1. Przedstaw przedmiot pedagogiki resocjalizacyjnej.

PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA – jest to dyscyplina teoretyczna i praktyczna, zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, to znaczy osobami które wykazują:

> objawy niedostosowania

> objawy wykolejenia

> objawy paraprzestępczości – są to zachowania, które nie są czynami przestępczymi np. nadmierne picie alkoholu, zażywanie narkotyków, ucieczki z domu.

> objawy przestępczości – są to osoby wobec których nie powiódł się proces socjalizacji i wychowania.

Istotą pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjaśnienie określonych procesów zachodzących między wychowankiem, a wychowawcą, natomiast jako dyscypliny naukowej (nauki praktyczne) istotą jest formowanie zaleceń, czyli opracowanie, uzasadnianie i wdrażanie projektów określonych zmian w procesie kształtowania człowieka i jego środowiska wychowawczego..

2. Wymień działy pedagogiki resocjalizacyjnej.

W obrębie pedagogiki resocjalizacyjnej wyróżniamy trzy działy:

> technologię wychowania – określanie celów

> teoria wychowania – w jaki sposób osiągać te cele

> metodykę wychowania – jakimi środkami

3. Zdefiniuj pojęcia socjalizacji i resocjalizacji.

Socjalizacja a resocjalizacja

proces socjalizacji – to całokształt wpływów wywieranych na jednostkę przez środowisko społeczno kulturowe, w którym ona żyje i rozwija się jakby niezależnie od wpływów i starań wychowawców i nauczycieli. Celem socjalizacji jest poprawne przystosowanie jednostki do adekwatnego funkcjonowania w rolach przypisanych jej przez system społeczny. Konieczność resocjalizacji (ponownej socjalizacji), pojawia się wówczas gdy dotychczasowe zabiegi opiekuńczo socjalne okazały się nieskuteczne.

Resocjalizację – nazywamy socjalizacją reedukacyjną tzn. że im bardziej w strukturze procesów uczenia się uczenie się reedukacyjne decyduje o przysposobieniu się do pełnienia określonych ról społecznych, uczestniczenia w określonych systemach społecznych

4. Zdefiniuj pojęcie niedostosowania społecznego.

1.Cechy wspólne jednostek niedostosowanych społecznie

- niezgodność zachowań z wartościami i normami uznanymi społecznie

- nieumiejętność i niemożność rozwiązywania i radzenia sobie w sytuacjach trudnych

- wykazywanie się postawami aspołecznymi i dyssocjalnymi

- nie potrafią być obiektywne w ocenie swojej osoby i innych ludzi, co wynika z wadliwie funkcjonującej samoświadomości i samowiedzy

- zaburzenia w rozwoju sfery emocjonalno popędowej osobowości

Pojęcie społecznego niedostosowania nie jest określane jednoznacznie.

Jest ono zjawiskiem, które interesuje nie tylko pedagogów, ale także psychologów, psychiatrów, socjologów i prawników. W zależności od punktu widzenia, pojęcie i zakres społecznego niedostosowania różnie jest definiowane. Ale także w zależności od odmiennych stanowisk i poglądów dotyczących etiologii, manifestacji i motywacji społecznego nie¬dostosowania, różnie jest ono interpretowane, a w związku z tym i terminologia nie jest zgodnie stosowana. Zamiast terminu społeczne niedostosowanie, używa się określenia: „zaniedbany\", „zaburzony w zachowaniu się\", „trudny pod względem wychowawczym\". Określenie „delikwent” stosowane jest zazwyczaj w stosunku do społecznie niedostosowanych, którzy popełnili czyny przestępcze.

Mimo iż przytoczone poglądy i charakterystyki są różne, zawierają wspólne treści określające społeczne niedostosowanie, a mianowicie:

 społeczne niedostosowanie wyraża się w negatywnym stosunku do norm społecznych, do uznanych społecznie wartości,

 jest wyrazem trudnej wewnętrznej sytuacji jednostki społecznie niedostosowanej,

 trudności wychowawcze wynikające ze społecznego niedostosowania cechuje znaczna trwałość postaw aspołecznych lub antyspołecznych,

 jest ogólną postacią (syndromem) zachowania negatywnego wobec norm społecznych.

6. Zdefiniuj pojęcie demoralizacji.

demoralizacja «odrzucenie obowiązujących norm moralnych, prowadzące do łamania prawa, rozwiązłości obyczajów itp.; też: czyjeś działania lub zachowanie powodujące u innych odrzucenie takich norm

7. Przedstaw i krótko opisz pojęcie nieprzystosowania społecznego w ujęciu makrospołecznym oraz mikrospołecznym.

Osoba niedostosowana społecznie, inaczej nieprzystosowanie społeczne – jednostka, która w sposób trwały nie spełnia norm współżycia społecznego. Stan niedostosowania społecznego najczęściej wynika z:

internalizacji negatywnych norm wyniesionych ze środowiska rodzinnego (naśladownictwo), niewłaściwa atmosfera życia rodzinnego,

uczenie się niewłaściwych reakcji i utrwalanie ich poprzez zły system wzmocnień (kary i nagrody)[3],

niedostosowanie staje się sposobem na minimalizację frustracji, redukcję napięcia wewnętrznego[4], wynikającej z niespełniania oczekiwań społecznych i prawidłowego pełnienia przypisanych ról społecznych.

Dodatkowo pojęcie nieprzystosowania społecznego rozpatruje się w dwóch ujęciach:

makrospołecznych – analizujący powstawanie zjawiska w wyniku uprzemysłowienia, urbanizacji, sytuacji ekonomicznej, miejsca zamieszkania i wielu innych czynników zewnętrznych.

mikrospołecznych – wynikających głównie z środowiska rodzinnego, w jakim żyje jednostka, grup rówieśniczych w jakich uczestniczy oraz środowiska zawodowego

8. Przedstaw i krótko opisz pojęcia: antagonizm konstruktywny i antagonizm destruktywny.

ANTAGONIZM - zachowanie człowieka może mieć charakter antagonizmu konstruktywnego lub destruktywnego. Konstruktywny antagonizm - gdy jednostka przeciwstawia się aktualnym wartościom, normom, wskutek uznania wartości i norm innych, przeciwstawnych.( rewolucjoniści).

A. Destruktywny, jest konsekwencją egoistycznych postaw jednostki - przeciwstawianie się wszelkim normom, niezależnie od ich treści, charakteru, ( cecha wykolejenia).

9. Przedstaw i krótko opisz pojęcie wykolejenia społecznego, jako wykolejenia uznanego oraz faktycznego.

Wykolejenie społeczne polega na takim przeciwstawieniu się normom, które burzy wszelki ład społeczny, warunkujący istnienie kultury, czyli na przeciwstawianiu się społeczeństwu jako całości.

