Pyt. 22 – Agroturystyka, a system gospodarki turystycznej w Polsce. Gospodarka turystyczna na całym świecie rozwija się dynamicznie. Udział dochodów z turystyki w światowym produkcie brutto wynosi obecnie około 5,5%, natomiast inwestycje w dziedzinie turystyki stanowią około 6% ogólnych nakładów inwestycyjnych. Co 14 osoba pracująca zawodowo zatrudniona jest w sferze turystyki, co daje około 115 mln osób w skali światowej. Turystyka jest więc jedną z najważniejszych dziedzin światowej gospodarki, przynosząc co roku wymierne korzyści ekonomiczne wielu krajom. Należy podkreślić, że po wielu latach stagnacji uznano wreszcie w naszym kraju, że turystyka może stać się w stosunkowo krótkim czasie jednym ze stymulatorów dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego i istotnym źródłem dochodów państwa. Zdaniem wielu ekspertów krajowych i zagranicznych właśnie turystyka, poza sektorem gospodarki żywnościowej i przemysłem ochrony środowiska, jest tą dziedziną gospodarki, w którą warto inwestować. Podstawowym zadaniem organów rządowych jest stworzenie silnego ekonomicznie i zorientowanego na rynek sektora tur. w Polsce, opartego na prywatnej własności i inicjatywie. wszelkie efekty rozwoju gospodarki tur. - pozytywne i negatywne - koncentrować się będą na szczeblu regionalnym i lokalnym. Turystyka jest bowiem często jedną z najważniejszych dziedzin gospodarki lokalnej, będąc alternatywą w uzyskiwaniu dochodów przez społeczności lokalne. Z tego względu uzasadnione jest opracowanie strategii rozwoju turystyki na poziomie gminy i zawarcie ich w dokumentach kształtujących politykę przestrzenną i gospodarczą gminy, takich jak studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Od kilku lat zdecydowanie zwiększyło się w Polsce zainteresowanie agroturystyką. Ważną rolę w jej rozwoju odegrały działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi realizowane przy pomocy ośrodków doradztwa rolniczego. Wprowadzone zostały kryteria poziomu świadczonych usług wzorowane na obowiązujących w innych krajach europejskich. Działalność ośrodków wspomogły programy finansowane ze środków Phare – TOURIN I i II, które pozwoliły na określenie kierunków rozwoju agroturystyki w Polsce, sprecyzowaniu szans rozwojowych oraz w usystematyzowaniu dalszych działań. Ośrodki doradztwa rolniczego podejmują również działania promocyjne i informacyjne. Gospodarstwa prowadzące usługi turystyczne zostały przedstawione w licznych prospektach, katalogach regionalnych i krajowych oraz w internecie, radiu i telewizji. Szacuje się, że w ostatnich dziesięciu latach ukazało się około 200 wydawnictw promujących usługi agroturystyczne. Odrębną formą promocji stała się prezentacja gospodarstw agroturystycznych na targach regionalnych, krajowych, a także zagranicznych (uczestnictwo w około 50 imprezach wystawienniczych w roku). Działalność ośrodków doradztwa rolniczego i programy pomocy zagranicznej wpłynęły na powstawanie lokalnych stowarzyszeń usługodawców i utworzenie federacji tych stowarzyszeń. Stowarzyszenia zajęły się działalnością szkoleniową, promocyjną i wdrażaniem kryteriów kategoryzacji kwater agroturystycznych.

Rozwój usług turystycznych na wsi wspierany jest przez państwo w formie ulg podatkowych, mikropożyczek i kredytów preferencyjnych oraz corocznego dofinansowywania zadań na rzecz rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej, podejmowanych przez jednostki pozabudżetowe. Po wstępnym żywiołowym okresie rozwoju inicjatyw związanych ze świadczeniem usług turystycznych na wsi, trwającym od pierwszej połowy lat 90, obecnie działania skoncentrowano na poprawie poziomu oferowanych usług. Istotną barierą w rozwoju bazy turystycznej na wsi może być poziom zamożności społeczeństwa i związany z tym popyt na tego rodzaju usługi.

Pyt. 6 – Koncepcja wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich – miejsce agroturystyki. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich polega na modernizacji i przebudowie całej infrastruktury ekonomiczno-społecznej wsi. Jest to umiejętne wkomponowanie w wiejską przestrzeń coraz większej liczby nowych funkcji pozarolniczych. Głównym celem tego rozwoju jest poprawa warunków życia i pracy rodzin żyjących na wsi.

Agroturystyka w sytuacji złej kondycji ekonomicznej gospodarstw wiejskich i wciąż pogarszającej się sytuacji rodzin, jest to wyjście z impasu (trudności w utrzymaniu kondycji gospodarstw wiejskich), szczególnie na drodze dostosowania rolnictwa polskiego do integracji z Unią Europejską. Taki kierunek rozwoju perspektywicznego, który sprzyja aktywizowaniu ludności wiejskiej powinien być wiodącym w koncepcji wielofunkcyjnego rozwoju gmin.

Atutem rozwijania takiej formy turystyki jest: - atrakcyjność miejsc, - niekiedy “odkrywanie” nieznanych zakątków kraju, osobliwości krajobrazowo- turystycznych i walorów widokowych, - zwiedzanie i poznawanie parków krajobrazowych, rezerwatów, pomników przyrody, zabytków architektonicznych i skansenów, - korzystanie z przestrzeni, zieleni i zdrowego powietrza, - bezpośrednie obcowanie z przyrodą w lasach i w wodzie.To korzystanie z bogactw natury, za które zapłaci turysta rolnikowi przebywając w jego gospodarstwie.Turyści cenią sobie pobyt w gospodarstwie (ponieważ :- zapoznają się z rytmem życia i pracy w gospodarstwie,- cenią sobie indywidualne traktowanie i dostosowanie do własnych potrzeb i upodobań przez eliminowanie anonimowości w kontaktach z gospodarzem,- mają możliwości przyjazdu z własnymi zwierzętami,- dzieci korzystają ze swobody i przestrzeni oraz mają bezpośredni kontakt ze zwierzętami gospodarskimi, czasie,- korzystają ze świeżej żywności wyprodukowanej w gospodarstwie ). Konkurencyjność cen w porównaniu z modnymi rejonami, przeciążonymi turystycznie jest jednym z podstawowych argumentów przemawiających na korzyść agroturystyki.Ta forma przedsiębiorczości pozwala na wykorzystanie istniejących obiektów mieszkalnych i zagospodarowanych siedlisk wokół domu oraz na zatrudnienie swoich członków rodziny. Agroturystyka przynosi dochody nie tylko rolnikowi ale korzyści czerpie również całe środowisko wiejskie i gmina. Turysta korzysta z istniejącej infrastruktury :- porusza się własnym samochodem albo korzysta ze środków komunikacyjnych, - z telefonu, - z poczty, wysyła listy i kartki,- kupuje benzynę,- zatrzymuje się na parkingach,- korzysta z tras turystycznych, ścieżek spacerowych punktów widokowych,- kupuje żywność i pamiątki,- korzysta z miejscowych ośrodków sportowych i kulturalnych, - uczestniczy w uroczystościach i świętach regionalnych. Przyszłość przestrzeni wiejskiej, jej rozwój i perspektywy zależą od zaangażowania aktywu lokalnego, władz samorządowych i samych mieszkańców wsi. Takie programy gminy mogą realizować w oparciu o swoje możliwości finansowe, organizacyjne i terytorialne oraz na bazie współpracy w regionie.

