Alimenty

[edytuj]

Z Wikipedii

Brak wersji przejrzanej

Skocz do: nawigacji, szukaj

Alimenty (z łac. alimentum - pokarm, od alere - karmić, żywić) - są to regularne, obligatoryjne świadczenia na rzecz osób fizycznych, do których zobowiązywane są inne osoby fizyczne.

Obowiązek alimentacyjny może wynikać z:

· pokrewieństwa

· powinowactwa

· małżeństwa

Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych (dzieci, wnuki) przed wstępnymi (rodzicami, dziadkami), a wstępnych przed rodzeństwem; a równocześnie krewnych bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Krewni z linii prostej (tj. rodzice, dziadkowie, dzieci) oraz rodzeństwo zobowiązani są do wzajemnej alimentacji, jeżeli osoba do tego uprawniona znajduje się w potrzebie. Zakres tego obowiązku kształtuje się różnie i obejmuje on środki niezbędne do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb życiowych (w przypadku dziecka także środków wychowania i wykształcenia). Przy ustalaniu zakresu alimentów należy brać pod uwagę zarówno potrzeby uprawnionego (np. dziecka), jak i możliwości zobowiązanego (np. ojca).

Podstawa prawna [edytuj]

Podstawą prawną regulującą zakres i zasady świadczeń alimentacyjnych jest Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. "Kodeks rodzinny i opiekuńczy", wraz z kolejnymi nowelizacjami (ostatnia weszła w życie z dniem 13 czerwca 2009 r.). Zasady związane z obowiązkiem alimentacyjnym opisuje "Dział III - Obowiązek alimentacyjny" (odpowiednio art. 128 do art. 144).

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci [edytuj]

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci trwa z zasady do 18 roku życia, lub do ukończenia przez dziecko nauki w szkole publicznej w systemie dziennym, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia. Wyjątkiem jest świadczenie wobec dziecka niepełnosprawnego, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie (tu obowiązek alimentacyjny nie wygasa - dożywotnio).

Do ukończenia 18 roku życia alimenty płacone są 'do ręki' drugiemu z rodziców, lub sąd w wyroku określa inny sposób realizacji świadczenia (np. część kwoty jest płacona bezpośrednio na szkołę czy zajęcia dodatkowe). Po ukończeniu 18 roku życia alimenty płacone są dziecku, a nie drugiemu z rodziców.

Zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dzieci precyzuje art. 135, który wskazuje iż do ustalenia wysokości alimentów sąd bierze pod uwagę:

a) usprawiedliwione potrzeby dziecka,

ograniczając równocześnie maksymalną wysokość świadczenia do:

b) możliwości zarobkowych i majątkowych rodziców.

Potrzeby są różne i zależą od wieku dziecka, stanu zdrowia itp.

Jako zasadę przyjmuje się w praktyce orzeczniczej, iż rodzice partycypują w kosztach utrzymania dziecka po równo, solidarnie, chyba że któraś ze stron ma istotne przeszkody ku temu (np. jest niepełnosprawna) - mówi o tym art 133.

Podczas ustalania wysokości świadczenia brane są pod uwagę realne potrzeby dziecka (sąd zazwyczaj prosi o przedstawienie rzeczywistych miesięcznych wydatków na dziecko) z odniesieniem do średniego poziomu życia w Polsce. W obecnej praktyce orzeczniczej dla rodziców zarabiających powyżej średniej krajowej, wysokość alimentów nie zależy od dochodów - przyjmuje się, że uzasadnione potrzeby dziecka nie ulegają zmianie pomimo wzrostu dochodów któregoś z rodziców. Pod pojęciem uzasadnione potrzeby dziecka sąd weźmie pod uwagę typowe koszty związane z wyżywieniem, opieką medyczną, mieszkaniem, nauką itd. Sąd odrzuci natomiast jako nieuzasadnione świadczenia ponadstandardowe typu drogie markowe ubrania, prywatna szkoła, prywatne korepetycje itd, chyba że obie strony solidarnie zgodzą się na nie.

Przyjmuje się co do zasady. że poziom alimentów na wszystkie dzieci powinien być z zasady równy - każde z rodzeństwa otrzyma w praktyce identyczną kwotę, chyba że zdaniem sądu występują istotne okoliczności aby było inaczej (np. jedno z dzieci wymaga kosztownej opieki medycznej).

Art 135.2 precyzuje także, iż świadczenie alimentacyjne może być zaspokojone poprzez osobiste starania na rzecz uprawnionego. Oznacza to, iż możliwa jest sytuacja, w której w wyroku określone będą czynności, które ma obowiązek wykonać któraś ze stron, co skutkuje obniżeniem kwoty alimentów. Może to być np. dowóz dziecka do szkoły, albo opłacenie zajęć lub szkoły bezpośrednio (wówczas w wyroku określona jest kwota, która nie jest płacona 'do ręki'). W praktyce orzeczniczej sądy rodzinne coraz chętniej skłaniają się ku tego typu rozwiązaniom, podkreślając znaczenie starań z obu stron w procesie wychowania dziecka.

W pierwszej kolejności do alimentowania dzieci zobowiązani są ich rodzice. Jeżeli rodzice z jakiś przyczyn nie są w stanie zaspokoić w całości lub w części potrzeb dzieci, wówczas obowiązek alimentacyjny w całości lub w części przechodzi na dalszych krewnych, tj. dziadków, a następnie, gdyby nie byli oni w stanie go wykonać, na rodzeństwo. Zarówno dziadkowie, jak i rodzeństwo zobowiązani są do alimentacji proporcjonalnie do swoich możliwości zarobkowych i majątkowych.

Obowiązek alimentacyjny dzieci wobec rodziców [edytuj]

Obowiązek taki powstaje wówczas, gdy rodzice znajdują się w niedostatku, tzn. gdy nie są oni w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb, w szczególności gdy nie mają niezbędnych środków i nie mogą ich uzyskać ze względu na wiek, stan zdrowia itp. Także w tym przypadku zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od możliwości zarobkowych i majątkowych dzieci. Jeżeli rodzice mają kilkoro dzieci to wszystkie one zobowiązane są do alimentacji względem rodziców. Każde z dzieci zobowiązane jest w części odpowiadającej jego możliwościom. Przy jednakowych możliwościach części te są równe, przy różnych – proporcjonalne do sytuacji każdego z dzieci. Jeżeli jedno z dzieci nie jest w ogóle w stanie spełnić ciążącego na nim obowiązku, cały ciężar alimentów rozkłada się na pozostałe. Zdarza się, że jedno z dzieci wypełnia swój obowiązek zapewniając rodzicom n.p.m.ieszkanie i opiekę, w tej sytuacji pozostałe dzieci winny zaspokoić resztę usprawiedliwionych potrzeb.

Krewni w linii bocznej - rodzeństwo [edytuj]

W stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny - co musi wykazać.

Powinowactwo [edytuj]

Obowiązek alimentacji może powstać także pomiędzy powinowatymi, ale tylko wówczas, gdy żądanie alimentów odpowiada zasadom współżycia społecznego. I tak mąż matki (ojczym) lub żona ojca (macocha) mogą żądać od dziecka alimentów, jeżeli przyczynili się do jego wychowania i utrzymania.

Obowiązek alimentacyjny ojczyma lub macochy wobec pasierba albo pasierba wobec ojczyma lub macochy powstaje dopiero wówczas, gdy nie ma w ogóle krewnych zobowiązanych do alimentacji albo gdy zobowiązane osoby nie są w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi.

Również dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od ojczyma lub macochy, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego, którą przez swój związek założyli.

Obowiązek alimentacyjny małżonków [edytuj]

W czasie trwania małżeństwa [edytuj]

W czasie trwania małżeństwa oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Pozyskane środki materialne przeznaczone są dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania nie tylko całej rodziny, ale każdego z jej członków (a więc także współmałżonka) przy zachowaniu przez wszystkich równej stopy życiowej. Oznacza to, że każdy z małżonków może dochodzić przed sądem alimentów zarówno wówczas, gdy z małżeństwa urodziły się dzieci, jak i wtedy, gdy dzieci nie ma. Małżonkowie bezdzietni także tworzą rodzinę, której potrzeby muszą być zaspokojone.

Zakres obowiązku alimentacyjnego uzależniony jest od możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z małżonków. Zakresu tego nie wyznaczają tylko faktyczne dochody (zarobki), ale też potencjalna wielkość dochodów, jakie każdy z nich mógłby osiągnąć wykorzystując swoje możliwości. Jednocześnie wysokość alimentów określona jest potrzebami małżonka uprawnionego, które są różne w zależności od wieku, stanu zdrowia, zainteresowań itp.

Przy ustalaniu obowiązku alimentacyjnego między małżonkami obowiązuje zasada równej stopy życiowej. Oznacza to, że obowiązek alimentowania jednego z małżonków wobec drugiego ma na celu zapewnienie małżonkowi domagającemu się alimentów takiego samego poziomu życia.

Obowiązek wzajemnego alimentowania się małżonków trwa także wtedy, gdy pozostają oni w faktycznej separacji. Małżonek, który nie był winny zerwania pożycia, może w czasie trwania choćby już tylko formalnego związku małżeńskiego żądać zaspokojenia swoich potrzeb na zasadzie równej stopy życiowej.

Alimenty po rozwodzie [edytuj]

W określonych okolicznościach rozwiedzeni małżonkowie mogą żądać od siebie alimentów. Obowiązek alimentacyjny wygasa ostatecznie względem tylko tego małżonka, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Trwa jednak nadal, jeżeli żadne z nich nie ponosi winy za rozkład pożycia bądź też jeżeli rozwód został orzeczony bez orzekania o winie, a także wówczas, gdy orzeczono rozwód z winy obojga małżonków.

Prawo do alimentów zachowuje małżonek nie ponoszący winy za rozkład pożycia. Małżonek, który nie został uznany za winnego (rozwód bez orzekania o winie), ma prawo żądać alimentów od drugiego małżonka, jeśli znajduje się w niedostatku. Zakres tego obowiązku, uzależniony od potrzeb uprawnionego i możliwości zobowiązanego, trwa 5 lat, licząc od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. W wyjątkowych okolicznościach może zostać przedłużony.

„Małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”. Obowiązek ten ma na celu wyrównanie stopy życiowej małżonka niewinnego, nawet jeśli rozwód nie pociągnął za sobą istotnego pogorszenia jego sytuacji materialnej i nie jest ograniczony w czasie. Trwa aż do śmierci małżonka niewinnego lub zawarcia nowego małżeństwa.

Unikanie płacenia alimentów [edytuj]

Uporczywe uchylanie się od ciążącego obowiązku alimentacji i narażenie przez to osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych jest przestępstwem (art. 209 Kodeksu Karnego).

"Od października 2008 Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, zmieniła przepisy Ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczej. W związku z tą zmianą Wójt, Burmistrz lub Prezydent Miasta będą przekazywali do biur informacji gospodarczych informacje o dłużnikach alimentacyjnych, którzy nie regulują zobowiązań na czas (przez okres dłuższy niż 6 miesięcy)." Bardzo ważne informacje dla Samorządów (pol.). Centrum Informacji Gospodarczej, 22 08 2008.

Podstawa prawna [edytuj]

Ustawa z dnia 25 lutego 1965 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1965 r. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.).Ustawa z dnia 6.06.1997 – Kodeks karny (Dz.U nr 88, poz. 553 z późn. zm).

http://pl.wikipedia.org/wiki/Alimenty

Rozwód rodziców - jak pomóc dziecku przezyć trudne chwile ?

Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.