Wykolejenie społeczne:

- wykolejenie obyczajowe (występowanie przeciwko obyczajom (prostytucja))

- wykolejenie przestępcze (występowanie przeciwko normom prawnym (kradzież, bandytyzm, morderstwo, łapówkarstwo)

Wykolejenie społeczne może być:

>uznane (występuje gdy ktoś gwałci normy prawne i obyczajowe, co wywołuje reakcje opinii publicznej)

>faktyczne (polega na obiektywnej dysfunkcjonalności wobec społeczeństwa)

10. Podaj definicję wykolejenia przestępczego oraz wykolejenia obyczajowego według Cz. Czapówa.

Wykolejenie społeczne przestępcze, czy też obyczajowe jest: "pewnym stanem skłonności, ujmowanym jako a) manifestacje b) składniki (składające się na postawę nastawienia) oraz c) determinanty (czynniki przyczynowe i wynikające zeń zdarzenia, stanowiące elementy procesu genezy wykolejenia się. Chodzi tu o skłonności tworzące swoiście zintegrowany zbiór postaw"

11. Wymień i scharakteryzuj typologię nieprzystosowania społecznego według Cz. Czapówa.

Typologia Wg Czapówa

Wyróżniająca 3 zasadnicze typy wykolejenia społecznego ze względu na 3 zasadnicze czynniki etiologiczne:

1.zwichnięta socjalizacja

taki sposób dochodzenia o wykolejenia odwołujący się do zwichniętej socjalizacji – niedostatki w socjalizacji, rodzice nie spełniają funkcji rodzicielskich

2.demoralizacja

mówimy wówczas jeżeli w początkowej fazie socjalizacji dziecko ma dobre wzorce , ale w okresie socjalizacji wkarcza na grupy przestępcze np. przy okazji migracji ze wsi do miast.

3. socjalizacja podkulturowa

jest to wychowywanie dziecka niejako do funkcjonowania przestępczego . Są rodziny , które zaspokajają potrzeby emocjonalne i materialne , ale są przyuczane do życia przestępczego , ale np. bycie kieszonkowcem , rodziny mafijne.

12. Wymień i scharakteryzuj typologię nieprzystosowania społecznego według Sullivan’a i Grant’a.

Typologia niedostosowania społecznego ze względu na charakterystyczne formy zachowania się według Sullivana i Granta:

A/ Aspołeczni:

To jednostki dostrzegające inne osoby jako teren potencjalnej eksploatacji. Nie są w sianie przewidzieć zachowań innych osób wobec siebie, dlatego w sytuacji niepewności lub nawet lekkie¬go zagrożenia reagują złością i agresją antyspołeczną. Innymi osobami interesują się jedynie w sensie instrumentalnym, jako przeszkoda¬mi lub „ułatwieniami\" w realizacji własnych egoistycznych celów. Działają dość impulsywnie, dlatego nie są w stanie w pełni kontrolo¬wać efektów własnego zachowania.

B/ Konformiści:

Są jednostkami, które na frustrację własnych potrzeb reagują, nadmiernym serwilizmem w stosunku do osób je frustrują¬cych, przy założeniu, iż są to osoby znaczące. Takie zachowanie spełnia funkcje czysto instrumentalne, gdyż jednostka próbuje manipulować swym konformizmem w celu uzyskania doraźnych korzyści i nagród poprzez utajnienie wewnętrznego sprzeciwu. Natomiast w sytuacji braku kontroli zewnętrznej postępuje zgodnie z własnymi przekonaniami i upodobaniami.

C/ Neurotycy:

Są jednostkami, które w wyniku zabiegów socjalizacyjnych zinternalizowały już pewien zbiór wartości nakazujących im postępowanie zgodnie z ich treścią, tzn. akceptowane społecznie. Jednak przeżywają nieustanny lęk, iż, nie sprostają tym wartościom i normom, co prowadzi do poczucia niemocy i bezradności i dlatego jako reakcja na tę sytuację indolencji pojawiają się zachowania nieakceptowane społecznie.

13. Wymień i scharakteryzuj etapy wykolejenia społecznego według Cz. Czapówa.

Stadia wykolejenia społecznego wg Czesława Czapówa

I.Stadium

· Uczucie odtrącenia,frustracji,potrzeby emocjonalnej zależności

· Reakcje negatywne mające na celu zwrócenie na siebie uwagi

· Narastająca agresywność wobec rodziców,opiekunów

· Reagowanie nieproporcjonalnie silnie do podniety

· Reakcje impulsywne

· Brak cierpliwości i wytrwałości

· Brak koncentracji uwagi-dziecko nie kończy rozpoczętych prac, wykonuje je niedbale

II.Stadium

· Manifestują się reakcje wrogie nie tylko wobec rodziców, ale i nauczycieli

· Bunt wobec autorytetów

· Próby zjednania rodzą agresję

· Często występuje autoagresja(samookaleczenia, próby samobójcze)

· Występują pierwsze drobne kradzieże i szukanie kontaktu z podkulturą

· Może pojawić się „rozwydrzenie” seksualne lub upijanie się i odurzanie innymi środkami

III.Stadium

· Następuje proces przyswajania kultury przestępczej, najczęściej manifestujący się przyłączeniem

do grupy przestępczej, oraz pogłębianie w/w objawów

· Następują częstsze kradzieże, włamania, rozboje, akty wandalizmu, chęć zadawania bólu

· Pogłębiona negacja norm moralnych, prawnych,a także naturalnych

Stadium pierwsze charakteryzuje się występowaniem uczucia odtrącenia, frustracji, potrzeby emocjonalnej zależności, reakcji negatywnych i narastającej agresywności wobec jednego lub obojga rodziców, reakcji nieproporcjonalnych do podniet. Dziecko jest impulsywne, bardzo często żałuje swoich wybryków, ale nie może się opanować i często zapomina, że robi źle. W zachowaniu dziecka dostrzega się brak koncentracji uwagi, często nie kończy rozpoczętych prac albo wykonuje je niedokładnie.

Stadium drugie to manifestacje typowe dla wykolejenia społecznego.

Wrogość dotyczy rodziców i nauczycieli. Bunt wobec wszystkich autorytetów. Wykazuje tendencje do zaspokajania swych potrzeb poza domem rodzinnym. Niekiedy popełniają drobne kradzieże i przejawiają skłonności do szukania kontaktów z młodzieżą nie uznającą norm społecznie aprobowanych, odrzucają autorytet dorosłych. Często cechuje ich rozwydrzenie seksualne i pijaństwo.

Stadium trzecie można podzielić na dwa warianty:

Wariant pierwszy - Młodzież nabywająca agresywnych nawyków na tle przeżyć frustracyjnych i zasilająca szeregi zbiorowości, które mają charakter luźnych grup, uprawiających działalność zabawową i chuligańską. Polega ona na zbiorowym popełnianiu czynów godzących w godność osobistą, zdrowie a nieraz i życie ludzi.

