklasowy system: symbole + zasady na podstawie których z tych symboli budowana jest wypowiedź

- jest narzędziem myślenia i komunikacji

2. TEKST

Językowo zorganizowana wypowiedź, komunikat. W zależności od rodzaju przekazu może posiadać odmienną postać ( substancje ) determinowaną przez kanał przepływu informacji.

- Treść (myśl) - struktura semantyczna

- Forma językowa - budowa gramatyczna

- Substancja - nośnik myśli

Płaszczyna suprasegmentalna: melodia, akcent, rytm segmentalna: głoski, litery, sygnały

3. NADAWANIE

Przekazywanie informacji różnymi kanałami - mówienie, pisanie, sygnalizowanie…

4. ODBIÓR INFORMACJI

Umiejętność rozszyfrowania treści przez dekodowanie struktury gramatycznej

TEORIA prof. GRABIASA:

3 sfery realizowania zachowań werbalnych:

- biologiczno-fizyczna mowy

działanie aparatu nadawczego (oddechowego), fonacyjnego, artykulacyjnego oraz aparatu odbiorczego - narząd słuchu. Uwarunkowana jest prawidłową pracą i funkcjonowaniem ośrodków mózgowych

- psychiczna mowy

funkcjonowanie w umyśle abstrakcyjnego systemu znaków i reguł gramatycznych. Wiedza nie musi być uświadomiona - kompetencje językowe.

- społeczna języka

można ją opisać w kontekście kompetencji komunikacyjnej

językowe reguły społeczne

językowe reguły sytuacyjne

reguły pragmatyczne

Mowa jest bytem złożonym z kompetencji językowej, komunikacyjnej oraz procesu realizacji tych kompetencji. MOWA= KOMUNIKACJA JĘZYKOWA

kompetencja językowa - nieuświadomiona wiedza NT. budowania zdań gramatycznych - poprawnych i sensownych. To znajomość systemu językowego ( poziom fonologiczny, morfologiczny i składniowy)

kompetencja komunikacyjna - umiejętność zachowania się językowego - wiedza NT. użycia języka w danej grupie społecznej

kompetencja kulturowa UMIEJĘTNOŚĆ UZYTKOWANIA WZORCÓW KULTUROWYCH.

Wiedza na temat zjawisk rzeczywistości powstaje przy udziale języka. Bez pewnego zasobu wiedzy, komunikacja jest niemożliwa ( np. nie mamy kompetencji kulturowej w stosunku do Japonii)

Najpierw wykształca się k. językowa, potem komunikacyjna i kulturowa

UMYSŁOWE SPRAWNOŚCI REALIZACYJNE

- sposoby korzystania z kompetencji zbudowanych w umyśle człowieka.

SPRAWNOŚCI decydują o procesie nabywania kompetencji i sposobach ich wykorzystywania, ujawniają się jako procesy biologiczne i czynności umysłu.

Sprawności biologiczne - to, co związane z percepcją i realizacją

• Słuch fizjologiczny

• S. fonematyczny ( alalia, dyslallia)

• S. muzyczny (zaburzenia prozodii mowy)

• Sprawny mózg, wydolna pamięć

• Właściwie funkcjonujący obwodowy układ nerwowy i działające bez zakłóceń mięśnie i kości narządów mowy

Sprawności umysłowe - jak kompetencje ( k. językowa - sprawność systemowa - budowanie zdań gramatycznych, k. komunikacyjna - sprawność komunikacyjna - sposób korzystania z kompetencji )

rozwój mowy dziecka

etap1 sprawności pragmatyczne - sygnały niejęzykowe - krzyk, płacz - informowanie o potrzebach

etap2 sprawność systemowa - pierwsze elementy systemu językowego - rozwój do 6 r.ż.

etap3 sprawność sytuacyjna - przedszkole, szkoła, interakcje, nowe role społeczne

etap4 sprawność społeczna - przez całe życie

ETAPY PROCESU FORMUŁOWANIA WYPOWIEDZI SŁOWNEJ

1 etap motywacji - ogólny zamysł

2 etap myślenia - cerebracji

3 etap regulacji motorycznej - powstaje program sekwencji ruchu narz. art.

4 etap wykonania biodynamicznego - realizacja ruchów narz. oddechowych, fonacyjnych, artykul.

5 etap kontroli realizacji wypowiedzi - wychwytywane i usuwane błędy

MECHANIZM NADAWANIA I ODBIORU WYPOWIEDZI:

NADAWANIE WYPOWIEDZI

impuls z ośrodków korowych ( psychiczne)

realizacja impulsu przez mięśnie ( fizjologiczne)

ruchy narządów mowy powodujące drgania cząsteczek (fizyczne)

recepcja - odbiór fal dźwiękowych przez aparat słuchowy odbiorcy ( fizjologiczne)

integracja i identyfikacja w ośrodkach korowych ( psychiczne)

PERCEPCJA WYPOWIEDZI

mowa wewnętrzna ( cerebracja ) - (łc. cerebrum `mózg, rozum') fizjol., psych. nieświadome czynności wykonywane przez ośrodki mózgowe.

tekst pomyślany

procesy poznawcze organizujące doświadczenie, wiedze mówiącego dla niego lub w celu przekazu

c. akomunikatywna - organiz wiedzę tylko dla siebie, nie po to by przekazać „wiem dla siebie”

c. kouminkatywna - organiz wiedzę by ją przekazać. Powstaje w wyniku doboru właściwych słów, powiązanych ze sobą zgodnie z obowiązującymi zasadami gramatycznymi.

c. operacyjna - pozwala na zorganizowanie wiedzy i kończy się działaniem ( „jest duszno” - wstaję i otwieram okno )

Kształtowanie mowy u dzieci od pierwszych chwil życia

Usuwanie wad i zaburzeń mowy

Kształtowanie mowy u dzieci z wadami słuchu

Dbałość o kulturę słowa w śpiewie i recytacji

Logopedia stosowana

ZADANIA

---