I część:- "Jakie wartości do edukacji i pedagogiki wnosi raport DELORA"
Raport Delora to gruntowna analiza systemu edukacji i pedagogiki, która pozwala nam spojrzeć, na pedagogikę jako nowoczesną naukę. Raport wprowadza wiele postulatów, dotyczących reformy edukacji i dostosowania jej do potrzeb nowoczesnych społeczeństw. Głównymi tematami jakie występują w tej analizie są problemy pedagogiki ustawicznej, społeczno-kulturowe uwarunkowania edukacji a także zrównoważony rozwój społeczeństw najbogatszych i najbiedniejszych krajów świata. Komisja w szczególny sposób położyła nacisk na problemy edukacji podstawowej redefinicji edukacji a także fenomen masowego szkolnictwa wyższego. Komisja także w całej stanowczości podkreśla rolę kontaktu nauczyciel uczeń, która może zapobiegać relatywizacji aksjologicznej w współczesnym świecie.
Chciałbym na łamach mojej pracy pokazać jakie "Raport.." wprowadza wartości poprzez prześledzenie jego głównych zagadnień, które wymieniłem wyżej. Jedna z pierwszych kwestii, którą zamierzam poruszyć jest tematyka edukacji ustawicznej, na której rozwój w raporcie położono szczególny nacisk. Komisja pokazuje nam, że pod koniec poprzedniego stulecia ponad 900 milionów dorosłych analfabetów którzy nie mieli dostępu do edukacji podstawowej 130 milionów dzieci które nie chodzą do szkoły i 100 milionów, które przerwały naukę. Rozwiązaniem które proponują naukowcy jest zintegrowany program nauczania, które angażowałby większość państw międzynarodowej społeczności. Członkowie komisji dobitnie zaznaczają iż musi być to edukacja, która jest dostępna w ludziom w każdym wieku i sytuacji społecznej. Osoby, które straciły swą szansę edukacyjną między 7 a 20 rokiem życia nie mogą mieć poczucia nieodwracalności tej sytuacji. Edukacja ciągła pozwala na zwiększenie kwalifikacji najuboższych przez co możliwość zmiany statutu co zapobiega erozji społeczeństw i przeciwdziała konfliktom wewnątrz klasowym. W szerszym aspekcie służy lepszej integracji społecznej. Kolejnymi problemami rozpatrywanymi na łamach raportu są zagadnienia związane z globalizacją i lokalizmem społeczeństw W współczesnym świecie następuje coraz większa pluralizacja i zniesienie barier narodowych często instytucje szkolne mają charakter ponadnarodowy a kadra nauczycielska musi poradzić sobie z mnogością kultur i obyczajów panujących na salach lekcyjnych Istnieje tutaj także problem zauważony przez komisje, zbiorowej socjalizacji podobnych schematów nie zależnie od tła kulturowego To tutaj może kryć się największe niebezpieczeństwo globalizacji, gdyż każdy z nas pomimo pluralizmu środków przekazu powinien mieć dostęp do odbioru własnej kultury. Można zobaczyć jak ważna jest rola pedagoga w tym zadaniu, gdzie szkoła oprócz przekazywania mechanizmów pluralizmu jest także nośnikiem kultury narodowej.