A to ogólnie bardziej o wielofunkc. rozwoju:

Realizacja polityki wielofunkcjonalnego rozwoju obszarów wiejskich opierać się musi na adresowanych do różnych odbiorców celowych programach, mających jasno sprecyzowane, mierzalne cele, kryteria uruchomienia programu, a przede wszystkim – źródła finansowania. Dla polskich obszarów wiejskich kluczowe wydają się programy umożliwiające:

• rozwój i dostosowania strukturalne w regionach słabiej rozwiniętych,

• restrukturyzację obszarów wiejskich w regionach o wadliwej strukturze agrarnej i demograficznej,

• łagodzenie bezrobocia i poszukiwanie alternatywnych źródeł zarobkowania w rolnictwie poprzez rozwój małych i średnich firm oraz niekonwencjonalne wykorzystanie walorów wsi i pielęgnację krajobrazu,

• rozwój technicznej i społecznej infrastruktury wsi,

• poprawę poziomu wykształcenia i kwalifikacji siły roboczej, zmiany mentalności społecznej, kształcenie lokalnych liderów, upowszechnianie wysoko wyspecjalizowanego doradztwa na rzecz wsi i rolnictwa.

Istotne znaczenie w rozwoju wielofunkcyjnych obszarów wiejskich odgrywać będzie gospodarka turystyczna. Jej cele społeczno-ekonomiczne w tym zakresie to: *Podnoszenie poziomu ekonomicznego gmin i regionów w kierunku poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa, wspomagania działań na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego wsi; *Wspomaganie rozwiązania problemu bezrobocia poprzez rozwój usług w sektorze gospodarki turystycznej w tworzeniu nowych miejsc pracy, wzrost aktywizacji zawodowej ludności.; *Aktywizacja wsi i wspomaganie zmian cywilizacyjnych wsi i jej otoczenia.

3. Turystyka wiejska i jej formy.

Turystyka wiejska jest jedną z form turystyki w ogóle. Można ją podzielić na dwa rodzaje: Turystyka na terenach wiejskich i leśnych i Turystyka w gospodarstwach rolnych (agroturystyka). Turystyka na terenach wiejskich i leśnych obejmuje wszelką turystykę organizowaną na wsi. Głównym jej celem jest przeciwstawienie atrakcji i warunków turystycznych środowiska wiejskiego miejskiemu. Turystyka związana z pobytem w gospodarstwie wiejskim dotyczy różnych form spędzania czasu wolnego, usług turystycznych świadczonych w obrębie gospodarstwa rolnego. Właśnie ten rodzaj turystyki wiejskiej nazywa się agroturystyka. Turystyka wiejska, zwana turystyką zieloną, preferuje bliski związek turystów z miejscową społecznością, wykorzystanie walorów wsi i jej okolicy oraz istniejącej zabudowy w taki sposób, aby w jak największym stopniu zachować środowisko przyrodnicze. Wśród założeń turystyki wiejskiej oraz agroturystyki wyróżniają się te, które mówią o potrzebie zachowania równowagi w zaspokojeniu potrzeb odwiedzających i odwiedzanych, wskazują na konieczność respektowania materialnej i duchowej kultury ludności miejscowej oraz niskie koszty społeczne i indywidualne. Najwartościowsze cechy turystyki wiejskiej poszukiwane przez turystów to: *możliwość wypoczynku w środowisku odmiennym od warunków życia i pracy w mieście; * możliwość kontaktu bezpośredniego z nie zanieczyszczonym środowiskiem przyrodniczym; *cisza, spokój, mały ruch; *możliwość kontaktu z życiem wiejskim, zwierzętami domowymi, pracami rolnymi, folklorem wsi i możliwość ich poznania; *możliwość korzystania ze zdrowej żywności.Turystyka wiejska staje się znaczącym elementem turystyki w szerokim znaczeniu tego pojęcia. W Europie Zachodniej na turystykę wiejską przypada ponad 28% okresu urlopowego i jako sposób spędzania czasu wolnego jest ona często wybierana po raz drugi lub trzeci w ciągu roku turystyka wiejska, w tym agroturystyka, ma duże szansę rozwoju w Polsce. Jako jedyny kraj w Europie Środkowo- -Wschodniej, zachowała ona bowiem w strukturze rolnictwa dominującą pozycję indywidualnego gospodarstwa wiejskiego (małego i średniego) oraz duże bogactwo materialnych zasobów kultury, autentycznego ludowego folkloru, zwyczajów i obyczajów utrwalanych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Pomimo obserwowanej degradacji środowiska naturalnego, w Polsce jest jednak bardzo wiele rejonów wiejskich cechujących się pięknym i równocześnie zróżnicowanym krajobrazem, nieskażonym środowiskiem, interesującą florą i fauną. Mogą one stać się atrakcją dla turystów pragnących bliskiego kontaktu z naturą, wolności od tłumu, mechanizacji i urbanizacji, szukających bezpośredniego, osobistego kontaktu z ludźmi oraz ich gościnnością. Rozwój turystyki wiejskiej w Polsce to również szansa aktywizacji gospodarczej wielu rejonów wiejskich i wsi cechujących się obecnie niskimi dochodami z rolnictwa, trudnościami zbytu płodów rolnych, wysokimi wskaźnikami bezrobocia i dużą emigracją ludzi młodych. Dla wielu mieszkańców wsi może być uzupełniającym źródłem dochodów rolniczych. Turystyka wiejska powinna się rozwijać przy współpracy rolników zainteresowanych tą dodatkową działalnością z władzami gminnymi. Powinna zapewniać wysoką jakość usług turystycznych oraz właściwą infrastrukturę komunalną (drogi, parkingi, czystość wody, kanalizację, telefonizację, bezpieczeństwo itp.). Gminy rozwijające turystykę wiejską powinny zaoferować duży wybór kwater prywatnych, punktów gastronomicznych, obiektów sportowych i rekreacyjnych oraz usług turystycznych. Malownicze krajobrazy wiejskie oraz lokalny folklor i rzemiosło, a także produkty rolne stanowią przykłady zasobów, z których społeczność wiejska może czerpać korzyści, oferując urozmaiconą! ciekawą ofertę turystyczną. Woda i lasy są istotnym elementem zasobów turystycznych na wsi, tworzą środowisko dla ryb i zwierząt, przyciągają wędkarzy i myśliwych. Stanowią bazę do uprawiania popularnych sportów wodnych, takich jak pływanie, żeglarstwo, kajakarstwo. Uatrakcyjniają urlop zbieraniem runa leśnego i pozostawiają miłe i niezapomniane wspomnienia. Turystyka wiejska jest adresowana raczej do turysty indywidualnego, małych grup rodzinnych, podróżujących prywatnym samochodem, niż do grup dużych, masowych, zorganizowanych. Oferta turystyki wiejskiej i a grot Liry styki może zatem być kierowana do rodzin z dziećmi, niepełnosprawnych, emerytów, rencistów, uczestników wycieczek, młodych małżeństw, miłośników przyrody, grup towarzyskich, członków klubów (np. ekologicznych, sportowych). Wzrastająca liczba turystów krajowych i zagranicznych zainteresowanych pobytem na wsi tworzy potrzebę rozwoju różnej bazy noclegowej w rejonach wiejskich od hoteli, moteli i ośrodków wypoczynkowych, kempingów, pól namiotowych do prywatnych kwater rolniczych. Jednym z głównych wyzwań, wobec których stoi turystyka wiejska w naszym kraju, jest skoordynowany rozwój i promocja tej formy wypoczynku. Obiekty i atrakcje rejonów wiejskich są często bardzo rozrzucone, słabo reklamowane i trudno dostępne. Należy m.in. tworzyć i rozwijać lokalne, regionalne stowarzyszenia agroturystyczne, odpowiedzialne za standaryzację, klasyfikację, oznakowanie, informację, promocję, marketing. Mogą leż powstawać zespoły rolników zainteresowanych agroturystyką. Najlepiej, gdy inicjatywy mieszkańców wsi mają odpowiednie wsparcie samorządów, władz lokalnych, regionalnych, krajowych, Ośrodków Doradztwa Rolniczego, Izb Rolniczych i innych instytucji zainteresowanych tą formą turystyki.

