Oscar Wilde - angielski poeta, prozaik, dramatopisarz i filolog klasyczny pochodzenia irlandzkiego. Urodził się w 1856 roku w Dublinie jako Oscar Fingall O'Flahertie Wills. Jego matka, która oczekiwała córki, pod wpływem szoku i głębokiego rozczarowania przez kilka następnych lat traktuje Oscara niczym dziewczynkę .
Oscar Wilde żył u schyłku epoki, w czasach rodzącego się niepokoju wobec sensu urządzonego świata oraz w czasach buntu i poszukiwań nowych wyobrażeń, nowego życia. Nowi, tworzący wówczas artyści zaczynali zadawać sobie pytanie o sens życia w znaczeniu głębszym, pytali o nicość i nieskończoność, zaczynali przeciwstawiać się naturalizmowi, w którym królowała namacalność faktów i czysty realizm. Dzięki przełomowi w wizji świata i życia, artyści tego okresu tworzyli niepokojące obrazy o nieco fantastycznych konturach.
Wyrafinowany talent Wilde'a skupiał wokół niego młodych ludzi o ambicjach literackich, którym bliski był ideał „czystej sztuki”. Jednym z nich był lord Alfred Douglas, którego debiutancki poemat The Two Loves zawierający pochwałę platonicznego związku artystów-mężczyzn sprawił, że wszystkie oskarżenia zostały skierowane pod adresem Wilde'a. Z atakiem na niego wystąpił ojciec Douglasa, markiz of Queensbury. Ważne jest tutaj to, że oskarżenie nawiązywało do fabularnego schematu Portretu Doriana Graya łącząc Wilde'a z literackim lordem Henrykiem, który był odpowiedzialny za demoralizację i narcyzm jego przyjaciela i wychowanka, Doriana. Kiedy sprawa Wilde'a trafiła przed sąd, próbował on bronić swej filozofii „sztuki życia”. Jednak przegrał proces i został skazany na dwa lata ciężkich robót w więzieniu w Reading. W Anglii rozpoczął się bojkot jego utworów. To wydarzenie w znacznym stopniu przyczyniło się do zniszczenia jego kariery.
W 1981 ukazuje się jeden z jego najsłynniejszych utworów - Portret Doriana Graya
W odniesieniu do Portretu Doriana Graya często pojawia się pogląd, że jest to powieść autobiograficzna. Można zgodzić się z tym stwierdzeniem, ale w sensie podanym przez Wilde'a w przedmowie, gdzie twierdzi on, że dzieło sztuki jest zawsze biografią duchowych poszukiwań swego twórcy.
Portret Doriana Graya przez część krytyki został uznany za powieść niemoralną, chociaż niesie przesłanie, że krzywdzenie innych i czerpanie z tego przyjemności prowadzi do katastrofy.
Powieść jest historią portretu, na którym znajdują odbicie wszelkie przewinienia głównego bohatera, podczas gdy on sam zachowuje piękne, nieskazitelne, młodzieńcze oblicze. Opowieść ta stanowi pretekst do zbadania zachowań człowieka, który otrzymał niezwykły dar - może zachować wieczną młodość. Portret Doriana Graya przedstawia upadek i zepsucie duszy człowieka, który jest ukryty pod maską nienagannego piękna i urody cielesnej.
Głównym sensem powieści jest odpowiedź jak zachowa się Dorian, jak będzie zmieniać się jego oblicze na tytułowym portrecie.
W powieści wykorzystano popularny m.in. w Balladynie (plama krwi Aliny, która na zawsze pozostanie świadectwem zbrodni Balladyny) i Makbecie (Lady Makbet, która usiłuje zmyć ślady krwi ze swoich dłoni) motyw śladów po zbrodniach i przewinieniach pozostających na obliczach postaci. W tym wypadku Wilde dokonał pewnej modyfikacji - ślady zbrodni nosi portret Doriana, a nie sam bohater.
Powieść eksponuje relacje między dwoma zupełnie rożnymi światami - bogactwa i nędzy. Ma to na celu odzwierciedlenie życia w odmiennych sferach materialności ludzkiej egzystencji.
