PRZEDSZKOLNE NIEPOWODZENIA DZIECI,

KTÓRYCH RODZICE PRACUJĄ ZAWODOWO

Niepowodzenia dzieci to bardzo częsty problem wszystkich nauczycieli przedszkoli , niezależnie od typu placówki, w której pracują i własnych doświadczeń, jakie zdobyli w praktyce pedagogicznej. Nawet w przedszkolu wzorowo funkcjonującym spotyka się dzieci wymagających specjalnej opieki , dodatkowych zabiegów wychowawczych i dydaktycznych . Problemy natury wychowawczej bardzo często wiążą się z podobnymi problemami w nauce, wzajemnie się warunkując.

Pierwszym środowiskiem mającym decydujący wpływ na kształtowanie się osobowości, postaw i zachowań społeczno - moralnych, oraz rozwój umysłowy dziecka jest rodzina. Stanowi ona pierwszą i podstawową grupę, w której dziecko się rozwija fizycznie i psychicznie. Tworzą się w niej określone normy regulujące zachowanie jej członków , role i pozycje, wytwarzające wzajemne oczekiwania oraz wymagania. Rodzina kształtuje sylwetkę społeczno - moralną dziecka, któremu dostarcza również pierwszych doświadczeń, tak ważnych w procesie kształtowania postaw. Stanowi również najistotniejszy czynnik rozwoju myślenia dziecka, uczy go kontrolowania swoich reakcji.

Bardzo ważnym etapem w życiu dziecka jest przedszkole, w którym dziecko stawia pierwsze kroki w procesie edukacyjnym. W pierwszych latach nauki w przedszkolu wpływ na dziecko ma już nie tylko rodzina, ale również wychowawca, rówieśnicy i koledzy. Dochodzą również problemy związane z nauką.

W tym to okresie dziecko najbardziej potrzebuje troskliwej opieki, pomocy w rozwiązywaniu różnorodnych problemów, poczucia bezpieczeństwa. Rodzice pracujący zawodowo mają ograniczone możliwości zapewnienia swoim dzieciom właściwej pomocy w nauce, opieki, szczególnie ,gdy ich praca wymaga wielogodzinnej nieobecności w domu . W tej sytuacji rodzina nie jest w stanie w pełni spełnić swoich podstawowych funkcji: opiekuńczej, wychowawczej i rekreacyjnej.

W niniejszym artykule z badań przeprowadzonych w przedszkolach w środowisku wiejskim ( na podstawie mojej pracy magisterskiej) chcę przedstawić problem niepowodzeń przedszkolnych dzieci, których obydwoje rodzice pracują zawodowo.

Niepowodzenia przedszkolne kojarzą się powszechnie z brakiem sukcesów w nauce przez niektóre dzieci. W początkowej fazie niepowodzeń pojawiają się pierwsze, niedostrzegalne jeszcze przez nikogo braki w wiadomościach. Z czasem braki w wiadomościach narastają, a wraz z nimi pojawiają się zmiany w zachowaniu dziecka. Objawia się to brakiem zainteresowania na zajęciach, niechęcią do nauki, płaczem . Najbardziej widoczny objaw takiego stanu to pierwsze negatywne formy stosunku dziecka do przedszkola, czyli niezadowolenia ze swojego przedszkola.

Druga faza - to faza opóźnienia programowego.

Reakcje dziecka na niepowodzenia mogą być różne. Czasami przedszkolak ujawnia swoje konflikty - bójką, krzykiem, lub wycofuje się - zamyka się w sobie.

Na niepowodzenia dzieci w przedszkolu wpływają takie ich zachowania :

• niechęć do nauki,

• agresja słowna,

• opryskliwość,

• nadmierna nerwowość,

• lenistwo,

• kult pieniądza,

• a ponadto brak zaufania do rodziców.

Trudności o charakterze dydaktycznym wiążą się ściśle z trudnościami wychowawczymi. Przeważnie źródłem jednych i drugich są te same czynniki i obydwa rodzaje trudności wzajemnie się warunkują.