Artykuł jest przeznaczony dla rodziców, którzy są przed, w trakcie lub po rozwodzie czy separacji. Zwraca uwagę na kryzys emocjonalny, jaki w takiej sytuacji przezywa dziecko, na podstawowe błędy popełniane - niestety- przez rodziców i akcentuje, co mozna i jak mozna pomóc przejść dziecku przez te trudne chwile. Rozwód wywołuje ogromny stres u wszystkich, których dotyka. To, w jaki sposób dziecko powraca do równowagi po tym bolesnym wydarzeniu zależy przede wszystkim od dorosłych. Dziecko może odczuwać złość do rodzica lub rodziców za to, iż nie są dalej rodziną. Często winę przypisują sobie, gdyż myślą, że ich niegrzeczne zachowanie doprowadziło do tego, że rodzice musieli się rozstać lub, że nie zrobili wszystkiego co w ich mocy by temu zapobiec. Dziecko przeżywa wiele niewygodnych, negatywnych emocji i uczuć (są to głównie: złość, lęk, przygnębienie, apatia, poczucie winy, tęsknota), z którymi często nie umie się podzielić, bądź nie chce obawiając się reakcji rodzica. Może mniemać, iż gdy np. wyrazi tęsknotę za nieobecnym rodzicem, drugi będzie się gniewać, poczuje się urażony i odrzuci dziecko. Czasem złość znajduje ujście w kontaktach z kolegami, nauczycielami i objawia się zachowaniami agresywnymi czy destrukcyjnymi, może też skierować się w stronę rodzica, z którym dziecko zostało. Czasami dziecięcy smutek przybiera formę bierności, apatii i wycofania – dziecko traci zainteresowanie szkołą, wszystkim, co go kiedyś cieszyło. Czasem przeciwnie – zacznie przejawiać chorobliwą nadaktywność, jakby chciało zagłuszyć złe emocje i uciec od smutku. Mogą też pojawiać się zachowania regresywne, z których dziecko już dawno wyrosło lub w ogóle ich wcześniej nie przejawiało (np. moczenie nocne, strach przed ciemnością). Wreszcie część dzieci będzie uskarżać się na objawy somatyczne jak np. bóle brzucha, głowy. Wszystkie te reakcje są rezultatem odczuwania przez dziecko stresu. Dziecko w sytuacji rozwodu rodziców może gubić się we własnych emocjach. Jeśli sytuacja w domu przed rozwodem wyglądała źle (np. była pełna przemocy) dziecko z jednej strony może poczuć ulgę. Z drugiej zaś równocześnie pragnie, by rodzic, który odszedł wrócił i by rodzina pozostała w komplecie. Dziecko może czuć wyraźną ambiwalencję uczuciową w stosunku do rodzica – z jednej strony nienawiść, ale z drugiej – miłość i przywiązanie. Może czuć się niepewne przyszłości i nie umieć sobie jej wyobrazić. Zastanawia się czy zwierzyć się z faktu rozpadu rodziny swym kolegom czy pani w szkole. Chyba najczęstszym lękiem odczuwanym w sytuacji rozpadu rodziny przez dziecko jest lęk przed opuszczeniem. Dlatego dziecko może reagować paniką, gdy np. matka musi wyjść z domu i zostawić je samo lub pod czyjąś opieką. Należy zapewniać dziecko, że nigdy dziecka nie opuścimy i prawdopodobnie to zapewnienie trzeba będzie wielokrotnie powtarzać. Jak wcześniej wspomniałam, dziecko może czuć się winne temu, iż rodzic odszedł. Może przypominać sobie sytuacje kiedy było „niegrzeczne” lub złorzeczyło na rodzica, gdy czuło do niego złość. Małe dzieci wierzą bowiem, iż ich myśli czy uczucia mogą wywołać jakąś zmianę w realnym świecie (nazywamy to myśleniem magicznym) np. gdy byłem zły na tatę, on się potknął. Z drugiej strony dziecko może rozmyślać co mogłoby uczynić, by rodzice powrócili do siebie. Może myśleć, iż będzie naprawdę bardzo grzeczne lub przeciwnie  - bardzo niegrzeczne, by rodzice znów zaczęli się spotykać i konsultować temat tego zachowania albo może być chore – by rodzice zajęli się leczeniem. W tej sytuacji należy dokładnie wyjaśnić dziecku dlaczego rodzice się rozstają i dobitnie podkreślić, że wina nie leży po stronie dziecka. Należy też zaznaczyć, iż rozwód jest faktem i nic go już nie może zmienić – decyzja została podjęta. W tym miejscu konieczne jest podkreślenie, iż małżonkowie biorą z sobą rozwód, ale nigdy nie biorą rozwodu z dzieckiem i do końca życia oboje będą jego rodzicami. Często zdarza się, iż dziecko zaczyna snuć fantazje na temat nieobecnego rodzica i idealizować jego postać. Dotyczy to głównie sytuacji, kiedy sprawa rozwodu nie jest już całkiem świeża. Może to być bolesne dla rodzica, który stale opiekuje się dzieckiem. Dlatego niektóre matki dziwią się, iż dziecko dużo bardziej cieszy się z banalnego balonu czy lizaka otrzymanego od  tatusia, niż z drogiej, modnej zabawki, którą kupiła mama. Ważne jednak, by zdać sobie sprawę, iż dziecko nie robi tak z braku miłości do matki, ile z tęsknoty za utraconym rodzicem i nie obwiniać je za tego rodzaju zachowania. Twe dziecko powinno mieć wiele okazji, by móc porozmawiać z Tobą o rozwodzie. Staraj się wyrażać w sposób zrozumiały dla dziecka, wyjaśnij co to sąd, adwokat, sala sądowa. Omów z dzieckiem jak będzie wyglądało wasze życie w nowej sytuacji –gdzie będzie mieszkać, gdzie będą jego rzeczy i zabawki,  jak często i gdzie będzie się spotykać z drugim rodzicem itp. Wyjaśniając nie pozwól, by dziecko straciło szacunek do drugiego rodzica. Zwierzanie się przed dzieckiem ze swych kłopotów małżeńskich, rozmawianie o swych krzywdach i złorzeczenie na partnera może przynieść ogrom szkód i jest jedną z najgorszych, acz bardzo powszechnych rzeczy, której nie powinna robić żadna ze stron. To, co chcesz powiedzieć złego na temat swego męża czy żony, możesz powiedzieć matce, przyjacielowi, koleżance, niekoniecznie słuchaczem musi być dziecko, gdyż wtedy obarczasz go niewspółmiernym na jego siły, wiek i emocjonalność bagażem doświadczeń i doprowadzasz do tego, iż zacznie myśleć o osobie, którą kocha – bo w końcu jest jego ojcem czy matką – w sposób pełen nienawiści.  Nigdy nie czyń obietnic, których nie jesteś w stanie dotrzymać. To następny poważny grzech rodziców – dziecko traci do Ciebie zaufanie, przestaje Ci wierzyć. Bardzo często dzieci cierpią z powodu tego, iż rodzic nie zjawia się na umówione spotkanie, mówi, że nie ma czasu czy w ostatniej chwili przekłada spotkanie. Pamiętaj obiecuj tylko realne rzeczy, co do których jesteś stuprocentowo pewien, że się wydarzą. Gdy jednak losowa sytuacja spowoduje, iż np. nie będziesz mógł czy mogła przyjść na spotkanie, poinformuj o tym swe dziecko możliwie najwcześniej i zaplanuj szybki jego następny termin. Następnym błędem rozwodzących się rodziców jest wciąganie dziecka w walkę między dwoma stronami konfliktu. Rodzice zadają wtedy pytania typu: „ a kogo kochasz bardziej?”, „z kim ci lepiej?”, „kogo wybierasz?”. Zapominają, iż w ten sposób chcą zemścić się na partnerze czy podnieść własną samoocenę i że robią to kosztem dziecka. Nie próbuj zmuszać dziecka do wybierania między wami lub narzucać mu poczucia, że wobec Ciebie jest nielojalne, kiedy dobrze się czuje z Twoim byłym partnerem. Czasem by zdobyć aprobatę dziecka rodzic, który z nim nie mieszka, obsypuje go prezentami, zabiera do atrakcyjnych miejsc. Taka forma spędzania czasu jest częściowo na pewno atrakcyjna dla dziecka, ale często nie pozostaje czasu na zwykły bliski kontakt czy rozmowę. Druga strona, z którą dziecka stale przebywa zazwyczaj nie może sobie pozwolić na tego rodzaju rozrywki, musi za to pilnować lekcji, czasem wymierzyć karę i pokrzyczeć czy zabrać do lekarza na nieprzyjemny zastrzyk. Dzieci często traktowane są przez dorosłych jak szpiedzy czy donosiciele. Np. dziecko wraca od jednego z rodziców, a drugie stawia mu całą serię pytań, czasem rodzic prosi, by czegoś nie mówić drugiemu lub prosi, by o czymś, co jest sprawą między dorosłymi i o czym powinni się komunikować, powiedzieć drugiemu. Wszystkie te role są dla dziecka krępujące i nieodpowiednie. Zamiast tego zapewnij dziecko, że poradzisz sobie, gdy go nie będzie i że będziesz czekać, kiedy wróci. Staraj się jak najmniej zmieniać w życiu swego dziecka – sama reorganizacja rodziny jest ogromną zmianą. Niech więc – jeśli to będzie możliwe – dziecko nie zmienia miejsca zamieszkania czy szkoły. Gdy musisz zmienić miejsce zamieszkania zadbaj o to, by rzeczy i zabawki Twego dziecka zostały przeniesione, a dziecko pomogło Ci w urządzeniu i dekoracji nowego mieszkania i pozwól mu w dużym stopniu decydować o tym, jak chce urządzić swój pokój czy kącik. Powrót do równowagi wymaga czasu, cierpliwości i wielkiej mądrości. Gdy będziesz towarzyszył dziecku w tym trudnym czasie zobaczysz, iż szybciej i łatwiej uporacie się z problemami, a Twoje dziecko nie dozna szkód emocjonalnych. Monika Skóbel

http://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU7932

O czym sąd może orzec w wyroku rozwodowym?

O czym sąd może orzec w wyroku rozwodowym?

Główną przesłanką dopuszczalności rozwodu jest wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. O rozwodzie orzeka właściwy sąd okręgowy. W wyniku wydania przez sąd wyroku stwierdzającego rozwód, małżeństwo przestaje istnieć i dotychczasowi małżonkowie stają się osobami stanu wolnego, ponadto między dotychczasowymi małżonkami ustaje wspólność majątkowa.

O czym sąd musi orzec w wyroku rozwodowym?

Sąd musi rozstrzygnąć o tym, kto jest winny rozpadu małżeństwa. Zgodnie z tym sąd może ustalić, że:

· winę ponosi wyłącznie jeden z małżonków, (np. żona ma kochanka, z którym mieszka już od 3 lat i to spowodowało zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego),

· oboje małżonkowie są winni,

· oboje małżonkowie nie są winni rozkładu pożycia. (Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. Skutki są wówczas takie, jakby żaden z małżonków winy nie ponosił. Orzeczenie co do winy zostaje zamieszczone w sentencji wyroku).

Obowiązkiem sądu jest także orzeczenie o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków. Sąd może zdecydować, że powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej:

1. jednemu z rodziców, (w stosunku do drugiego rodzica władza ta zostanie ograniczona do określonych obowiązków i praw do dziecka),

2. obojgu rozwiedzionym małżonkom lub sąd może zdecydować o:

· pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców,

· zawieszeniu tej władzy w odniesieniu do jednego lub obojga rodziców.

Kolejnym obowiązkiem sądu jest orzeczenie, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest zobowiązany do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem dziecka. Sąd stwierdza, że każde z rodziców ma obowiązek zaspokajać potrzeby nie mogącego się samodzielnie utrzymać dziecka, (zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości danego rodzica). Sąd zasądza alimenty na rzecz dziecka, a nie rodzica.

Z urzędu sąd orzeka również o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania przez okres, kiedy będą oboje w nim mieszkać po rozwodzie, np. sąd może za zgodą małżonków określić ich obowiązki w zakresie czynszu lub innych świadczeń.

O czym sąd może orzec w wyroku rozwodowym?

· na wniosek jednego z małżonków:

1. o podziale majątku wspólnego, jeśli nie przedłuży to nadmiernie postępowania rozwodowego, (ale zgłoszenie takiego wniosku jest niedopuszczalne, jeśli wspólność majątkowa już wcześniej ustała i toczy się w tej sprawie odrębne postępowanie lub dokonanie podziału wymagałoby udziału osób trzecich w rozprawie).

2. o eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania, jeżeli małżonek ten swoim nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkanie np. często upija się i wywołuje awantury, stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia członków rodziny, zwłaszcza dzieci.