W tej sytuacji komisja proponuje następujące wskazówki:
1.Indywidualizacja nauczania poprzez zapewnienie możliwe dużej ilości kursów dla dzieci uczących się ale także dostosowanie ich do indywidualnych potrzeb każdego z dzieci
2.Wychowywanie dzieci w duchu pluralizmu i tolerancji co ma zapobiec eskalacji postaw dyskryminujących inne grupy społeczne w przyszłości
3 Dwu biegunowe nauczanie z jednej strony w pierwszych latach nauki podstawy nauki języka ojczystego i tradycji narodu a z drugiej w późniejszych latach wprowadzanie wielości aspektów kultury i nauki
Jednym z głównych zadań komisji było pokazanie jak współczesne systemy edukacyjne muszą się zmienić i ulec przystosowaniu żeby móc być pomocnym w nowoczesnym kształceniu. Z jednej strony muszą być dostosowane do norm dydaktycznych i etycznych społeczeństw a z drugiej do sytuacji społeczno-ekonomicznej panującej w danym państwie bądź regionie
Twórcy raportu próbują tutaj przedstawić nam 4 filar edukacji którymi powinien kierować się każdy system chcący zostać uznanym za nowoczesny:
1.Uczenie się- zdobywanie wiedzy
Chodzi o opanowanie zdolności poznawczych przez dziecko. Dzięki czemu będzie mogło w efektywny sposób zapamiętywać przekazywane przez nauczycieli dane a później w efektywny sposób je przetwarzać i konfrontować z nowymi informacjami
Należy pamiętać iż nawet w dobie istniejącej informatyzacji wiedza dostępna jest zawsze poza tym wzrost liczby informacji powoduje jej selekcje do czego potrzebna nam jest wiedza
2.Uczenie do działania
Zadaniem współczesnej edukacji jest nie tylko przekazywanie wiedzy ale także określonych umiejętności. Szkoła powinna rozwijać zdolności interpersonalne współdziałania a także kreatywność swoich uczniów. Co w szerszej perspektywie pomaga na lepsze poruszanie się na rynku pracy
3.Uczenie harmonijnego współistnienia
Rolą edukacji jest w równym stopniu przekaz kultury narodowej jak i przejawów kultur innych społeczności. Podstawą nowoczesnych społeczeństw jest komunikacja międzynarodowa a także dialog kultur. Szkoła ma za zadanie pokazywać model edukacji, który w maksymalny sposób przyczynia się do budowania zachowań pluralistycznych i tolerancyjnych przez co daje podwaliny do budowania społeczności między kulturowej
4.Uczenie do życia
W zasadzie chodzi o wieloaspektowy rozwój ucznia, który dzięki zdobytej bardzo różnorodnej wiedzy jest w stanie zrozumieć siebie i innych Postulat ten jest szczególnie ważny dla współczesnego odbiorcy nauki gdyż pogłębiana jest dehumanizacja człowieka poprzez rosnącą specjalizacje i relatywizacje norm społecznych. Wychowanie erudyty jest o wiele trudniejsze aczkolwiek daje o wiele więcej pożytku społeczności gdyż taka jednostka jest mniej sterowna i może opierać się naciskom i rozważać swoje decyzje w racjonalny sposób Dzięki zdobytej wiedzy jest on w stanie nawiązywać kontakty pomiędzy wieloma grupami i środowiskami bez stereotypowego ich traktowania
Przedstawiony nam "Raport..."jest bardzo szeroką analizą podstaw współczesnych systemów edukacyjnych. Wprowadza on bardzo wiele postulatów takich jak : Konieczność edukacji ustawicznej, wieloaspektowego nauczania z naciskiem na rozwój osobisty uczniów, ochrony uczniów przed rosnącą relatywizacją świata współczesnego. Jednak autorzy nie uchylają się także od odpowiedzi nad stawianymi przed sobą problemami i próbują konstruować nowoczesny system edukacyjny na podwalinach pluralistycznych wartości, takich jak : tolerancja równouprawnienie zrównoważony rozwój czy też samodoskonalenie. Wszystko to razem zebrane ma przekonywać do humanistycznej refleksji nad podstawami nauczania i adaptacji edukacji w różnych warunkach.
II część- "Istota wartości edukacji ustawicznej”
„ ... zamiłowanie do nauki i zajmowanie się nią nie ogranicza się do czasów szkolnych, lecz kończy się z życiem”
Zygmunt Wiatrowski
Kształcenie ustawiczne oznacza stan uczenia, się, który trwa od narodzin człowieka do kresu jego istnienia, proces dynamiczny, nieprzerwany. Kształcenie ustawiczne jest równocześnie ideą, procesem i zasadą. Stawia ona w centrum swego zainteresowania człowieka. Istotą kształcenia ustawicznego jest intencjonalne, planowe i racjonalne oddziaływanie na rozwój człowieka na każdym etapie jego życia.