Wariant drugi - Działalność przestępcza, polegająca na dokonywaniu kradzieży, włamań i rabunków oraz zadawaniu bólu swoim ofiarom.

14. Wymień i scharakteryzuj fazy rozwoju niedostosowania społecznego według J. Konopnickiego.

Faza I – manifestacje w postaci bezpośredniej reakcji na zmienę warunków funkcjonowania (niepowodzenia w szkole, bunt przeciw autorytetowi, niestałość emocjonalna, wagary)

Faza n – manifestacje w postaci reakcji bardziej skomplikowanych, „okrężnych”, niezrozumiałych dla otocznia i nieadekwatnych (agresywność, kłamstwo, kradzieże, włóczęgostwo, apatia, upór, moczenie nocne, jąkanie, zab. Seksualne)

Faza ni – całkowita aspołeczność (chuligaństwo, przestępczość, nerwicowość, konflikt ze środowiskiem)

15. Wymień i krótko opisz kryteria przystosowania społecznego według L. Pytki.

Oprócz kryterium statystycznego istnieje jeszcze sześć innych kryteriów stosowanych przy określaniu normy i patologii w ludzkim zachowaniu. Tymi kryteriami przystosowania są:

1)kryterium biologiczne/ekologiczne- dążenie do zachowania własnej egzystencji, przetrwania w środowisku naturalnym, społeczno-kulturowym.

2)kryterium medyczno-psychiatryczne- stan doskonałego zdrowia psychicznego i fizycznego zgodnie z normami medycznymi. Zdrowa struktura osobowości i niezaburzone funkcje.

3)kryterium psychologiczne- optymalne sposoby redukcji napięć wewnętrznych, utrzymanie homeostazy psychicznej, subiektywne poczucie zadowolenia, szczęścia, dobrego przystosowania.

4)kryterium interakcyjne- adekwatne reagowanie na bodźce pochodzące z otoczenia fizycznego i społecznego. Umiejętność przeciwstawiania się presji niekorzystnych czynników biopsychicznych, środowiskowych i sytuacyjnych.

5)kryterium społeczne-zgodność postępowanie z powszechnie akceptowanymi wzorcami i normami.

6)kryterium pedagogiczne-dążenie do samo urzeczywistnienia, autonomii, samowychowania i rozwoju.

16. Przedstaw i scharakteryzuj wykolejenie społeczne jako konstrukt teoretyczny Cz. Czapówa.

Według Czapówa i Jedlewskiego pojęcie NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO przybiera formę wielopoziomowego konstruktu teoretycznego, który obejmuje:

1. Manifestacje, polegające na czynnościach sprzecznych z normami strzegącymi interesów społeczeństwa oraz tych systemów społecznych i instytucji, które warunkują istnienie kultury (przejawy różnych odmian wykolejenia społecznego-antagonistyczno-destruktywne zachowania)

2. Stany osobowości, stanowiące podłoże zaburzeń w zachowaniu zgodnym z tymi normami (stany osobowości, które stanowią źródło przejawów wykolejenia)

3. Przyczyny tych zaburzeń (przyczyny wytworzenia się wymienionych stanów osobowości oraz przejawów wykolejenia).

Wykolejenie społeczne jako konstrukt teoretyczny

Wykolejenie społeczne jest konstruktem teoretycznym opisującym antagonizm destrukcyjny. Konstrukt teoretyczny to sposób analizy pewnego stanu rzeczy np. postawa, osobowość. Antagonizm destrukcyjny – to specyficzny stan osobowości, który powoduje że jednostka antagonicznie nastawia się do otoczenia społecznego i ma tendencje niszczące skierowane do innych, otoczenia i samego siebie. Składnikami wykolejenia społecznego są:

- manifestacje wykolejenia społecznego(czyli zewnętrzne objawy)

- stany osobowościowe (które odpowiadają za manifestacje)

Należy poznać człowieka, jego osobowość, poznać przyczyny i wówczas dopiero wyciągać wnioski. Nie można jedynie na podstawie manifestacji orzekać o wykolejeniu.

Zachowanie – to regulowanie stosunków z otoczeniem.

Manifestacje – to specyficzne zachowanie mieszczące się w normach społecznych: wagary, ucieczki z domu, palenie, picie, narkotyki, wybryki seksualne, kłamstwa.

17. Na podstawie konstruktu teoretycznego Cz. Czapówa, przedstaw i opisz przejawy wykolejenia społecznego, jako zachowania asocjalne, dyssocjalne i antysocjalne.

Wg Czapówa wykolejenie społeczne oznacza trój elementowy konstrukt teoretyczny obejmujący: 1.manifestacje wykolejenia tj. Antagonistyczno-destruktywne zachowania i postawy człowieka a)zachowania asocjalne-wyobcowanie z życia społecznego

b) zachowania dyssocjalne-jednostka ma poczucie wspólnoty z grupą

c)zachowania antysocjalne –jednostki nie są związane z nikim ani niczym

2.stany osobowości stanowiące źródło przejawów wykolejenia(osobowość-to złożony,centralny system regulacji ludzkich zachowań)Zmienne które różnicują osobowośc: lęk,syntonia-wpsółbrzmienie emocjonalne z drugim człowiekiem, ogólna konstrukcja osobowości 

18. Na podstawie konstruktu teoretycznego Cz. Czapówa, przedstaw i opisz trzy odmiany zaburzonych osobowości: osobowość neurotyczną, psychopatyczną oraz agresywno – lękową.

Im wyższy poziom lęku i syntonii oraz jednocześnie im niższy stopień integracji osobowości, tym zaburzenia mają charakter neurotyczny. Im niższy lęk i syntonia oraz im bardziej zintegrowana osobowość, tym bardziej zaburzenia noszą znamiona psychopatii.

Osobowośc neurotyczna :bardzo nasilony lek,nadwrażliwość syntoniczna, niski stopień integracji osobowości neurotycznej.

Osobowośc psychopatyczna-brak uczuciowości wyższej, człowiek bez sumienia i poczucia winy,traktuje wszystko instrumentalnie,nie doświadcza miłości,przyjaźni.Odmiany zachowan psychopatycznych:agresywne-instynkt dominacji 

osobowość bierno-agresywna – negatywne nastawienie i bierny opór względem wymagań otoczenia

19. Na podstawie konstruktu teoretycznego Cz. Czapówa, przedstaw i opisz przyczyny wykolejenia społecznego, jako przyczyny motywacyjne i predyspozycyjne.

20. Porównaj koncepcje niedostosowania społecznego w ujęciu M. Grzegorzewskiej, L. Pytki, Cz. Czapówa i S. Jedlewskiego.

a) Maria Grzegorzewska, zdefiniowała młodzież niedostosowaną społecznie jako „zespół wszystkich nieletnich wymagających specjalnych metod wychowawczych, medyczno - psychologicznych i medycznych; tych wszystkich, wobec których z jednej strony pracodawca i urzędy publiczne muszą zastosować metody specjalne, z drugiej zaś strony wychowawcy muszą się uciekać do sposobów specjalnych; tych wszystkich, dla których trzeba czegoś innego niż dla zespołu innych.”