§ na zgodny wniosek obojga małżonków:

3. o podziale wspólnego mieszkania, np. gdy obojgu rozwodzącym się małżonkom przysługuje prawo własności do mieszkania, (czyli w wyniku tego orzeczenie powstają dwa odrębne mieszkania),

4. o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraził na zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego (jeśli małżonek cofnie swą zgodę przed zamknięciem postępowania, będzie to równoznaczne z jej niewyrażeniem).Orzekając o przyznaniu jednemu z małżonków mieszkania, sąd może orzec o obowiązku dokonania spłaty z tego tytułu na rzecz drugiego małżonka.

Co z alimentami dla współmałżonka?

W trakcie rozwodu można dochodzić od drugiego małżonka alimentów. W takiej sytuacji należy złożyć sądowi odpowiedni wniosek w pozwie, na rozprawie w obecności drugiego małżonka lub odpowiednie pismo, którego odpis należy doręczyć drugiemu małżonkowi. Po orzeczeniu rozwodu alimentów można domagać się w odrębnym procesie (powództwo może wówczas wnieść rozwiedziony małżonek domagający się alimentów, prokurator lub określona organizacja społeczna).

Zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej oraz od możliwości majątkowych i zarobkowych osoby zobowiązanej.

Jeden z małżonków może domagać się alimentów od byłego współmałżonka w przypadku, gdy:

· nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku, np. jest chory i nie pracuje,

· rozwód powoduje znaczne pogorszenie jego sytuacji materialnej, a małżonek od którego żąda alimentów został uznany wyłącznie winnego rozkładu pożycia.

Obowiązek dostarczania alimentów wygasa:

1. w razie śmierci osoby uprawnionej lub zobowiązanej do płacenia alimentów,

2. jeśli osoba zobowiązana znajdzie się w niedostatku,

3. w razie zawarcia nowego małżeństwa przez małżonka, który otrzymywał alimenty,

4. po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu, w przypadku gdy do płacenia alimentów zobowiązany jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia.

Pamiętaj, że:

· Jeśli sąd stwierdzi w wyroku rozwodowym, że winnym rozkładu pożycia jest jeden z małżonków, np. mąż, to pociąga to ze sobą poważne skutki prawne, ponieważ może to wpłynąć na obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami.

· Sąd nie może orzec o eksmisji względem małżonka, jeśli np. jest on właścicielem domu mieszkalnego lub przysługuje mu odrębna własność samodzielnego lokalu mieszkalnego.

· Uprawnienie do żądania świadczeń alimentacyjnych nie ulega przedawnieniu.

· Małżonek składając do sądu pozew rozwodowy może wnieść o rozwiązanie małżeństwa z winy drugiego małżonka. Jednakże sąd nie jest związany żądaniem pozwu co do stwierdzenia winy.

Podstawa prawna:

· Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami).

Skutki rozwodu

Zawarcie małżeństwa jest zdarzeniem niezwykle doniosłym. Doniosłym emocjonalnie oraz doniosłym prawnie. Na skutek tego zdarzenia małżonkowie „wychodzą” ze swoich dotychczasowych rodzin, a zakładają własną, zmienia się ich stan cywilny, dane osobowe, powstają między nimi nowe relacje majątkowe, są obowiązani do wzajemnego wsparcia, lojalności, a także do współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Tworzy się między nimi więź emocjonalna, fizyczna, a także wspólnota gospodarcza. Rozwód zostaje orzeczony, ponieważ żadna z tych więzi między małżonkami już nie istnieje. Nie wiąże ich żadne uczucie, nie współżyją ze sobą seksualnie i nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Jednakże przez samo zawarcie małżeństwa, a także w trakcie jego trwania nawiązały się między małżonkami wspólne relacje w wielu płaszczyznach, zatem pojawiają się pytania jak po rozwodzie takie relacje będą się kształtować. Budzą się pytania o opiekę nad wspólnymi dziećmi, o majątek, o mieszkanie, itp. Orzeczenie rozwodowe zrywa między kobietą a mężczyzną węzeł małżeństwa. Stają się oni z powrotem osobami stanu wolnego, w związku z czym mogą ponownie zawrzeć małżeństwo, nie popełniając bigamii.

Co się dzieje z majątkiem wspólnym małżonków?

Orzeczenie rozwodu powoduje, iż między małżonkami automatycznie ustaje system wspólności ustawowej, a w miejsce jego wchodzi rozdzielność majątkowa. Ma to zastosowanie oczywiście tylko do wypadku, jeżeli małżonkowie nie zawarli ze sobą umowy majątkowej, tzw. intercyzy, którą wprowadzili system rozdzielności majątkowej. Wspólność ustawowa zakłada istnienie trzech majątków: męża, żony i majątku wspólnego, który służy na utrzymanie i zaspokajanie potrzeb rodziny. Rozwód powoduje, że od tej chwili każdy z małżonków ma już tylko swój majątek odrębny. Co się jednak dzieje ze wspólnym majątkiem małżonków po rozwodzie? Do chwili rozwodu, majątek wspólny był niepodzielną masą, która łącznie przysługiwała obydwojgu małżonkom. Po tej chwili, stał się współwłasnością rozwiedzionych, z równymi udziałami w tym majątku. Oznacza to tyle, że każdemu z małżonków przysługuje tyle samo z majątku wspólnego. Nie ma znaczenia fakt, że tylko jeden z małżonków pracował zarobkowo, a drugi zajmował się domem i w zasadzie nie powiększał majątku dorobkowego małżonków. Praca w domu bowiem i wychowywanie wspólnych dzieci, traktowane jest tak samo, jak praca zarobkowa. Podział majątku wspólnego, tzn. określenie co do kogo będzie należało, z ewentualnymi spłatami lub dopłatami na rzecz jednego lub drugiego małżonka, może nastąpić zarówno w drodze umowy między rozwiedzionymi małżonkami, jak i w drodze orzeczenie sądowego. Jeżeli o podziale ma orzec sąd, to w zasadzie przeprowadza się go w postępowaniu sądowym już po orzeczeniu rozwodu. Sąd może jednak orzec na wniosek jednego z małżonków o podziale w wyroku rozwodowym, jeżeli nie spowoduje to zbytniej zwłoki w postępowaniu (nie będzie między małżonkami sporne co, komu, ma przypaść). W trakcie postępowanie o podział majątku wspólnego, sąd może rozstrzygnąć również o tym, iż udziały małżonków w majątku dorobkowym nie będą równe, np. żonie należy się ¾, a mężowi ¼ majątku. Sad rozpatruje taką kwestię jedynie na wniosek jednego z małżonków. Żądanie ustalenia nierównych udziałów może nastąpić, jeżeli:

· małżonek zażąda, żeby ustalenie udziałów nastąpiło z uwzględnieniem stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego. Uwzględnia się zarówno środki wypracowane przez każdego z małżonków, jak również nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i prowadzeniu gospodarstwa domowego,

· zaistnieją ważne powody, dla których małżonek zgłosił takie żądanie. Za ważne powody należy uznać: nieprzyczynianie się zdolnego do pracy małżonka do zaspokajania potrzeb rodziny, opuszczenie małżonka bez uzasadnionego powodu, skazanie na karę długoletniego więzienia, pijaństwo, narkomania, trwonienie przez małżonka dochodów.

Przy podziale majątku każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z tego majątku na majątek odrębny; może on również żądać zwrotu wydatków i nakładów jakie poczynił ze swojego majątku odrębnego na majątek wspólny. Za wydatki należy uznać koszty związane z nabyciem jakiegoś przedmiotu, za nakłady zaś, koszty poniesione w celu zachowania, eksploatacji lub ulepszania przedmiotu, który już się znajduje w majątku, np. żona za zarobek męża kupiła sobie bardzo drogie futro, mąż wyremontował swoje mieszkanie ze środków stanowiących majątek wspólny.

Komu po rozwodzie przysługuje władza rodzicielska?

Jeżeli rozwodzący się małżonkowie posiadają wspólne, małoletnie dzieci, sąd musi w wyroku rozwodowym orzec, komu będzie przysługiwała władza rodzicielska nad nimi. Sąd może:

· władzę rodzicielską przyznać obojgu małżonkom – wtedy, gdy z całokształtu okoliczności związanych ze stosunkiem rodziców do dziecka i troską o jego dobro wynika, że mimo rozwodu rodzice dalej będą harmonijnie współdziałać dla jego dobra i w zgodzie z tym dobrem będą dziecko wychowywać,

· władzę rodzicielską przyznać jednemu z rodziców, a władzę drugiego ograniczyć do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka – jeżeli z okoliczności wynika, że rodzice nie będą współpracować ze sobą harmonijnie przy wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Sąd wtedy przyznają ją temu z nich, który daje lepsze gwarancje należytej opieki nad dzieckiem, troski o jego rozwój fizyczny i umysłowy. Powinien w szczególności rozważyć, z którym z rodziców łączą dziecko silniejsze więzy uczuciowe, emocjonalne i zażyłość. Powinien również dokładnie określić, do jakich obowiązków i uprawnień ogranicza władzę drugiego rodzica, np. organizowanie mu wypoczynku lub określa mu czas i miejsce widywania się z dzieckiem,

· pozbawić jednego lub obydwoje rodziców władzy rodzicielskiej – gdy sąd na podstawie zebranego materiału w sprawie dojdzie do przekonania, że rodzic lub rodzice nie mogą sprawować władzy rodzicielskiej bądź z powodu trwałej przeszkody, np. kalectwo, bądź dlatego, że w rażący sposób zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka albo nadużywają swojej władzy. Jeżeli sąd pozbawił władzy rodzicielskiej tylko jednego małżonka, skupia się ona w osobie drugiego, jeżeli zaś obydwoje małżonkowie zostaną jej pozbawieni, ustanawia się dla dziecka opiekuna.

Jak kształtuje się kwestia alimentacji wspólnych dzieci po rozwodzie?

Sąd ma obowiązek w wyroku rozwodowym określić wysokość, w jakiej każdy z rozwiedzionych małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Jest to konsekwencja zasady, iż każdy z rodziców ma obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb nie mogącego utrzymać się samodzielnie dziecka, w stopniu, jaki odpowiada możliwościom zarobkowym i majątkowym danego rodzica. Obowiązek ten jest niezależny od sprawowania bądź niesprawowania władzy rodzicielskiej. W praktyce, jeżeli dziecko stale przebywa u jednego z rodziców, który je utrzymuje i wychowuje, sąd zasądza rentę alimentacyjną od drugiego rodzica, natomiast tego, u którego dziecko przebywa, zobowiązuje do spełniania świadczeń alimentacyjnych w naturze (pożywienie, odzież, itp.) oraz do osobistych starań o wychowanie dziecka. Ustalając alimenty sąd uwzględnia możliwości zarobkowe rodzica.

Jak po rozwodzie zostaje uregulowana kwestia wspólnego mieszkania?

