Kronika Galla Anonima ( Chronica Polonorum, oryg. Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum) - to najdawniejszy utwór literacki powstały na ziemiach polskich (1112- 1116) zawierający przy tym opis geograficzny , historyczny oraz polityczny kraju.

Warto na wstępie poświęcić chwilę uwagi samemu autorowi . Z racji tego , iż żył w dość odległych czasach możemy opierać się jedynie na interpretacjach badaczy , oraz na tym co sam o sobie napisał. Cóż wiemy ?

Najprawdopodobniej był mnichem benedyktyńskim i pochodził z Wenecji ,choć przez stulecia uznawano go za prowansalskiego mnicha. Miał być związany z kultem św. Idziego w Saint-Gilles i klasztorem St. Gilles w Somogyvárze na Węgrzech. Przydomek Gall (Gallus) został nadany Anonimowi, dzięki luźnej zapisce XVI-wiecznego dziejopisarza Marcina Kromera.

Z informacji jakie Gall zawarł w Kronice wynika ,że był pielgrzymem , absolutnie nie znał Europy Północnej a także ,iż do Polski przybył z Węgier. Nowatorski , jak na tamte czasy styl pisarski może świadczyć o naukach pobieranych we Francji. Uwzględniając to ,że dostęp do nauki w ówczesnych czasach miały osoby szlachetnie urodzone lub mnisi - należy przyjąć ,że Gall należał do jednej z tych dwóch warstw społecznych.

Jak sam napisał w Kronice - był cudzoziemcem który "nie chciał darmo jeść chleba polskiego". To zdanie sugeruje również ,że Kroniki zostały napisane na zamówienie. Zleceniodawcą mógł być sam Krzywousty ( bezpośrednim - niejaki Kanclerz Michał Awdaniec)

Kronika ma formę panegiryku - uroczystego tekstu pochwalnego sławiącego osobę, czyn, wydarzenie; pełen przesadnego zachwytu, często o charakterze pochlebczym. Trzeba jednak podkreślić ,że Gall pomimo swych związków z dworem nie łgał i nie zatajał prawdy - przez co jego dzieło ma ogromną wartość historyczną.

Niemniej jednak wiemy ,że Gall wybiórczo dobiera fakty historyczne - traktując jedne obszernie, a inne pomijając milczeniem. Świadczy to moim zdaniem o tym, jak sprytnie potrafił manipulować odbiorcą , oraz obrazami które przedstawiał. Gdyby koloryzował - stałby się niewiarygodny , lepsza była taktyka przemilczenia pewnych wydarzeń lub ledwie wzmianki o nich - wraz z komentarzem " długo byłoby o tym mówić ".

Przypuszczalnie potrzeba powstania Kroniki wzięła się z tego ,iż Krzywousty widział w tym nowatorski sposób skupienia wokół siebie ludności ( nie mieczem a słowem). Tekst Kroniki był typowo oralny - czyli przeznaczony do odczytania. Świadczy o tym forma - rytmiczna , podobna do poezji , rymowana .

Utwór jest napisany łaciną, często rymowaną, Anonim niejednokrotnie posługuje się elementami fikcyjnymi, takimi jak listy, mowy czy pieśni.

Adresatami utworu była szlachta oraz duchowieństwo , które pod wpływem lektury miało dostrzec fakt ,ze Krzywousty jako władca jest "właściwą osobą na właściwym miejscu".

Kronika opiera się na zestawieniu ze sobą trzech postaci- opisanych w trzech księgach. Pierwsza z nich Bolesław Chrobry pokazany jest jako wzór do naśladowania , zbudowany zgodnie z zasadami parenetyki . Drugą postacią jest Bolesław Śmiały ( Szczodry) wojowniczy , próżny , niepokorny morderca -opisany "ku przestrodze ". Trzecią postacią zaś , jest Bolesław Krzywousty pokazany jako ten upragniony ,idealny, jedyny prawowity i wyczekiwany władca (tu doszukać się możemy nawiązania do biblijnego ). Odnajdujemy tu również topos puer senex ( chłopiec- starzec) .

Kroniki pełne są opisów Polski , podań wielkopolskich o przodkach Bolesława oraz innych opowieści które dotychczas przekazywane były jedynie ustnie.

Symboliczna jest także jej struktura- składa się ona z trzech ksiąg , zawiera trzy listy , trzy epilogi , trzy pieśni , trzy przemowy i opisuje trzech Bolesławów. W ówczesnych czasach liczba trzy traktowana była jako symbol boskości. Tu zatem także możemy zauważyć odniesienie do wiary chrześcijańskiej.