to Moscow, odnosi się do wszystkich filmów Warner Brothers z okresu wojny: nie wiedzieliśmy, co robimy; to, co robiliśmy, wynikało z patriotyzmu, a poza tym nie miało znaczenia, wszystko to jest więc usprawiedliwione"⁴⁰.

Argumentacja ta przeczy jednak polityce Warner Bro­thers ustalonej na długo przed wojną. Harry, tak jak widzie­liśmy, świadomie wykorzystywał studio do realizacji celów ide­ologicznych i traktował kino jako niezwykle skuteczny środek edukacji społeczeństwa. W oświadczeniu przed Senatem pod ko­niec września 1941 roku Harry przechwalał się, że Warner Bro­thers „kręci filmy o aktualnych kwestiach od ponad 20 lat", że wszystkie takie filmy opierają się na „starannych badaniach" i że „dokładnie" „pokazują świat takim, jakim jest". Co więcej, wbrew zapewnieniom Jacka, że tres^;ć filmów była nieistotna, po­nieważ nie wywierały one żadnego wpływu, Harry stwierdził, że jego filmy mają przedstawić amerykańskiej widowni „prawdę" o „tym, co dzieje się na świecie". Innymi słowy, Harry powie­dział, że wytwórnia zajmuje sic wpływaniem na gusty i opinie, podejmuje w tym celu usilne starania i jest dumna z rezul­tatów⁴¹. Michael Birdwell, badacz przychylny Warner Brothers, konkluduje, że studio świadomie próbowało „wpływać na po­litykę zagraniczną". Przyjęcie oświadczenia Jacka z 1947 roku wymagałoby od nas stwierdzenia, że studio odrzuciło swoją politykę z roku 1941 zaraz po tym, jak Harry ją ogłosił, i za­częło beztroską produkcję filmów o „aktualnych kwestiach" bez

"' Próba usprawiedliwienia się niewiedzą budzi jeszcze większe obiekcje, doku­menty ujawniają bowiem, że Warner bardzo starannie nadzorował produkcję Misswn to Moscow i osobiście brał udział w podejmowaniu decyzji o uwzględ­nieniu kwestii, o których wiedział, że są kontrowersyjne, Później przechwalał się, że „wyrzucił wszelki faszystowski element t wrogów czerwonych".

"" To, że Harry świadomie traktował Warner Brothers jako przedsiębiorstwo propagandowe, stanowi tezę Confessions ofa Hollywood Propagandist Sno-wa. Me ma dowodów na to, że Jack nie zgadzał się z tym nastawieniem, zanim przesłuchania w Kongresie w 1947 roku uczyniły je niewygodnym.

370

przejmowania się badaniami czy wiarygodnością. Harry bronił swoich filmów w 1941 roku; Jack odcinał się od nich w zmie­nionych okolicznościach w roku 1947.

Zresztą zaledwie na parę miesięcy przed swym przesłuchaniem Jack rozwodził się nad tym, że funkcją filmów jest podejmowanie ważnych tematów, a nie tylko rozrywka; teraz pogląd ten stał się niewygodny. Jednym słowem, oświadczenie Harry'ego uczyniło filmy Warner Brothers z okresu wojny bardzo kłopotliwymi dla Jacka, musiał bowiem przyznać, że wytwórnia albo świadomie produkowała prosowiecką propagandę, albo lekkomyślnie dys­trybuowała filmy bez należnej troski o ich treść czy wpływ na społeczeństwo. Komunista Ring Lardner Jr. miał absolutną rację, gdy wiele lat później wspominał, że Warnerowie, tak jak inni sze­fowie wytwórni, „celowo (...) kręcili filmy korzystne dla Związku Sowieckiego, [a po roku 1945] próbowali się ich wyprzeć"⁴².

Warnerowie od dawna mieli złe stosunki z Polską. Nie ma większych wątpliwości, że Harry traktował Polskę po prostu jako złe wspomnienie. W latach trzydziestych wytwórnia słynęła z filmów nurtu realizmu społecznego, eksponujących nieatrak­cyjną stronę ówczesnej Ameryki: przestępczość, wymiar spra­wiedliwości, bezprawie, nędzę. Filmy te często pokazywały kry­minalistów czy innych podejrzanych typów. W jednym z nich, The Life ofjimmy Dolan, czarny charakter nazywa się Pułaski. W innym, How Many Morę Knights, „gangster i morderca" na­zywa się Kościuszko⁴³. Warszawę szczególnie rozwścieczył ten

Wywiad z Ringiem Lardnerem, Episode 6: Reds, „National Security Archi-ve⁵, 1.10.1998, http://www.gwu.edu/-nsarchiv/coldwar/interviews/epi-sode-6/lardnerl.htmt.

Co ciekawe, wygląda na to, że film How Many Morę Knights? zniknął bez śladu. Tak czy inaczej, w żadnym filmie Warner Brothers,Jaki zdołałem znaleźć, nie ma postaci nazwanej Kościuszko. Również w The Life ofjim­my Dnlan nie można doszukać się rzekomo występującej tam postaci Pu­łaskiego. Cały ten incydent jest bardzo tajemniczy.

371