BOGDAN ZAWADZKI
PODSTAWY POMIARU PSYCHOMETRYCZNEGO
Wykład 1. Test jako narzędzie diagnozy psychologicznej - podstawowe pojęcia: pojęcie testu psychologicznego: definicja, zastosowanie, podstawowe wymogi stawiane testom psychologicznym (standaryzacja, obiektywność, rzetelność, trafność i znormalizowanie); pojęcie cechy - ujęcie psychologiczne i psychometryczne.
Wykład 2. Rodzaje testów psychologicznych - demonstracja wybranych metod: historia testów w zarysie; rodzaje testów psychologicznych; przegląd i demonstracja wybranych metod.
Wykład 3. Podstawowe problemy stosowania testów: diagnoza psychologiczna za pomocą testów: aspekt psychologiczny, psychometryczny, metodologiczny i etyczny, ich charakterystyka i konsekwencje dla diagnozy psychologicznej.
Wykład 4. Pomiar różnicowy w psychologii - podstawowe założenia; rozkład normalny oraz podstawowe miary tendencji centralnej i dyspersji; wynik testowy jako suma wyników poszczególnych zadań: średnia wyników jako suma średnich pozycji oraz wariancja wyniku testowego jako suma wariancji pozycji i ich kowariancji; wynik testowy jako suma ważonych i nieważonych odpowiedzi testowych, zalety i wady ważenia odpowiedzi.
Wykład 5. Rzetelność pomiaru testem - podstawowe pojęcia: źródła błędu przy pomiarze psychologicznym, definicja pojęcia rzetelności pomiaru, dwa aspekty rzetelności: rzetelność jako wiarygodność i rzetelność jako stabilność; podstawy teorii rzetelności testów psychologicznych w ujęciu Gulliksena oraz Lorda i Novicka: pojęcie wyniku otrzymanego, wyniku prawdziwego i błędu pomiaru, standardowy błąd pomiaru (Sbp) i standardowy błąd estymacji wyniku prawdziwego (Sbe) oraz standardowy błąd różnicy (Sbr) i ich zastosowanie przy szacowaniu wyniku prawdziwego oraz ocenie istotności różnic wewnątrzosobniczych;
Wykład 6. Rzetelność pomiaru testem - metody szacowania rzetelności: zgodność wewnętrzna, stabilność względna i bezwzględna oraz metoda testów równoległych; zależność rzetelności od jednorodności próby i długości testu.
Wykład 7. Trafność pomiaru testem: pojęcie trafności pomiaru, trafność a rzetelność, rodzaje trafności: trafność treściowa (oraz trafność fasadowa), trafność kryterialna (diagnostyczna i prognostyczna).
Wykład 8. Trafność pomiaru testem (cd): trafność teoretyczna i metody jej oceny: badanie związków między konstruktem a zachowaniem (metoda różnic międzygrupowych, metoda zmian nieprzypadkowych, badanie procesu rozwiązywania testu) oraz analiza macierzy korelacji testu z innymi testami (metoda badania wewnętrznej struktury testu, analiza korelacji i analiza czynnikowa eksploracyjna i konfirmacyjna - trafność czynnikowa, analiza macierzy Wielu Cech-Wielu Metod: pojęcie trafności zbieżnej i różnicowej).
Wykład 9. Podstawowe problemy konstruowania testów: strategie konstruowania testów: indukcyjna, teoretyczna i kryterialna - ich cele oraz specyfika; procedura konstrukcji testów: zasady generowania pozycji testowych (forma pozycji testowych i liczba opcji odpowiedzi), wstępna selekcja pozycji (analiza logiczno-językowa pozycji, analiza trafności treściowej) oraz instrukcja i klucz testowy.
