Ćwiczenie nr 2

TRANSPORT MORSKI

Temat:

Radiotelefon VHF SAILOR

1. Cel ćwiczenia

Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie radiotelefonu VHF Sailor w zakresie obsługi, prowadzenia nasłuchu, wymiany korespondencji oraz zapoznanie się ze spisem stacji brzegowych.

2. Zagadnienia do opracowania

- propagacja fal VHF,

• podział i organizacja morskiego pasma VHF, kanały charakterystyczne,

• Procedury łączności: w niebezpieczeństwie do celów bezpieczeństwa oraz do celów eksploatacyjnych

1. Pytania kontrolne

• na czym polega łączność simpleksowa, a na czym dupleksowa dupleksowa, podaj przykłady kanałów simpleksowych i dupleksowych,

• jakie zasięgi są osiągane na falach VHF,

• co to jest blokada szumów i kiedy jest stosowana,

• co to jest pasmo ochronne kanału 16,

• na czym polega skanowanie,

• co to jest podwójny nasłuch,

• co to są kanały amerykańskie,

• jakie moce stosowane są przy nadawaniu w paśnie VHF,

• jakie emisje stosuje się w paśmie VHF,

• do czego służy kanał 70,

• czy na kanałach dupleksowych można prowadzić łączność w relacji statek - statek, uzasadnij odpowiedź,

• podaj procedurę wywołania alarmowego,

• podaj procedurę wywołania pilnego,

• podaj procedurę wywołania w przypadku ostrzeżenia.

1. Opis układu ćwiczeniowego

• radiotelefon VHF SAILOR,

• Admirality list of radiosignsls t. 1 cz. 1

1.5 Wykonanie ćwiczenia

Uwaga: W trakcie ćwiczenia należy wykonać wszystkie czynności opisane w pkt. 1.5.1 do 1.5. 13. Kursywą podano informacje teoretyczne niezbędne dla właściwego posługiwania się radiotelefonem.

Radiotelefon VHF pracuje w paśmie częstotliwości 156 do 162 MHz, a więc w zakresie fal ultraktótkich - very high frequencies. Fale w tym paśmie rozchodzą się po liniach prostych, co ogranicza zasięg radiotelefonu do około 30 mil. Duży wpływ na zasięg ma wysokość umieszczenia anteny. Zasięg można obliczyć z zależności empirycznej:

gdzie: D - zasięg w km

N - wysokość anteny nadawczej w metrach

O - wysokość anteny odbiorczej w metrach.

W rejonie A1 radiotelefon VHF może być stosowany do łączności fonicznej zarówno w relacji statek - statek jak i w relacji statek - brzeg. W pozostałych rejonach radiotelefon VHF może służyć jedynie do łączności w relacji statek - statek.

W paśmie częstotliwości VHF przeznaczonym do łączności morskiej wydzielono 57 kanałów oznaczonych numerami 1 - 28 oraz 60 - 88. Kanały 75 i 76 z uwagi na to, że ich częstotliwości są bardzo bliskie częstotliwości kanału 16 stanowią pasmo ochronne kanału 16 i wolno na nich prowadzić nadawanie jedynie z ograniczoną mocą.

Kanał 70 jest niedostępny do łączności fonicznej, przeznaczony on jest do pracy w systemie cyfrowego wywołania selektywnego DSC.

Z pozostałych 56 kanałów, część to kanały simpleksowe: 6, 8 - 17, 67 - 69, 71 - 77, 87, 88 , a część to kanały dupleksowe: 1 -5, 7, 18 - 28, 60 - 66, 78 - 86.

W kanale simpleksowym jest tyko jedna częstotliwość, na której prowadzona jest łączność na przemian w jedną i drugą stronę, wymaga to ręcznego przełączania kierunku rozmowy. W kanale dupleksowym są dwie częstotliwości: A i B. W radiotelefonach statkowych częstotliwość A jest częstotliwością nadawczą, a B częstotliwością odbiorczą. W radiotelefonach w stacjach brzegowych częstotliwości te są ustawione odwrotnie, A jest częstotliwością odbiorczą a B nadawczą. Dlatego na kanałach dupleksowych nie można prowadzić łączności w relacji statek - statek, a jedynie w relacji statek - brzeg.