Portret Doriana Graya to powieść o sztuce pojmowanej w sposób modernistyczny jako wartość najwyższa, stojąca nawet ponad moralnością, jest manifestacją sztuki nad życiem. Swoje poglądy na ten temat autor zawarł w Przedmowie, która ma charakter programowy. Zdaniem Wilde'a: „Artysta może wyrażać wszystko. Myśl i język są dla artysty narzędziami sztuki. Cnota i występek są dla artysty tworzywem sztuki.” oraz: „Nie ma książek moralnych lub niemoralnych. Są książki napisane dobrze lub źle. Nic więcej.” Wilde podkreśla również, że: „każda sztuka jest bezużyteczna”, jest to zaprzeczenie pozytywistycznego postulatu utylitaryzmu.
Ponadto Wilde odwrócił zasadę mimesis - twierdził, że to sztuka stanowi dla natury wzór do naśladowania.
Wiele koncepcji prezentowanych przez lorda Henryka było wyrazem poglądów samego Oscara Wilde'a, który głosił pochwałę indywidualizmu i buntu wobec społeczeństwa. Lord gardzi zbrodnią, którą uważa za właściwą dla warstw niższych, arystokrata ducha wyżywa się w sztuce.
Aluzje do homoseksualizmu: relacje Doriana i Bazylego. Malarz uważa tytułowego bohatera za źródło inspiracji. Czci jego osobowość i fizyczny wygląd. Uznaje go za najcenniejszy skarb, jaki dostał od losu. Takich aluzji dopatrywano się również w relacjach Henryka i Doriana. Lord Henryk, doświadczony przez życie bogacz wprowadza młodego adepta, którym jest zafascynowany, w arkana życia wypełnionego pasją, zaspokajaniem żądz i pragnień. Aluzje do homoseksualizmu były znacznie liczniejsze w pierwszej wersji książki, drukowanej w miesięczniku "Lippincott's Monthly Magazine", jednak na skutek oburzenia czytelników autor postanowił złagodzić ten wątek.
PORTRET DORIANA GRAYA - STRESZCZENIE
Akcja powieści rozgrywa się w XIX-wiecznej Anglii, w środowisku londyńskich arystokratów. Tytułowy bohater jest niezwykle urodziwym młodzieńcem, który swym wyglądem i sposobem bycia budzi powszechną sympatię. Do jego wielbicieli należy między innymi malarz Basil Hallward. Zafascynowany urodą chłopaka, postanawia uwiecznić jego postać na portrecie jako okaz fizycznej doskonałości. Dzięki niemu Dorian poznaje lorda Henry Wottona, człowieka odznaczającego się błyskotliwą inteligencją, a przy tym wyjątkowego cynika i egoistę. Jego sposób bycia wywiera na nieśmiałym młodzieńcu ogromne wrażenie. Dorian stopniowo pozbywa się swojej niepewności i nieśmiałości wobec innych, staje się zarozumiały i arogancki. Podczas podziwiania przedstawiającego go portretu, który wykazuje uderzające podobieństwo do rzeczywistej postaci, wpada w rozpacz; wie, że obraz na zawsze pozostanie piękny, podczas gdy jego młodość i uroda przeminą. Nie mogąc się z tym pogodzić, wypowiada swoje największe pragnienie: chciałby być wiecznie młody, nawet za cenę własnej duszy. Wkrótce potem Dorian poznaje i rozkochuje w sobie siedemnastoletnią Sibyl Vane, aktorkę grywającą w miejscowym teatrze. Chce się z nią ożenić, oświadcza się jej i zapewnia o swej miłości, jednak szczęście dziewczyny nie trwa długo. Po nieudanym występie Sibyl podczas przedstawienia obserwowanego przez jego przyjaciół nie szczędzi jej przykrych słów. Mimo przeprosin dziewczyny i zapewnień, że to miłość do niego nie pozwala jej się skupić na grze, Dorian Gray zrywa z nią znajomość. Zrozpaczona Sibyl tej samej nocy popełnia samobójstwo, jednak na Dorianie nie robi to większego wrażenia. Tylko przez chwilę czuje się współwinny jej śmierci. Jego egoizm i zapatrzenie w siebie są tak wielkie, że szybko przechodzi nad tragicznym zdarzeniem do porządku dziennego. Wtedy też zauważa, że