GERIATRIA KLINIKA - WYKŁAD 1 dr. Urszula Kwapisz

UWARUNKOWANIA PSYCHOSPOŁECZNE STAROŚCI

MECHANIZMY STARZENIA SIĘ - WSPÓŁCZESNE TEORIE

Biologiczne aspekty starzenia się:

I. Teorie genetyczne

1. teoria sumowania się błędów

2. neurogenna teoria starzenia

3. teoria zegara molekularnego

Wg. Brocklenhust starzenie jest : kontynuacja programu różnicowania ze śmiercią, ma wartości ewolucyjne dla wydłużenia przeżycia gatunków.

II. Teorie stochastyczne

1. teoria wolnych rodników (twórca HArman) - gromadzenie nieprawidłowych produktów

2. teoria chemicznych połączeń krzyżowych (zmiany degeneracyjne kolagenu - twórca Bjorksten)

3. teoria immunologiczna

4. teoria endokrynna

Psychologiczne aspekty starzenia się:

1. deprywacja potrzeb (Kocowski, Maslow)

2. wpływ osobowości, pamięć, uczenie się, poczucie tożsamości, intelekt - teoria Eriksona - zapobieganie patologii starczej poprzez:

1 etap: od dzieciństwa do dojrzałości - zapewnienie korzystnych warunków środowiskowych, żywienie, higiena

2 etap: od późnej dojrzałości do wczesnej starości - wielokierunkowe rozpoznawanie, wczesne leczenie przyczynowe, psychologiczne przygotowanie do starości

3 etap: późna starość - leczenie (objawowe), kompensacja utraconej sprawności, organizacja życia, pomoc, pielęgnacja.

3. typy osobowości - B. Neugarten, jednostki zrównoważone osiąganie celu

4. ocena stanu psychicznego za pomocą testów psychometrycznych

5. uczenie się, zwolniony czas reakcji, upośledzenie odbierania doznań zmysłowych, trudności w skupieniu uwagi, dążenie do wyznaczania zadań krótkoterminowych, wpływa motywacji do wykonywania zadań, zdolności kognitywne

6. inteligencja - wykonywanie zadań, hobby

7. postawy - konstruktywność, zależność, obronność, wrogość, niemożność, samobójstwo

Socjologiczne aspekty starości:

1. przejście na emeryturę, okres wycofywania się

2. czas strat, statusu, roli społecznej, środowiska pracy, trybu życia

3. samotność, warunki bytowania, mieszkaniowe, pracy, żywienia, stres, nałogi

4. teoria aktywności - Havighurst

5. teoria kontynuacji - przystosowanie się do starzenia, kursy

6. społeczna ewaluacja egzystencji starszego człowieka - rodzina, aktywność życiowa

7. instytucjonalizacja - opieka geriatryczna

8. zmniejszanie stresu w stanie terminalnym

9. problemy adaptacyjne

10. sytuacja socjo-demograficzna - wiek, płeć, zawód

Pomyślne warunki starzenia się:

- poczucie zadowolenia z życia, integracja i dojrzałość życiowa, stabilny system wartości

- poczucie dobrego stanu zdrowia (pozytywna samoocena), właściwy styl życia, bezpieczeństwo finansowe, niezależność

- umiejętność radzenia sobie w trudnościach

* teoria Maslowa - potrzeby i ich zaspokajanie (trójkąt)

samorealizacja

p. społeczne

S

P p. psychiczne

B Potrzeby biologiczne

Teoria Salutogenezy wg. Antonovsky = teoria koherencji

SYSTEMOWE ROZWIĄZANIA W OPIECE GERIATRYCZNEJ

1. Zasady działania w geriatrii

- profilaktyka (patrz zapobieganie patologii)