Istotne jest również rozróżnienie między radiotelefonami simpleksowymi a dupleksowymi. W radiotelefonach simpleksowych jest jeden system antenowy, w związku z tym nawet przy pracy na kanale dupleksowym należy ręcznie przełączać kierunek rozmowy. W radiotelefonach dupleksowych systemy antenowe: nadawczy i odbiorczy są rozdzielone, a więc przy pracy na kanale dupleksowym nie zachodzi konieczność przełączania kierunku rozmowy. Wystarczy wcisnąć przycisk nadawania i można rozmawiać jak przez zwykły telefon.

W radiotelefonach VHF stosowana jest dla rozmów fonicznych modulacja fazy lub częstotliwości. Modulacja fazy oznaczana jest symbolem G3E a modulacja częstotliwości symbolem F3E. Bardzo często modulację foniczną w zakresie VHF oznacza się symbolem F3E/G3E simplex (lub duplex) w zależności od rodzaju posiadanego radiotelefonu.

Radiotelefon VHF SAILOR składa się z modułu nadawczo - odbiorczego (jego płyta czołowa przedstawiona jest na rys. 1.5.1.) oraz podłączonych do niego: anteny, słuchawki z przełącznikiem nadawania i zasilacza prądu stałego na napięcie 12 do 14 V.

1. Włącz radiotelefon i ustaw odpowiednio blokadę szumów.

Do włączenia radiotelefonu służy pokrętło oznaczone VOL. Pokrętło to służy jednocześnie do ustawiania poziomu głośności głośnika.

Blokada szumów (SQUELCH) polega na odcięciu od głośnika i słuchawki sygnałów o niskim poziomie, z założenia są to szumy i zakłócenia. Poziom blokady można regulować pokrętłem oznaczonym SQ. W tym celu należy skręcić je maksymalnie w lewo, a następnie obracać powoli w prawo do zaniknięcia słyszanych szumów. Dalszy obrót pokrętła w prawo powodowałby odcinanie również sygnałów użytecznych.

Ponieważ blokada szumów, mimo wszystko, obniża czułość odbiornika nie należy jej stosować w sytuacjach alarmowych (pokrętło SQ powinno być skręcone maksymalnie w lewo).

Rys. 1.5.1 Widok płyty czołowej radiotelefonu VHF SAILOR

1. Sprawdź oddziałanie pokrętła VOL, przy wyłączonej blokadzie szumów, na głośnik i słuchawkę.

2. Ustaw kolejno kilka kanałów jedno i dwucyfrowych. Sprawdź co się dzieje przy próbie ustawienia kanału nieistniejącego np. 45, 89.

3. Wprowadź do skanowania kilka kanałów np. 6, 12, 13, 17. Ustaw czas nasłuchu skanowanego kanału np. 7 s, a następnie 9 s.

Każdą z funkcji opisaną na przycisku kolorem jasnobrązowym uzyskuje się przez wstępne naciśnięcie przycisku SHIFT, jest to sygnalizowane na wyświetlaczu następującym symbolem:

a następnie przyciśnięciem klawisza z żądaną funkcją.

Skanowanie polega na przesłuchiwaniu przez radiotelefon wprowadzonych do skanowania kanałów. Jeśli na którymś z nich pojawi się rozmowa, numer tego kanału zostanie pokazany na wyświetlaczu i rozmowa będzie słyszana tak długo jaki jest ustawiony czas nasłuchu. Po tym czasie radiotelefon sprawdza czy nie ma rozmów na innych skanowanych kanałach, jeśli nie ma to wraca do poprzedniej rozmowy. jeżeli jednak na innym z kanałów będzie rozmowa to wyświetlony zostanie numer tego kanału i usłyszymy ją.

Jeśli uznamy że rozmowa nas dotyczy i odpowiemy naciskając przycisk nadawania na słuchawce, to pozostaniemy na stałe na danym kanale. Po skończonej rozmowie możemy wrócić do skanowania uruchamiając je ponownie.