3. Turystyka wiejska i jej formy.

Turystyka wiejska jest jedną z form turystyki w ogóle. Można ją podzielić na dwa rodzaje: Turystyka na terenach wiejskich i leśnych i Turystyka w gospodarstwach rolnych (agroturystyka). Turystyka na terenach wiejskich i leśnych obejmuje wszelką turystykę organizowaną na wsi. Głównym jej celem jest przeciwstawienie atrakcji i warunków turystycznych środowiska wiejskiego miejskiemu. Turystyka związana z pobytem w gospodarstwie wiejskim dotyczy różnych form spędzania czasu wolnego, usług turystycznych świadczonych w obrębie gospodarstwa rolnego. Właśnie ten rodzaj turystyki wiejskiej nazywa się agroturystyka. Turystyka wiejska, zwana turystyką zieloną, preferuje bliski związek turystów z miejscową społecznością, wykorzystanie walorów wsi i jej okolicy oraz istniejącej zabudowy w taki sposób, aby w jak największym stopniu zachować środowisko przyrodnicze. Wśród założeń turystyki wiejskiej oraz agroturystyki wyróżniają się te, które mówią o potrzebie zachowania równowagi w zaspokojeniu potrzeb odwiedzających i odwiedzanych, wskazują na konieczność respektowania materialnej i duchowej kultury ludności miejscowej oraz niskie koszty społeczne i indywidualne. Najwartościowsze cechy turystyki wiejskiej poszukiwane przez turystów to: *możliwość wypoczynku w środowisku odmiennym od warunków życia i pracy w mieście; * możliwość kontaktu bezpośredniego z nie zanieczyszczonym środowiskiem przyrodniczym; *cisza, spokój, mały ruch; *możliwość kontaktu z życiem wiejskim, zwierzętami domowymi, pracami rolnymi, folklorem wsi i możliwość ich poznania; *możliwość korzystania ze zdrowej żywności.Turystyka wiejska staje się znaczącym elementem turystyki w szerokim znaczeniu tego pojęcia. W Europie Zachodniej na turystykę wiejską przypada ponad 28% okresu urlopowego i jako sposób spędzania czasu wolnego jest ona często wybierana po raz drugi lub trzeci w ciągu roku turystyka wiejska, w tym agroturystyka, ma duże szansę rozwoju w Polsce. Jako jedyny kraj w Europie Środkowo- -Wschodniej, zachowała ona bowiem w strukturze rolnictwa dominującą pozycję indywidualnego gospodarstwa wiejskiego (małego i średniego) oraz duże bogactwo materialnych zasobów kultury, autentycznego ludowego folkloru, zwyczajów i obyczajów utrwalanych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Pomimo obserwowanej degradacji środowiska naturalnego, w Polsce jest jednak bardzo wiele rejonów wiejskich cechujących się pięknym i równocześnie zróżnicowanym krajobrazem, nieskażonym środowiskiem, interesującą florą i fauną. Mogą one stać się atrakcją dla turystów pragnących bliskiego kontaktu z naturą, wolności od tłumu, mechanizacji i urbanizacji, szukających bezpośredniego, osobistego kontaktu z ludźmi oraz ich gościnnością. Rozwój turystyki wiejskiej w Polsce to również szansa aktywizacji gospodarczej wielu rejonów wiejskich i wsi cechujących się obecnie niskimi dochodami z rolnictwa, trudnościami zbytu płodów rolnych, wysokimi wskaźnikami bezrobocia i dużą emigracją ludzi młodych. Dla wielu mieszkańców wsi może być uzupełniającym źródłem dochodów rolniczych. Turystyka wiejska powinna się rozwijać przy współpracy rolników zainteresowanych tą dodatkową działalnością z władzami gminnymi. Powinna zapewniać wysoką jakość usług turystycznych oraz właściwą infrastrukturę komunalną (drogi, parkingi, czystość wody, kanalizację, telefonizację, bezpieczeństwo itp.). Gminy rozwijające turystykę wiejską powinny zaoferować duży wybór kwater prywatnych, punktów gastronomicznych, obiektów sportowych i rekreacyjnych oraz usług turystycznych. Malownicze krajobrazy wiejskie oraz lokalny folklor i rzemiosło, a także produkty rolne stanowią przykłady zasobów, z których społeczność wiejska może czerpać korzyści, oferując urozmaiconą! ciekawą ofertę turystyczną. Woda i lasy są istotnym elementem zasobów turystycznych na wsi, tworzą środowisko dla ryb i zwierząt, przyciągają wędkarzy i myśliwych. Stanowią bazę do uprawiania popularnych sportów wodnych, takich jak pływanie, żeglarstwo, kajakarstwo. Uatrakcyjniają urlop zbieraniem runa leśnego i pozostawiają miłe i niezapomniane wspomnienia. Turystyka wiejska jest adresowana raczej do turysty indywidualnego, małych grup rodzinnych, podróżujących prywatnym samochodem, niż do grup dużych, masowych, zorganizowanych. Oferta turystyki wiejskiej i a grot Liry styki może zatem być kierowana do rodzin z dziećmi, niepełnosprawnych, emerytów, rencistów, uczestników wycieczek, młodych małżeństw, miłośników przyrody, grup towarzyskich, członków klubów (np. ekologicznych, sportowych). Wzrastająca liczba turystów krajowych i zagranicznych zainteresowanych pobytem na wsi tworzy potrzebę rozwoju różnej bazy noclegowej w rejonach wiejskich od hoteli, moteli i ośrodków wypoczynkowych, kempingów, pól namiotowych do prywatnych kwater rolniczych. Jednym z głównych wyzwań, wobec których stoi turystyka wiejska w naszym kraju, jest skoordynowany rozwój i promocja tej formy wypoczynku. Obiekty i atrakcje rejonów wiejskich są często bardzo rozrzucone, słabo reklamowane i trudno dostępne. Należy m.in. tworzyć i rozwijać lokalne, regionalne stowarzyszenia agroturystyczne, odpowiedzialne za standaryzację, klasyfikację, oznakowanie, informację, promocję, marketing. Mogą leż powstawać zespoły rolników zainteresowanych agroturystyką. Najlepiej, gdy inicjatywy mieszkańców wsi mają odpowiednie wsparcie samorządów, władz lokalnych, regionalnych, krajowych, Ośrodków Doradztwa Rolniczego, Izb Rolniczych i innych instytucji zainteresowanych tą formą turystyki.