W zależności od tego, jakie będą w tej sprawie wnioski małżonków, sąd wyda, po rozważeniu wszelkich okoliczności sprawy, stosowne orzeczenie; może ono polegać na:

· orzeczeniu eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zajmowanego mieszkania – zostaje orzeczona tylko na żądanie drugiej strony i tylko w sytuacjach wyjątkowych. Ma to miejsce w przypadku, gdy jeden z małżonków swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne z nim zamieszkiwanie, np. stale nadużywa alkoholu, wszczyna awantury i dokonuje na rodzinie aktów przemocy. Sąd nie może jednak orzec eksmisji, jeżeli mieszkanie należy do majątku odrębnego skandalicznie zachowującego się małżonka. Jest przecież jego właścicielem! Jeżeli jednak jest ono przedmiotem współwłasności małżonków (obydwoje właścicielami), eksmisja jest jak najbardziej dopuszczalna,

· przyznaniu wspólnego mieszkania jednemu małżonkowi – orzeczone tylko na zgodny wniosek obydwu stron i jeżeli małżonek, który opuszcza mieszkanie, wyrazi na to zgodę bez dostarczenia mu lokalu zamiennego lub lokalu socjalnego. Wskutek wydania takiego orzeczenia małżonek opuszczający mieszkanie traci prawo do tego lokalu, czyli w zależności od tego czy to będzie najem, czy spółdzielcze własnościowe lub lokatorskie prawo do lokalu, czy własność domku jednorodzinnego, czy wreszcie własność odrębnego od gruntu lokalu, małżonek zawsze straci swoje do niego prawo, np. mąż zostawia żonie dom jednorodzinny, co oznacza, że w księdze wieczystej jedynie żona zostanie uwidoczniona jako właściciel. Oczywiście nie oznacza to, że małżonek opuszczający mieszkanie, nie może żądać odpowiedniej gratyfikacji finansowej z tego tytułu,

· podziale wspólnie zajmowanego mieszkania – sąd orzeka podział jedynie na zgodny wniosek małżonków. Wniosek może określać sposób podziału mieszkania, w wyniku którego małżonkom mają przypaść określone przez nich części mieszkania, np. strony określają, że mąż będzie zajmował pokój gościnny i pokój, w którym do tej pory miał gabinet, a żona sypialnię pokój nie mieszkającego już z rodzicami dziecka. Jednakże sąd orzekając o podziale musi mieć na względzie przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej. Zatem, jeżeli uzna podział wskazany przez strony z niezgodny z tym założeniem, podzieli mieszkanie w taki sposób, w jaki uzna za najbardziej słuszny w zaistniałej sytuacji,

· określeniu sposobu korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania przez małżonków po rozwodzie - sąd takie rozstrzygnięcie zamieszcza zawsze gdy małżonkowie nie wnioskowali o wyżej podane możliwości. Sąd powinien przede wszystkim postarać się o przyznanie małżonkom poszczególnych części lokalu do wyłącznego korzystania, jeżeli jest to jednak z przyczyn praktycznych niemożliwe (jednopokojowe mieszkanie), zamieścić w wyroku stosowne nakazy i zakazy, chroniące małżonka zmuszonego do współzamieszkiwania z rozwiedzionym małżonkiem, przez możliwością samowoli z jego strony, np. zakaz wprowadzania do wspólnego mieszkania osób trzecich.

Czy rozwiedziony małżonek może żądać alimentów od drugiego małżonka?

Istnieją pewne szczególne sytuacje, kiedy jeden z małżonków może żądać od rozwiedzionego współmałżonka środków utrzymania. Taką sytuacją jest przede wszystkim niedostatek jednego z nich, czyli stan, w którym małżonek nie ma żadnych lub nie ma dostatecznych środków własnych środków utrzymania, które mogłyby zaspokoić jego usprawiedliwione potrzeby.

Małżonek rozwiedziony, który nie został przez sąd uznany wyłącznie winnym rozkładu pożycia małżeńskiego, znajdujący się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka środków utrzymania w zakresie odpowiadającym jego usprawiedliwionym potrzebom. Żądanie takie jest jednak ograniczone możliwościami zarobkowymi i majątkowymi drugiego małżonka.

Małżonek niewinny rozkładu pożycia małżeńskiego może żądać od małżonka wyłącznie winnego tego rozkładu, ażeby ten przyczyniał się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego. Warunkiem w przypadku prawa do takiego żądania jest fakt istotnego pogorszenia się sytuacji materialnej małżonka niewinnego, powstały na skutek rozwodu. Małżonek niewinny nie musi znajdować się w niedostatku.

Czy można zachować nazwisko nabyte wskutek zawarcia małżeństwa?

Rozwiedziony małżonek ma trzy miesiące od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego na złożenie oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, o powrocie do nazwiska, które nosił bezpośrednio przed zawarciem związku małżeńskiego. Po upływie tego terminu, uprawnienie małżonka wygasa i pozostaje on przy nazwisku, które nabył wskutek zawarcia małżeństwa. Ani rozwiedziony małżonek, ani żaden inny podmiot nie mogą się domagać pozbawienia byłego małżonka prawa do zachowania po rozwodzie nazwiska, które nabył przez zawarcie związku małżeńskiego.

Pamiętaj, że:

· Po rozwodzie udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, bez względu na stopień przyczynienia się małżonka do powstania tego majątku, jednakże w wyjątkowej sytuacji, gdy zaistnieją ważne powody, istnieje możliwość ustalenia udziałów nierównych, biorąc pod uwagę właśnie stopień przyczynienia się do powstania tego majątku,

· Podział majątku wspólnego może nastąpić zarówno na mocy orzeczenia sądowego jak i w drodze umowy między małżonkami,

· Sąd w wyroku rozwodowym zawsze orzeka o tym, komu po rozwodzie będzie przysługiwała władza rodzicielska, przy czym może jej pozbawić także oboje rodziców,

· Sąd w wyroku rozwodowym zawsze określa wysokość alimentów dla wspólnych, nieusamodzielnionych dzieci,

· Eksmisja małżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania może nastąpić jedynie w wypadkach absolutnie koniecznych (pijackie awantury), jednakże nawet w takim przypadku jest niemożliwa, gdy mieszkanie stanowi własność tego małżonka,

· Opuszczenie z własnej woli mieszkania przez byłego małżonka nie wyklucza dochodzenia przez niego należnych mu z tytułu uprawnienia do mieszkania roszczeń pieniężnych,

· Małżonkowi, który nie został uznany wyłącznie winnym rozkładu pożycia małżeńskiego, jak i małżonkowi niewinnemu takiego rozkładu, przysługują w pewnych sytuacjach alimenty od drugiego małżonka,

· Zachowanie „małżeńskiego” nazwiska, jest prawem rozwiedzionego małżonka.

Podstawa prawna:

· Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami).

Władza rodzicielska przy rozwodzie

Wyrok rozwodowy

Orzekając rozwód, sąd obligatoryjnie orzeka o władzy rodzicielskiej nad wspólnym dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z nich obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka (art. 58 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Rozstrzygnięcia sądu odnośnie władzy rodzicielskiej mogą być następujące:

· pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom,

· powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców z ograniczeniem władzy drugiego do określonych obowiązków i uprawnień względem dziecka,

· zawieszenie władzy rodzicielskiej obojga lub jednego z rodziców,

· pozbawienie władzy rodzicielskiej obojga lub jednego z rodziców.

Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom

Powierzenie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom wymaga ustalenia przez sąd, iż wzajemny stosunek małżonków oraz inne okoliczności, przede wszystkim ich dotychczasowy stosunek do dziecka oraz wzajemne kontakty w tym zakresie, zapewniają szanse zgodnego wykonywania przez oboje rodziców władzy rodzicielskiej wspólnie, w sposób odpowiadający dobru dziecka i interesowi społecznemu (tak: uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 roku, III CZP 70/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 77).

W razie pozostawienia władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, każde z nich zachowuje swoje prawa i obowiązki względem dziecka.

Ponieważ rozwód wiąże się najczęściej ze zmianą miejsca zamieszkania rodziców, a co za tym idzie dziecka, sąd w wyroku rozwodowym określa miejsce zamieszkania dziecka, choćby przebywało ono na przemian u każdego z rodziców - zgodnie z zasadą, iż można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeśli zaś dziecko nie przebywa na stałe u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy (art. 27 kodeksu cywilnego). Zastosowanie ostatniej reguły będzie dopuszczalne zarówno wtedy, gdy dziecko przebywa okresowo u każdego z rodziców, jak i wówczas gdy przebywa stale u osoby trzeciej lub w zastępczym ośrodku opiekuńczo-wychowawczym.

Powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców z ograniczeniem władzy drugiego do określonych obowiązków i uprawnień względem dziecka

Powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców z ograniczeniem władzy drugiego do określonych obowiązków i uprawnień względem dziecka jest najczęstszym w praktyce sposobem rozstrzygania o władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym.

Zakres praw i obowiązków określa sąd, przy czym jest on zobowiązany uczynić to szczegółowo. Jako przykład wskazać można, iż rodzic ograniczony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej może posiadać prawo do:

· decydowania w sprawach dotyczących przyszłości dziecka, jak:

o wybranie szkoły, do jakiej dziecko będzie uczęszczało,

o miejsce wyjazdu na wakacje,

o wydanie paszportu,

o miejsce zamieszkania,

o sąd może nałożyć również obowiązek okresowej pieczy nad dzieckiem, na przykład w okresie wakacji,

· decydowania w sprawach dotyczących życia codziennego, jak:

o wybór zajęć pozaszkolnych,

o wybór sposobu leczenia oraz wybór lekarza.           

Przy wyborze rodzica, któremu zostanie powierzona pełnia władzy rodzicielskiej, sąd ma na uwadze przede wszystkim dobro dziecka. Decydujące znaczenie mają takie czynniki, jak:

· wiek dziecka,

· stopień więzi uczuciowej danego rodzica z dzieckiem,

· właściwości psychiczne rodzica, któremu przyznaje pełnię władzy rodzicielskiej,

· okoliczność, u którego z rodziców przebywało dziecko przed orzeczeniem rozwodu,

· wspólne wychowywanie się rodzeństwa.

W razie potrzeby sąd powinien przy ustalaniu rodzica, któremu powierzy pełnię władzy rodzicielskiej, zasięgnąć opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego, bądź opinii biegłego psychologa, psychiatry lub socjologa.

Ten z rodziców, któremu powierzono pełnię władzy rodzicielskiej, jest wyłącznym przedstawicielem ustawowym dziecka.

W obu przypadkach opisanych w poprzednich rozdziałach., gdy małżeństwo zostaje rozwiązane przez rozwód, każdy z małżonków, u którego dziecko nie przebywa na stałe, zachowuje prawo do osobistego kontaktowania się z dzieckiem. Wyłączenie lub ograniczenie osobistej styczności rodzica z dzieckiem może być bowiem orzeczone jedynie w przypadku pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej lub ograniczenia tej władzy, a nie w przypadku powierzenia jej w wyroku orzekającym rozwód jednemu z rodziców. Jak wskazuje się w orzecznictwie, dobro dziecka wymaga zgodnego działania rodziców, także w zakresie widywania się z nim, natomiast w przypadku konieczności ingerencji sądu, żądanie uregulowania kontaktów z dzieckiem może być złożone w każdym czasie, z tym że skierowane być powinno do sądu rodzinnego. Nie ma podstaw do przyjęcia, iż zakres kognicji sądu w sprawie o rozwód, obejmuje także rozstrzyganie o sposobie i terminie kontaktów małżonków z małoletnim dzieckiem (tak: postanowienie sądu apelacyjnego w Katowicach, I ACZ 398/05, LEX nr 147141).

Reasumując, w każdej sytuacji rozłączenia rodziców, gdy dziecko na stałe przebywa u jednego z nich, drugie z rodziców ma prawo wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o widywanie się z dzieckiem - gdy drugi z rodziców utrudnia ten kontakt albo nie wyraża na niego zgody. Podstawą tego uprawnienia do wystąpienia do sądu jest artykuł 109 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie zarządzenia. Jednym z wypadków zagrożenia dobra dziecka, w rozumieniu powołanego przepisu, jest właśnie uniemożliwienie rodzicowi przez drugiego rodzica właściwego wykonywania prawa osobistej styczności z dzieckiem. Wniosek o widywanie się z dzieckiem składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, którego dotyczy postępowanie, a w razie braku miejsca zamieszkania - do sądu właściwego ze względu na miejsce pobytu dziecka. We wniosku należy ściśle sprecyzować swoje żądanie poprzez szczegółowe podanie oczekiwanego czasu i miejsca spotkań z dzieckiem, sposobu jego odbierania oraz przywożenia z powrotem, uwzględniając przy tym okresy wakacji, świąt, ferii zimowych - jeżeli wnioskodawcy zależy na kontakcie z dzieckiem w tych okresach. Dokładne określenie żądań i ich ewentualne uwzględnienie w rozstrzygnięciu kończącym postępowanie wyeliminuje mogące powstać w przyszłości wątpliwości czy niejasności.

Każdy wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem składa się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka, którego dotyczy postępowanie, a w razie jego braku - do sądu miejsca pobytu dziecka. Wnioskodawcą może być m.in. każdy z rodziców, a także każda osoba która ma interes prawny w rozstrzygnięciu. Uczestnikiem postępowania jest też z reguły drugi z rodziców oraz małoletni. Małoletni, gdy ukończy 13 lat i nie jest ubezwłasnowolniony, może samodzielnie dokonywać czynności procesowych w postępowaniu (artykuł 573 kodeksu postępowania cywilnego), zaś małoletni poniżej 13 lat lub ubezwłasnowolniony całkowicie, może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego (artykuł 66 kodeksu postępowania cywilnego).