Do skanowania nie wprowadzamy kanału 16, będzie on i tak przesłuchiwany z uwagi na swoją ważność. Jeśli np. wprowadzimy do skanowania kanały 13 i 17 to sekwencja przesłuchiwania będzie następująca: 16 - 13 - 16 - 17 - 16 - 13 - itd.

Kanały które chcemy skanować należy najpierw wprowadzić do stałej pamięci skanowania. Z reguły, najpierw sprawdzamy co się w niej znajduje. W tym celu należy nadusić przycisk SHIFT, a następnie nacisnąć i przytrzymać przycisk SCAN. Na wyświetlaczu pojawią się kolejno kanały znajdujące się w pamięci skanowania.

Jeśli chcemy dodać jakiś kanał do skanowania należy ustawić jego numer na wyświetlaczu, nacisnąć SHIFT, a następnie SCAN ADD.

Podobnie, jeśli chcemy usunąć jakiś kanał ze skanowania, należy ustawić jego numer na wyświetlaczu, nacisnąć SHIFT, a następnie SCAN DELETE.

Aby uruchomić skanowanie ( po wprowadzeniu żądanych kanałów do pamięci), należy nacisnąć SHIFT, a następnie (bez przytrzymywania) SCAN. To, że radiotelefon, jest w stanie skanowania, sygnalizowane jest dwoma poziomymi kreskami na wyświetlaczu.

Aby wprowadzić żądany czas nasłuchu np. 8 s, należy płynnie wykonać następującą sekwencję: SHIFT - SCAN TIME - 8 - SHIFT - SCAN TIME.

Czas nasłuchu ustawia się w praktyce w granicach 7 - 10 s.

Aby sprawdzić jaki jest ustawiony czas nasłuchu należy nacisnąć SHIFT, a następnie nacisnąć i przytrzymać SCAN TIME.

1. Ustaw podwójny nasłuch na kanale 13.

W morzu obowiązuje ciągły nasłuch na kanale 16. Jeśli chcemy jednocześnie nasłuchiwać innego kanału, można to uzyskać przez funkcję podwójnego nasłuchu (dual watch). Jest to funkcja podobna do skanowania, z tym że przesłuchiwane są jedynie dwa kanały: dowolny kanał roboczy, np. 13 i zawsze kanał 16.

Aby uzyskać podwójny nasłuch należy ustawić na wyświetlaczu numer żądanego kanału roboczego, nacisnąć SHIFT, a następnie DW. Na wyświetlaczu będzie wyświetlany numer kanału roboczego przerywany numerem 16. Jeśli odpowiemy na usłyszane wywołanie na kanale roboczym lub 16, radiotelefon pozostanie na tym kanale na stałe. Po skończonej rozmowie możemy ponownie uruchomić podwójny nasłuch.

2. Dokonaj redukcji mocy.

Radiotelefon VHF SAILIR posiada pełną moc nadawania 25 W. Jest to maksymalna moc dopuszczana przepisami dla radiotelefonów statkowych. Z pełnej mocy korzystamy jedynie w sytuacjach alarmowych i przy łączności na granicy zasięgu. W pozostałych przypadkach należy korzystać z mocy ograniczonej do 1 W.

Aby uzyskać ograniczenie mocy należy nacisnąć SHIFT, a następnie 1 W. Ponowne wykonanie tej sekwencji przywraca moc pełną. Przy pracy z mocą ograniczoną pod wyświetlaczem po lewej stronie świeci się napis 1 W. Na kanałach 75 i 76 można pracować jedynie z mocą ograniczoną do 1 W.

3. Ustaw pracę na kanałach amerykańskich.

Podział na kanały simpleksowe i dupleksowe podany na początku instrukcji odnosi się do standardu międzynarodowego. Na wodach amerykańskich i kanadyjskich oraz na wodach niektórych państw afrykańskich obowiązuje podział na kanały wg standardu amerykańskiego.

Aby ustawić kanały amerykańskie należy nacisnąć SHIFT, a następnie US. Ponowne wykonanie tej sekwencji przywraca standard międzynarodowy. Przy pracy na kanałach amerykańskich pod wyświetlaczem po prawej stronie świeci się napis US.

