Logika-ostatni wyk+éad, I rok


1

racja > następstwo

przesłanka wniosek rozumowanie dedukcyjne

wniosek przesłanka rozumowanie redukcyjne

(indukcyjne)

Indukcja zupełna (wyczerpująca)

Stwierdzam, że S(l)aP S (2) a P

S(n)aP

Nie ma więcej przedmiotów typu S, a zatem (wniosek): S a P

Indukcja niezupełna (niewyczerpująca)

Stwierdzam, że S(l)aP S(2)aP

S (m) a P

Są jeszcze inne przedmioty S, ale ich nie badam i ryzykuję

(wniosek): S a P

Wnioskowanie z analogii

Stwierdzam, że S(l)aP S(2)aP S (3) a P

S(n)aP i na tej podstawie ryzykuję (wniosek): S (n + 1) a P

1

NWLXI

Myślenie może być spontaniczne, gdy jego cel nie jest określony, może jednak być kierowane określonymi zadaniami.

Dwa najważniejsze rodzaje zadań myślowych to pytania:

czy jest tak, że p ?

oraz

dlaczego jest p ?

Inaczej - mamy zadania myślowe

czy p ? oraz

dlaczego p?

Procedurami właściwymi do udzielania odpowiedzi na pytania:

czy p ?

są sprawdzanie i dowodzenie,

procedurą właściwą do udzielania odpowiedzi na pytania:

dlaczego p ? jest wyjaśnianie.

Sprawdzanie polega na poszukiwaniu następstwa (wątpliwego) zdania p i próbie ustalenia na podstawie wartości logicznej owego następstwa -

wartości logicznej p.

Załóżmy, iż wiemy, że następstwem p jest q, mamy zatem: jeżeli p, to q. Następnie stwierdzamy (na przykład), że q jest prawdziwe, (czyli sprawdzamy z wynikiem pozytywnym), możemy więc przypuszczać, że i p jest prawdziwe,

wg schematu:

[(p > q) • q] > p

Schemat ten jednakże jest zawodny:

[(p > q). q] > p

0 1111 0 0

więc sprawdzanie z wynikiem pozytywnym dostarcza wniosku niepewnego. Inaczej jest,

gdy sprawdzenie przebiegnie z wynikiem negatywnym, tzn. stwierdzimy, że nieprawda, że q. Wtedy mamy: [(p > q) . ~ q] > ~p, to zaś jest schemat dedukcyjny i jego wniosek jest pewny:

[(p > q) . ~q] > ~p, 10 0 0 10 10 1

1

Na przykład:

Określ czynność myślową bohatera opowieści:

Kobielski wiedział, że jeśliby to była grudka siarki, paliłaby się niebieskawym płomieniem. Zeskrobał ostrożnie scyzorykiem trochę kruchej substancji i przytknął zapaloną zapałkę: płomyk zabarwił się na niebiesko. Wzmocniło to jego pierwszy domysł iż ma do czynienia z siarką poszedł więc do dyżurnego chemika, by się w swych podejrzeniach upewnić.

Przyjmijmy:

p - (to) jest grudka siarki,

q - (to) pali się niebieskawym płomieniem

Kobielski wiedział, że q jest następstwem p, czyli: jeśli p, to q, stwierdził następnie, że q (następstwo) jest prawdziwe, i doszedł do wniosku, że prawdopodobnie p, ale (słusznie !) „poszedł ...się ... upewnić". Czynnością zrealizowaną przez Kobielskiego było więc sprawdzanie z wynikiem pozytywnym, wg (zawodnego) schematu:

[(p > q) . q] > p 0 1 1 1 1 00

Dowodzenie polega na wskazaniu (prawdziwej) racji dla (wątpliwego)

zdania p, czyli na wskazaniu, iż p wynika z prawdziwej racji, czyli na pewno jest prawdziwe, bo z prawdziwej racji może wynikać tylko prawdziwe następstwo. Załóżmy, że racją dla p jest q, czyli: q > p. Stwierdzamy dalej, że q jest prawdziwe. Z tych przesłanek logicznie wynika, że p:

[(q > P) • q] > P

1 0 0 0 1 1 0

Na przykład:

Określ czynność myślową bohatera opowieści:

Miał wątpliwości, czy Hanka myślała kiedyś o nim. Przypomniał sobie jednak jej częste i serdeczne listy z okresu, kiedy był na obozie treningowym i wątpliwości rozwiały się. Przyjmijmy:

p - Hanka myślała kiedyś o nim, q - Hanka pisała do niego listy.

Bohater opowieści słusznie uznał, że jeżeli q, to p. Prawdziwość q była oczywista. Z tego zaś logicznie wynika, że p:

Kq > p) • q] > p

1 0 0 0 1 lo

Bohater opowieści udowodnił, że Hanka myślała kiedyś o nim.