Maria Grzegorzewska charakteryzuje jednostki społecznie niedostosowane, zwracając uwagę na występowanie u nich : tendencji społecznie negatywnych, odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć wyżycia się w akcji społecznie destrukcyjnej, podziw i zainteresowanie dla tzw. złych czynów, cynizm i brawurę w tym względzie, nieżyczliwy stosunek do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i zarządzeń, nieodpowiedni stosunek do własnych czynów, nieumiejętność zżycia się z grupą, wyłamywanie się, zrzucanie winy, niechęć do pracy i nauki, brak poczucia odpowiedzialności za własne czyny, brak hamulców krytycyzmu, brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej – społecznie pozytywnej i in. ¹ Autorka wyróżnia dwie grupy przyczyn powodujących niedostosowanie społeczne.
W pierwszej znajdują się warunki ekonomiczno – gospodarcze, takie jak nędza, głód, brak opieki wychowawczej, bezdomność, sieroctwo, złe wpływy, alkoholizm
w środowisku domowym, rozkład rodziny itp. Zalicza też do nich wpływ negatywnych metod wychowawczych zastosowanych w domu i w szkole, występowanie sytuacji konfliktowych w rodzinie, szkole, otoczeniu, konflikty między pokoleniami, brak autorytetu społecznego.

W drugiej grupie czynników znajdują się schorzenia nerwicowe, różnego rodzaju psychopatie i charakteropatie, a także padaczkowe stany pomroczne. Dewiacje te rzutują ujemnie na postawę niedostosowanych społecznie.

b) Zdaniem L. Pytki pojęcie społecznego niedostosowania odnosi się do rozmaitych zaburzeń w społecznej adaptacji jednostki i w świetle literatury przedmiotu o wiele łatwiej jest odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób się ono przejawia, niż czym jest. ² Warto jednak przedstawić niektóre ważniejsze sposoby pojmowania terminu „społeczne niedostosowanie”, choćby dla zaznaczenia jak niejednolicie jest on definiowany i w związku z tym, jak wiele trudności nastręcza specjalistom.

c)  Niedostosowanie społeczne według Czapów i Jedlewskiego:
Wychowanie resocjalizujące zajmuje się osobami, które cechują „mniej lub bardziej trwałe reakcje dewiantyczne, wyróżnione nie ze względu na jakikolwiek System społeczny, ale ze względu na Systemspołeczny ujmowany jako element konstelacji systemów społecznych, obejmujących ludzi tworzących zbiorowość współczesnego państwa.
Skrajne nasilenie tego rodzaju reakcji, czyli generalnych reakcji dewiantywnych, stanowi Wyrazantagonistycznego ustosunkowania się do państwa i norm, które określają jego funkcjo¬nowanie.

21. Wymień dwa główne cele ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Zgodnie z preambułą ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich ma dwa podstawowe cele:

- przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich, oraz stworzenie warunków powrotu do normalnego życia,

- drugim jest umacnianie funkcji opiekuńczo – wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodziny za wychowanie nieletnich na członków społeczeństwa świadomych swoich obowiązków

22. Opisz krótko, na czym polega przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Środki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich

Art. 5. [Kategorie środków] Wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek

poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara moŜe być orzeczona tylko w

wypadkach prawem przewidzianych, jeŜeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.

Art. 6. [Katalog środków]

[4]

Wobec nieletnich sąd rodzinny moŜe:

1) udzielić upomnienia,

2) zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do

wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej,

do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w

odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do

powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do

zaniechania uŜywania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia,

3) ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,

4) ustanowić nadzór organizacji młodzieŜowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo

osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego,

5) zastosować nadzór kuratora,

6) skierować do ośrodka kuratorskiego, a takŜe do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących

się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po

uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją,

7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów,

8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,

9) orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieŜowym ośrodku wychowawczym albo w

młodzieŜowym ośrodku socjoterapii,

10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,

11) zastosować inne środki zastrzeŜone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak

równieŜ zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Art. 7. [Inne środki] § 1. Sąd rodzinny moŜe:

1) zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub

zdrowotnych nieletniego, a takŜe do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza,

poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w

którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym,

2) zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej

przez nieletniego.

3) (skreślono). § 2. Sąd moŜe zwrócić się do właściwych instytucji państwowych lub społecznych oraz jednostek

samorządowych o udzielenie niezbędnej pomocy w poprawie warunków wychowawczych, bytowych lub

zdrowotnych nieletniego.

Art. 8. [Kara pienięŜna] § 1. W wypadku gdy rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od

wykonania obowiązków nałoŜonych na nich przez sąd rodzinny, sąd ten moŜe wymierzyć im karę

pienięŜną w wysokości od 50 do 1 500 złotych.

§ 2. Sąd uchyla karę pienięŜną w całości lub w części, jeŜeli osoba ukarana w ciągu 14 dni usprawiedliwi

swoje zachowanie lub przystąpi do wykonywania nałoŜonych obowiązków.

Art. 9. [Wymierzanie] § 1. W sprawie wymierzenia kary pienięŜnej, o której mowa w art. 8 § 1, orzeka

sąd rodzinny z urzędu, a w sprawie uchylenia tej kary - takŜe na wniosek osoby ukaranej, stosując

odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

§ 2. Postanowienie sądu w przedmiocie wymierzenia kary pienięŜnej powinno być wydane po

wysłuchaniu osoby, której ma ono dotyczyć, chyba Ŝe osoba ta bez usprawiedliwienia nie stawiła się na

wezwanie.

Art. 10. [Umieszczenie w zakładzie poprawczym] Sąd rodzinny moŜe orzec umieszczenie w

zakładzie poprawczym nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2

lit. a), jeŜeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter

czynu, zwłaszcza gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji

nieletniego.

Art. 11. [Warunkowe zawieszenie] § 1. Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym moŜna

warunkowo zawiesić, jeŜeli właściwości i warunki osobiste oraz środowiskowe sprawcy, jak równieŜ

okoliczności i charakter jego czynu uzasadniają przypuszczenie, Ŝe pomimo niewykonania środka

poprawczego cele wychowawcze zostaną osiągnięte.

§ 2. Warunkowe zawieszenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do lat 3; w okresie próby

sąd stosuje do nieletniego środki wychowawcze.

§ 3. JeŜeli w okresie próby zachowanie nieletniego wskazuje na dalszą demoralizację albo jeŜeli nieletni

uchyla się od wykonywania nałoŜonych na niego obowiązków lub od nadzoru, sąd rodzinny moŜe odwołać

warunkowe zawieszenie i zarządzić umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. W razie

popełnienia przez nieletniego czynu karalnego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1

lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280 Kodeksu

karnego i braku podstaw do rozpoznawania sprawy przez sąd właściwy według przepisów Kodeksu

postępowania karnego, sąd rodzinny odwołuje warunkowe zawieszenie i zarządza umieszczenie

nieletniego w zakładzie poprawczym.