W kształtowaniu się współczesnych poglądów na istotę i zadania kształcenia ustawicznego w Polsce znaczną role odegrały poglądy, stanowiska i prace m.in.:
- organizacji międzynarodowych działających w ramach lub w powiązaniu z UNESCO,
- P. Lengranda, B. Yeaxle'a, P. Andersa I innych teoretyków z Zachodu
Z przeglądu owych dokumentów i prac stwierdzono, że kształcenie ustawiczne jest ideą edukacyjną o głęboko humanistycznym charakterze, albowiem w centrum swojego zainteresowania stawia człowieka, któremu w imię jego dobra i pomyślności należy stworzyć optymalne warunki i możliwości całożyciowego uczenia się i kształcenia, zapewniając mu tym samym jak najpełniejszy rozwój w sferze osobistej, społecznej i zawodowej. Aktualnie na gruncie polskim można wyróżnić dwa równoległe i niejako równoważnie funkcjonujące znaczenia terminu: kształcenie ustawiczne. Są to:
traktowanie kształcenia ustawicznego jako procesu całożyciowego,
traktowanie kształcenia ustawicznego jako kształcenia poszkolnego, kształcenia charakterystycznego dla okresu dorosłego człowieka.
Pedagogika ustawiczna to ciągły proces kształcenia który dzieje się w wielu wymiarach rzeczywistości społecznej. Wyróżniamy tutaj kilka wymiarów:
czasowy - oznacza, on integrację wysiłków edukacyjnych i wychowawczych skierowanych na człowieka we wszystkich okresach jego życia;
przestrzenny - integruje poczynania dydaktyczne i wychowawcze rożnych instytucji
i środowisk, z którymi w ciągu życia styka się człowiek np., rodziny, grupy rówieśniczej, szkoły, zakładów pracy, itd.;
metodyczny i treściowy - integruje zajęcia w różnym stopniu trudności, wymagające od uczącego się różnej intensywności wysiłku umysłowego w dążeniu do ukształtowania własnej osobowości.
Ponieważ edukacja jest bowiem tą dziedziną, która w przyszłości zadecyduje o osiągnięciu strategicznego celu wyznaczonego w ramach programu reform społeczno-gospodarczych
Chciałbym wymienić tutaj kilka strategii które, obowiązują w Polsce i na świecie
konwencjonalna - jest ona stosowana w Polsce i polega na tworzeniu systemu cało życiowego kształcenia z różnych już sprawdzonych elementów edukacyjnych, „układanych" wg porządku odpowiadającego poszczególnym etapom życia człowieka. Polega na wydłużeniu kształcenia pozaszkolnego o nauczanie podyplomowe, różne formy dokształcania zawodowego i ogólnego, i samokształcenia seniorów;
przemienności - dominuje ona w krajach Europy Zachodniej, należących do Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego; w tej organizacji wypracowano i rozpowszechniano kształcenie powrotne jako strategię realizacji kształcenia ustawicznego;
centralistyczna - strategii powoływania dużych wielodziałowych instytucji ogólnego oraz zawodowego kształcenia i wychowania, skupiających młodzież i dorosłych.
Wśród elementów istotnych dla stanowienia strategii rozwoju kształcenia ustawicznego ważną rolę odgrywają analizy procesów przekształceń strukturalnych, rozwoju gospodarczego, kosztów i stosunków pracy, a także prognozy zatrudnienia i bezrobocia. Wyzwania dla kształcenia ustawicznego stanowią obok integracji ze strukturami Unii, także poprawę jakości i wzrost mobilności zasobów pracy, wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców różnych regionów oraz zwiększenie dopasowania zawodowo - terytorialnego. Głównym celem Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich jest osiągnięcie wyższego zaangażowania ludności w procesie pracy, zaś jego warunkiem koniecznym jest podwyższenie potencjału kwalifikacyjnego zasobów, wszelkie bowiem działania podjęte na zwiększenie poziomu wykształcenia społeczeństwa sprzyjają rozwojowi gospodarki opartej na wiedzy, a także wskazuje na mechanizmy niezbędne dla realizacji tego typu celów, wśród których ważne jest różnicowanie ofert edukacyjnych ze względu na zmieniające się potrzeby społeczno-gospodarcze, dokształcanie i doskonalenie zawodowe przy utrzymaniu drożności, również akredytacja programów i placówek kształcenia ustawicznego. Ważnym elementem jest rozwój działań prewencyjnych wobec osób bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem, a także informacja o systemie edukacyjnym
i prognoza popytu na siłę roboczą . Tworzenie kultury uczenia się nadające wysoką rangę edukacji, zwiększa liczbę dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym; kształtuje umiejętności i rozbudzanie chęci do nauki począwszy od etapu kształcenia obowiązkowego
a także dostosowuje oferty szkolnictwa wyższego do zapotrzebowania opracowując system ocen i uznawalności kwalifikacji zdobytych w drodze uczenia się nieformalnego co w efekcie pozwala także na rozwój i modernizacja kształcenia dorosłych.