Wpływ środowiska rodzinnego na rozwój społeczny dziecka jest bardzo duży.

Prawidłowe funkcjonowanie rodziny zależy przede wszystkim od takich czynników jak:

• walory moralne i społeczne rodziny,

• warunki bytowe rodziny,

• organizacja życia rodzinnego,

• rodzinna atmosfera,

• ilość wspólnego spędzania czasu przez dzieci i rodziców,

• zainteresowania kulturowe rodziców,

• stan przygotowania rodziców do realizacji zadań związanych z wychowywaniem dziecka

Na podstawie zebranego materiału w toku badań, analizy opisowej i statystycznej, sformułowałam najważniejsze wnioski.

Praca zawodowa obydwojga rodziców wiąże się z ograniczeniem kontaktów z dziećmi, a tym samym ograniczoną możliwością pełnienia właściwej funkcji opiekuńczej, wychowawczej, rekreacyjnej.

Współczesna rodzina coraz bardziej traci swoje podstawowe funkcje ,które ulegają przekształceniu i te zarówno opiekuńcze jak i rekreacyjne. Jest to spowodowane nie tylko zmianami społeczno - ekonomicznymi , ale i jej strukturą wewnętrzną. Rodzice dla zapewnienia dzieciom utrzymania podejmują obydwoje pracę zarobkową. Matka i ojciec obarczeni licznymi obowiązkami rodzinno - społecznym, zajęci pracą zawodową poświęcają swemu dziecku zbyt mało czasu i uwagi. Nie dzieje się to nieraz ze złej woli rodziców. Jednak ogrom zajęć i spraw zawodowych uniemożliwia im zapewnienie wnikliwej opieki nad dzieckiem, ponieważ rodzice często „ są gośćmi w domu”.

W czasie ich nieobecności ,opiekę nad dziećmi sprawują najczęściej dziadkowie, krewni, starsze rodzeństwo, czasami też znajomi.

Rodzice przeważnie mają czas dla swojego dziecka dopiero w późnych godzinach popołudniowych lub wieczorem.

Praca zawodowa rodziców ma wpływ na osiągnięcia w nauce i zachowaniu się dziecka w przedszkolu.

Najwyraźniejszy brak opieki ze strony rodziców widoczny jest wtedy, gdy dziecko wymaga największej pomocy w przezwyciężeniu trudności związanych z nową rolą dziecka, przystosowaniem się do przedszkola i wdrażaniu do wykonywania obowiązków „ucznia”.

Dzieci rozpoczynające naukę w przedszkolu wymagają troskliwej opieki, zapewnienia poczucia bezpieczeństwa, pomocy w różnych sytuacjach związanych z nową rolą jaka przypada im do spełnienia, nową sytuacją życiową jaką stwarza przedszkole.

To przecież rodzice winni razem z wychowawcą nauczyć dzieci racjonalnej i systematycznej pracy umysłowej. Matka i ojciec pracując często na różne zmiany, nie mogą należycie spełnić tego warunku. Praca ich dziecka staje się niesystematyczna, co wprowadza chaos w jego rytm dzienny. Występują wtedy zaniedbania w zakresie nauki, a to często prowadzi do niepowodzeń.

Niewłaściwa organizacja życia w rodzinie nie stanowi dobrej motywacji do nauki i właściwej organizacji czasu wolnego dziecka - ucznia.

Dla prawidłowego funkcjonowania i trybu życia dziecka istotne jest racjonalne zorganizowanie pracy szkolnej, oraz stworzenie warunków do nauki.

Dziecko, aby mogło prawidłowo się rozwijać, powinno posiadać wyodrębnione miejsce do nauki. Miejscem tym może być oddzielny pokój lub też wydzielony kącik przeznaczony wyłącznie dla dziecka. Brak ustalonych stałych godzin na naukę , brak własnego miejsca do pracy może wpływać niekorzystnie na edukację tych dzieci i zniechęcać je do nauki w domu.

