Prezentacja na polzgi o patriotyzmie mocno (czołgi jeździły też)

W literaturze polskiej patriotyzm jest jednym z najistotniejszych tematów pojawiającym się w dziełach na przestrzeni setek lat. Przyczyną rozwoju literatury patriotycznej były rozbiory Polski, utrata państwowości, ucisk społeczeństwa i kultury. Wydarzenia te zbiegają się z początkiem rozwoju myśli romantyków na terenie Polski. Z czasem jednak patriotyzm i walka o niepodległość narodu ewoluowały i nabrały innego kształtu oraz charakteru, w związku z zmianami zachodzącymi w filozofii na Starym Kontynencie. Od romantycznych walk narodowo-wyzwoleńczych, przez pracę organiczną pozytywistów do pokolenia Kolumbów, wyrwanych ze względnie normalnego życia pod okupacją do krwawej walki z niemieckim okupantem.

Sztandarowym dziełem traktującym o patriotyzmie w literaturze polskiej jest "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza. Epopeja narodowa zrodziła się z poczucia braku własnych dzieł narodowych oraz z ogólnej atmosfery epoki romantyzmu, gloryfikującej walkę za wolność swego narodu i budzenia się świadomości narodowej w społeczeństwach Europy. Główną postacią jest ksiądz Robak, pełniący służbę tajnego emisariusza na terenie Litwy, mający na celu wzniecenie powstania szlacheckiego przeciw Rosjanom w momencie wkroczenia armii Napoleona. Duchowny jest tak naprawdę Jackiem Soplicą, ojcem tytułowego Tadeusza, który przez swą gorliwą służbę sprawie narodowej chce odpokutować swoją zbrodnię z przeszłości. Nosi cechy bohatera bajronicznego; jego życiorys jest fragmentaryczny, bohaterowie nie znają jego przeszłości i nie wiedzą kim naprawdę jest. Jacek Soplica oddał się służbie patriotycznej w celu zmazania haniebnego morderstwa dokonanego na stolniku Horeszce. Doszło do niego w trakcie napaści Moskali na dwór stolnika, który był zwolennikiem Konstytucji 3 Maja. W czasach młodości Soplica starał się o rękę córki stolnika, Ewy, jednak odmowa udzielenia zgody na związek wywołała w nim gniew i zawiść. Po zwycięskiej bitwie dworu Horeszki z Moskalami, wykorzystuje zamieszanie by zabić zdradzieckim strzałem stolnika. Zostaje tym samym uznany za zdrajcę spiskującym z zaborcą. Po udaniu się na emigrację służy w armii Napoleona a potem wdziewa szaty zakonnika. Przybiera imię "Robak" na znak skruchy i żalu za popełniony czyn. Zrozumiał że swoją prywatą, egoizmem, zazdrością i gniewem zaszkodził Polsce, zabijając wiernego obrońcę jej praw. Udał się na emigrację, w służbę cesarza Napoleona, licząc, iż służąc największemu wrogowi Rosji, zdoła przyczynić się do odrodzenia Polski i zmazania z siebie miana zdrajcy. Biorąc czynny udział w kampaniach cesarza, wspomina ten okres iż "Nie dla chwały ziemskiej biegłem tylekroć na miecze, na strzały. I milej sobie wspominam, nie dzieła waleczne i głośne, ale czyny ciche i użyteczne". Robak ginie w bitwie z lokalnym garnizonem carskiego wojska, będącej skutkiem opacznie zrozumianych przez szlachciców słów o "oczyszczaniu gospodarstwa przed przyjęciem gości". Były to słowa skierowane pod adresem Rosjan, zaś szlachta pod wodzą Gerwazego zrozumiałą je jako znak do rozprawy z dworem Sopliców. W trakcie starcia ksiądz Robak osłania od kul ostatniego potomka Horeszków jak i Gerwazego. Swoją ofiarą życia zmazuje dawny grzech i odzyskuje dobre imię. (3;20 około)