4. Dokonaj regulacji świecenia wyświetlacza.

W zależności od warunków oświetlenia zewnętrznego, można ustawić żądaną jasność świecenia wyświetlacza. Zmiana stopnia świecenia następuje przez kolejne wykonywanie sekwencji: SHIFT - DIM. Zwróć uwagę na to, że przy jednym z ustawień (którym?) następuje podświetlenie klawiatury.

5. Nadaj wywołanie alarmowe.

Wywołania alarmowe nadaje się w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia lub bezpieczeństwa statku na specjalnie do tego celu przeznaczonym kanale 16. W tym celu należy:

• ustawić kanał 16,

• ustawić pełną moc,

• wyłączyć blokadę szumów,

• mówiąc wolno i wyraźnie nadać wywołanie alarmowe, a po krótkiej przerwie wiadomość alarmową.

Przykład wywołania i wiadomości alarmowej:

MAYDAY MAYDAY MAYDAY

THIS IS AZYMUT AZYMUT AZYMUT

SPII (sierra papa india india)

krótka przerwa

MAYDAY

THIS IS AZYMUT SPII (sierra papa india india)

MY POSITION AT ONE THTEE ZERO FIVE UTC IS FIVE THREE DEGREES TWO SIX MINUTES NORD ZERO ONE FOUR DEGREES TWO TWO MINUTES EAST

I AM IN COLLISION WITH MV NAWIGATOR. MY PROPELLER IS DAMAGED.

I REQUIRE TWO TUGS TO GET TO THE NEAREST PORT

MAYDAY

5. Odpowiedz na usłyszany alarm.

Po odebraniu alarmu statek znajdujący się w rejonie A1 powinien odczekać kilka minut, aby dać możliwość odpowiedzi dla stacji brzegowej, a następnie jeżeli jest w stanie udzielić pomocy, potwierdzić odbiór alarmu. W rejonach A2, A3 i A4 statek, jeżeli jest w stanie udzielić pomocy, potwierdza odbiór alarmu bezzwłocznie. W tym celu należy:

• ustawić kanał 16,

• ustawić pełną moc,

• wyłączyć blokadę szumów,

• mówiąc wolno i wyraźnie nadać potwierdzenie odbioru alarmu.

Przykład potwierdzenia:

MAYDAY

AZYMUT

THIS IS

NAWIGATOR

RECEIVED

MAYDAY

Po krótkiej przerwie mówimy:

MAYDAY

AZYMUT

THIS IS NAWIGATOR

Podajemy kolejno pozycję, kurs, prędkość i spodziewany czas przybycia na miejsce katastrofy ETA w czasie UTC

MAYDAY

Na zakończenie akcji koordynator nadaje następujący komunikat:

MAYDAY

ALL STATIONS, ALL STATIONS, ALL STATIONS,

THIS IS

MRCC GDYNIA, MRCC GDYNIA, MRCC GDYNIA

AT 1230 UTC

AZYMUT, SPII

SEELONCE FEENEE

5. Nadaj wiadomość pilną.

Wiadomości pilne (urgent) nadaje się do wszystkich statków lub do konkretnej stacji brzegowej najczęściej w sytuacjach gdy potrzebna jest szybka pomoc medyczna lub techniczna. Jeśli nadawana wiadomość będzie krótka możemy nadać ją na kanale 16. W przypadku dłuższej wiadomości, na kanale 16 zapowiadamy jej nadanie, podając kanał na którym będzie nadawana. Samą wiadomość nadajemy na zapowiedzianym kanale. W celu nadania wiadomości pilnej należy:

• ustawić kanał16,

• mówiąc wolno i wyraźnie nadać wiadomość pilną.