Cele rozwoju zawodowego dotyczą m.in.,
niwelowania niekorzystnych różnic pomiędzy regionami i wyrównywania ich szans rozwojowych,
podnoszeniu kwalifikacji osób zatrudnionych,
uzupełnianiu działań podejmowanych poprzez służby zatrudnienia w zakresie przeciwdziałania bezrobociu;
wsparciu dla inicjatyw pozarządowych, samorządowych w zakresie pośrednictwa, doradztwa i szkoleń osób bezrobotnych.
Inicjatywa kształcenia ustawicznego opiera się na tworzeniu możliwości
edukacji w każdym wieku i na wszystkich poziomach zarówno w szkołach, jak i w formach pozaszkolnych. Dlatego rola kształcenia ustawicznego jest przede wszystkim to aby była ona niezbędnym narzędziem umożliwiającym stałe uzupełnianie wiedzy i umiejętności oraz dostosowywanie ich do zmieniających się uwarunkowań. Uczenie się przez całe życie to koncepcja uczenia się obejmującą rozwój indywidualny i rozwój cech społecznych we wszystkich formach i wszystkich kontekstach w systemie formalnym, tj. w szkołach, placówkach kształcenia zawodowego, uczelniach i placówkach kształcenia dorosłych, oraz
w ramach kształcenia nieformalnego, a więc w domu, w pracy i w społeczności.. W tym
podejściu uwzględnia się cały system, koncentrując się na standardach wiedzy i umiejętności,
które powinni opanować wszyscy, niezależnie od wieku. Podkreśla się w nim potrzebę przygotowywania i zachęcania wszystkich dzieci do nauki przez całe życie już od wczesnego wieku oraz ukierunkowuje działania w taki sposób, by zapewnić odpowiednie możliwości wszystkim pracującym i bezrobotnym, osobom dorosłym, które muszą przekwalifikować się lub podnieść swe kwalifikacje. Chodzi głównie o to aby wszelkie formy nauki podejmowane
przez całe życie, miały na celu pogłębienie wiedzy, umiejętności i kompetencji w kontekście indywidualnym, obywatelskim, społecznym i zawodowym.
Odpowiednie wykształcenie jest bardzo istotne na rynku pracy - zarówno z punktu widzenia szans uzyskania zatrudnienia, jego utrzymania jak i wysokości zarobków. Efektem tego jest wzrost zainteresowania zarówno studiami wyższymi, jak i dokształcaniem.. Proces rozwoju systemu kształcenia podlegał mechanizmowi rynkowemu. Wraz z sygnałami z rynku pracy, dotyczącymi szans związanych z poziomem edukacji, i wzrostem zapotrzebowania na
kształcenie rozwijała się infrastruktura edukacyjna, która pozwalała zaspokoić te potrzeby,
zarówno w trybie edukacji formalnej lub nieformalnym.
Nawiązując do Raportu Delora można dodać jeszcze jedną ważną funkcje pedagogiki ustawicznej. Jest to aspekt humanistyczno-krytyczny tej oto dziedziny. Podczas długiego procesu nauczania, każdy z uczniów nabywa coraz większych zdolności osobistych. Jest w stanie porównać i skutecznie wyselekcjonować coraz więcej informacji, dla niego użytecznych i odrzucić mniej ważne Dzięki zdobytej wiedzy jest w stanie oceniać ludzi z możliwie wielu punktów widzenia co daje szerokie spektrum dla rozwoju jego kontaktów. W konsekwencji uczniowie stają się ludźmi bardziej otwartymi i racjonalnie rozważającymi fakty. Co w dalszej perspektywie jest podwaliną do zmniejszenia konfliktów społecznych.
Bibliografia:
1.,,Psychospołeczne i pedagogiczne uwarunkowania pracy ”Redakcja naukowa- Mirosław Czapka
Bytom 2005
2.