5. Etapy rozwoju turystyki wiejskiej. Tradycja spędzania wakacji na wsi jest w Polsce znana od dawna. Wypoczynek ten był preferowany w kulturze ziemiańskiej i mieszczańskiej. Świadczy o tym rozwój podmiejskich letnisk i atrakcyjnych ośrodków turystycznych w wieku XIX i w połowie XX. Przykładem jest rozwój turystyczny Zakopanego — ówczesnej małej podtatrzańskiej wsi- słynącej z walorów przyrodniczych, krajobrazowych, odwiedzanej prze/, miłośników Tatr, przyjmowanych w prywatnych mieszkaniach górali. Oni to udostępniali swoje domki na mieszkania przybyłym gościom, a sami mieścili się przez ten c/as w jednej tylko izbie. Nieco później zaczęty powstawać domy gościnne, budowane przez zamożniejszych górali oraz zaczęto o gości konkurować. Funkcjonujące w okresie międzywojennym w Polsce robotnicze organizacje oświatowe, spółdzielnio i związki młodzieżowe (np. Robotnicze Koło Turystyczne w Krakowie, Robotnicze Towarzystwo Turystyczne w Łodzi) w swoich statutach wyodrębniły jako główny cel szerzenie zamiłowania do przyrody, wiadomości przyrodniczych, badania życia i obyczajów mieszkańców, podnoszenie tężyzny fizycznej i duchowej przez uprawianie wędrówek, wychowanie fizyczne i sportowe. Cele te były realizowane w czasie wolnym w formie wypoczynku, wczasów głównie w środowiskach wiejskich, małomiasteczkowych. Organizacyjna formuła wczasów dala o sobie znać za przyczyną utworzenia w 1938 roku Centralnego Biura Wczasów, które w swojej ofercie głównie promowało wsie i niewielkie miejscowości, położone w regionach atrakcyjnych przyrodniczo. W ciągu roku swojego istnienia organizacja ta skierowała na wczasy wiejskie około 3 tyś. osób w sezonie zimowym 1938/39 a łatom w 1939 roku już ponad 30 tyś. Jednak początki w organizacji turystyki wiejskiej przypisuje się działającej od 1937 roku Spółdzielni Turystyczno-Wypoczynkowej „Gromada". Instytucja ta zainicjowała przed drugą wojną światową tzw. „wczasy pod gruszą" dla dzieci i ubogich rodzin w Łodzi. Po drugiej wojnie światowej oprócz „wczasów pod gruszą" rozwinął się ruch turystyki wiejskiej pod hasłem „Jabłońscy zapraszają Matysiaków" oraz zaczęły powstawać tzw. wsie turystyczne. Główny ruch turystyczny był jednak realizowany w ramach tzw. turystyki socjalnej. Wyrażała się ona w zorganizowanych wczasach grupowych, dofinansowanych przez rząd i przedsiębiorstwa państwowe- Powstały podmioty organizujące wczasy pracownicze, jak Fundusz Wczasów Pracowniczych, Zakładowa Baza Wczasowa, Baza Kolonijna, Schroniska Młodzieżowe. Większość placówek wczasów zakładowych i pracowniczych była położona w atrakcyjnych turystycznie regionach kraju, na terenach pozamiejskich, stąd też regularne masowe wyjazdy turystów-wczasowiczów doprowadzały do zaniku ustronności i tajemniczości tych miejscowości. Tereny nadmorskie, górskie, okolice jezior, poddane intensywnej eksploatacji turystycznej, drastycznie zmieniały swoje oblicze. Oszczędne inwestycje zakładowe w zakresie ośrodków wypoczynkowych w małych miasteczkach i wioskach, dodatkowe tzw. osiedla „drugich domów" — letnich domów wczasowych należących do mieszkańców miast, nie zawsze byty realizowane zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego danego terenu. Także zyski z turystyki były minimalne dla społeczności lokalnej. Bowiem niektórzy z mieszkańców wsi wynajmujący pomieszczenia dla letników musieli przeważającą część dochodu przeznaczać na opłaty związane z pośrednictwem. Oni także nie decydowali o planowaniu rozwoju turystycznego zamieszkałej wsi czy okolicy. Obecnie główne cele polityki wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich zawarte w dokumencie „Strategia dla Polski" obejmują: a) tworzenie na wsi nowych szans poprzez modernizację i poprawę struktury rolnictwa, tworzenie miejsc pracy w przetwórstwie, przemyśle, usługach, handlu. w gałęziach związanych ,- otoczeniem rolnictwu oraz walorami przyrodniczymi i krajoznawczymi wsi; b)zorientowanie zmian w rolnictwie na procesy przyszłościowe, wynikające z aktualnych zmian w polityce rolnej Unii Europejskiej oraz w handlu światowym; c)rozwój infrastruktury społeczno-gospodarczej, spółdzielczości, samorządu izb rolniczych, systemu giełd, telefonizacji, budowy i modernizacji dróg oraz innych działań poprawiających jakość życia na wsi; d)rozwój badań naukowych i doradztwa rolniczego; e)wykorzystanie naturalnych walorów wsi. W działaniach tych pomocna będzie nie tylko bogata tradycja rodzima w tym zakresie, ale przede wszystkim odpowiednie regulacje prawne, ekonomiczne, edukacyjne, marketingowe umożliwiające rolnikom podejmowanie usług turystycznych dostosowanych do potrzeb i możliwości turystów.

5. Etapy rozwoju turystyki wiejskiej. Tradycja spędzania wakacji na wsi jest w Polsce znana od dawna. Wypoczynek ten był preferowany w kulturze ziemiańskiej i mieszczańskiej. Świadczy o tym rozwój podmiejskich letnisk i atrakcyjnych ośrodków turystycznych w wieku XIX i w połowie XX. Przykładem jest rozwój turystyczny Zakopanego — ówczesnej małej podtatrzańskiej wsi- słynącej z walorów przyrodniczych, krajobrazowych, odwiedzanej prze/, miłośników Tatr, przyjmowanych w prywatnych mieszkaniach górali. Oni to udostępniali swoje domki na mieszkania przybyłym gościom, a sami mieścili się przez ten c/as w jednej tylko izbie. Nieco później zaczęty powstawać domy gościnne, budowane przez zamożniejszych górali oraz zaczęto o gości konkurować. Funkcjonujące w okresie międzywojennym w Polsce robotnicze organizacje oświatowe, spółdzielnio i związki młodzieżowe (np. Robotnicze Koło Turystyczne w Krakowie, Robotnicze Towarzystwo Turystyczne w Łodzi) w swoich statutach wyodrębniły jako główny cel szerzenie zamiłowania do przyrody, wiadomości przyrodniczych, badania życia i obyczajów mieszkańców, podnoszenie tężyzny fizycznej i duchowej przez uprawianie wędrówek, wychowanie fizyczne i sportowe. Cele te były realizowane w czasie wolnym w formie wypoczynku, wczasów głównie w środowiskach wiejskich, małomiasteczkowych. Organizacyjna formuła wczasów dala o sobie znać za przyczyną utworzenia w 1938 roku Centralnego Biura Wczasów, które w swojej ofercie głównie promowało wsie i niewielkie miejscowości, położone w regionach atrakcyjnych przyrodniczo. W ciągu roku swojego istnienia organizacja ta skierowała na wczasy wiejskie około 3 tyś. osób w sezonie zimowym 1938/39 a łatom w 1939 roku już ponad 30 tyś. Jednak początki w organizacji turystyki wiejskiej przypisuje się działającej od 1937 roku Spółdzielni Turystyczno-Wypoczynkowej „Gromada". Instytucja ta zainicjowała przed drugą wojną światową tzw. „wczasy pod gruszą" dla dzieci i ubogich rodzin w Łodzi. Po drugiej wojnie światowej oprócz „wczasów pod gruszą" rozwinął się ruch turystyki wiejskiej pod hasłem „Jabłońscy zapraszają Matysiaków" oraz zaczęły powstawać tzw. wsie turystyczne. Główny ruch turystyczny był jednak realizowany w ramach tzw. turystyki socjalnej. Wyrażała się ona w zorganizowanych wczasach grupowych, dofinansowanych przez rząd i przedsiębiorstwa państwowe- Powstały podmioty organizujące wczasy pracownicze, jak Fundusz Wczasów Pracowniczych, Zakładowa Baza Wczasowa, Baza Kolonijna, Schroniska Młodzieżowe. Większość placówek wczasów zakładowych i pracowniczych była położona w atrakcyjnych turystycznie regionach kraju, na terenach pozamiejskich, stąd też regularne masowe wyjazdy turystów-wczasowiczów doprowadzały do zaniku ustronności i tajemniczości tych miejscowości. Tereny nadmorskie, górskie, okolice jezior, poddane intensywnej eksploatacji turystycznej, drastycznie zmieniały swoje oblicze. Oszczędne inwestycje zakładowe w zakresie ośrodków wypoczynkowych w małych miasteczkach i wioskach, dodatkowe tzw. osiedla „drugich domów" — letnich domów wczasowych należących do mieszkańców miast, nie zawsze byty realizowane zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego danego terenu. Także zyski z turystyki były minimalne dla społeczności lokalnej. Bowiem niektórzy z mieszkańców wsi wynajmujący pomieszczenia dla letników musieli przeważającą część dochodu przeznaczać na opłaty związane z pośrednictwem. Oni także nie decydowali o planowaniu rozwoju turystycznego zamieszkałej wsi czy okolicy. Obecnie główne cele polityki wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich zawarte w dokumencie „Strategia dla Polski" obejmują: a) tworzenie na wsi nowych szans poprzez modernizację i poprawę struktury rolnictwa, tworzenie miejsc pracy w przetwórstwie, przemyśle, usługach, handlu. w gałęziach związanych ,- otoczeniem rolnictwu oraz walorami przyrodniczymi i krajoznawczymi wsi; b)zorientowanie zmian w rolnictwie na procesy przyszłościowe, wynikające z aktualnych zmian w polityce rolnej Unii Europejskiej oraz w handlu światowym; c)rozwój infrastruktury społeczno-gospodarczej, spółdzielczości, samorządu izb rolniczych, systemu giełd, telefonizacji, budowy i modernizacji dróg oraz innych działań poprawiających jakość życia na wsi; d)rozwój badań naukowych i doradztwa rolniczego; e)wykorzystanie naturalnych walorów wsi. W działaniach tych pomocna będzie nie tylko bogata tradycja rodzima w tym zakresie, ale przede wszystkim odpowiednie regulacje prawne, ekonomiczne, edukacyjne, marketingowe umożliwiające rolnikom podejmowanie usług turystycznych dostosowanych do potrzeb i możliwości turystów.