Drogę przeciwną do romantycznych walk powstańców ukazują pozytywiści. Postawę tę przeanalizuję na postaci Stanisława Wokulskiego, bohatera "Lalki" Prusa. Nie można o nim powiedzieć iż jest w pełni pozytywistą lub w pełni romantykiem, gdyż wyraźne są w nim cechy obu postaw. Jego duchowość i emocjonalność jest typowo romantyczna, co wyraźnie widać w jego szalonej miłości do kapryśnej panny Izabeli Łęckiej, lecz jego umysł oraz rozsądek są typowo pozytywistyczne, zwłaszcza jego zafascynowanie naukami przyrodniczymi i postępami w technice oraz zaangażowanie w życie i pomoc społeczną

Wokulski bierze w młodości udział w powstaniu styczniowym, po upadku zrywu trafił na Syberię. To świadczy o jego młodzieńczym zapale patriotycznym, za który musiał ponieść konsekwencje. W trakcie pobytu na zesłaniu nie przerywa swojej edukacji. Po powrocie do Polski z zesłania udaje się do Bułgarii gdzie wzbogaca sie na handlu bronią. Jest świetnym kapitalistą, gdyż wbrew poszechnym opinią jego sklep zamiast podupaść- rozwija się. Wokulski jest świadom iż wzmocnienie Polski oraz jej wyzwolenie w przyszłości zależeć będzie od ludzi, ich wykształcenia i potencjału intelektualnego, jak również od potencjału gospodarczego i majętności jednostek, a tym samym społeczeństwa. Rozwijając swój interes, otwierając nowe sklepy i składy handlowe zatrudnia nowych pracowników, dając ludziom niezamożnym miejsce pracy i rozwoju. (ok. 4;50). Jego społecznictwo ujawnia się w planach przebudowy Powiśla tak, aby z dzielnicy obskurnej, brudnej i nędznej, stała się godna zamieszkiwania przez Polaków jak i Żydów.

Podczas spaceru na Powiślu spotyka swego dawnego pracownika Wysockiego. Dowiadując się o jego skrajnej nędzy ofiarowuje mu pieniądzę na życie oraz załatwia mu pracę w Warszawie. Patriotyzm Wokulskiego nie jest gorącym zapałem romantyków, pełnym emocjonalnych wzniesień i aktów heroizmu, lecz cierpliwym, powolnym samodoskonaleniem. Praca u podstaw miała wynieść ludzi gorzej sytuowanych do lepszej pozycji materialnej, zaś praca organiczna dążyła do zespolenia społeczeństwa i sprawnego funkcjonowania. 5;40

Innym ważnym utworem literackim doby pozytywizmu traktującym o patriotyzmie jest wiersz Marii Konopnickiej pod tytułem "Rota". Słowo to oznacza nic innego jak "przysięga". I rzeczywiście, każda strofa wiersza zakończona jest zwrotem "Tak nam dopomóż Bóg!", oznaczającym zaprzysiężenie do realizacji postanowień "Roty". Podmiot liryczny wyraźnie wskazuje na dziedzictwo kulturowe i historyczne Polaków. W pierwszej strofie odwołuje się do pierwszej dynastii władców Polski- Piastów. Ma to wskazywać na wielowiekową historię Polaków i ich odległe korzenie. Historia jest zakorzeniem danej społeczności w świecie i powinna pomagać się jej realizować w przestrzeni i czasie. Pozwala jej też zachować pamięć o swym dziedzictwie i nie utracić tożsamości

Głównym antagonistą według podmiotu lirycznego jest naród niemiecki. W utworze aż trzykrotnie odwołuje się do relacji polsko-niemiecki na przestrzeni tysiącleci. Podmiot zapowiada wytrwałą walkę narodu z wydziedziczaniem narodowym i tępieniem polskości w słowach "Królewski szczep piastowy, Nie damy by nas zniemczył wróg". W zmacnianiu ducha Polaków powołał się również na sukcesy z przeszłości- szczególnie na zwycięstwo nad Zakonem Krzyżackim, będącym tu symbolem niemieckiej zaborczości i germanizacji- "Aż się rozpadnie w proch i pył Krzyżacka zawierucha"

Stanisław Wyspiański, tworzący w dobie Młodej Polski, dokonał podsumowania i rozrachunku mitów narodowych i postaw społeczeństwa jakie wykształciły się w czasie romantyzmu i pozytywizmu. "Wesele" jest symbolicznym dramatem narodowym, pełnym odniesień do historii Polski.