Sprawa o uregulowanie widywania się z dzieckiem podlega rozpoznaniu w trybie nieprocesowym; orzeczenie staje się wykonalne po jego uprawomocnieniu się. W razie konieczności - jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić postanowienie wydane w sprawie o uregulowanie widywania się z dzieckiem.                        

Zawieszenie władzy rodzicielskiej obojga lub jednego z rodziców

Zawieszenie władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców w wyroku orzekającym rozwód może nastąpić w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, na podstawie artykułu 110 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (szerzej o tym w rozdziale poświęconym zawieszeniu władzy rodzicielskiej).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej obojga lub jednego z rodziców

Pozbawienie władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców następuje w oparciu o artykuł 112 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej, albo w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka.

Koszty utrzymania i wychowania dziecka

Sąd w wyroku rozwodowym orzeka w przedmiocie kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Nie jest dopuszczalne ogólnikowe stwierdzenie, że rozwiedzeni rodzice obowiązani będą do alimentacji w równych częściach. Każde z nich jest bowiem zobowiązane zaspokajać potrzeby dziecka w częściach odpowiadających ich zarobkowym i majątkowym możliwościom. Jeżeli jedno z rodziców nie ma możliwości sprostania obowiązkowi alimentacyjnemu względem dziecka, obowiązek ten spoczywa wówczas w całości na drugim z rodziców. Wówczas sąd w wyroku rozwodowym wyraźnie stwierdza, które z rodziców ponosi w całości koszty utrzymania i wychowania dziecka.

Zmiana orzeczenia w zakresie władzy rodzicielskiej

W razie zmiany stosunków, a także jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić zawarte w wyroku orzekającym rozwód orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania (artykuł 106 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Kierując się zasadą dobra dziecka, władza rodzicielska powinna być ukształtowana w taki sposób, aby każdorazowo odpowiadała rzeczywistemu układowi stosunków. Jest rzeczą oczywistą, że pewne relacje ustalone w orzeczeniu sądowym mogą ulegać zmianie, zatem ukształtowane orzeczenia w tym zakresie nie mogą pozostać niezmienne.

Ustawodawca nie przewiduje żadnych ograniczeń, gdy chodzi o kierunki zmiany dotychczasowego orzeczenia o władzy rodzicielskiej. Zmiany mogą polegać na przykład na:

· uchyleniu lub zmianie orzeczenia o ograniczeniu władzy rodzicielskiej i powierzeniu jej temu z rodziców, któremu w świetle orzeczenia zawartego w wyroku rozwodowym takie uprawnienie nie przysługiwało,

· przyznaniu prawa wykonywania władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom,

· uchyleniu orzeczenia o pozbawieniu rodziców (lub jednego z nich) władzy rodzicielskiej,

· innym niż do tej pory określeniu uprawnień i obowiązków tego z rodziców, którego władza rodzicielska została ograniczona do określonych uprawnień i obowiązków względem dziecka.

Podstawa prawna:

· Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami)

Wpływ rozwodu na dzieci

Wpisał: Administrator

14.01.2008.

W momencie urodzenia się dziecka rola matki jest maksymalna, a ojca minimalna. Wzrasta ona w miarę rozwoju dziecka, by około 7 roku życia znaczenie matki i ojca uległo wyrównaniu, a następnie aż do osiągnięcia przez dziecko niezależności, znaczenie drugiej będzie wzrastać, a pierwszej maleć (Porot, 1967; za: Grochocińska, 1990). Jednak rodzice oddziałują na dziecko także w sposób pośredni, gdyż oprócz bezpośredniego wpływu na jego rozwój, poprzez wypełnianie swojej roli, stwarzają określony klimat emocjonalny, w którym wychowuje się dziecko. Zatem zarówno matka, jak i ojciec wpływają na rozwój potomstwa już od pierwszych dni jego przyjścia na świat. Rozbicie rodziny, zdaniem Ziemskiej, "stanowi zawsze szok i pozostawia u dziecka trwały uraz, który można tylko łagodzić" (Ziemska, 1979). Rodzina niepełna w wyniku rozwodu lub separacji dostarcza dzieciom wielu negatywnych doświadczeń i powoduje przykre emocje. Autorka wyróżnia dwa rodzaje traumatyzujących sytuacji, które wywołują trwałe urazy psychiczne okres poprzedzający rozbicie rodziny, związany z konfliktami i rozgrywkami między rodzicami, a także wzrastanie w rodzinie niepełnej. Landis natomiast wskazuje na siedem trudnych sytuacji, w jakich może znaleźć się dziecko. Należą do nich: konieczność przystosowania się do perspektywy rozwodu, a następnie samego rozwodu, możliwość wykorzystywania dziecka przeciw drugiemu z rodziców, konieczność zmiany stosunków: rodzice-dziecko, życie ze statusem dziecka rodziców rozwiedzionych, co może ujemnie wpływać na relacje z rówieśnikami, uświadomienie sobie przez dziecko niepowodzenia rodziców w małżeństwie oraz przystosowanie się do ewentualnych nowych związków rodziców (Landis,1960; za: Grochocińska, 1990). Hozman i Froiland (1976; za: Grochocińska, 1990) wyróżnili pięć faz 1. "zaprzeczania", w której dziecko nie chce pogodzić się z zaistniałą sytuacją, a reaguje na nią wyccofaniem lub niegrzecznym zachowaniem; 2. "złości", w której dziecko kieruje złość na rodziców, nauczycieli i rówieśników; 3. "godzenia", charakteryzującą się zmiana swojego zachowania, by przypodobać się rodzicom i pogodzić ich; 4. "depresji" jako wynik bezradności i braku rezultatu starań o zjednoczenie rodziny, towarzyszy temu poczucie osamotnienia, apatia, przygnębienie; 5. "pogodzenie się", w której dziecko stara się zaakceptować nową sytuację Wallerstein opisując etapy psychicznego przystosowywania się dziecka do rozwodu rodziców, wskazuje na towarzyszące tej sytuacji zmiany w wykonywaniu lub utratę codziennych czynności (takich, jak nauka, zabawa, realizacja zainteresowań), a także wewnętrzny niepokój, gniew wobec rodziców i samoobwinianie się. Wzrastająca dojrzałość emocjonalna dziecka przyczynia się do zrozumienia i wybaczenia sobie oraz rodzicom, zaakceptowania nieodwracalności tej sytuacji i weryfikacji swych doświadczeń związanych z rozwodem. Istotne jest, aby dziecko nabrało zaufania do własnej zdolności kochania i własnej wartości, a także, by uwierzyło w niezawodność związków (Wallerstein, 1983; za: Grochocińska, 1990).  Wallerstein i Kelly (1979, za: Crane, 2004) przeprowadzili badania o charakterze podłużnym i klinicznym, dotyczące konsekwencji rozwodu rodziców dla zachowania dzieci. Pokazały one, iż reakcje dziecka zależą od jego wieku. Badacze wyodrębnili cztery grupy wiekowe: dzieci w wieku przedszkolnym (3-5 lat), dzieci rozpoczynające szkołę podstawową (5,5-8 lat), dzieci uczęszczające do szkoły podstawowej (8-11 lat) oraz nastolatki (12-18 lat). Badania wykazały, iż 80% badanych dzieci w wieku przedszkolnym "[...] pozostawiono prawie bez żadnej pomocy w radzeniu sobie z dezorientującym i przerażającym faktem odejścia jednego z rodziców" (Wallerstein, 1986; za: Crane, 2004). Autorzy badań stwierdzili, że dzieci w tym wieku okazały się najmniej odporne psychicznie, przejawiały problemy natury emocjonalnej i psychologicznej takie, jak regresja do wcześniejszego stadium rozwojowego, przeżywanie lęku, kłopoty ze snem i ciągła obawa przed byciem porzuconym. U dzieci w wieku 5-11 lat rozwód wywołał cierpienie z powodu samotności, ciągły niepokój, żal do rodziców, poczucie bezsilności. Przejawiały one wrogie uczucia bądź do rodzica, który odszedł z domu, bądź do obu rodziców, obwiniając ich za zaistniałą sytuację. Często reagowały na to wydarzenie pytaniem: "Czy mój tatuś znajdzie sobie nowego pieska, nową mamusię i nowego synka/córeczkę?"( Wallerstein, 1986; za: Crane, 2004). U badanych dzieci nastąpiło pogorszenie się wyników w nauce, obniżenie nastroju, ucieczka w świat marzeń. Autorzy badań zwrócili uwagę na "syndrom nadmiernego obciążenia", który występuje u dzieci rozwodników. Składają się na niego dwa czynniki: pozostawienie dziecka na długi czas bez opieki i przydzielenie mu nadmiaru nowych obowiązków domowych oraz obarczenie go odpowiedzialnością za psychiczne funkcjonowanie rodzica, zwierzanie się mu, omawianie trudnej sytuacji rodzinnej. W ten sposób, według badaczy, tracą one swoją i przedwcześnie wkraczają w świat dorosłych.  Rozbicie rodziny w tym okresie życia dziecka jest szczególnie szkodliwe dla chłopców, ponieważ w młodszym wieku szkolnym nawiązują oni bliższe kontakty z ojcem. Rembowski twierdzi, że ojciec bardziej niż matka wpływa na sferę intelektualną dziecka, dostarcza mu bardziej różnorodnych doświadczeń i wykazuję większą aktywność w interakcjach z nim (Rembowski, 1972; za: Grochocińska, 1990). Badania Bronfenbrennera wskazują, iż "brak ojca w rodzinie powoduje głównie słabą motywację osiągnięć dziecka, jego niską samoocenę i niezdolność do rezygnacji z bieżących nagród dla korzyści, które można osiągnąć w przyszłości"( Bronfenbrenner, 1970; za: Grochocińska, 1990).  Dzieci, które w momencie rozwodu rodziców były nastolatkami, wykazywały objawy depresji, nadpobudliwości, myśli samobójcze, drażliwość, nastąpiło u nich znaczne pogorszenie się wyników w nauce i stosunków z rówieśnikami. Wyrażały obawy, że w przyszłości one również się rozwiodą. Część badanych nastolatków dopuściło się przestępstw lub w inny sposób przejawiało zaburzenia funkcjonowania społecznego (Jasińska, 1967; Spionek, 1973; Wallerstein, 1979; Ziemska, 1979; Niżniowska, 1984). Wielu z nich o rozwodzie rodziców mówiło, że w ten sposób zostali pozbawieni możliwości dorastania w pełnej rodzinie, że stracili swoją rodzinę (Wallerstein,1985; za: Crane, 2004). Badacze zauważyli też, że im dziewczęta są starsze, tym gorzej przystosowują się do nowej sytuacji. Ważnymi czynnikami, od których zależy reakcja dzieci na rozwód rodziców, jest ich wrażliwość i odporność psychiczna, ale również przygotowanie ich do tego, atmosfera rodzinna i stosunki między matką a ojcem, towarzyszące decyzji o rozstaniu się. W przypadku zachowania przez rodziców kultury i częściowego załagodzenia konfliktu między nimi, obustronnej zgody, że rozwód nie może prowadzić do zerwania więzi z dziećmi, objawy zaburzeń przystosowania są mniej gwałtowne. Natomiast wrogie relacje i próby zaszczepienia dzieciom nienawiści do byłego małżonka, prowadzą do znacznego pogorszenia się ich funkcjonowania psychicznego i społecznego.  W rozwoju psychicznym dziecka znaczącą rolę odgrywają interakcje między nim a rodzicami oraz działające mechanizmy naśladownictwa, identyfikacji i modelowania. Brak prawidłowych stosunków pomiędzy ojcem a synem lub córką, utrudnia, a nawet uniemożliwia nabycie wzorów roli ojcowskiej i z nią związanych zachowań oraz postaw. Chłopiec, jeśli nie ma obiektu zastępczego w postaci innego mężczyzny, nie ma możliwości nabywania i rozwijania męskich zainteresowań, przyswajania cech, stanów emocjonalnych, postaw i sprawności ojca. Badania Lynna i Sawreya (1959) potwierdziły pogląd, iż nieobecność ojca w domu wywiera ujemny wpływ na kształtowanie się osobowości dzieci, a przyczynia się zwłaszcza do większej niedojrzałości uczuciowej i społecznej chłopców, co w życiu dorosłym może powodować duże trudności w pełnieniu roli ojcowskiej (za: Grochocińska, 1990). Zarazem doświadczanie w dzieciństwie konfliktów rodzinnych i przemocy, może stać się głównym źródłem wyuczonej agresywności w relacjach z innymi ludźmi. Zdaniem wielu autorów, prawidłowy przykład ze strony ojca oraz możliwość naśladowania go wpływa na kształtowanie się u dziecka odpowiednich postaw moralnych i społecznych, również samooceny (Akoliński, 1979; Pospiszyl, 1979; Wolicki, 1982; za: Grochocińska, 1990).  Haneczok, badając funkcjonowanie w grupie klasowej dzieci z rodzin rozbitych, doszła do wniosku, iż odmienne doświadczenia emocjonalne dzieci z różnych środowisk rodzinnych, znajdują odbicie w kształtowaniu się mechanizmów regulacyjnych i sposobie funkcjonowania dziecka w innych grupach społecznych. Badania jej ujawniły częstsze odrzucenie i mniej korzystne spostrzeganie dzieci z rodzin rozwiedzionych. Uczniowie ci z punktu widzenia interesów grupy oceniani są jako mniej atrakcyjni. W wyniku trudności przystosowawczych, odrzucenia bądź izolacji ze strony rówieśników, istnieje niebezpieczeństwo wtórnej frustracji podstawowych potrzeb psychicznych, co może prowadzić do nasilenia się trudności, a w konsekwencji do zaburzeń w rozwoju osobowości tych dzieci( Haneczok, 1987).  Autorki zajmujące się tym tematem twierdzą, iż większość młodocianych prostytutek wychowywała się w rodzinach, które nie mogły zapewnić elementarnych warunków dla prawidłowego rozwoju psychicznego dziecka (Jasińska, 1967; Celmer, 1972; za: Grochocińska, 1990). Z badań Jasińskiej wynika, że 60% dziewcząt uprawiających prostytucję wywodziło się z rodzin niepełnych, 70% badanych oceniło pożycie swoich rodziców jako złe. Inną konsekwencją wychowywania się dziewczyny bez ojca, jest pozbawienie jej modelu mężczyzny występującego w roli męża i ojca. Może to powodować wybieranie starszych partnerów, którzy będą pełnić funkcję ochraniającego i zapewniającego byt ojca lub niewłaściwe funkcjonowanie w systemie żona-mąż. Grochocińska (1990) uważa, że brak ojca w rodzinie nie zawsze musi wiązać się z negatywnymi skutkami dla dziecka, gdyż ciepłe i serdeczne stosunki z matką mogą pomóc w zachowaniu równowagi psychicznej. Podobne stanowisko w tej sprawie ma Łopatkowa, która źródeł poczucia osamotnienia dziecka upatruje nie tyle w samym rozwodzie czy separacji, co w rozluźnieniu i zerwaniu więzi ojcowskiej lub macierzyńskiej (Łopatkowa, 1983; za: Grochocińska, 1990). Małżeńskie konflikty i nieporozumienia mogą bardziej niż nietrwałość struktury rodziny, determinować negatywne skutki. Zaburzenia emocjonalne i trudności w funkcjonowaniu ujawniają się w wyniku wciągania dziecka w walkę pomiędzy małżonkami, wzajemnego oskarżania się i nastawiania dziecka przeciwko drugiej stronie. W tej sytuacji dziecko wykorzystywane jest do zwalczania przeciwnika i wymaga się od niego opowiedzenia się, za którąś ze stron, a odrzucenia drugiego z rodziców. Łopatkowa (1983) powołując się na przeprowadzoną analizę spraw rozwodowych pod kątem ochrony praw dziecka do miłości, dostarcza dowodów na to, że niejednokrotnie walkę o przyznanie bezpośredniej opieki nad dzieckiem wygrywała nie ta osoba z rozwodzących się rodziców, z którą dziecko było silniej uczuciowo związane, lecz ta, która stosowała bardziej drastyczne środki (za: Grochocińska, 1990). Rezultatem tego jest brak poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, osamotnienie i dezorientacja u dziecka. Horodecka zauważa, że o ile rozwód można niejednokrotnie traktować jako niezawinioną porażkę jednego czy obojga rodziców, to wszystko, co dzieje się w rodzinie po rozwodzie, a zwłaszcza los dzieci zależy wyłącznie od rodziców i to oni ponoszą odpowiedzialność za przeżycia dzieci (Horodecka,1966; za: Rosset, 1986). Wielu skutków rozbicia rodziny można uniknąć lub załagodzić je poprzez odpowiednią pomoc udzieloną członkom rodziny oraz uświadomienie rodzicom, iż rozwód nie kończy ich związku z dziećmi. Dlatego istotne jest, aby wypracowali taki styl życia, by mogli podjąć wspólną opiekę nad dziećmi.   Kamila Podoba - Mielcarz psycholog Literatura:     1.        Crane D.R. (2004), Podstawy terapii małżeństw, GWP, Gdańsk 2.        Cudak H. (2003), Funkcjonowanie dzieci z małżeństw rozwiedzionych, Wydawnictwo "Adam Marszałek", Toruń 3.        Grochocińska R. (1990), Psychospołeczna sytuacja dzieci w rodzinach rozbitych, Wydawnictwo UG, Gdańsk. 4.        Haneczok M. (1987), Funkcjonowanie w grupie klasowej dzieci z rodzin rozbitych, [w:] Orientacja dzieci i młodzieży w sytuacjach społecznych, pod red. John-Borys M., Wydawnictwo PAN, Wrocław 5.        Izdebska J. (1975), Przyczyny konfliktów w rodzinie, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa. Jarosz M. (1979), Problemy dezintegracji rodziny, PWN, Warszawa 6.        Małżeństwa zawarte i rozwiązane w latach 1970-2003, [w:] Rocznik Statystyczny GUS (2005), www.stat.gov.pl, z dnia 30.11.2005 7.        Rosset E. (1986), Rozwody, PWE, Warszawa 8.        Sokołowska A. (1970), Sytuacja dziecka w rodzinie rozbitej, "Nowa Szkoła", 6, 31-35.