14. UWARUNKOWANIA EKONOMICZNEJ EFEKTYWNOŚCI AGROTURYSTYKI

Warunki ekonomiczne działalności agroturystycznej. Ekonomiczne aspekty działalności agroturystycznej dotyczą przede wszystkim podatków dochodowych płaconych z tytułu prowadzenia tej działalności, oferty kredytowej dla rolnictwa, kosztów usług agroturystycznych, polityki cenowej, efektów ekonomicznych, działalności inwestycyjnej w agroturystyce, źródeł jej finansowania. Podstawy podatku dochodowego od osób fizycznych reguluje Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku (Dz„U. Nr 90, poz. 416 z 1993 r. Ustawa ta w art. 21 pkt 43 wskazuje na całkowite zwolnienie od podatku dochodowego osób świadczących usługi agroturystyczne. Całkowite zwolnienie z podatku dotyczy osób. których dochody z tytułu wynajmowania pokoi gościnnych spełniają równocześnie następujące warunki: * pokoje są wynajmowane osobom przebywającym na wypoczynku (zwolnienie z podatku nie dotyczy wynajmowania pokoi na stałe, wynajmowania robotnikom sezonowym, podnajmowania mieszkań); *wynajmowane pokoje znajdują się w budynkach mieszkalnych (tzn. jest decyzja administracyjna, dopuszczająca budynek do użytkowania jako mieszkalny lub jeżeli są w nim zameldowani stali mieszkańcy); nie podlegają zwolnieniu z podatku dochody uzyskane z wynajmowania domków turystycznych; *budynki mieszkalne są położone na terenach wiejskich; *osoba wynajmująca pokoje prowadzi gospodarstwo rolne a budynki, w których znajdują się te pokoje, należą do tego gospodarstwa (powierzchnia gospodarstwa rolnego musi przekraczać 1 ha); *liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza pięciu. Całkowite zwolnienie od podatku dochodowego osób fizycznych prowadzących działalność agroturystyczną obejmuje także dochody uzyskane z tytułu wyżywienia gości mieszkających w wynajmowanych pokojach.; Jeśli ktoś wynajmuje więcej niż pięć pokoi, np. siedem, to nic może przyjmować, że dochód z wynajmu pierwszych pięciu pokoi jest zwolniony z podatku, a z pozostałych dwóch jest opodatkowany. Musi opodatkować dochód pochodzący z wynajmu wszystkich pokoi. Przy innych rozszerzonych zakresach działalności turystycznej na wsi obowiązuje zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych) Zryczałtowanemu podatkowi od niektórych przychodów, zgodnie z paragrafem 18 Rozporządzenia Ministra Finansów z 14 grudnia 1995 roku w sprawie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych oraz od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne(Dz. U. Nr 148, poz. 719), podlegają przychody osób fizycznych z tytułu świadczonych usług hotelarskich, polegających na wynajmie pokoi gościnnych i domków turystycznych, w tym również takich usług połączonych z wydawaniem posiłków, jeżeli łączna liczba pokoi, w tym w domkach turystycznych, nie przekracza dwunastu, Wówczas: *wynajmowane pokoje mogą znajdować się poza budynkiem mieszkalnym, w domkach turystycznych, budynkach adaptowanych; *wynajmujący nie musi posiadać gospodarstwa rolnego; *wynajmowane pomieszczenia nie muszą znajdować się na wsi. W innych sytuacjach płaci się podatek dochodowy zgodnie Ogólnymi zasadami opodatkowania. Rolników, nie prowadzących działów specjalnych produkcji rolnej, nie obowiązuje ten podatek, bowiem płacą podatek rolny. Podatek dochodowy należy natomiast opłacaj m.in. od dochodu z najmu (nie objętego omówionymi uprzednio zwolnieniami lub ryczałtem), a także od dochodu ze świadczonych okazjonalnie usług, Ogólne zasady opłacenia podatku dochodowego dotyczą także tych osób, które prowadzą działalność zgłoszoną do ewidencji gospodarczej, chyba że korzystają z karty podatkowej lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Usługi towarzyszące agroturystyce, takie jak np. usługi parkingowe, hotelowe, świadczone przez kempingi, usługi agencji turystycznych i pilotażu, usługi w zakresie edukacji, usługi związane z rekreacją, kulturą i sportem, które zostały zgłoszone do ewidencji gospodarczej są opodatkowane na podstawie książki przychodów i rozchodów.

Ekonomiczna opłacalność agroturystyki, źródła finansowania, oferta kredytowa i działalność inwestycyjna. Przed rozpoczęciem działalności agroturystycznej konieczne | jest wstępne sporządzenie kalkulacji finansowej przedsięwzięcia, w której należy uwzględnić m.in.: udział materiałów i własnej pracy, ceny zakupu materiałów, koszty robocizny, rodzaj, wielkość i standard obiektu. Ważne jest także przewidywanie zysków i strat. Zysk który wskazuje na rentowność działalności, jest uzależniony od wielu czynników. Nie można zatem planować dużych zysków z agroturystyki już na początku tej działalności. Ogólnie uważa się że rentowny (zyskowny) wynik w agroturystyce osiąga się po trzech latach działalności. Zysk jest też uzależniony od indywidualnego podejścia gospodarza do agroturystyki. A mianowicie zależy od gotówki, jaką dysponuje na początku tego przedsięwzięcia, bazy pokojowej jej standardu umeblowania oraz od rodzaju, sposobu i wysokości wydatków, Z kolei wysokość wydatków ma wpływ na cenę, którą muszą płacić goście. Zysk interesuje gospodarza na początku podejmowanej działalności (zysk planowany i na końcu działalności (np. sezonu) — zysk rzeczywisty. W zysku planowanym uwzględnia się prawdopodobną ilość gości, ilość noclegów, ich cenę (w sezonie, przed i po sezonie)czas prowadzenia działalności agroturystycznej. Uwzględnia się udział kosztów bieżących (tzw. operacyjnych) — związanych z użytkowaniem pomieszczeń (światło, gaz, woda, środki czystości, naprawy, podatki, ubezpieczenie, telefon, transport, wywóz śmieci, wynagrodzenia, żywność, reklama), oraz udział kosztów początkowych -- związanych z przygotowaniem, rozpoczęcie) i rozruchem działalności agroturystycznej (np. koszty poniesione na inwestycje, remonty, zakup wyposażenia). Cechą charakterystyczną kosztów operacyjnych jest to, iż występują one co miesiąc i są uzależnione od liczby gości. Natomiast koszty inwestycyjne są ponoszone raczej w dłuższych odstępach czasu, np. co rok. Nic wszystkie koszty można jednak przewidzieć. Dlatego przy określaniu kosztów istotne jest zrobienie listy wydatków związanych z prowadzeniem działalności agroturystycznej. Powszechną zasadą stosowana w ekonomii Jest zmniejszenie kosztów i zwiększenie zysku, który w części powinien być przeznaczony (szczególnie w pierwszych dwóch latach działalności agroturystycznej) na polepszanie standardu bazy agroturystycznej, na inwestowanie w tę działalność. Ekonomiczną opłacalność agroturystyki determinuje również sytuacja cenowa na rynku usług turystycznych. Dlatego przed oferowaniem własnych cen należy zorientować się, jakie ceny obowiązują u innych sprzedających podobną i porównywaną ofertę. W panującej na rynku turystycznym konkurencji cenowej istotne jest, szczególnie na początku, oferowanie niższych cen noclegów i bogatszej oferty usług towarzyszących. W miarę zdobywania własnych klientów możemy zaryzykować stopniowe podwyższanie cen. W strategii cenowej ważne Jest stosowanie różnych zniżek, upustów (np, w zależności od tego, czy usługa oferowana jest w sezonie czy po sezonie, w zależności od czasu pobytu - - zniżki przy dłuższych pobytach, zniżki dla stałych gości, dla dzieci).