Niski poziom organizacji życia rodzinnego wpływa ujemnie na kształtowanie się u dziecka umiejętności gospodarowania budżetem wolnego czasu. Niepokojącym jest fakt wysokiego zainteresowania dzieci telewizją i poświęcaniu większości czasu wolnego na programy telewizyjne , gry komputerowe i oglądanie video. Nadmierne przesiadywanie przed telewizorem i komputerem powoduje zmęczenie, rozdrażnienie i ogranicza inne zajęcia dziecka podczas jego wolnego czasu.

Rodzice powinni także zapewnić dziecku warunki do regularnego wczesnego udawania się na odpoczynek nocny. Dziecko wypoczęte i wyspane jest pogodne, lepiej przyswaja sobie materiał realizowany w przedszkolu.

Postawy rodzicielskie wpływają na przebieg kształtowania się charakteru dziecka.

Praca zawodowa rodziców, ich nieobecności , są często przyczyną konfliktów w domu. Awantury domowe osłabiają odporność psychiczną dziecka, poczucie stałej niepewności. Stany te spowodowane są brakiem opieki rodziców, oraz pewnego rodzaju znieczuleniem ich na wiele potrzeb dziecka, które osłabia zbyt wcześnie więzi pomiędzy dzieckiem, a rodzicami i stawia dziecko w trudnej dla niego sytuacji „radzenia sobie samemu”

Obciążeni pracą zawodową rodzice, stres z nią związany wywołuje negatywne postawy u niektórych rodziców wobec dzieci (nawet zdolnych). Postawy te ,mogą prowadzić do powstawania u dzieci negatywnej samooceny, co z kolei ma niebagatelny wpływ na ich osiągnięcia w przedszkolu.

Dzieci rodziców pobłażliwych i odrzucających cechuje brak fantazji, oryginalności myślenia, niski stopień wytrwałości, ciekawości i planowania działania. Dzieci takie mają zdecydowanie mniejszą wiarę w siebie i swoje możliwości, brakuje im odwagi i odporności w przezwyciężaniu trudności i rozwiązywaniu problemów. Gorzej radzą sobie we wszelkiego rodzaju sytuacjach trudnych, wymagających koncentracji uwagi. Dzieciom tym brakuje też motywacji do samodzielnego działania , są niesamodzielne i często bierne. Częściej występuje u nich bardzo silny lęk przed niepowodzeniem, zwłaszcza gdy rodzice stawiają im bardzo wysokie wymagania.

We współczesnych warunkach rodzina uległa daleko idącym przekształceniom. Zmieniła się jej struktura wewnętrzna i funkcje, zmieniła się treść życia rodzinnego.

Czy te przemiany maja korzystny wpływ na rozwój dziecka ?

Czy współczesna rodzina spełnia należycie swoje funkcje wychowawcze, opiekuńcze, rekreacyjne ?

Coraz częściej w literaturze podkreśla się , że w treści i strukturze życia rodzinnego tkwi źródło zaburzeń w rozwoju społeczno - moralnym dziecka, zachwianie jego równowagi emocjonalnej.

Rodzina winna kształtować właściwe postawy, dawać okazję do działalności społecznej, dobrej rozrywki, ale również pomagać w nauce, pomagać w rozumieniu życia we współczesnym świecie, przystosować do niego i ukierunkować charakter dziecka.

Wśród szeregu zaleceń profilaktycznych jedno z naczelnych powinno polegać na niedopuszczeniu do izolacji i dystansu psychicznego między dzieckiem, a rodzicami, by nie stracić możliwości oddziaływania pedagogicznego w trudnym dla wielu dzieci okresie przedszkolnym. Duży wpływ na osiągnięcia w przedszkolu ma rodzina - miłość , sympatia, poczucie bliskości jej członków, oraz atmosfera bezpieczeństwa.

Jak dalece praca zawodowa obydwojga rodziców wpływa na powstawanie niepowodzeń w przedszkolu ich dzieci ? - to pytanie , na które chciałam znaleźć odpowiedź w niniejszym artykule i poddać do rozważania innym.

Urszula Frączek

---