http://kpor.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=62&Itemid=37

Kiedy nie dostaniesz rozwodu?

Rozwód – uwagi ogólne

W polskim prawie małżeńskim obowiązuje zasada trwałości małżeństwa. Polega ona na tym, że małżeństwo powinno być związkiem dozgonnym, czyli powinno ustać dopiero wskutek śmierci jednego z małżonków. Nie oznacza to jednak nierozerwalności węzła małżeńskiego. Jeżeli bowiem związek stał się komórką martwą, w której wszelkie łączące niegdyś małżonków więzi wygasły, nie spełnia on już swoich zadań, do jakich został powołany. W takich wypadkach jedynym rozwiązaniem wydaje się być rozwód. Rozwód jest zatem złem koniecznym. Przez rozwód zatem należy rozumieć rozwiązanie istniejącego związku małżeńskiego w sytuacji, gdy oboje małżonkowie żyją. Rozwód powoduje liczne skutki, jeżeli chodzi o sytuację prawną małżonków. Do najbardziej doniosłych należy: zniesienie wspólności ustawowej i podział majątku wspólnego między małżonkami, możliwość zawarcia nowego związku małżeńskiego, skutki w zakresie władzy rodzicielskiej, ewentualnej alimentacji jednego małżonka przez drugiego, skutki dotyczące korzystania ze wspólnego mieszkania, etc. Systemy prawne przewidują różne rozwiązania, jeżeli chodzi o dopuszczalność rozwodu. Wiele z nich (kraje kultury anglosaskiej) przyznają możliwość orzeczenia rozwodu w wypadku zaistnienia jednej z enumeratywnie wymienionych przyczyn, takich jak np. zdrada, pijaństwo, impotencja, okrucieństwo, porzucenie, itp. Inne dopuszczają rozwód w zasadzie bez przyczyny, na skutek zgodnej woli małżonków (Szwecja). Tak samo uregulowania co do formy w jakiej dochodzi do rozwodu mogą być różne. Od możliwości porozumienia się stron odnośnie faktu rozwodu, przez zawarcie odpowiedniej umowy (tzw. rozwody prywatne) i zarejestrowanie tego faktu w odpowiednim urzędzie, czy nawet na mocy oświadczenia skierowanego przez zainteresowanego małżonka do drugiej strony (tzw. list rozwodowy – odrzucenie małżonka), na orzeczeniu wydanym przez właściwy organ kończąc. Organem tym zazwyczaj jest sąd, ale zdarza się także, iż o rozwodzie orzeka organ administracyjny (np. kraje skandynawskie). W Polsce jednak rozwód może być orzeczony jedynie na mocy orzeczenia sądu, który ma obowiązek zbadać czy wystąpiły wszelkie przesłanki, umożliwiające orzeczenie rozwodu. W braku ich wystąpienia sąd nie może rozwiązać małżeństwa, choćby nawet obie strony zgodnie sobie tego życzyły.

Sąd orzeka rozwód w procesie, po przeprowadzeniu rozprawy, tylko i wyłącznie na skutek wniesienia powództwa o rozwód przez jednego z małżonków. Pozwanym w takiej sprawie jest drugi małżonek. Nie jest zatem możliwe orzeczenie rozwodu bez żądania go przez męża albo żonę, chociażby sąd powziął wiadomość, że dany związek małżeński od dawna faktycznie nie funkcjonuje. Nie jest dopuszczalne wniesienie powództwa rozwodowego po śmierci jednego z małżonków, a jeżeli jeden z nich zmarł w trakcie procesu, postępowanie umarza się. Powództwo o rozwód wnosi się do sądu okręgowego, w obrębie którego małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jeden z małżonków w okręgu tym jeszcze stale przebywa. Jeżeli jednak, żaden z małżonków nie przebywa już w takim okręgu, powództwo należy wnieść do sądu, na obszarze działania którego zamieszkuje pozwany małżonek.

Jakie przesłanki uwzględnia sąd orzekając rozwód?

Polskie prawo rozwodowe dopuszcza możliwość orzeczenia rozwodu tyko i wyłącznie, jeżeli wystąpią określone okoliczności faktyczne (przesłanki rozwodu). W braku takich przesłanek sąd rozwodu orzec nie może. Nie ma znaczenia zgodna wola stron co do rozwiązania małżeństwa przez rozwód, sąd zawsze musi zbadać, czy w świetle polskiego prawa rozwód taki będzie dopuszczalny. Podstawowym warunkiem w tym względzie jest zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, warunkiem sine qua non orzeczenia rozwodu (elementem absolutnie koniecznym, bez wystąpienia którego dane zdarzenie nie nastąpi). Jest to przesłanka podstawowa, ale nie jedyna. Poza nią, istnieją jeszcze okoliczności, które nie mogą wystąpić, aby doszło do rozwodu. Omówmy zatem kolejno każdą z nich, poczynając od przesłanki podstawowej.