9. Źródła finansowania działalności inwestycyjnej na rzecz agroturystyki.

Głównym źródłem finansowania gospodarstw agroturystycznych jest kapitał własny rolnika. Występuje on w formie rzeczowej (budynki, grunty, wyposażenie rolnicze i domowe, produkty żywnościowe), a także w formie pieniężnej (gotówka, kredki pieniężne na rachunkach bankowych, papiery wartościowe). Na brak kapitału własnego narzeka zdecydowana ; większość rolników, co by świadczyło o małej opłacalności produkcji rolniczej. Stąd leż bardziej przedsiębiorczy rolnicy szukają innych możliwości zarobkowania. Podejmują różne prace transportowe, budowlane, produkcyjne, usługowe. W rezultacie tych prac, angażując zgromadzone oszczędności, mogą myśleć o uruchomieniu nowej działalności — usług turystycznych. Wielkość i rytmiczność przychodów z agroturystyki zależy od wielu czynników, a najważniejsze z nich to: *ilość i jakość pomieszczeń, jakimi dysponuje gospodarstwo, odpowiednio dostosowanych do oczekiwań potencjalnych klientów; *liczba „sprzedanych dni", która zapewnia opłacalność przedsięwzięcia; za minimum opłacalności usług agroturystycznych uważa się 60-80 dni pełnego pobytu gości w jednym roku; *zakres i atrakcyjność usług turystycznych; w gospodarstwach rolnych szczególnie powodzeniem cieszą się usługi noclegowe, wyżywieniowe, sprzedaż wyrobów własnej produkcji (żywność, produkty regionalne): *poziom cen usług, które zapewniłyby równocześnie zwrot poniesionych kosztów oraz wzrost popytu na oferowane usługi.

Ważnym źródłem finansowania działalności agroturystycznej jest kapitał obcy, do którego zalicza się finansowanie za pomocą kredytów i pożyczek. Kredyty, jako kapitał obcy, można podzielić na krótkoterminowe (przyznawane na l rok), średnioterminowe (udzielane przez banki na okres od 1 roku do 5 lat) i długoterminowe (powyżej 5 lat). Dla gospodarstw agroturystycznych ważny jest podział kredytów według kryterium ich przeznaczenia (kredyt obrotowy i inwestycyjny). Kredyt obrotowy z reguły Jest udzielany na krótki okres z przeznaczeniem na finansowanie bieżących nakładów na działalność produkcyjną i usługową (zakup pasz, materiału siewnego, zwierząt hodowlanych, nawozów mineralnych itp.).

Kredyt inwestycyjny jest przeznaczony na odtworzenie, i modernizację i zwiększanie majątku trwałego. Mogą być nim finansowane inwestycje materialne (np. zakup sprzętu, maszyn,gruntu, budynków) i niematerialne (np. zakup papierów wartościowych — obligacji, bonów skarbowych, akcji). Kredyty te mają raczej pośredni wpływ na rozwój działalności agroturystycznej. Bardzo wygodny dla rolników jest kredyt preferencyjny. Jego dysponentem jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która została utworzona w grudniu 1993 r. Do kredytów preferencyjnych Agencja ta stosuje dopłaty z budżetu pastwa. Jej głównym celem jest tworzenie warunków (infrastruktury) sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości wśród rolników i mieszkańców wsi. Agencja pośredniczy i pomaga w finansowaniu nakładów w zakresie infrastruktury wiejskiej, np. budowy wodociągów, kanalizacji, budowy i modernizacji dróg gminnych. Banki, które podpisały umowę z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na udzielanie kredytów preferencyjnych, otrzymują z Agencji dopłaty do oprocentowania kredytów. |Kredyty te są bezpośrednio związane z działalnością agroturystyczną i mogą być wykorzystane na następujące cele: *adaptację i remont budynków mieszkalnych i gospodarskich (o ile te ostatnie służą lub służyły świadczeniu usług turystycznych); *modernizację budynków mieszkalnych (w tym zakładanie instalacji kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, wody, gazu); * urządzenie poi namiotowych (w tym sanitariatów, doprowadzenie wody). Kwota kredytu preferencyjnego na działalność agroturystyczną nie może przekraczać 80% wartości nakładów i stanowi nie więcej niż 500 tyś. zł. Oprocentowanie kredytu bywa zmienne, lecz nie może wynosić więcej niż 1,50 stopy kredytu redyskontowego w stosunku rocznym. Aby rolnik otrzymał taki kredyt, musi spełnić podstawowe warunki: *prowadzić działalność opartą na własnej pracy; *ukończyć przeszkolenie w zakresie prowadzenia agroturystyki; *świadczyć usługi agroturystyczne co najmniej do czasu spłaty zaciągniętego kredytu, *opracować plan techniczno-finansowy (w tym biznes plan) przedsięwzięcia, poświadczony pozytywną opinią Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Badania ankietowe wykazują, że z tej oterty kredytów prefefecyjnych korzysta mała liczba rolników (około 14% ), bowiem rolnicy posiadający niewielkie gospodarstwa nie zawsze mają możliwość zwrotu długu. Rolnicy usługodawcy na rzecz turystyki , uruchamiając działalność agroturystyczną angażują głównie własne oszczędności i lub uzupełnia, je pożyczkami od krewnych i znajomych (70%). Charakterystyczne jest , iż w polskim systemie bankowym nie a banku, który byłby bezpośrednio zainteresowany udzielaniem kredytów na rozwój turystyki oraz agroturystyki. Kapitał własny lub obcy rolników jest przeznaczany na inwestycje w agroturystyce, których celem jest polepszenie jakości usług. Istota inwestycji polega na długoterminowym lokowaniu zasobów pieniężnych w celu uzyskania w przyszłości dodatkowych korzyści. Nakłady finansowe mogą być skierowane na trzy podstawowe rodzaje inwestycji (rzeczowe, finansowe i materialne).

Inwestycje rzeczowe dotyczą powiększenia, modernizacji majątku trwałego, m.in. budowy, rozbudowy obiektów mieszkalnych. gospodarczych, zakupu sprzętu, urządzeń,

Inwestycje finansowe (kapitałowe) obejmują zasoby pieniężne ulokowane w bankach, innych instytucjach finansowych w formie papierów wartościowych (akcji, obligacji) bądź udziałów.

Inwestycje materialne polegają na skierowaniu środków pieniężnych na badania naukowe, marketing, promocję.

Poziom i zakres rozwoju agroturystyki zależy od inwestycji, od sposobu ich planowania, wprowadzania, a przede wszystkim od źródeł i metod finansowania.