Wykład 10. Podstawowe problemy konstruowania testów: procedura konstrukcji testów (cd) - dobór pozycji do ostatecznej wersji testu na podstawie wskaźników psychometrycznych: moc dyskryminacyjna - pojęcie mocy dyskryminacyjnej pozycji oraz statystyczne metody szacowania mocy dyskryminacyjnej (współczynniki korelacji biseryjnej, punktowo-biseryjnej punktowo-czteropolowej, tj. phi oraz skorygowany współczynnik korelacji pozycja-skala); ładunek czynnikowy: pojęcie ładunku czynnikowego oraz zasady doboru pozycji - wskaźniki różnicowe; wskaźnik rzetelności a wskaźnik trafności pozycji: testy kryterialne; pojęcie krzywej charakterystycznej oraz jej parametry; założenia IRT i możliwości wykorzystania do konstrukcji testów psychologicznych.
Wykład 11. Czynniki zniekształcające wyniki testowe: czynniki zakłócające pomiar kwestionariuszowy: style odpowiadania, tendencja do symulowania oraz aprobata społeczna - ich pojęcia, uwarunkowania osobowościowe i sytuacyjne oraz sposoby kontrolowania, przykłady skal kontrolnych; czynniki zakłócające pomiar testami zdolności: zgadywanie, kontrolowanie tendencji do zgadywania przez instrukcję testową oraz wprowadzenie poprawki na zgadywanie do korekty wyników indywidualnych.
Wykład 12. Podstawowe problemy adaptowania testów: strategie adaptowania testów: transkrypcja, translacja, trawestacja, parafraza, rekonstrukcja - ich cele, specyfika oraz przykłady testów; pojęcie adaptacji demograficznej (płeć, wiek, rasa, status społeczno-ekonomiczny).
Wykład 13. Normalizacja wyników testu: transformacja liniowa (jednostki standaryzowane "z") i nieliniowa wyników surowych na skale o rozkładzie prostokątnym (skala centylowa i decylowa) oraz znormalizowane skale standardowe (wartości znormalizowane "z", skala stenowa, staninowa, tetronowa, tenowa, dewiacyjny iloraz inteligencji); kryteria wyboru właściwej skali standardowej i porównywanie wyników wyrażonych w jednostkach różnych skal.
Wykład 14. Interpretacja wyników testowych: różnice międzyosobnicze i wewnątrzosobnicze (analiza intraprofilowa oraz interprofilowa), sposoby wnioskowania - kliniczny i statystyczny. Zasady przygotowywania i korzystania z podręczników testowych: informacja o teście zawarta w podręczniku testowym, dokumentacja danych psychometrycznych: procedury i statystyki.
Wykład 15. Użyteczność standardowych metod diagnostycznych w praktyce psychologicznej - wyniki metaanaliz dotyczące wybranych metod oraz podsumowanie wykładów.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA DO EGZAMINU:
Ciechanowicz, A., Jaworowska, A. i Szustrowa, T. (1996). Testy Prawo Praktyka. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Hornowska, E. (2001). Testy psychologiczne. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Hornowska, E., Paluchowski, W. J. (2004). Kulturowa adaptacja testów psychologicznych. W: J. Brzeziński (red.), Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów (s. 151-191). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zawadzki, B. (2006). Kwestionariusze osobowości: strategie i procedura konstruowania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
(w języku polskim)
Anastasi, A i Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Brzeziński, J. (2005)(red.). Trafność i rzetelność testów psychologicznych. Wybór tekstów. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Magnusson, D. (1981). Wprowadzenie do teorii testów. Warszawa: PWN (rozdz. 5-11,14-16).
Zawadzki, B. (2002). Temperament - geny i środowisko. Porównania wewnątrz - i międzypopulacyjne. Gdańsk: GWP (rozdz. 3).
(w języku angielskim)
Murphy, K. R. & Davidshofer, C. O. (1998). Psychological testing. Principles and applications (IV edition). Upper Saddle River, N.J.: Prentice-Hall, Inc.
Walsh, W. B. & Betz, N. E. (1995). Tests and assessment (IIIrd edition). Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, Inc.