- uśmierzanie objawów somatycznych

- wsparcie psycho-społeczne

- pomoc i edukacja rodziny

2. Miejsce i formy opieki geriatrycznej

- ambulatoryjna opieka geriatryczna - poradnia geriatryczna

- opieka domowa - geriatryczny zespół opieki domowej

- dzienny ośrodek opieki geriatrycznej

- stacjonarna opieka geriatryczna - oddział szpitalny

- geriatryczny zespół konsultacyjny

- zakład paliatywno - hospicyjny

3. Zapewnienie jakości i efektywności opieki nad osobami starszymi:

- ocena struktury

- ocena dokładności

- ocena wyników opieki

- ocena satysfakcji pacjentów i rodzin

4. Zadania zespołu opieki domowej

- rozpoznanie potrzeb medyczno-opiekuńczych chorego

- analiza zebranych informacji i ustalenie indywidualnych problemów

- planowanie i zaspokajanie potrzeb pacjenta

- realizacja planu opieki lekarskiej, pielęgniarskiej i rehabilitacyjnej

- ocena wyników i korekta działań

- prowadzenie dokumentacji działań

- zadania edukacyjne

5. Cele hospitalizacji

- kompleksowe medyczne świadczenia zdrowotne dla chorych

- podniesienie stanu funkcjonalno - czynnościowego

6. Badanie pacjenta:

- wywiad geriatryczny, środowiskowy, dane o stanie somatycznym

- wywiad od opiekuna celem weryfikacji danych w otępieniach

- ocena RR na leżąco

- ocena funkcji poznawczych (MMSE, test zegara)

- ocena sprawności funkcjonalnej (ADL, skala Barthel)

- analiza wyników badań dodatkowych

- omówienie z chorym, rodziną sposobów opieki

- zalecenia rehabilitacyjne i dietetyczne

7. dostęp chorego do usług zdrowotnych:

- lekarz pierwszego kontaktu

- lekarze specjaliści

- opieka szpitalna pielęgniarska, rehabilitacyjna

- laboratoria,

- pogotowie

- usługi medyczne płatne

8. Dostępność procedur profilaktycznych w POZ:

- wykonywanie badań piersi, prostaty

- profilaktyka miażdżycy, cukrzycy

- szczepienia

9. Opieka środowiskowa - pielęgniarska

- ustalenie planu pielęgnacji

- dokumentacja i zabiegi

Podstawowe źródła wsparcia:

1. osoby z głębokim upośledzeniem sprawności: poziom możliwości opiekli i kompetencji - niski, np. osoba z chorobą Alzheimera, głęboka depresja

2. seniorzy z umiarkowanym stopniem ograniczenia sprawności - poziom kompetencji: umiarkowany

3. ludzie starzy z niewielkim ograniczeniem lub w pełni zachowanej sprawnośći: poziom możliwości i kompetencji - wysoki

Potrzeby socjalne osób starszych:

1. właściwie żywienie

2. pomoc w sprzątaniu

3. możliwość porad prawnych

4. odpowiednie warunki mieszkaniowe

5. kontakty towarzyskie, zajęcia rekreacyjne, transport

Struktura organizacyjna pomocy społecznej:

- rząd, minister opieki społecznej

- wojewoda, samorząd, marszałek

- regionalny ośrodek polityki społecznej

- powiat, starosta

- centrum pomocy rodzinie

- gmina, burmistrz, wójt, prezydent

- ośrodek pomocy rodzinie

- ośrodek pomocy społecznej

PREWENCJA GERONTOLOGICZNA !!!!

Cel: oddalanie okresu starości poprzez zwalnianie dynamiki procesów starzenia oraz zachowanie warunków dla dobra QOL (quality of life care)

Rodzaje prewencji:

1. etiologiczna - dotyczy czynników wpływających na procesy starzenia, np. genetyczny wzorzec starzenia, czynniki metaboliczne, negatywne wpływ środowiska

2. osłonowa - ochrona przed negatywnym wpływem czynników zagrożenia starzeniem negatywnym. Są to np.: czynniki biologiczne (mała aktywność fizyczna, błedy żywieniowe, brak higieny), czynniki psychiczno-społeczne (samotność, niski status społeczny, brak przygotowania do starości)

3. korekcyjna - to metody rewitalizacji, czyli zabiegi chirurgiczne, rehabilitacyjne, protetyka, farmako-ingerencja (suplementacja i biologiczna stymulacja)

Jakość życia (pacjent + rodzina pacjenta) są powiązane

---