§ 4. JeŜeli w okresie próby i w ciągu dalszych 3 miesięcy odwołanie warunkowego zawieszenia nie

nastąpiło, orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie poprawczym z mocy prawa uwaŜa się za niebyłe.

Art. 12. [Umieszczenie w zakładzie leczniczym]

[5]

W razie stwierdzenia u nieletniego upośledzenia

umysłowego, choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych bądź nałogowego

uŜywania alkoholu albo innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, sąd rodzinny moŜe

orzec umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym.

JeŜeli zachodzi potrzeba zapewnienia nieletniemu jedynie opieki wychowawczej, sąd moŜe orzec

umieszczenie go w młodzieŜowym ośrodku wychowawczym lub w młodzieŜowym ośrodku socjoterapii, a

w przypadku gdy nieletni jest upośledzony umysłowo w stopniu głębokim i wymaga jedynie opieki - w

domu pomocy społecznej.

Art. 13. [Wymierzenie kary] JeŜeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym

mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a), ale w chwili orzekania ukończył lat 18, zachodzą podstawy do orzeczenia

umieszczenia w zakładzie poprawczym - sąd rodzinny moŜe wymierzyć karę, gdy uzna, Ŝe stosowanie

środków poprawczych nie byłoby juŜ celowe. Wydając wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne

złagodzenie kary.

Art. 14. [Odesłanie] W sprawach nieletnich, którzy dopuścili się czynu karalnego, sąd rodzinny stosuje

odpowiednio przepisy części ogólnej Kodeksu karnego, Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu

wykroczeń, jeŜeli nie są sprzeczne z niniejszą ustawą.

Dział III. Postępowanie przed

23. Przedstaw i krótko opisz odpowiedzialność cywilną nieletnich.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA OSOBY NIELETNIEJ

Odpowiedzialność cywilna uzależniona jest od zdolności do czynności prawnej, ta zaś zależy przede wszystkim od wieku nieletniego.
Zgodnie z postanowieniami kodeksu cywilnego: 
Art. 426. Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.
W systemie polskiego prawa cywilnego odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie winy w nadzorze. Mówiąc inaczej jest ona przeniesiona na osobę sprawującą opiekę nad małoletnim.

Art. 427. Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczyni zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda powstałaby także przy starannym wykonywaniu nadzoru [...].

Małoletnim, którzy nie ukończyli 13 lat nie można przypisać winy.

W stosunku do małoletnich, którzy ukończyli 13 lat w grę wchodzi ich własna odpowiedzialność, co w zasadzie wyłącza odpowiedzialność sprawujących nadzór na podstawie art. 427.
Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Z chwilą ukończenia trzynastego roku życia małoletni nabywa tzw. zdolność deliktową. Wyraża się ona w tym, że obowiązujące przepisy prawa przypisują takiemu małoletniemu zdolność działania z rozeznaniem w zakresie czynów niedozwolonych (deliktów), a w następstwie - ponoszenie odpowiedzialności za szkodę spowodowaną danym czynem.

Nie eliminuje to jednak zastosowania art. 427 Kodeksu Cywilnego w odniesieniu do tych sytuacji, w których zostanie udowodniony brak rozeznania po stronie małoletniego powyżej 13 roku życia (np. wolniejszy rozwój niż przeciętny w danej kategorii wiekowej) uniemożliwiający postawienie mu zarzutu winy. Sprawca szkody musi w takiej sytuacji udowodnić, że pomimo przekroczenia bariery 13 roku życia nie dysponuje "minimalnym rozeznaniem", od którego zależy przypisanie mu winy.
Jeżeli małoletni powyżej lat 13 wyrządzi szkodę działając z rozeznaniem, to osoba, pod której pieczą się on znajduje nie będzie odpowiadała na podstawie art. 427 kodeksu cywilnego, co nie wyklucza jej odpowiedzialności na podstawie art. 415 tegoż kodeksu.

24. Przedstaw i krótko opisz odpowiedzialność karną nieletnich.

DPOWIEDZIALNOŚC KARNA OSOBY NIELETNIEJ

Odpowiedzialność karna nieletnich, a ściślej odpowiedzialność za popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary, została w polskim prawie uregulowana dwutorowo, przez kodeks karny i ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Wspomniana ustawa ma na celu przeciwdziałanie wszelkim przejawom demoralizacji i przestępczości nieletnich.
Biorąc pod uwagę obie wspomniane regulacje prawne należy rozróżnić następujące sytuacje:

• nieletni dopuszcza się czynu zabronionego przed ukończeniem 13 roku życia - sąd traktuje popełnienie takiego czynu wyłącznie jako przejaw demoralizacji i może zastosować środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich;

Ustawodawca nie definiując pojęcia demoralizacji, wylicza jednak świadczące o niej okoliczności: każdy kto stwierdził istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszenie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek zawiadomienia o tym rodziców lub opiekunów nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, policji lub innego tożsamego organu. Wymienione zachowania, jeżeli miałyby świadczyć o demoralizacji nieletniego, winna cechować trwałość i powtarzalność. Zdaniem kryminologów, nawet popełnienie przez nieletniego czynu karalnego nie musi świadczyć o jego demoralizacji. Ustalenie takie jest dopuszczalne dopiero po wyjaśnieniu, o jaki czyn chodzi oraz w jakich okolicznościach został popełniony.

• nieletni dopuszcza się czynu zabronionego między 13 a 17 rokiem życia - co do zasady sąd stosuje środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich; jeżeli jednak nieletni ukończył lat 15 i dopuścił się czynu zabronionego:

  • zamach na życie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;

  • zabójstwo i morderstwo;

  • umyślne ciężkie uszkodzenie ciała;

  • umyślne sprowadzenie katastrofy godzącej w bezpieczeństwo powszechne;

  • przejęcie kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym przez sprawcę stosującego; podstęp, gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu;

  • umyślne sprowadzenie katastrofy w komunikacji;

  • zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą;

  • wzięcie lub przetrzymanie zakładnika;

  • rozboje;

może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, o ile sąd uzna, że okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności wcześniej stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne;

• sprawca dopuszcza się czynu zabronionego między 17 a 18 rokiem życia - co do zasady sąd stosuje przepisy kodeksu karnego - sprawca nie jest już nieletni, ponieważ skończył lat 17. Wyjątkowo jednak sąd zastosuje zamiast kary środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli popełniony czyn jestwystępkiem, a okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.

Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem. Zbrodnią jest czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

25. Wymień środki orzekane przez sąd w sprawach nieletnich.

Wobec nieletniego sąd rodzinny może podjąć szereg działań:

1. Udzielić upomnienia:
   upomnienie jest najmniej drastycznym środkiem. Odnosi ono skutek, jeżeli nieletniego cechuje pewna wrażliwość, a stopień demoralizacji jest nieznaczny. Upomnienie można stosować również wobec nieletniego, który nieumyślnie popełnił czyn karalny, a jego dotychczasowy tryb życia nie budzi zastrzeżeń.

2. Zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia.

3. Ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekunów:
   nadzór odpowiedzialny jest stosowany wówczas, gdy sąd uzna, że prezentowane przez rodziców (opiekunów) postawy wychowawcze, chęć współpracy z sądem i pragnienie ratowania dziecka, którego prawidłowy dotychczas rozwój został zakłócony, pozwalają na rezygnację z bezpośredniej, systematycznej ingerencji sądu.

4. Ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego.

5. Zastosować nadzór kuratora:
   jest to środek najczęściej i najchętniej orzekanym przez sądy rodzinne. Pozwala on na pozostawienie nieletniego w środowisku rodzinnym, a jednocześnie na ingerencję osoby obcej, wspomagającej pracę wychowawczą rodziców.

6. Skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją: kuratorski ośrodek pracy z młodzieżą pełni rolę polegającą na wdrażaniu podopiecznych do przestrzegania zasad współżycia społecznego, kształtowania właściwego stosunku do nauki i pracy oraz rozwijania uzdolnień.

7. Orzec zakaz prowadzenia pojazdów.

8. Orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego.

9. Orzec umieszczenie w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w młodzieżowym ośrodku socjoterapii.
   Rodzina zastępcza jest instytucją prawną. Jest formą zastępczego środowiska rodzinnego i powstaje na mocy orzeczenia sądu, lecz stanowi nie stałą a czasowa formę opieki nad dzieckiem. Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi rodzinno-prawnej pomiędzy rodzicami zastępczymi a dzieckiem, jak to się dzieje w adopcji. Dziecko przyjęte do takiej rodziny nie uzyskuje statusu dziecka rodziców zastępczych, pomiędzy nim a rodzicami zastępczymi nie powstają obowiązki alimentacyjne, nie dochodzi do dziedziczenia na mocy ustawy, nie zmienia się jego stan cywilny i nazwisko. Rodzice zastępczy nie przyjmują pełnej władzy nad przyjętymi do siebie dziećmi.
   Młodzieżowe ośrodki wychowawcze przeznaczone są wyłącznie dla tych młodych ludzi, wobec których Sądy Rodzinne i Nieletnich zastosowały (w trybie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich) ten środek wychowawczy. Kierowane są tam jednostki niedostosowane społecznie wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania i resocjalizacji (placówki resocjalizacyjno-wychowawcze). Dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim umieszczane są w placówkach resocjalizacyjno-rewalidacyjnych. 
   Młodzieżowe ośrodki socjoterapii są prowadzone dla dzieci i młodzieży, które z powodu zaburzeń rozwojowych, trudności w uczeniu się i zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym mogą być zagrożone niedostosowaniem społecznym lub uzależnieniem i wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania oraz specjalistycznej pomocy psychoedukacyjnej. Do ośrodków tych trafia młodzież:

   • na wniosek rodziców w oparciu o kontrakt zawarty pomiędzy wychowankiem, a ośrodkiem normującym zasady jego funkcjonowania w placówce;

   • z postanowienia sądu.

Od stycznia 2012 roku podstawą do umieszczenia nieletniego w MOS nie będzie już decyzja sądu rodzinnego. Nowe przepisy w tym zakresie wprowadza art. 205 ustawy z 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zmienia on treść art. 6 pkt 9 ustawy z 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich, wskazującego zamknięty katalog środków wychowawczych, które może wobec nieletniego zastosować sąd. Począwszy od 1 stycznia 2012 roku nie będzie wśród nich możliwości skierowania ucznia do MOS. Oznacza to, że nieletni będzie mógł od przyszłego roku trafić do ośrodka tylko w trybie pozasądowym, czyli na wniosek rodzica poparty orzeczeniem poradni psychologiczno-pedagogicznej o potrzebie kształcenia specjalnego. Obecnie z danych Ośrodka Rozwoju Edukacji, który prowadzi ogólnopolski elektroniczny system kierowania do MOS wynika, że ok. 32 proc wychowanków tych placówek przebywa tam na wniosek rodzica.

