Oskar Wilde, Portret Doriana Graya,
przeł. Maria Feldmanowa, Warszawa 1957.
Przedmowa.
„Artysta jest twórcą piękna.// Objawić sztukę, ukrywać artystę - oto cel sztuki.// Krytykiem jest ten, kto swe własne wrażenia piękna umie w odmiennej wyrazić formie nowy im nadać kształt”. „Nie ma książek moralnych lub niemoralnych. Są książki napisane dobrze lub źle. Nic więcej”. „Artysta może wyrażać wszystko.// Myśl i język są dla artysty narzędziami sztuki.// Cnota i występek są dla artysty tworzywem sztuki”. „Każda sztuka jest bezużyteczna”.
.
Artysta, Bazyli Hallward, pokazuje portret niezwykłej piękności Adonisa lordowi Henrykowi Wottonowi. Nie chce go dać na wystawę. „Brzydkim i głupim najprzyjemniej na tym świecie. Mogą żyć, jak im się podoba, i przyglądać się zabawie. Jeśli nic nie wiedzą o zwycięstwie, to bywa im też zaoszczędzona świadomość klęski. Żyją, jak powinniśmy żyć wszyscy, cicho, obojętnie, bez niepokoju. Nie powodują zguby innych, ale też i drudzy nie powodują ich zguby”. Portretowanym jest Dorian Gray. Bazyli uwielbia tajemniczość. Cynizm Henryka jest tylko jego pozą. Henryk: dlaczego obraz nie ma być wystawiony na wystawie? Bazyli opisuje swoje pierwsze spotkanie z Dorianem: na balu, kiedy zobaczył go, poczuł jego silną osobowość i się wystraszył. Poznali się, ich przeznaczeniem było się spotkać. Bazyli: „Harmonia ciała i duszy jakże to wiele! My w swym obłędzie oddzieliliśmy jedno od drugiego, wynajdując realizm, który jest ordynarny, i idealizm, który jest pusty”. Widuje Doriana codziennie, jest dla niego bodźcem artystycznym. Właśnie przyszedł, lord Henryk chce go poznać.
.
Dorian pozuje, Henryk rozmawia z nim. Wychodzą do ogrodu, Henryk o młodości. Znów malowanie. Obraz skończony. Dorian: myśli o tym, jaki jest piękny, niedługo to przeminie. Bazyli chce zniszczyć obraz, Dorian go powstrzymuje. Życzenie: by on się nie zmienił, tylko jego obraz. Dorian i Henryk idą wieczorem do teatru, malarz zostaje sam.
.
Henryk wypytuje swego wujka, lorda Fermora, o Graya i jego matkę (córka lorda, uciekła z biedakiem, mąż zabity w pojedynku, córka zmarła szybko, syn piękny po niej). Je śniadanie u ciotki Agaty, rozmowa o młodości i możliwości powrotu do niej.
.
Gray poznaje żonę Henryka, ten odradza mu małżeństwo. Gray zakochany w aktorce, Sybili Vane. Henryk-mizogin. Dorian opisuje wystąpienie Sybili. Henryk rozmyśla o swoim wpływie na Doriana.
.
Sybila wyznaje matce, jak bardzo jest szczęśliwa, są winne dużo pieniędzy panu Isaaksowi. Jim, jej brat, zaniepokojony tym wielbicielem siostry (nie znają jego prawdziwego nazwiska). Jim wyjeżdża do Australii, do pracy. Oni są nieślubnymi dziećmi gentlemana.
.
Henryk informuje Bazylego o zaręczynach Doriana. Przychodzi Dorian, szczęśliwy. Bazyli w samotności rozmyśla o stracie Doriana.
.
Dorian, Henryk i Bazyli w teatrze. Zachwyceni Sybilą, jej urodą, ale brak talentu - roztargniona. Dorian załamany jej występem. Ona nie umie już grać, bo poznała, czym jest miłość. Rzuca ją. Wraca do domu. Patrzy na portret - widoczne są niewielkie zmiany. Chce naprawić szkody wyrządzone Sybili.
.
Budzi się późno. Portret rzeczywiście się zmienił. Cięgle zamierza ożenić się z Sybilą. Przychodzi Henryk: Sybila popełniła samobójstwo. Henryk go pociesza. Dorian jest piękny, więc wszystko przychodzi mu z łatwością, gdy się zestarzeje, będzie musiał o wszystko walczyć. Henryk wychodzi. Dorian patrzy na obraz, przez chwilę chciał odwrócić życzenie. Zbada swoją duszę, a wszelkie ciosy przyjmie za niego obraz.
.
Przychodzi Bazyli pocieszyć Doriana. Dorian nieprzyjęty śmiercią Sybili - „To jedna z wielkich romantycznych tragedii naszej epoki”. Bazyli chce zobaczyć portret, Dorian mu zabrania. Bazyli chce go wystawić, Dorian nie zgadza się.
.
Dorian ukrywa portret w nieużywanym pokoju. Bazyli mógłby go uchronić przed wpływem Henryka i samym sobą. Henryk przesyła mu sprawozdanie ze śledztwa i książkę o grzechach świata.
.
Mijają lata. Jego piękność nie zmienia się. Krążą o nim złe pogłoski. Zajmował się badaniem: perfum, klejnotów, muzyki, religii. Nie mógł rozstać się z portretem, brzydkim, odrażającym.
.
9 listopada, dzień przed jego 38. urodzinami. Widzi na ulicy Bazylego, rozmawiają. Bazyli przestrzega go przed występkiem, nie może myśleć źle o Dorianie. Bliscy Doriana się od niego odsunęli, niszczy ich. Chciałby zobaczyć jego duszę.
.
Dorian pokazuje Bazylemu portret. Bazyli przerażony, błaga Doriana o poprawę. Dorian zabija Bazylego. Udaje przed służącym, że wrócił późno i zapomniał kluczy.
.
Posyła po Alana Campbella. Zachwyca się poezją. Alan - chemik, ma zniszczyć ciało Bazylego tak, aby nic po nim nie zostało. Alan odmawia, Dorian grozi mu wyjawieniem jakiejś zbrodni z przeszłości. Alan się poddaje. Wykonuje zadanie.
.
Wieczorem przyjęcie. Przychodzi Henryk. W nocy Dorian się wymyka i każe się zawieźć dorożką w stronę rzeki.
.
Spotyka się z Adrianem Singeltonem - stary przyjaciel. Wychodzi. Jim Vane chce go zabić. Dorian pokazuje swą niezmienioną twarz (minęło 18 lat). Jim rezygnuje. Dorian znika. Jedna z kobiet mówi Jimowi, że to był ów „Książę z bajki”.
.
U Henryka, rozmowa: brzydota jednym z grzechów głównych/z siedmiu cnót śmiertelnych. Przez szybę oranżerii zagląda Jim, Dorian mdleje, przerażony.
.
Na polowaniu ginie Jim, przez przypadek. Dorian uspokaja się.
.
Dorian chce się poprawić, Henryk: już jesteś doskonały. Zaginięcie Bazylego. Rozmowa o portrecie, Henryk żałuje, że został zniszczony.
.
Dorian rozumie, że źródłem jego błędów było życzenie. Niszczy portret nożem, którym zabił Bazylego = zabija siebie. Policjanci poznają go dopiero po pierścionkach.
2