IRYDION- Zygmunt Krasiński

Jest to pierwszy dramat Krasickiego, który zaczął on pisać ok roku 1833 i prace nad nim trwały 3 lata. sam o tym pisał: "To moja pierwsza próba dramatyczna; całość jest na pół dramatem, na pół opisem i opowiadaniem."

W dziele tym autor chciał zawrzec wszystkie swe idee, marzenia, pragnienia. Pisał jednoczesnie zwiedzając Rzym, jakby krocząc za swoim bohaterem, obserwujac go. w trakcie powstawania "Irydionu" Zygmunt Krasiński pisał listy do przyjaciela reevea i opisywał mu w nich etapy powstawania dramatu.

Jest to utwór o samotnym człowieku, jego ojciec zmarł i pozostawił mu nienawiść do cesarstwa, matką jegi była kapłanka Odyna, otruła sie kiedy on był dzieckiem. Została mu siostra, którą w czasie trwania utworu, wydaje za Heliogabalawa, aby doprowadziła go do szaleństwa. Osiągnął ten cel i dzieki temu obezwładnił cezara, stał sie jego bezwzględnym władcą. irydion i Aleksander (pobozny jego Eneasz) spiskuja równoczesnie. Aleksander chce zdetronizowac Cezara i wrócić cesarstwu potęgę, a Irydion obalić Rzym. Znalazł więc dwóch starych patrycjuszów Scypiona i Werresa i wyjawił im swoje zamiary, a ci go poparli. Występuje tu także spokojna postać starca Afrykańskiego, Mesynissy. Wydaje się, że żył on od wieków i nigdy nie umrze. Jest to jedyny powiernik Irydiona, pobudza go do znoszenia cierpień w milczeniu, przypomina mu, ze jest inny Rzym poza grobem przeciw któremu trzeba będzie walczyć wieczność całą. Pobudza go również do uwiedzenia katakumb, w których jest dziewica, chrześcijańska, nieskalana, która stanie się szalona z miłości. Nie mogąc buntem zgrzeszyć przeciw Chrystusowi mdleje u nóg Irydiona, a powróciwszy do zmysłów uważa go za Chrystusa, który przyszedł ugruntować millenium. Wszystko od tej pory zapowiada zwycięztwo bohatera, ale w umówionym dniu, zdradzają go chrześcijanie.Biskup Rzymu wyklina ich, gdy uzbrojeni mieli już wyruszać z łona katakumb. wtedy Irydion, Który przyjął chrześcijaństwo, wraca do bogów swej matki. Heliogabal i siostra giną. Następuje krwawa walka z Aleksandrem Sewerem, po której Irydion stracił wszystko i uciekł ku brzegom morza, tam czekał na niego Masyniss, aby zaprzedał mu swoją duszę. zwyciężony w ostatniej swej godzinie poznaje, że był tylko ideą proroczą o zgubie Rzymu. Oddaje swą duszę księciu ciemności, ale pod pewnym warunkiem i nagrodą. Che kiedyś przynajmniej oglądać ten znienawidzony Rzym w błocie i hańbie. Mesynissa zgadza się na to i usypia go w grocie gór latyńskich. Dzień w którym obudzi Irydiona(a raczej noc)- rok 1835, kiedy to z rzymu panującego materią i duchem zostaną tylko same ruiny.

Poemat został wydrukowany w pierwszych dniach kwietnia 1836 roku-anonimowo.

Idea irydiona: "Nie zemstą dzieją sie wielkie postęy rodu ludzkiego, ale miłością, ale praca długa ducha".

Krasiński jedyną broń zwyciężonych widział w cichej pracy i przetrwaniu. cały poemat był w tej myśli poczęty i od początku do niej prowadzony.

IMIĘ I NAZWISKO BOHATERA:

Jednolitość koncepcji znalazła wyraz w fantastycznym imieniu fikcyjnego Greka- Irydion, można je łączy z grecką nazwą bogini tęczy, Irydy, ponieważ idea Irydiona miała być takim jak tęcza łukiem, łącząym Grecję z Polską. Z tak pojętym nazwiskiem Irydiona zgadzałby się opis z "Dokończenia": "I piękny... stanąłeś i ku niebu wytężyłeś ręce, byłeś wśród gruzów jako dźwięk szybki, ogromny, co połączył tysiąc innych, zbłąkanych". ale Irydion, jak mówią pierwsze doniesiena to - Amfilochides- jako spadkobierca ojcowskiej ideii zemsty.

IDEA I POSTAĆ MESYNISSY:

Budzicielem zemsty Irydiona jest Afrykański starzec Mesynissa. Jego nazwisko pochodzi z "Bellum Iugurthinum" sallustjusza, u którego był to król Numidów, wielki przyjaciel Rzymian po zburzeniu Kartaginy. Nienawiść do Rzymu objawia się dopiero w jego wnuku, Jugurcie. Myśl Jugurty odżywa wg. Krasińskiego w duszy Amfilocha.

SPADKOBIERCA HANNIBALA:

Krasiński uważnie studiował dzieje cesarstwa rzymskiego i szczególną uwagę poświecał osobie Hannibala. Poeta ideę historytcznej nienawiści do Rzymu uzupełnił ideą miłosci ojczyzny w osobie fikcyjnego Greka. Śladem chrześcijan czasów upadku Rzymu jest jest u Krasińskiego biskup Wiktor, prawdopodobnie dlatego, że ta postać zrosła się już w jego wyobraźni z nieudanym wciągnięciem chrześcijan do akcji przeciw Rzymowi.

HISTORYCZNE TWORZYWO OSÓB I STOSUNKÓW:

Krasiński za tło do przeprowadzenia planów Irydiona obrał czasy panowania Heliogabala, ponieważ uważał go on za fatum historyczne "Od niego albowiem zwycięztwo Chrystusa staje się coraz pewniejszym...".