W agroturystyce większość inwestycji ma charakter rzeczowy i jest związana z rozbudowa pokoi gościnnych, ich wyposażeniem. zakupem sprzętu turystycznego. Są to w większości inwestycje odtworzeniowe (restytucyjne) oraz rozwojowe (rozszerzenie zakresu usług turystycznych). Inwestycje finansowe w agroturystyce. podobnie jak w rolnictwie, są obecnie stosowane w małym zakresie, np. w formie udziałów w spółkach przy budowie kempingów, pensjonatów. Nakłady inwestycyjne obejmują koszty budowy i zakupu niezbędnych składników majątku rzeczowego oraz koszty nabycia środków obrotowych związanych z pierwszym wyposażeniem. Koszt przedsięwzięcia inwestycyjnego w dużym stopniu zależy (id sposobu wykonawstwa —. systemem własnym (gospodarczym) czy zleconym (przez firmę). Większe koszty inwestycji podwyższają cenę produktu agroturystycznego co może wpłynąć na zmniejszenie popytu. Koszty materialne obejmują nakłady na surowce (własnej produkcji i zakupione), koszty w postaci amortyzacji zaangażowanych w wytwarzanie środków trwałych produkcji (maszyn, narzędzi), koszty zużycia energii, opłaty itp. Koszty pracy żywej to nakłady związane z przygotowaniem miejsc do przyjęcia turystów, bieżącą ich obsługę, z zakończeniem ich pobytu i przygotowaniem miejsc dla nowych gości. O prowadzeniu działalności agroturystycznej, tj. o wielkości sprzedaży usług agroturystycznych. o zyskowności tej działalności decydują prawidłowo określone ceny. Wysokie ceny mogą zniechęcić turystów, niskie natomiast mogą przynieść rolnikowi poważne straty. Dlatego należy ustalić optymalną cenę za proponowany produkt agroturystyczny, która zadowoliłaby obie strony. Cena zatem ma wymiar ekonomiczny i marketingowy. Bardzo często ceny za usługi agroturystyczne są ustalane spontanicznie, bez oparcia się na dokładnej ewidencji kosztów, nakładów materiałowych i pracy. Rolnicy rzadko prowadzą książki przychodów i rozchodów przydatne w polityce cenowej. Na cenę usług agroturystycznych wpływa wiele czynników, jak np. sezonowość, warunki przyrodnicze, warunki ekonomiczne turystów, lokalne warunki ekonomiczne oraz cel i charakter agroturystyki (moda na agroturystykę), materiałowe i finansowe możliwości gospodarzy, gwarancje zaspokojenia potrzeb turystów. W ustalaniu ceny usług agroturystycznych potrzebne jest określenie jednostki kalkulacyjnej. Jednostką taką może być jedna usługa (np. nocleg) lub pakiet usług. W praktyce gospodarze rzadko oferują usługi w formie jednostkowej, najczęściej proponują turystom pakiet usług , kombinację różnych rodzajów usług ( np. nocleg ze śniadaniem, nocleg z pełnym wyżywieniem, nocleg z pełnym wyżywieniem plus dodatkowe usługi

rozrywkowe. jak przejażdżki konne, łowienie ryb, przetwarzanie warzyw, owoców). Dlatego też oszacowanie opłacalności przyjmowania gości w gospodarstwie z rożną ofertą usług wymaga orientacji co do kosztów z tym związanych. Relacja ceny i kosztu wytworzenia usługi jest bardzo ścisła, a więc im wyższa cena przy danych kosztach, tym większe zyski. Jeśli zatem chcemy utrzymać cenę na niezmienionym poziomie, to wielkość zysku będzie zależała od poziomu kosztów,

Na cenę oferowanej usługi i agroturystycznej wpływają przede wszystkim trzy elementy: *ceny obowiązujące już na rynku, *cena minimalna zapewniająca ekonomiczną opłacalność, * wymagania klientów. Ogólnie, główną dewiza w rozwoju turystyki na wsi powinna być zasada — względnie niska cena usług noclegowych i bogata oferta usług towarzyszących. W decyzjach dotyczących poziomu ceny należy kierować się progiem rentowności dla całego przedsiębiorstwa, ujmując niezbędna ilość produkcji i maksymalną globalna marzę brutto. Próg rentowności oznacza taka liczbę sprzedanych produktów lub usług, przy której przychody ze sprzedaży zrównają się z poniesionymi kosztami na ich wytworzenie. Należy jednak pamiętać, ze o ostatecznej cenie za usługę agroturystyczną przesadzają osobiste negocjacje między klientem a sprzedawcą.

Efekty ekonomiczne działalności agroturystycznej

Podstawowym sprawdzianem, miernikiem kondycji i efektywności ekonomicznej każdej firmy jest wynik finansowy. Może on być dodatni (zysk). ujemny (strata finansowa) lub zerowy. W każdej działalności jest pożądane, aby rezultat ekonomiczny był dodatni. Świadczy on bowiem o efektywności prowadzonej działalności, a jednocześnie stwarza szansę rozwoju na przyszłość. Wynik zerowy oraz ujemny jest uważany za negatywny, bo

oznacza, że z prowadzenia działalności nie osiągnięto żadnej korzyści finansowej.

Obliczanie wyniku finansowego można przedstawić w postaci wzoru: Z (S) = P_s, - K_w, gdzie Z - zysk (wynik dodatni), S - strata finansowa (wynik ujemny), P_s - przychody ze sprzedaży usług i wyrobów, K_w - koszty własne zrealizowanych usług i wyrobów. Na wyższą efektywność działalności agroturystycznej mają wpływ: *wzrost przychodów ze sprzedaży (usług, wyrobów) i innych wpływów przy danym poziomie kosztów, *obniżenie cen (sezonowych, demograficznych i innych) powinno być kompensowane zwiększeniem sprzedaży produktów, *wzrost sprzedaży usług, wyrobów powinien być szybszy od wzrostu kosztów własnych ich wytworzenia.

U sługodawca musi z uwagą obserwować zmiany wyniku finansowego w poszczególnych okresach, aby móc właściwie sterować jego składnikami i osiągnąć zamierzony cel. Działanie wszystkich czynników (w sensie pozytywnym lub negatywnym) znajduje wyraz w rentowności (zyskowności) całego przedsięwzięcia. Rentowność można obliczać dla jednego rodzaju produktu turystycznego (noclegu) lub pakietu usług (nocleg + wyżywienie), co umożliwia wprowadzanie zmian — rozszerzanie zyskownych usług, a ograniczanie deficytowych. Rentowność sprzedaży i obrotu usług obliczamy według wzoru: gdzie: Z — zysk, P_s — przychody ze sprzedaży.

Ocena rentowności umożliwia przyjęcie najbardziej korzystnego postępowania rolnika w ogólnej strategii kształtowania produktu agroturystycznego. W warunkach gospodarki rynkowej osiągnięty dochód każdego podmiotu gospodarczego (przedsiębiorstwa rolnego, w tym agroturystycznego) odgrywa bardzo ważną rolę. Jest on miarą efektywności gospodarowania, źródłem pokrycia kosztów pracy zatrudnionych pracowników, zwrotu zaangażowanego kapitału, szansa na inwestycji i rozwój. Na wielkość dochodu mają wpływ przede wszystkim następujące czynniki: *poziom cen sprzedawanych produktów (dóbr i usług), *poziom cen zakupionych środków produkcji, *poziom kosztów produkcji i ich struktura, *wielkość sprzedaży dóbr i usług, *wydajność jednostkowa pracy.Aby osiągnąć zadowalające wyniki ekonomiczne, należy optymalizować czynniki wpływające na wynik finansowy, zachowywać między nimi właściwe relacji.