1. Rozwód może być orzeczony tylko, gdy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Pożycie małżeńskie zakłada występowanie między małżonkami więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej. Oznacza to tyle, iż małżonkowie obdarzają się wzajemnie uczuciem, współżyją ze sobą fizycznie oraz zamieszkują ze sobą i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Zerwanie tych więzi prowadzi do wniosku, że nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Jednakże przyjmuje się, że z trwałym rozkładem pożycia małżeńskiego mamy do czynienia również w sytuacji, gdy między małżonkami zerwane zostały więzi uczuciowe i duchowe, ale ze względu na szczególne okoliczności, utrzymywane są dalej więzi gospodarcze, np. z powodów braku możliwości finansowych na wynajem oddzielnego mieszkania, małżonkowie dalej zamieszkują ze sobą we wspólnym mieszkaniu. Nie świadczy zaś o zupełności rozkładu brak niektórych więzi między małżonkami, jeżeli jest on usprawiedliwiony szczególnymi okolicznościami, np. długotrwały wyjazd męża za granicę, czy brak więzi fizycznej uzasadniony wiekiem małżonków. Nie można także przyjąć zupełności rozkładu pożycia małżeńskiego, jeżeli małżonkowie pomimo zerwania ze sobą więzi uczuciowej i gospodarczej, nadal, choćby sporadycznie nawiązują ze sobą kontakty seksualne. Stan rozkładu pożycia nie jest jednak zjawiskiem niezmiennym, może on bowiem ulec dalszemu pogłębieniu w miarę upływu czasu, bądź na skutek dalszych przewinień małżonka albo może ulec unicestwieniu z powodu wznowienia pożycia między sobą. Dla przyjęcia dopuszczalności rozwodu konieczne jest, aby stan rozkładu pożycia był trwały. Tylko w takiej sytuacji możliwy jest rozwód. O tym, że nastąpił trwały rozkład pożycia małżeńskiego możemy powiedzieć, jeżeli z okoliczności wynika, że małżonkowie już do siebie nie wrócą. Dla przyjęcia trwałości rozkładu istotne znaczenie ma czas trwania rozdźwięków między małżonkami. Im dłużej małżonkowie nie utrzymują ze sobą żadnych kontaktów, tym bardziej prawdopodobne jest, że rozkład pożycia ma charakter trwały. Nie jest jednak wykluczone, że zupełny i trwały rozkład nastąpi nagle, bez upływu czasu, wskutek szoku np. zamach na życie drugiego małżonka czy zdrada, która szczególnie boleśnie dotknęła żonę. W takiej sytuacji sąd musi ocenić, mając na względzie charaktery małżonków, czy rozkład jest rzeczywiście trwały i nie ma już odwrotu, czy jest to tylko sytuacja przejściowa. Należy zauważyć na koniec, że przesłanki: zupełności i trwałości rozkładu pożycia małżeńskiego muszą wystąpić łącznie, tzn. zerwane są wszelkie więzi między małżonkami i nie ma możliwości, żeby uległy one odrodzeniu. Czasami rozkład pożycia jest zupełny, jednakże przedwczesna byłaby ocena, że małżonkowie do siebie nie powrócą. Można jeszcze wspomnieć, że sąd nie ma kompetencji do badania i oceniania ważności przyczyn, które spowodowały zupełny i trwały rozkład. Nie może ich oceniać, a jedynie ma obowiązek zbadać czy w świetle udowodnionych przez strony okoliczności, rozkład pożycia ma charakter zupełny i trwały.

2. Rozwód nie może zostać orzeczony, jeżeli byłoby to sprzeczne z dobrem wspólnych, małoletnich dzieci. Jeżeli zatem między małżonkami, którzy mają wspólne niepełnoletnie dzieci, nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, sąd nie orzeknie rozwodu, gdy będzie to sprzeczne z dobrem tych dzieci. Taki wymóg spowodowany jest troską, aby orzeczenie rozwodu nie wywarło ujemnych następstw w psychice dziecka i nie spowodowało kształtowania się w nim ujemnego nastawienia do społeczeństwa. Takie orzeczenie byłoby oczywiście sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie ma jednak generalnej zasady, że orzeczenie rozwodu sprzeciwia się dobru małoletnich dzieci, ani odwrotnej, że orzeczenie rozwodu nie sprzeciwia się temu dobru. Należy to rozpatrywać zawsze pod kątem określonych okoliczności, występujących w sprawie rozwodowej. Sąd bardzo starannie powinien ocenić, czy aby czasami orzeczeniu rozwodu nie stoi na drodze dobro dzieci, przy czym powinien skorzystać z usług biegłego psychologa, powinien mieć na uwadze wiek dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami, stan zdrowia oraz stopień wrażliwości. Często jednak właśnie dobro dziecka wymaga, żeby rodzice się rozeszli. Wskutek ciągłych kłótni w domu, obrzucania się wulgarnymi wyzwiskami, ciągłego robienia sobie na złość, to właśnie najczęściej wrażliwość dziecka oraz jego psychika ulegają zniekształceniu. W ustaleniu sprzeczności rozwodu z dobrem dziecka należy mieć na względzie okoliczność, czy orzeczenie takie nie spowoduje znacznego pogorszenia się warunków życia dziecka, zmniejszenia środków na jego wychowanie oraz przygotowanie do zawodu, odpowiadającego jego zdolnościom i umiejętnościom. Ważnym przeciwwskazaniem może być również możliwość osłabienia więzi dziecka z jednym z rodziców, a to dlatego, że po rozwodzie zamierza on zawrzeć nowy związek małżeński. Zasada niedopuszczalności rozwodu z powodu sprzeczności z dobrem dziecka ma zastosowanie jedynie do wspólnych niepełnoletnich dzieci małżonków. A więc z tej przyczyny sąd nie może odmówić małżonkom rozwodu, jeżeli ich dzieci są już pełnoletnie. Za wspólne dzieci małżonków należy uważać nie tylko dzieci pochodzące od obydwu małżonków, ale również dzieci przysposobione (adoptowane) przez tę parę małżeńską oraz dziecko jednego z małżonków, które następnie zaadoptował drugi z nich.

3. Niedopuszczalne jest orzeczenie rozwodu, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego. Wyżej wymieniona przesłanka realizuje tzw. zasadę rekryminacji, wedle której nikt nie może powoływać się na własną niegodziwość. Winnym jest ten, który narusza obowiązki wynikające z małżeństwa względem drugiego małżonka, względem dzieci i innych osób bliskich drugiemu małżonkowi. Do najczęstszych powodów zawinienia należą: zdrada małżeńska, opuszczenie małżonka, pijaństwo i ciągłe wszczynanie awantur, dokuczliwość w stosunku do drugiego małżonka. Wina małżonka w rozkładzie pożycia może polegać także na: zatajeniu faktu posiadania pozamałżeńskiego dziecka, lekkomyślne postępowanie, dobrowolne usunięcie ciąży, co doprowadziło do braku potomstwa, brutalne naruszanie godności i nietykalności osobistej małżonka. Bardzo istotnym warunkiem w tym przypadku jest to, ażeby winę rozkładu ponosił wyłącznie małżonek żądający rozwodu, co oznacza, iż po stronie drugiego małżonka nie może być żadnej winy w przyczynieniu się do rozkładu, przy czym przyjmuje się, że po stronie drugiego małżonka nie mogą wystąpić zarówno okoliczności zawinione przez niego, np. w odwecie za zdradę sam się jej dopuścił, jak i okoliczności niezawinione, które spowodowały rozkład pożycia małżeńskiego, np. mąż jest ciężko chory psychicznie i dalsze z nim pożycie jest po prostu niemożliwe. Nie ma w zasadzie znaczenia, że jeden z małżonków przyczynił się do rozbicia rodziny bardziej niż drugi. Dla przyjęcia niedopuszczalności rozwodu znaczenie ma jedynie nieprzyczynienie się drugiego małżonka do rozkładu, np. mąż wychodzi z domu i już do niego nie wraca, tylko zamieszkuje z inną kobietą. Istnieje jednak możliwość złagodzenia takiego rygoru. Rozwód będzie dopuszczalny, pomimo tego, iż żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, jeżeli:

o Małżonek niewinny wyrazi na to zgodę. Zgodę taką należy potraktować wtedy tak, jak gdyby i ten małżonek żądał rozwodu. Sąd ma obowiązek badać motywy takiej zgody, a także sprawdzić, czy strona podjęła swoją decyzję swobodnie i z rozwagą.

o Odmowa zgody jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Odmowa taka ma miejsce głównie wtedy, gdy z moralnego punktu widzenia zasługuje na potępienie, np. małżonek odmawia zgody na rozwód nie w obronie trwałości małżeństwa, ale dla szykany lub dla osiągnięcia korzyści materialnych. Nie jest tak jednak zawsze. Zdarza się, że małżonek niewinny ma subiektywne odczucie wyrządzanej mu krzywdy przez żądanie rozwodu, jednakże w świetle obiektywnych okoliczności należy uznać, że odmowa jego jest niezasadna. Także i wówczas rozwód może zostać orzeczony. Ma to miejsce np. gdy małżonek wyłącznie winny pozostaje w długoletnim konkubinacie i z tego związku ma małoletnie dzieci, a wzgląd na ich dobro, polegające na zalegalizowaniu takiego związku, może uzasadniać ocenę odmowy zgody jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Zwłaszcza, gdy wspólne dzieci małżonków są już pełnoletnie albo jest to związek bezdzietny. Odmowa może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego także wówczas, gdy małżonkowie przez długi okres czasu nie prowadzą już pożycia małżeńskiego, a także, gdy występuje jakikolwiek brak więzi faktycznej między nimi.

4. Niedopuszczalne jest orzeczenie rozwodu, jeżeli byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć reguły postępowania między ludźmi, które opierają się na powszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartościach. Są to nie tylko reguły moralne, ale także obyczajowe, które można uznać za słuszne. Na wstępie trzeba zauważyć, że orzeczenie rozwodu wbrew dobru dziecka jest zawsze sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. To jednak zostało omówione już wyżej. Tutaj chodzi o inne względy. Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego może wchodzić w rachubę, gdy jego orzeczenie prowadziłoby do rażącego pokrzywdzenia małżonka sprzeciwiającego się rozwodowi, chociaż byłby on współwinny rozkładowi pożycia małżeńskiego. Także wówczas, gdy orzeczenie takie sankcjonowałoby nad wyraz naganne postępowanie małżonka żądającego rozwodu. Przy dokonywaniu oceny pod tym kątem należy mieć na względzie takie okoliczności jak: czas trwania małżeństwa (rozwód po 25 latach spokojnego pożycia, na żądanie tylko jednej strony), wiek małżonków ( 70 – letni mężczyzna chce opuścić swoją 70 – letnią żonę, która nie ma już nikogo bliskiego), stan zdrowia (żona żąda rozwodu, ze swoim śmiertelnie chorym mężem), zdolność do zaspokajania potrzeb osobistych (szczególna nieporadność życiowa małżonka). Przesłanka ta ma znaczenie przede wszystkim, gdy zachodzi potrzeba ochrony drugiego małżonka, np. dotkniętego ciężką chorobą, kiedy to, orzeczenie rozwodu byłoby po prostu niesłuszne. Ma ona zastosowanie również do wypadku, gdy rozwód sprzeciwia się dobru wspólnych pełnoletnich dzieci, czy dobru dziecka tylko jednego z małżonków (sprzeciwiającego się rozwodowi), w sytuacji, gdy dziecko to wychowywali oboje małżonkowie i małżonka żądającego rozwodu traktuje ono jak własnego rodzica.

Pamiętaj, że:

· Rozwód może zostać orzeczony jedynie wówczas, gdy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego,

· Rozwód nie może stać na przeszkodzie dobru wspólnych, małoletnich dzieci małżonków,

· Rozwodu nie może żądać małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego,

· Dla przyjęcia niedopuszczalności rozwodu z powodu wyłącznej winy małżonka, po stronie drugiego z nich nie mogą wystąpić żadne okoliczności zarówno zawinione, jak i niezawinione, które przyczyniły się do rozkładu pożycia małżeńskiego,

· Zgoda małżonka niewinnego na rozwód żądany przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego niweluje zakaz orzekania rozwodu na żądanie takiego małżonka,

· Rozwód nie może dojść do skutku, jeżeli jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

· Powództwo o rozwód należy wnieść do sądu okręgowego.

Podstawa prawna:

· Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zmianami),

· Ustawa z dnia 11 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

 Rozwód

Jakie są przesłanki uzyskania rozwodu?

W Polsce sąd nie ma obowiązku orzekania rozwodu, nawet, jeżeli małżonkowie zgodnie tego żądają. Zaistniałe okoliczności, np. pijaństwo czy cudzołóstwo drugiego małżonka są tylko okolicznościami badanymi przez sąd, który ma stwierdzić, czy nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Główną przesłanką dopuszczalności rozwodu jest, zatem wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami. Jeżeli ta przesłanka nie jest spełniona - sąd nie może orzec rozwodu.

Co to znaczy, że rozkład pożycia jest zupełny i trwały?