Przykład wiadomości pilnej

PAN PAN PAN PAN PAN PAN

ALL STATIONS ALL STATIONS ALL STATIONS

THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR

SPZI (sierra papa zulu india)

TREŚĆ WIADOMOŚCI PILNEJ

lub

PAN PAN PAN PAN PAN PAN

WITOWO RADIO WITOWO RADIO WITOWO RADIO

THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR

SPZI (sierra papa zulu india)

TREŚĆ WIADOMOŚCI PILNEJ

W przypadku dłuższej wiadomości należy:

• ustawić kanał 16

• zapowiedzieć wiadomość pilną, np.:

PAN PAN PAN PAN PAN PAN

ALL STATIONS ALL STATIONS ALL STATIONS

THIS IS NAWIGATOR NAWIGATOR NAWIGATOR

SPZI (sierra papa zulu india)

URGENT MESSAGE WILL BE ON CHANNEL 6

• ustawić kanał 6,

• nadać treść wiadomości pilnej.

5. Nadaj ostrzeżenie nawigacyjne.

Ostrzeżenia nawigacyjne (safety) nadajemy do wszystkich statków lub do konkretnej stacji brzegowej, by powiadomić o pojawieniu się jakiejś przeszkody na torze wodnym, o uszkodzeniu znaku nawigacyjnego lub o gwałtownym załamaniu się pogody. Procedura nadawania ostrzeżenia jest taka sama jak dla wiadomości pilnej, jedynie sygnał pilności PAN PAN zastępujemy sygnałem SECURITE.

6. Połącz się ze stacją brzegową i zamów rozmowę telefoniczną.

W spisie stacji brzegowych np. Radio Signals tom 1 należy znaleźć żądaną stację. Należy zobaczyć na jakich kanałach stacja prowadzi nasłuch w danym rejonie (pkt. RT VHF). Należy wybrać kanał wyróżniony tłustym drukiem. Dla stacji Szczecin Radio i rejonu Zatoki Pomorskiej będzie to np. kanał 26. Należy ustawić go na radiotelefonie, posłuchać czy jest wolny, jeśli tak to można wywołać stację np.:

LYNGBY RADIO LYNGBY RADIO

THIS IS

NAWIGATOR, NAWIGATOR

Po zgłoszeniu się operatora mówimy o co nam chodzi.

7. Połącz się z innym statkiem.

Z innym statkiem możemy połączyć się jedynie na kanale, którego nasłuch on prowadzi. Ponieważ zgodnie z aneksem do przepisów GMDSS kanał 16 pozostał kanałem wywoławczym, można na nim dokonywać wywołania innego statku a po jego zgłoszeniu się umówić się na inny kanał roboczy. Można spróbować wywoływać inny statek również na kanale 13, a po jego zgłoszeniu się umówić się na inny kanał roboczy. W niektórych rejonach, jak podejścia do portów i rejony wód portowych administracja danego kraju wyznacza kanały, na których statki muszą obowiązkowo prowadzić nasłuch. W takim przypadku możemy kanał ten wykorzystać do wywołania a następnie przejść na uzgodniony kanał roboczy. Można wreszcie wcześniej umówić się, że statki prowadzące wspólne zadania będą prowadziły nasłuch na określonym kanale np. wstawiając go do skanowania. Przykład nawiązania łączności:

• ustawiamy wybrany do wywołania kanał, słuchamy czy jest wolny,

• wywołujemy żądany statek np.: AZYMUT AZYMUT TU NAWIGATOR

• po usłyszeniu odpowiedzi np.: NAWIGATOR TU AZYMUT,

• mówimy AZYMUT TU NAWIGATOR PRZEJDŹ NA KANAŁ 71

• Na obu statkach ustawiamy uzgodniony kanał i prowadzimy rozmowę.

5. Sprawozdanie

W sprawozdaniu należy opisać czynności wykonywane w poleceniach 1.5.1 do 1.5.13 oraz własne wnioski i spostrzeżenia, które nasunęły się w trakcie wykonywania ćwiczenia.

Transport Morski Zaoczne Ćwiczenie nr.1

8

Transport Morski Ćwiczenie nr.2

7

SQ

SCAN SCAN SCAN

ADD DELETE 1 2 3

1 W Tr US

SELCALL SCAN DW

T/R TIME

4 5 6

DIM US 1 W

7 8 9

VOL P

0 SHIFT 16

---