Wyjaśnianie jest wskazywaniem racji dla zdania uznanego; wiemy niewątpliwie, że p, chcemy jednak wiedzieć:

dlaczego p ? Wśród innych zdań szukamy takiego zdania q, które nadawałoby się na rację dla p. Schemat wyjaśniania jest więc taki sam, jak w przypadku dowodzenia

[(q > P) • q] > P

Tyle tylko, że - z braku czegoś lepszego - racja zaangażowana do wyjaśniania może być fałszywa, wszak pamiętamy, że z fałszywej racji może wynikać prawdziwe następstwo. Czasem sprawa jest prosta. Pytamy: dlaczego korek pływa po wodzie ? (dlaczego p?). Wiemy, że korek jest lżejszy od wody (q). Z przesłanek: jeśli q, to p oraz q, wynika, że p. Wyjaśniliśmy, dlaczego korek pływa po wodzie - bo jest od niej lżejszy. Czasem sprawa nie jest prosta. Pytamy: dlaczego świat istnieje ? Przyjmujemy: Bóg stworzył świat. Mamy więc: Jeśli Bóg stworzył świat, to świat istnieje, a Bóg stworzył świat, więc świat istnieje. Jednakże zdanie „Bóg stworzył świat" nie jest pewne, trzeba w nie wierzyć. Czy jednak zdanie to nadaje się do wyjaśnienia zdania „Świat istnieje" (czy nadaje się na rację dla tego zdania) ? Oczywiście, że tak !

Jeśli do wyjaśniania czegoś wykorzystujemy zdanie niepewne, wtedy określamy je jako hipotezę wyjaśniającą.

Przykład:

Określ czynność myślową bohaterki opowieści: Tłum gapiów otaczał człowieka, który tarzał się po chodniku. Zofia nie rozumiejąc w pierwszej chwili co się stało, nachyliła się nad nim. Poczuła silny zapach alkoholu. „Spił się", pomyślała z obrzydzeniem.

Przyjmijmy:

p - (ten) człowiek się tarza, q - (ten) człowiek spił się

Dlaczego p ?

Zofia przyjmuje, ów człowiek spił się, przyjmuje też, że jeśli ktoś spił się, to się tarza. Z tego zaś wynika, że (ten) człowiek się tarza:

[(q > P) • q] > P

Czynnością myślową Zofii było wyjaśnianie. PS

Czy tarzanie się owego człowieka można wyjaśnić hipotezą inną niż „Spił się" ?

Błąd materialny polega na przyjęciu we wnioskowaniu

przesłanki fałszywej za prawdziwą.

Błąd materialny jest błędem pozalogicznym, można go popełnić w każdym rozumowaniu, nie musi prowadzić do fałszywego wniosku,

np.

każda ryba żyje w wodzie, każdy wieloryb jest rybą, więc każdy wieloryb żyje w wodzie.

Błąd formalny {non seąuitur) polega na uznaniu wnioskowania

niededukcyjnego za dedukcyjne

Błąd formalny jest błędem logicznym, można go popełnić w każdym rozumowaniu

prezentowanym jako dedukcyjne, nie musi prowadzić do fałszywego wniosku,

np.

żaden adwokat nie jest sędzią, żaden adwokat nie jest prokuratorem, więc żaden prokurator nie jest sędzią

1

Błąd petitio principi (dosłownie: żądanie zasady)

polega na przyjęciu przesłanki nieuzasadnionej, w toku dowodzenia.

Błąd ignoratio elenchi (nieznajomość tezy dowodzonej) polega na dowodzeniu czegoś innego niż to, co ma być dowiedzione.


1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ostatni wyk+éad z filozofi, I rok
Wyk-ad 3, I rok, Histologia, histologia wykłady
Wyk-ad 2, I rok, Histologia, histologia wykłady
Wyk-ad 4, I rok, Histologia, histologia wykłady
Wyk-ad 5, I rok, Histologia, histologia wykłady
C & C++ Wyklady Politechnika Wroclawska 1 rok informatyki, W03 instrukcje iteracyjne, 2 Wyk?ad: J?zy
Wyk+Ă©ady[1], Biotechnologia 3 rok 1 i 2 sem, Bioinformatyka
c wyk+éad 5, Studia, Rok I, Informatyka, informatyka
c wyk+éad 4, Studia, Rok I, Informatyka, informatyka
c wyk+éad 0, Studia, Rok I, Informatyka, informatyka
wyk ad ostatni z prawa handlowego
c wyk+éad 6, Studia, Rok I, Informatyka, informatyka
c wyk+éad 8, Studia, Rok I, Informatyka, informatyka

więcej podobnych podstron