Ogólnie przyjmuje się, iż rozkład jest zupełny, jeśli wszelkie więzy duchowe, fizyczne i gospodarcze między małżonkami uległy zerwaniu np. mąż od dłuższego już czasu mieszka z inną kobietą i nie zamierza wrócić do swojej żony. Jednak również w przypadku wspólnego zamieszkiwania małżonków, (czyli istnienia więzi gospodarczych) sąd może orzec rozwód, gdy wspólne zamieszkanie jest wynikiem sytuacji ekonomicznej małżonków (np. żadne z nich nie ma możliwości zamieszkania gdzie indziej), a spełnione są pozostałe przesłanki uzyskania rozwodu.

Natomiast w przypadku badania trwałości rozkładu sąd ocenia, czy zgodnie z doświadczeniem życiowym można rozsądnie oczekiwać, iż małżonkowie podejmą wspólne pożycie. Z reguły wymagane jest, by rozkład trwał już od dłuższego czasu. Są jednak sytuacje, gdy rozkład będzie uznany za trwały mimo tego, iż nie był "długotrwały".

Jednak pomimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia sąd nie orzeknie rozwodu, jeżeli:

· wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci małżonków, np. rozwód mógłby spowodować pogorszenie warunków materialnych, w jakich wychowywane są dzieci, lub mógłby spowodować niekorzystne zmiany w psychice dzieci,

· rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi małżonek nie wyraził zgody na rozwód i jego odmowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego,

· orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, np. w sytuacji, gdy jeden z małżonków jest ciężko chory i nie ma kto się nim zaopiekować.

Gdzie należy złożyć pozew rozwodowy?

Pozew rozwodowy należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne zamieszkanie małżonków, jeżeli choć jedno z nich jeszcze stale w danym okręgu przebywa. Jeżeli natomiast każdy z małżonków mieszka w innym miejscu, wówczas właściwy będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwane j- czyli osoby, przeciwko której współmałżonek wystąpił z pozwem. Gdyby nie udało się ustalić miejsca zamieszkania strony pozwanej, wtedy właściwy jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania powoda - czyli osoby, która wystąpiła z pozwem rozwodowym.

Obecnie nie ma już obowiązkowego posiedzenia pojednawczego, które było wyznaczane przed pierwszą rozprawą. Zamiast tego sąd może skierować małżonków do mediacji, jeśli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa.

Poza tym także w trakcie rozprawy sąd powinien nakłaniać małżonków do pojednania, a w przypadku gdy dojdzie do przekonania, że małżeństwo może zostać jednak utrzymane, może zawiesić postępowanie (podjęcie postępowania następuje na wniosek jednego z małżonków, nie wcześniej jednak niż po upływie 3 miesięcy od dnia, kiedy postępowanie zostało zawieszone).

W trakcie rozprawy sąd bada - miedzy innymi - jakie okoliczności doprowadziły do rozkładu pożycia i czy małżonkowie mają małoletnie dzieci. Poza tym zawsze sąd przeprowadza dowód z przesłuchania małżonków.

Czego możesz żądać w pozwie rozwodowym?

Orzekając rozwód sąd, na podstawie całokształtu ustalonych w trakcie rozprawy okoliczności, orzeka m.in:

1. czy i który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. Skutki są wówczas takie, jakby żaden z małżonków winy nie ponosił.

2. o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków,

3. w jakiej wysokości każdy z małżonków jest zobowiązany do ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem dziecka,

4. o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego mieszkania przez okres, kiedy będą oboje w nim mieszkać po rozwodzie.

W wyniku wydania przez sąd wyroku stwierdzającego rozwód, małżeństwo przestaje istnieć i dotychczasowi małżonkowie stają się osobami stanu wolnego, ponadto miedzy dotychczasowymi małżonkami ustaje wspólność majątkowa.

Czy osoba rozwiedziona, która wyniku zawarcia małżeństwa zmieniła swoje nazwisko, może powrócić do swego poprzedniego nazwiska?

Tak, wystarczy aby ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego złożyła osobiście stosowne oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

Czy w trakcie postępowania rozwodowego można dochodzić alimentów od byłego współmałżonka?

Tak. W takim przypadku należy zamieścić takie żądanie w pozwie rozwodowym lub złożyć sądowi odpowiedni wniosek na rozprawie w obecności drugiego małżonka lub pismo, którego odpis należy doręczyć drugiemu małżonkowi. Jeden z małżonków może domagać się alimentów od byłego współmałżonka w przypadku, gdy:

· nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku, np. jest chory i nie pracuje,

· rozwód powoduje znaczne pogorszenie jego sytuacji materialnej, a małżonek od którego żąda alimentów, został uznany wyłącznie winnego rozkładu pożycia.

Pamiętaj, że:

· Od pozwu o rozwód sąd pobiera opłatę stałą 600 zł,

· W razie pojednania się stron w pierwszej instancji, zwraca się cały uiszczony wpis od pozwu o rozwód, gdy natomiast do pojednania doszło w toku postępowania odwoławczego zwraca się połowę wpisu uiszczonego od apelacji.

· Zanim zdecydujesz się na rozwód, pomyśl o separacji. O separację może wystąpić każdy z małżonków, jeśli nastąpił zupełny rozkład pożycia (przy rozwodzie ów rozkład musi być ponadto trwały). Nie jest ona jednak dopuszczalna (tak samo jest przy rozwodzie), gdy miałoby na tym ucierpieć dobro małoletnich dzieci lub, gdy z innych względów byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Od pozwu o separację płaci się 600 zł opłaty stałej; jeśli chcą jej zgodnie oboje małżonkowie - tylko 100 zł.

· Jeżeli małżonkowie złożą i aż do uprawomocnienia się wyroku utrzymają wnioski o orzeczenie rozwodu albo separacji bez orzekania o winie, sąd zwróci połowę wniesionej od pozwu opłaty stałej.

· W razie śmierci jednego z małżonków postępowanie w sprawie o rozwód umarza się.

· Postępowanie odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron.

· Postępowanie rozwodowe odbywa się przy drzwiach zamkniętych chyba, że obie strony zażądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności.

· W sprawach o rozwód jest niedopuszczalne powództwo wzajemne, ale strona przeciwna może również żądać rozwodu albo separacji.

· Malżeństwo ustaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, a nie z chwilą wydania tego orzeczenia.

Podstawa prawna:

· Ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1995 r., Nr 83, poz. 417 ze zmianami),

· Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami),

· Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005, Nr 167, poz. 1398).

Władza rodzicielska i alimenty na nowych zasadach

W dniu 13 czerwca 2009r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Najważniejsze zmiany dotyczą przepisów odnoszących się do pochodzenia dziecka, władzy rodzicielskiej, kontaktów rodziców i dzieci, stosunków alimentacyjnych między rodzicami i dziećmi, zastępczej pieczy nad dzieckiem. Konieczność wprowadzenia tych zmian wynikała z potrzeby dostosowania wydanego w latach 60-tych kodeksu do obecnych uwarunkowań społeczno-technicznych.

Jakie zmiany wprowadza nowelizacja?

Wprowadzono definicję pokrewieństwa (według której krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej a krewnymi w linii bocznej są osoby pochodzące od wspólnego przodka i nie są krewnymi w linii prostej, gdzie stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo) oraz powinowactwa (z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka, które trwa mimo ustania małżeństwa), szczegółowo uregulowano kwestie ustalenia rodziców dziecka w sprawach o przyznanie praw do opieki. Uznanie dziecka zastąpiono konstrukcją uznania ojcostwa, które ma opierać się na fakcie (oświadczeniu wiedzy, a nie oświadczeniu woli), a więc potwierdzeniu ojcostwa np. przy pomocy testów DNA. Dotychczas stosowano zasadę „oświadczenia woli", czyli uznania przez mężczyznę dziecka za swoje bez przeprowadzania badań. Z takiego oświadczenia mógł się on później wycofać. Oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa mogą złożyć osoby, które ukończyły 16 lat i nie istnieją podstawy do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia, z tym że jeśli jeszcze nie ukończyły 18 lat lub są częściowo ubezwłasnowolnione, będą mogły złożyć te oświadczenia tylko przed sądem opiekuńczym. Przesłanką konieczną prawnej doniosłości uznania ojcostwa jest potwierdzenie przez matkę dziecka pochodzenia dziecka od mężczyzny przyznającego ojcostwo. Oświadczenie matki potwierdzającej ojcostwo nie będzie więc (tak jak w poprzednim stanie prawnym) jej zgodą na uznanie. Ponadto uregulowano sposób ustalenia macierzyństwa, zgodnie z którym matką dziecka jest tak kobieta, która je urodzi. Ma to znaczenie zwłaszcza w sytuacjach, kiedy kobieta nosi ciążę pochodzącą z komórki jajowej innej kobiety.

Co oznacza zasada wzajemnego szacunku?

W sferze władzy rodzicielskiej i stosunkach między rodzicami a dziećmi również nastąpiły zmiany m.in. wprowadzono zasadę wzajemnego szacunku w relacjach pomiędzy rodzicami a dzieckiem. Ma ona być brana pod uwagę w sytuacjach kryzysowych w rodzinie, np. podczas separacji, rozwodu czy odbieraniu władzy rodzicielskiej. Wówczas właściwe organy lub sąd mają oceniać, czy rodzice szanowali swoje potomstwo oraz czy dziecko wyrażało w swoim zachowaniu szacunek wobec rodziców. Ponadto wprost wyrażono zasadę, iż przed podjęciem ważniejszej decyzji rodzice powinni wysłuchać dziecko, oczywiście jeśli jego ogólny stan fizyczno-psychiczny na to pozwala. Dotyczy to głównie sytuacji, gdy dziecko posiada majątek (np. otrzymało spadek), a rodzice - jako prawni opiekunowie nieletniego - mogą nim rozporządzać. Rodzicom, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych zapewniono uczestnictwo w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego wychowaniu, chyba że sąd opiekuńczy ze względu na dobro dziecka postanowi inaczej. Odmiennie uregulowano kwestię nazwiska dziecka. Obecnie dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi od męża matki, nosi nazwisko będące nazwiskiem obojga małżonków, a nie jak było poprzednio nazwisko ojca co do którego istniało domniemanie, że pochodzi od męża matki.

Rozbudowano przepis art. 113 § 1 , który wyraźnie stanowi, że niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko będą mieć prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Wprowadzone zostało także przykładowe wyliczenie sposobów kontaktu: odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Kolejną zmianą w KRO jest wprowadzenie możliwości zawarcia porozumienia między małżonkami dotyczącego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd w orzeczeniu rozwodowym uwzględni je jeśli będzie ono zgodne z dobrem dziecka. Rozstrzygnięcie kwestii kontaktów z dzieckiem jest bowiem teraz obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego.

Jakie zmiany wprowadzono w zakresie obowiązku alimentacyjnego i opieki?

Złagodzono obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dorosłych dzieci. Wprowadzono regulację, iż rodzice, nie mając wpływu na postawę życiową dziecka, na zdobywanie przez niego wykształcenia, czy też rezygnacji z uzyskania kwalifikacji zawodowych, nie powinni być obciążeni zbyt długo obowiązkiem alimentacyjnym. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Ponadto w sposób jednoznaczny uregulowano możliwość uchylenia się przez zobowiązanego od obowiązków alimentacyjnych w razie ich sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

W ciekawy sposób uregulowano kwestię przyznania wynagrodzenia za sprawowanie opieki. Mianowicie, wprowadzono możliwość jego finansowania ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej. Przyczyni się to zapewne do zwiększenia liczby osób, które gotowe będą podjąć się tej funkcji. Tym niemniej szczegółowo określono warunki i wymagania jakie spełniać ma osoba ustanowiona opiekunem. Nie może nim być osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych albo została pozbawiona praw publicznych oraz która została pozbawiona władzy rodzicielskiej albo skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim, albo osoba, wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi, lub obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.

Podstawa prawna:

· Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008, Nr 220, poz. 1431)

http://e-prawnik.pl/domowy/prawo-rodzinne/alimenty/artykuly/wladza-rodzicielska-i-alimenty-na-nowych-zasadach.html