21. SYSTEM INFORMACJI TURYSTYCZNEJ W POLSCE - MIEJSCE AGROTURYSTYKI. Szybka i aktualna informacja o rynkach turystycznych, na których przedsiębiorstwo funkcjonuje, pomaga kierownictwu w podejmowaniu trafnych decyzji. Powinna być zatem traktowana g jako równorzędny czynnik podstawowej działalności, obok zasobów kapitałowych, materiałowych i ludzkich. Informacja, aby mogła być podstawą procesów decyzyjnych, musi charakteryzować się dokładnością, ścisłością, trafnością, spójnością, porównywalnością. Powinna być odpowiednio komunikatywna i przekazywana w prostej formie. Każde przedsiębiorstwo turystyczne, w tym gospodarstwo agroturystyczne zorientowane na rynek, tj. na sprzedaż swoich usług, na pozyskanie klienta, powinno zagwarantować i opracować własny system zbierania informacji. Dane mogą pochodzić z wewnętrznych sprawozdań firmy, gospodarstwa agroturystycznego, z obserwacji otoczenia, badań marketingowych oraz innych dodatkowych analiz i badań wspomagających podejmowanie decyzji. Dla rolnika prowadzącego gospodarstwo agroturystyczne lub innego właściciela prowadzącego bazę turystyczną w środowisku wiejskim ważna jest opinia o ich produkcie, organizacji czasu wolnego, wypoczynku, podejściu do gości, układach z otoczeniem społecznym. Należy wsłuchiwać się nie tylko w opinię klientów, ale także sąsiadów, znajomych, a nawet słuchać tzw. plotek, których nie można ignorować, bowiem zawsze zawierają część prawdy. Dane z książek, prasy odgrywają w tej sytuacji rolę uzupełniającą.Właściciel gospodarstwa może też zbierać opinie swoich gości na temat serwowanego im produktu agroturystycznego innymi metodami. Jedną z nich jest metoda ankietowa. Należy przygotować ankietę i po zakończeniu pobytu gości prosić ich o jej wypełnienie. Ankieta taka powinna być prosta, zrozumiała i nie za długa. Powinna dotyczyć wszystkich elementów pobytu wczasowiczów w gospodarstwie. Jej wyniki można wykorzystać do bieżącej modyfikacji oferowanych usług. Poza własnymi badaniami, tzw. pierwotnymi źródłami zbierania informacji, większość właścicieli gospodarstw agroturystycznych siedzi publikowane dane wtórne, by przekonać się o opłacalności agroturystyki. Do ważniejszych źródeł danych wtórnych należą: ogłoszenia, prospekty, katalogi, reklamy, biuletyny, informacje radiowe, telewizyjne, komentarze, czasopisma fachowe (rolnicze, turystyczne), w tym prasa codzienna oraz inne informacje branżowe, raporty, roczniki statystyczne. Do źródeł tych zalicza się również dane dotyczące sprzedaży, rezerwacji gości w ujęciu dziennym, tygodniowym, miesięcznym prowadzone w gospodarstwie (np. karty rejestracyjne gości, zamówienia rezerwacyjne. Analizę wszystkich zebranych informacji trzeba prowadzić tak, aby można było na jej podstawie tworzyć strategię rozwoju gospodarstwa agroturystycznego. Pozyskiwanie i analizowanie informacji jest potrzebne w małych i dużych firmach. Małe przedsiębiorstwa organizują zbieranie informacji na mniejszą skalę lub współpracują z ośrodkami informacyjnymi, które świadczą lego typu usługi. Na przykład niektóre gospodarstwa agroturystyczne współpracują z Oddziałami Regionalnymi Polskiej Agencji Promocji Turystyki. Zbieranie informacji jest kosztowne i w związku z tym właściciele gospodarstwa agroturystycznego muszą zdecydować, który sposób im się opłaca: czy prowadzić własne badania, czy podjąć z kima współpracę? Zakres informacji i ich wartość należy mierzyć stopniem ich wykorzystania oraz znaczeniem, jakie mają w podejmowamu różnych decyzji dotyczących działalności agroturystycznej. Przykłady konkretnych korzyści płynących z informacji marketingowych, które mogą być przydatne w prowadzeniu gospodarstwa agroturystycznego przedstawia rysunek. Uzyskane informacje marketingowe w zakresie agroturystyki dostarczają danych o potrzebach konsumentów, ich zachowaniach konkurencyjnych gospodarstw agroturystycznych o skuteczności reklamy, strategii promocyjnej, o reakcjach na cenę usług agroturystycznych prognozę ich sprzedaży. Dla rolnika najbardziej istotne są informacje o rzeczywistych i potencjalnych klientach gospodarstwa agroturystycznego. Dają one możliwość tworzenia podziału gości na grupy (segmenty rynku) według np. poziomu dochodów, cyklu życia rodziny, cech zawodowych, demograficznych, miejsca zamieszkania, motywu przyjazdu. Segmenty te są podstawa do kształtowania oferty i budowy produktu turystycznego.Gromadzenie informacji, ich selekcja i przetwarzanie na potrzeby agroturystyki powinno być prowadzone w sposób ciągły i w miarę możliwości '/. wykorzystaniem komputera. Niejednokrotnie przekracza to możliwości pojedynczego gospodarstwa agroturystycznego. Dlatego też powstaje potrzeba tworzenia lokalnych systemów informacji turystycznej (agroturystycznej).

L okalny system informacji agroturystycznej Lokalny system informacji agroturystycznej, czy szerzej informacji turystycznej, obejmuje dane; dotyczące jednej lub kilku sąsiednich gmin. Ułatwia on promocję walorów, bazy i usług. danego terenu, służy informacjami zainteresowanym indywidualnym i zbiorowym konsumentom oraz przekazuje dane o gminie, gospodarstwach a gro tury styczny c h do środków masowego przekazu, do krajowego, a nawet zagranicznego systemu informacji turystycznej. Lokalne centra i punkty informacji turystycznej mogą powstać przy merytorycznej pomocy Polskiej Agencji Promocji Turystyki (PAPT) lub z inicjatywy samorządów terytorialnych, samorządów gospodarczych lub innych inicjatyw zintegrowanych w regionie (np. stowarzyszeń agroturystycznych). Istnieją one przy urzędach gminy, miasta i gminy, niekiedy przy samorządowych biurach promocji, konsorcjach, stowarzyszeniach lokalnych branży turystycznej. Lokalne placówki informacji turystycznej, świadczące też informację agroturystyczną, czasem powstają przy muzeach, domach kultury, ośrodkach sportu i rekreacji, lub towarzystwach regionalnych. Należy podkreślić, iż placówki te, podporządkowane różnym organizatorom, powinny zachować swoją autonomię i różnorodność działania, wynikającą ze specyfiki lokalnej. Ważne jest, żeby takie lokalne centrum informacji turystycznej nie było zarządzane przez firmę komercyjną, która będzie bardziej reprezentowała swoje interesy i kierowała działalność przede wszystkim na osiągnięcie zysku. Zadania, które powinna realizować jednostka informacji turystycznej wynikają ze strategii rozwoju gminy, miejscowości, związku gmin oraz z zadań zleconych przez urząd wojewódzki lub z ustaleń przyjętych w wyniku podpisania regionalnych porozumień wojewodów. Lokalne centra informacji turystycznej (agroturystycznej) powinny również uczestniczyć w tworzeniu ogólnokrajowej, komputerowej bazy danych programu ,,Infotur". Tym sposobem baza agroturystyczną gmin mogłaby być włączona do ogólnopolskiego i międzynarodowego obiegu informacji turystycznej. Ważne też staje się umiejscowienie gmin atrakcyjnych turystycznie w komputerowej sieci Internet. Pracownicy gminnych, międzygminnych lub powiatowych centrów informacji turystycznej, korzystając ze zbiorów lokalnych mogą udzielać informacji ustnych pisemnych, telefonicznych , przygotowywać wydruki baz danych, udzielać porad zgłaszającym się odbiorcom lokalnym i z innych terenów. Mogą również prowadzić rezerwację usług, bank ofert agroturystycznych. sprzedaż wydawnictw, pamiątek regionalnych oraz ewentualnie sprzedaż polis ubezpieczeniowych. Powinni również z własnej inicjatywy przekazywać do ogólnokrajowego systemu dane o propozycjach agroturystycznych, nowych ofertach regionu, atrakcjach, renach. Lokalne centrum informacji turystycznej powinno być odpowiednio usytuowane, oznakowane i funkcjonalne. Do lokalnych potrzeb należy dostosować godziny i szczegółowy zakres pracy. Niezmiernie ważna jest współpraca ? miejscową prasa, lokalnym radiem i telewizją, polegająca na stałym przekazywaniu informacji, udzielaniu wywiadów i inspirowaniu audycji. Ważna jest także informacja wizualna o centrum (tablice, plakaty, drogowskazy itp.). Rozwój turystyki, agroturystyki, a tym samym rozwój gospodarczy miejscowości, gminy, regionu bez wiarygodnej, aktualnej, łatwo dostępnej i dobrze zorganizowanej informacji jest niemożliwy.

3