26. Przedstaw i scharakteryzuj wybraną przez siebie instytucję resocjalizacyjną dla nieletnich.

2. ZAKŁADY POPRAWCZE:
1. Zakłady poprawcze:
Stanowią jedyny środek poprawczy dostępny ustawą. W zakładzie poprawczym mogą przebywać osoby od 13-21 r.ż. Pobyt w zakładzie trwa tak długo, jak to jest konieczne. Orzekając o pobycie w zakładzie poprawczym nie ma określonego czasu pobytu. 
2. Przesłanką umieszczenia w zakładzie poprawczym jest:
 czyn karalny o znamionach przestępstwa (czynem karalnym są także wykroczenia, ale za to nie idzie się do zakładu poprawczego)
 charakter, okoliczności czynu
 wysoki stopień zdemoralizowania nieletniego
 przekonanie, że stosowanie środków wychowawczych nie będzie dawało rezultatów
 orzeczony pobyt w zakładzie poprawczym można warunkowo zawiesić na okres próby od 1-3 lat; w tym czasie oddaje się nieletniego pod nadzór kuratora i jeśli w okresie próby i karencji nie dopuści się popełnienia przestępstwa, pobyt w zakładzie poprawczym uważa się za odbyty.
 z zakładu poprawczego można warunkowo, przedterminowo zwolnić przed ukończeniem 21 r.ż., ale nakłada się okres próby od 1-3 lat i 3 miesiące karencji.
3. Działania resocjalizacyjne:
Działania resocjalizacyjne w zakładzie poprawczym prowadzone są na podstawie indywidualnego programu resocjalizacji, który zawiera w sobie diagnozę działania i efekty. Co roku jest weryfikowalny.
4. Zasady pobytu nieletnich w zakładzie:
A/ Wychowanek ma prawo do:
 zapoznania się z przysługującymi mu prawami,
 zapoznania się z obowiązkami,
 właściwej opieki i warunków pobytu, zapewniających higienę; bezpieczeństwo, ochronę przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej oraz ochrony i poszanowania jego godności osobistej,
 świadczeń zdrowotnych, opieki psychologicznej i socjalnej,
 życzliwego traktowania,
 wykonywania praktyk i korzystania z posług religijnych,
 ochrony więzi rodzinnych,
 wysyłania i otrzymywania korespondencji,
 poszanowania prywatności, z ograniczeniami wynikającymi z rodzaju zakładu,
 uczestniczenia w życiu zakładu,
 składania próśb, skarg, wniosków i odwołań do organu właściwego do ich rozpoznania.
B/ Do obowiązków wychowanków zakładów poprawczych należy: 
 uczestniczenie w procesie kształcenia i wychowania, 
 przestrzeganie ustalonego w zakładzie regulaminu, 
 przestrzeganie zasad współżycia społecznego, 
 przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu, 
 posłuszeństwo wobec przełożonych, poprawnego traktowania in¬nych wychowanków oraz innych osób,
 dbałość o stan zdrowia i higienę osobistą, 
 dbałość o kulturę osobistą i kulturę słowa,
 sprzątanie pomieszczeń, w których przebywa, i utrzymywanie w nich należytego porządku,
 wykonywanie prac pomocniczych o porządkowym charakterze związanych z funkcjonowaniem zakładu, uzyskanie zgody dyrektora na opuszczenie zakładu, 
 terminowe powroty z urlopów i przepustek.
C/ Za nienaganne wypełnianie swoich obowiązków wychowanek może otrzy¬mać nagrody:
 pochwałę,
 pochwałę wobec wychowanków, 
 list pochwalny do rodziców lub opiekunów, 
 zezwolenie na rozmowę telefoniczną na koszt zakładu, 
 zezwolenie na dodatkowe odwiedziny, 
 przyznanie nagrody rzeczowej lub pieniężnej, 
 podwyższenie kieszonkowego,
 zgodę na wykonanie przedmiotu lub usługi w warsztatach szkol¬nych na potrzeby wychowanka,
 zgodę na udział w imprezach, zajęciach i szkoleniach poza zakła¬dem,
 zgodę na uczęszczanie do szkoły poza zakładem, 
 zgodę na posiadanie wartościowych przedmiotów,
 skrócenie, zawieszenie lub darowanie uprzednio wymierzonej kary,
 list pochwalny do sądu, 
 udzielenie przepustki do 3 dni, udzielenie urlopu,
 umieszczenie poza zakładem ze względów wychowawczych lub szkoleniowych, 
 przedstawienie do warunkowego zwolnienia
D/ Za zachowania naganne wychowanek może być ukarany karami:
 upomnienia,
 upomnienia wobec wychowanków
 naganą,
 zawiadomieniem rodziców lub opiekunów o niewłaściwym zachowaniu wychowanka,
 zakazem rozmów telefonicznych na okres do l miesiąca, z wyłą¬czeniem rozmów z rodzicami lub opiekunami, 
 pozbawieniem możliwości uczestniczenia w imprezach na okres do 3 miesięcy,
 obniżeniem lub utratą prawa do kieszonkowego na okres do 3 mie¬sięcy,
 cofnięciem zgody na posiadanie wartościowych przedmiotów, 
 ograniczeniem lub wstrzymaniem prawa do spotykania się z oso¬bami z zewnątrz, z wyłączeniem rodziców lub opiekunów, na okres do 3 miesięcy,
 zakazem wyjść poza teren zakładu na okres do l miesiąca, 
 zakazem korzystania z przepustek i urlopów na okres do 3 miesięcy
 zawiadomieniem sądu o niewłaściwym zachowaniu wychowanka,
 wstrzymaniem wniosku o umieszczenie poza zakładem 
 wstrzymaniem wniosku o przedstawienie do warunkowego zwolnienia
 przeniesieniem do innego zakładu tego samego rodzaju.
5. Zakłady poprawcze mają obowiązek:
 zapewnić wychowankom kształcenie ogólne, kształcenie zawodowe, naukę zawodu i umożliwić im podjęcie pracy
 organizowanie czasu wolnego: zajęcia kulturalno-oświatowe, rekreacyjne, zajęcia sportowe oraz prace porządkowe na terenie zakładu
6. Organizacja zakładów poprawczych:
A/ W skład zakładu poprawczego wchodzą: 
 internat,
 szkoła lub szkoły,
 warsztaty szkolne, ewentualnie gospodarstwo pomocnicze, 
 zespół diagnostyczno-korekcyjny, 
 inne działy zapewniające realizację zadań zakładu.
B/ Każdy zakład powi¬nien posiadać: 
 pomieszczenia mieszkalne oraz higieniczno-sanitarne, 
 sale lekcyjne (pracownie przedmiotowe), z zapleczem na środki dydaktyczne,
 l salę gimnastyczną, 
 bibliotekę z czytelnią, 
 pomieszczenia warsztatowe od¬powiednie do kierunków prowadzonego szkolenia zawodowego oraz szko¬lenia kursowego, 
 gabinet lekarski i dentystyczny oraz izbę chorych,
 izby przejściowe, 
 izby izolacyjne, 
 pomieszczenia przeznaczone na hostele (ich celem jest stworzenie wychowankowi warunków zbliżonych do rodzinnych, domowych, do kontynuowania nauki, przygotowania wychowanka do całkowitego usamodzielnienia się)
 tereny i urządzenia do zajęć rekreacyjnych i sportowych,
7. Rodzaje zakładów poprawczych:
I. Zakłady resocjalizacyjne przeznaczone dla osób niedostosowanych społecznie o wysokim stopniu zdemoralizowania, ale nie mających żadnych chorób psychicznych. Typy zakładu:
 zakłady otwarte tzw. Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej: przeznaczone dla osób, które nie przebywały w schroniskach dla nieletnich i aresztach śledczych; nie utożsamiają się z podkulturą przestępczą; wyrażają wolę resocjalizacji; nie dopuścili się przestępstw za które nieletni odpowiada jako osoba dorosła; liczba wychowanków powinna liczyć do 12 wychowanków;
 zakłady półotwarte: przeznaczone dla osób których niekorzystne zmiany zachowania nie dają podstaw do umieszczenia ich w zakładzie resocjalizacyjnym otwartym; liczba wychowanków powinna liczyć do 10; 
 zakłady zamknięte: przeznaczone są dla uciekinierów z zakładów otwartych i półotwartych; liczba wychowanków powinna liczyć do 8; 
 zakłady o wzmożonym nadzorze wychowawczym: przeznaczone dla osób wobec których sąd orzekł o takim umieszczeniu; mogą być umieszczone osoby od 16 r.ż, w wyjątkowych przypadkach od 15 r.ż.
II. Zakłady poprawcze resocjalizacyjno-rewalidacyjne:
 są przeznaczone dla osób upośledzonych umysłowo, niedostosowanych.
III. Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne:
 przeznaczone są dla osób z zaburzeniami psychicznymi, uzależnionych, zarażonych wirusem HIV.
 resocjalizacja łączona jest z terapią
 liczba wychowanków powinna wynosić 6
 w zakładach tych prowadzone jest leczenie, rehabilitacja i readaptacja nieletnich uzależnionych od środków odurzających, substancji psychotropowych i środków zastępczych
 leczenie i rehabilitację nieletnich uzależnionych prowadzi lekarz specjalista przy pomocy zespołu: psychologa, pedagoga, terapeuty uzależnień i pielęgniarki.