W pierwszej kolejności Wyspiański obala mit solidaryzmu społecznego, wywodzącego się z idei pracy organicznej. Przedstawił niemożność współpracy inteligencji z chłopstwem, przez ich partykularność i niechęć do współpracy. Winą obarcza głównie inteligencje (prezentowaną przez Pana Młodego, Gospodarza i Dziennikarza), która mimo swego poczucia odpowiedzialności za losy społeczeństwa i kierownictwa nim, nie wykonuje konkretnych działań i jest bezczynna. Żyje jedynie deklaracjami i pustymi słowami. Chociażby sprawa ślubu Pana Młodego jest tylko kwestią mody, wynikającej z chłopomanii, a nie faktycznego zaangażowania w pojednanie klasowe. Gospodarz, również wywodzący sie z inteligencji, zaprzepaszcza szansę zrealizowania udanego powstania, oddając Złoty Róg Wernyhory Jaśkowi. Można to odbierać jako odsuniecię od siebie odpowiedzialności za losy narodu, wywołane apatią, marazmem i nieuzasadnionym poczuciem wyższości oraz niechęci. Nie bez zarzutu pozostają też chłopi, którym autor zarzuca głównie prymitywizm, prywatę, zamknięcie na społeczeństwo i życie mitami historycznymi. Słowa Gospodarza "Chłop potęga jest i basta!" świadczy o potencjale chłopstwa i częściowo ich dobrej woli, jednak obopólna niemożność porozumienia zamyka drogi współpracy. Chłopi oddają się bitką, pijaństwu, żyją w obrębie roli i nie mają odpowiedniego kierownictwa by być użyteczną siłą w powstaniu. Wyspiański obala tym samym utrwalony przez romantyków obraz chłopa-kosyniera, którzy tylko częściowo są gotowi do walki narodowej. Pozbawieni są silnej warstwy przywódczej i liderów ideowych, a po drugie zaprzątnięci są swoim własnym życiem. Ujawnia się to dobitnie w postaci Jaśka, który dzierżąc Złoty Róg (symbol czynu i walki wyzwoleńczej) gubi go. Dzieje się to w trakcie poszukiwania czapki z pawich piór, będącej symbolem prywaty, chęci zysku bądź polepszenia własnej sytuacji majątkowej.

Szansa odzyskania wolności zostaje zaprzepaszczona przez nieodpowiedzialność i bierność inteligencji, oraz przez partykularyzm chłopów. Symbolem marazmu i apatii jest chocholi taniec, w jakim udział biorą na zakończenie dramatu wszystkie zebrane osoby na weselu.

Należy wspomnieć też o młodych patriotach którzy zostali jakby wrzuceni przez los do krwawej walki powstańczej. "Elegia o chłopcu polskim" Kamila Baczyńskiego mówi o tych młodych osobach, wyrwanych z życia pod okrutną okupacją, do jeszcze okrutniejszej walki z hitlerowskim okupantem. Baczyński należał do pokolenia Kolumbów, osób które w trakcie rozpoczęcia wojny miały 18 lat, zaś w czasie Powstania Warszawskiego- ok. 22.

Młodzież ta była żarliwa patriotyczna, wyedukowana w historii Polski, jej dziejów- "Wyuczyli Cię syneczku, ziemi twej na pamięć". Mimo to są młodzi i niewinni, zostają rzuceni w brutalny wir wydarzeń roku 44. Elegia upamiętnia najmłodszych uczestników powstania, dzieci i młodzież. Byli świadkami krwawych prześladowań wcześniejszych lat, o których podmiot mówi jakby ich oczy haftowano rudą. krwią. Świadczy o trwodze młodych serc wychowanych w moralnym mroku, w czasie którego musieli przełamać się kroczyć i "najwstydliwszymi z ludzkich dróg". Zło i okropieństwa tego czasu było nie do zniesienia przez młode osoby, które jakoby umierały wewnętrznie, duchowo- "Zanim padłeś jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką. Czy to była kula synku, czy to serce pękło?"