Streszczenie „Legendy o Lechu, Czechu i Rusie”
Lech, Czech i Rus to bracia, którzy przez wiekami mieszkali w głębi wielkiej puszczy. Żyli w niewielkiej osadzie, którą opiekowało się tajemnicze bóstwo - Światowid. Gdy bracia byli dziećmi, przyśniły im się trzy konie. Kapłan wyjaśnił im, że każdy z nich otrzyma wierzchowca, gdy dorośnie. Tak też się stało. Za radą kapłana trzej młodzi mężczyźni wyruszyli na wyprawę w poszukiwaniu Światowida. Wieźli mu cenny dar - białego konia, który miał być oddany w ręce kapłanów Północnego Grodu. Wyprawa powiodła się, w nagrodę wędrowcy otrzymali od kapłanów trzy topory i trzy mieszki z tajnym znakiem. Lech znalazł w nim białe pióro. Takie samo leżało na polanie pod dębem, więc wojownik postanowił założyć w tym miejscu osadę. Tak powstało Gniezno.
Streszczenie „Legendy o Popielu i Mysiej Wieży”
Popiel był legendarnym władcą, zamieszkałym w okolicach Kruszwicy nad jeziorem Gopło. Władca nie był dobrym panem. Dręczył swoich poddanych, a sam spędzał całe dnie na ucztach i zabawach
. Towarzyszyła mu równie okrutna żona, pochodząca z zamorskich krajów. Krewni Popiela, pochodzącego z rodu Myszeidów, obawiali się, że kniaź przepije majątek. Postanowili więc odwiedzić go i poprosić o opamiętanie. Zdradziecka żona Popiela zdecydowała, że wykorzysta przyjazd krewnych i pozbędzie się ich raz na zawsze.
Wykorzystała do tego pierścień z trucizną (ukradła go kupcowi), która miała dziwną właściwość - mogła zamienić otrutego w dowolne zwierzę. Uczta oszołomiła nieświadomych zagrożenia krewnych Popiela. Ochoczo wznosili toasty z winem zatrutym przez żonę kniazia. Pijany Popiel także wzniósł toast: „Piję za zdrowie
Myszy…” (zamiast: „Myszeidów”). Ucztujący, przemienieni w myszy, zagryźli złego władcę i jego żonę, trucicielkę.
Streszczenie „Legenda o Piaście i postrzyżynach jego syna Siemowita”
Pierwszym, który opisał legendę o Piaście, był Gall Anonim, kronikarz na dworze Bolesława Krzywoustego. Według jego przekazu Piast miał być ubogim chłopem mieszkającym w okolicach Gniezna. Miał żonę Rzepichę i jedynego synka - Siemowita. Piast był kołodziejem, zajmował się też uprawą roli. Uboga para z niecierpliwością czekała na moment postrzyżyn chłopczyka. Obrzęd ten oznaczał przejście dziecka pod opiekę (i wychowanie) ojca. Termin postrzyżyn przesuwał się, gdyż rodzinie
brakowało środków na poczęstunek dla gości.
Gdy Piast zachorował, mały Siemowit postanowił samodzielnie zdobyć pożywienie (miód, ryby). Podczas wyprawy po drewno chłopczyk spotkał dwóch nieznajomych. Zaproszeni do domu zostali gościnnie przyjęci przez Rzepichę. Wędrowcy ostrzygli Siemowita i wywróżyli mu wielką przyszłość. Zgodnie z przepowiednią, kilka lat później chłopiec został pierwszym księciem Polski.
Streszczenie „Legendy o Smoku ze Smoczej Jamy”
Dzieje powstania osady, założonej przez króla Kraka. Mieszkańcy miasta
żyli w spokoju i szczęściu do momentu, gdy pod grodem pojawił się tajemniczy potwór. Stwór porywał najpierw owce, ale wkrótce zaczęły ginąć także dziewczęta. Okazało się, że pod grodem zamieszkał smok. Przerażony król wezwał rycerzy, by poskromili potwora, ale tchórzliwi wojownicy uciekli. Władca obiecał zwycięzcy rękę córki.
Wyzwania podjął się Szewczyk Dratewka. Chłopiec nadział siarką baranią skórę i podłożył ją smokowi. Potwór zjadł przynętę. Palony siarką zaczął pić wodę, od której pękł. Król dotrzymał obietnicy i oddał rękę córki Szewczykowi.