27. Opisz krótko zjawisko „drugiego życia” w placówkach resocjalizacyjnych.

Obecne czasy w coraz szerszym stopniu cechuje plaga szalejącej przestępczości, i to często groźnej: kradzieże, bandytyzm, rozboje, gwałty, morderstwa. Aby temu przeciwdziałać osoby skazane osadzane są zakładach karnych tzw. więzieniach. Więzienie stało się w XX wieku uniwersalnie stosowanym przez państwo środkiem przymusu, swoistą metodą wychowawczą, którą państwo dysponuje wobec obywateli. Zakłady karne są przeznaczone do resocjalizacji osób, które znalazły się w konflikcie z prawem, weszły na drogę przestępstwa i zostały skazane prawomocnym wyrokiem sądowym na karę pozbawienia wolności. „W zakładzie karnym oddziałują na siebie dwie społeczności o różnej strukturze wewnętrznej : służba więzienna i skazani. Zasadniczy tryb więzi społecznej łączącej te dwie grupy osób to nadrzędność – podporządkowanie, przy czym podporządkowanie to ma charakter przymusu, ponieważ jedna grupa podporządkowuje swoim celom drugą”[1].Resocjalizacyjne cele takiej kary są przedstawione w Kodeksie Karnym Wykonawczym – „ma ona polegać na kształtowaniu społecznie pożądanej sprawy, wdrażaniu do pracy i poszanowania porządku prawnego. Działalność resocjalizacyjna polegać ma na poddaniu skazanego dyscyplinie i porządkowi oraz na oddziaływaniu poprzez pracę , naukę, zajęcia kulturalno-oświatowe. Jej głównym celem powinno też być uświadomienie sobie przez skazanego społecznej szkodliwości dokonanego czynu, do kształtowania poczucia odpowiedzialności, dyscypliny społecznej, postawy obywatelskiej, szacunku dla innych i kultury życia społecznego”[2].Już bardzo dawno temu pedagodzy uznali, że wychowanie jest w swej istocie procesem społecznym organizowanym przez społeczeństwo, bądź przy pomocy powołanych do tego instytucji lub przez samoistne oddziaływanie form i wzorców życia społecznego. Od wielu lat prowadzi się dyskusje nad przydatnością kary pozbawienia wolności dla prawidłowego i skutecznego procesu resocjalizacji. Celem kary pozbawienia wolności jest odizolowanie przestępcy od społeczeństwa, jak również wskazanie mu drogi do dalszego uczciwego życia. Istnieje wiele poglądów dotyczących skuteczności kary pozbawienia wolności – powszechnie uważa się, iż kara powinna być dostosowana do osobowości przestępcy, a jej skuteczność mierzona stopniem przystosowania społecznego jaki osiągnie skazany. Proces resocjalizacji powinien uwzględniać przygotowanie więźnia do życia jakie podejmie on po wyjściu z zakładu karnego. W zakładach karnych znajdują się skazani w różnym wieku, pochodzący z różnych środowisk społecznych i różnych regionów . Trudności gospodarcze kraju, brak pracy powodują, że duża grupa młodych ludzi szuka łatwego zarobku poprzez kradzieże i rozboje. Duże znaczenie dla zwiększenia przestępczości ma środowisko rodzinne – np. brak jednego z rodziców, trudności w szkole, brak zainteresowania ze strony rodziców problemami dorastającej młodzieży, pochodzenie z rodzin wielodzietnych czy odbywanie kary pozbawienia wolności przez jednego z rodziców. Przestępstwa jakie popełnili skazani to zazwyczaj przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu ludzkiemu, mieniu i rodzinie. Są to najczęściej ciężkie pobicia z naruszeniem zdrowia, uchylanie się od płacenia alimentów, znęcanie się nad rodziną, pospolite złodziejstwa. W zakładzie nie ma podziału skazanych na grupy według przestępstw jakie popełnili i dlatego trudno tu mówić o resocjalizacji.

Ads by Google

Zakłady karne są znacznie przepełnione, odsiaduje w nich karę o wiele więcej osób niż przewidują to normy. Sprawą, która w znacznym stopniu determinuje resocjalizację skazanych jest tzw. „drugie życie”, zazwyczaj zwane przez więźniów „grypserą”. Można przyjąć, że „drugie życie jest formą odtwarzania warunków jakie skazani mieli na wolności. Napotykamy tu bowiem zjawisko, kiedy więźniowie sami stwarzają sobie bodźce, skomplikowaną strukturę społeczną, wzbogacają możliwość udziału w różnych grupach, różnicują system wykonywanych ról społecznych. Stwarzają sobie możliwość podejmowania decyzji o swoim i cudzym losie, odzyskują poczucie własnej wartości. Wszystkie te działania mają na celu odtworzenie środowiska wolnościowego, jednakże ze względu na fakt, że proces odtwarzania występuje w warunkach nienaturalnych, jego efekty przybierają często formy patologii społecznej”[3]. Decydujące znaczenie mają tu recydywiści – oni nadają tempo i cel więziennego życia, podejmują decyzje i działania, którym reszta więźniów musi się podporządkować. Zrzeszanie się więźniów w tzw. „grupy nieformalne” tj. grupy, które powstają w środowisku więziennym bez udziału i akceptacji administracji zakładu karnego są ściśle związane z powstawaniem zjawisk patologicznych na terenie więzienia. Związki takie funkcjonują na terenie każdego zakładu karnego, a ich działalność jest niebezpieczna nie tylko dla personelu ale i dla innych więźniów, którzy nie należą do tych grup. Przyjmowanie nowych członków go „grypsujących jest określone pewnymi zasadami i rytuałem. Jest to tak zwana „ subkultura więzienna”. Określa ona układ grupy, role poszczególnych członków grupy, cele działania i zasady funkcjonowania. „Drugie życie” istniejące w więzieniach jest bardzo groźne. Uniemożliwia stosowanie działań resocjalizacyjnych, oświatowych i wychowawczych, wprowadza terror i zastraszenie. Przeciwstawia się wszelkim próbom poprawy środowiska skazanych. Podstawowymi metodami resocjalizacji, jakie są stosowane w zakładach karnych w Polsce jest nauka, praca, zajęcia kulturalno-oświatowe. Coraz powszechniejsze stało się także rozwijanie kontaktów ze społeczeństwem i rozwijanie działalności kulturalno oświatowej – prowadzone są dyskusyjne kluby filmowe, szerzone czytelnictwo książek i prasy, słuchanie audycji radiowych a także prowadzenie własnego radiowęzła. Często organizowane są pogadanki i prelekcje z różnymi ciekawymi osobami, konkursy, imprezy artystyczne. Więźniowie mogą spróbować swoich sił w zespołach zainteresowań a także w pracy twórczej jaką jest malarstwo i rzeźba.

1

2