jego portret się zmienił: na twarzy postaci pojawia się uśmiech pełen okrucieństwa. Tym samym przekonuje się, że jego modlitwa o wieczną młodość została wysłuchana. Nie chcąc, by ktokolwiek odkrył jego tajemnicę, wymusza na Basilu Hallwardzie przyrzeczenie, że ten nigdy nie wystawi swego dzieła w żadnej galerii, a następnie ukrywa portret w zamkniętym, od lat nie używanym pokoju na najwyższym piętrze swego mieszkania. Mijają lata. Dorian Gray jest ciągle piękny i młody, kpi sobie z upływającego czasu, który dla innych jest bezlitosny. Starzeje się tylko jego portret, on sam nadal budzi podziw i zazdrość swą urodą. Prowadzi rozwiązły i hulaszczy tryb życia, pławi się w bogactwie i luksusie. Wydaje się być niezniszczalny, podczas gdy inni, próbujący mu dotrzymać kroku w zabawie i rozpuście, kończą w niesławie, tracąc reputację, zdrowie, a nawet życie. Dorian jest zupełnie nieczuły na ich los. Wielu dawnych przyjaciół odsuwa się od niego. Po Londynie krążą plotki o jego pakcie z diabłem, któremu zawdzięcza urodę i bogactwo, przypisuje mu się wiele podłych uczynków. Pytany o to przez Basila Hallwarda, w swej pysze wyjawia mu swój sekret. Gdy malarz wstrząśnięty widokiem obrazu („trąd grzechu stopniowo trawił obraz. rozkład trupa w wilgotnym grobie nie mógł być równie straszny”) prosi go o okazanie skruchy i modlitwę o odpuszczenie grzechów,Dorian wpada w furię. Morduje Hallwarda, a następnie szantażem zmusza innego ze swych dawnych przyjaciół, by pomógł mu pozbyć się ciała. Los wciąż mu sprzyja, nikt nie wiąże jego osoby ze zniknięciem malarza. Grayowi udaje się uniknąć zemsty Jamesa Vane, brata Sibyl. Za pierwszym razem przekonuje go, że nie jest człowiekiem, którego tamten szuka, gdyż od śmierci Sibyl minęło już osiemnaście lat, więc musiałby być znacznie starszy. Vane dowiaduje się jednak prawdy; nie daje za wygraną i uparcie szuka okazji do zemsty. Gdy podkrada się do znienawidzonego wroga podczas polowania, przypadkowo ginie od strzału jego towarzysza. Wiele lat życia w grzechu i obłudzie odciska swe piętno na Dorianie Grayu. Nasz bohater traci poczucie rzeczywistości, przestaje odróżniać dobro od zła. Rozkochując w sobie kolejną młodą dziewczynę i porzucając ją myśli, że postępuje dobrze i szlachetnie, gdyż w ten sposób ratuje jej reputację. Jednocześnie czuje się znużony i rozczarowany dotychczasowym życiem, w którym zaznał każdej przyjemności i zdążył popełnić każdą niegodziwość. Chce zapomnieć o przeszłości i zacząć wszystko od nowa. Postanawia zniszczyć swój portret - jedyny dowód popełnionego morderstwa, a także innych występków. Tym samym nożem, którym zabił Basila Hallwarda, próbuje rozpruć płótno, okazuje się jednak, że obraz uwięził jego duszę i wbijając weń nóż, zabija sam siebie. W chwili śmierci Doriana Graya czar przestaje działać: obraz znów przedstawia pięknego młodzieńca, podczas gdy obok leżą zwłoki starego, zniszczonego człowieka. Wartka akcja, błyskotliwa narracja oraz trafna charakterystyka angielskiej arystokracji ówczesnej epoki to niewątpliwe atuty powieści. Znajdziemy w niej wiele ciekawych spostrzeżeń, dotyczących życia arystokracji oraz sposobu postrzegania rzeczywistości przez jej przedstawicieli. Niektóre mają charakter ponadczasowy i uniwersalny, śmiało można je przypisać ludziom żyjącym obecnie i to bez względu na pochodzenie i status społeczny. ,,Portret Doriana Graya” to interesujące studium ludzkiej natury, dążenia do zaspokojenia za wszelką cenę swych pragnień i pogoni za nieosiągalnym, a zarazem fascynacji tym, co złe i zakazane.