Poeta wiernie odtworzył teren spisku Irydiona, miasto Rzym z pocz.III w p.n.e. zachowania kolorytu historycznego i lokalnego wymagała estetyka romantyczna. dekoracje na tle której rozgrywa się akcja autor umieścił we "Wstępie" i objaśnił w przypisach, a w samym dramacie nie poświęcił jej wiele uwagi.

DRAMAT Z WSTĘPEM I EPILOGIEM:

Ideę Irydiona poeta zamierzał przedstawić w formie dramatycznej. Miał to być jego pierwszy dramat, jednak zanim go zakończył napisał juz "Nieboską komedię" także w formie dramatycznej. "Irydion" to dramat realistyczny. Romantyzm przychodzi do głosu tylko w epiczno-lirycznych wstępach do każdej z 4 części. Wstępy te sa niby muzycznymi uwerturami, apostrofującymi osoby(I,II), syntetyzującymi wrażenia z akcji mającej nastąpić(III), lub malującymi nastrój(IV).

Poeta ujął dramat historyczny w ramach epiczno-lirycznego Wstępu i Epilogu. Oba mają charakter muzyczny. Wstęp treściowo zastępuje ksiązkową przedmowę i zawiera przedstawienie tła(Rzym w szale i agonii), koncepcję utworu(z nim idzie poeta szukać syna zemsty, niby sprawcy tych win) oraz dzieje rodziców bohatera i jego idei.

Epilog nie wypływa z akcji, służy poecie jedynie do celów ideowych i dydaktycznych: Sąd nad duszą Irydiona wzorowany na zakończeniu "Fausta" Goethego i walki o duszę Konrada w "Dziadach cz.III", jest konieczny do wyrażenia przewodniej myśli poety, ale obojętny dla samego dramatu.

SPISEK IRYDIONA I FIESKA:

Przedmiotem dramatu jest spisek Irydiona w Rzymie(jak przedmiotem jednej z tragedii Schillera był spisek Fieska w Genui). Z tego podobieństwa zdawał sobie sprawę sam poeta i pisał o tym w liście do Delfiny Potockiej "(...) Fiesko, to radosny Irydion, Irydion, to smutny Fiesko". Różne były cele tych bohaterów, ale jednakowa droga, po której szli, czyli zemsta. Także ick koniec jest podobny i obaj obalają tyranów.

SCHEMAT BUDOWY AKCJI:

Pomijając nieliczne sceny dramat nie ma nic wspólnego z fantastycznością, jest poniekąd realistyczny i bardzo sceniczny. Schemat jego budowy wykazuje, że akcja wznosi się systematycznie, aż do połowy aktu trzeciego. Tu następuje perypetia(zawód ze strony chrześcijan), od której plan Irydiona spotykaja coraz to nowe katastrofy.

DOKOŃCZENIE:

W dokończeniu Mesynissa spełnia swoje przyrzeczenie, ale tylko pozornie, bo choć Rzym pogański w gruzach, a chrześcijański w upadu, to istnienie jego jeszcze nie skończone.

SĄDY O "IRYDIONIE":

Najwymowniejszym sądem emigracji o "Irydionie" jest milczenie Mickiewicza. Uznanie krytyczne przyszło wcześnie z zagranicy: Teodor Mundt wyraził z katedry berlińskiej sąd. Antoni Małecki zajął się filozoficzną analizą tragedii i w swojej rozprawie napisał, że poemat "nie wyszedł z pod zimniej ręki zgrzybiałego starca, ani z pod mądrej rozwagi dojrzałego męża i raczej poczęty jest w mękach i cierpieniach burzliwej duszy młodzieńca, który przemiarem cierpień znękany, wylał w dziele tym z duszy wyrazy boleści". Ze względu na "Dokończenie" Małecki nie wahał się zestawić "Irydiona" z takimi arcydziełami jak "Edyp" Sofoklesa, "Boska komedia" Dantego i "Faust"Goethego.

Osoby

IRYDION - Grek, syn Amfilocha i kapłanki Odyna Grimhildy, brat EIsinoe

ELSlNOE - siostra Irydiona,

MASYNISSA - szatan w ludzkiej postaci sędziwego starca, doradca i opiekun

duchowy Irydiona

HELIOGABAL - cesarz Rzymu

ALEKSANDER SEWERUS - syn Mammei, cesarz Rzymu po obalcniu Heliogabala

MAMMEA - matka Aleksandra Sewerus

WIKTOR - biskup Rzymu

KORNELIA METELLA - chrześcijanka, ukochana Irydiona

EUTYCHIAN - prefekt pretorianów Heliogąbalo

RUPILIUS i EUBULUS - dworzanie, zausznicy Eutychion

SYMEON Z KORYNTU -. przywódca młodzieży chrześcijańskiej, żarliwy stronnik

Irydiona

ULPIANUS - prawnik, doradca Aleksandra Sewcrusa

LUCIUS TUBERO i ARYSTOMACHUS - zbuntowani pretorianie Heliogabala na służbie

Aleksandra Sewerusa

GLADIATOR SPORUS - LUCIUS TIBERIUS SCYPIO - potomek możnego niegdyś rodu

rzymskiego

PILADES - przełożony niewolników Irydiona

WERRES i ALBOIN - wodzowie borbarzyńców na służbie Irydiona.

FILOZOF - ANAKSAGORAS - neoplatończyk

Chóry: karłów, młodzieńców, starców, barbarzyńców, podziemnych głosów, kapłanów,

niewiast, gladiatorów

Ponadto: dworzanie, pretorionie, żołnierze, posłańcy, tancerki, muzykonci,

niewolnicy, glodiatorzy]