Bank jako instytucja finansowa
Nie istnieje ścisła definicja banku. Bank definiuje się poprzez określenie jego funkcji. Zgodnie z artykułem 2.1 ustawy prawo bankowe z dnia 31 stycznia 1989 roku bankiem jest:
„-jednostka organizacyjna, która ma osobowość prawną, a ponadto jest samodzielna i samofinansująca się, oraz
-działająca na podstawie ustawy oraz statutu.”
Współczesną rolę banków można scharakteryzować następująco:
„-po pierwsze: są one przedsiębiorstwami, które przejmują szereg czynności z jednostek gospodarczych i gospodarstw domowych;
-po drugie; są instytucjami do transformacji informacji, wielkości sumy pieniądza, ryzyka oraz terminu przy przyjmowaniu wkładów i udzielaniu kredytów.”
W systemie gospodarczym, który w niewielkim stopniu zależy od podziału pracy, podmioty prowadzące działalność są zmuszone dokonywać czynności finansowych samodzielnie. W przypadku gospodarki o rozwiniętym podziale pracy banki przekształcają się w przedsiębiorstwa, które przejmują od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych szereg czynności w zakresie gospodarki finansowej. może nawet dojść do skrajnej sytuacji, że tak zwany bank domowy przejmie wszystkie funkcje finansowe podmiotów gospodarczych, a będzie to oznaczać, że podmioty te, zamiast bezpośrednich kontaktów finansowych z wieloma klientami czy dostawcami, będą miały stosunki tylko z jednym bankiem.
Należy tu stwierdzić, że współczesny bank ewoluuje właśnie w tym kierunku. Ewolucje tą charakteryzuje przejmowanie przez bank coraz większej roli w rozporządzaniu zasobami finansowymi przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych. Rośnie zasób pieniądza obracanego jedynie przez banki. Następuje również wyraźne zmniejszenie roli tak istotnego w przeszłości dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki pieniądza papierowego.
Pozwolę tu sobie wymienić kilka najbardziej typowych dziedzin zastępowania przez bank podmiotu gospodarczego:
- banki prowadzą rachunki przedsiębiorstw;
-przejmują należności od przedsiębiorstw i stawiają im do dyspozycji gotówkę;
-przejmują wkłady i udzielają kredytów;
-przejmują szereg czynności usługowych (na przykład obsługa papierów wartościowych);
-udzielają porad podmiotom gospodarczym, które chcą dokonać lokaty;
- ważna jest rola banków w handlu zagranicznym (na przykład udzielają gwarancji przy tranzycie towarów przez kraj trzeci, że towar zostanie wywieziony, a spedytor nie jest zmuszony zdeponować cła).
Banki pełnią istotną rolę jako instytucje transformacyjne, które pośredniczą w doprowadzaniu do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur popytu i podaży. Odnosi się to głównie do transformacji informacji, terminu, ryzyka oraz wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza.
Transformacja informacji jest niezbędna głównie ze względu na fakt, że posiadacz pieniędzy i poszukujący ich muszą wzajemnie zasięgnąć informacji o sobie, a następnie przeprowadzić odpowiednie negocjacje. Ma również znaczenie wiedza o solidności partnera. Zapewnić ją może jedynie pośredniczący bank, który dysponuje odpowiednią kadrą i doświadczeniem.
Transformacja wielkości sumy pieniądza wynika głównie z występującego na ogół braku zgodności między sumą oferowaną przez posiadacza, a sumą jaką potrzebuje poszukujący pieniądza. Problem ten może również rozwiązać pośredniczący bank.
Transformacja terminu jest ważna z uwagi na to, że posiadacze wolnych środków na ogół chcieliby je lokować na krótsze terminy, natomiast poszukujący pieniądza woleliby go otrzymać na terminy dłuższe. Banki występują tu jako pośrednicy udzielający kredytów długoterminowych na bazie wkładów krótkoterminowych. W efekcie tego działania następuje transformacja terminów wkładów i kredytów.
Dysponując wolnymi środkami podmioty gospodarujące dążą do takiego ich umieszczenia, które zapewniłoby im nie tylko odpowiednie korzyści w postaci odsetek, lecz także zabezpieczyło przed stratami wynikającymi z ulokowania tych środków u mało pewnego kredytobiorcy. Zawsze udzielenie kredytu jednemu kredytobiorcy wiąże się z dość dużym ryzykiem. Bank udziela wielu kredytów i przekazanie przez podmiot gospodarujący jemu tych środków zmniejsza to ryzyko w dużym stopniu. Następuje tu transformacja ryzyka przy udzielaniu kredytu, a co za tym idzie zapewnienie pewności wkładu.
Nowoczesny bank pełni następujące role:
„-pośrednika: dokonywanie transformacji otrzymanych depozytów w kredyty, przede wszystkim dla przedsiębiorstw (pośrednictwo między podmiotami deficytowymi i nadwyżkowymi);
-płatnika: dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów;
-agenta: działanie w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych i zarządzania własnością klientów;
-gwaranta: poparcie udzielane klientom w spłacie ich zobowiązań;
-instrument w realizacji polityki gospodarczej rządu: regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego.”
Mogę zatem stwierdzić, że współczesne banki są przedsiębiorstwami zaciągającymi kredyty i udzielającymi ich, świadczącymi usługi w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym, a także oferującymi inne usługi.
Natomiast w ujęciu makroekonomicznym działają one jako instytucje transformacyjne, które doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur popytu i podaży. Banki udzielając kredytów tworzą pieniądz bankowy, co prowadzi do zmiany ilości pieniądza krajowego.
Banki jako instytucje i przedsiębiorstwa wpływają na poziom dobrobytu. Od sprawności banków zależy sprawne funkcjonowanie całej gospodarki.