Konspekt lekcji - kl. 6.

Temat lekcji: Na tropach podmiotu. (2 jednostki lekcyjne)

Uwaga: Lekcja powinna być przeprowadzona po wprowadzeniu orzeczenia imiennego.

Cele lekcji

Wiadomości

Uczeń:

- wie, co to jest podmiot i orzeczenie,

- wie, czym jest wyrażony podmiot i orzeczenie.

Umiejętności

Uczeń:

- wskazuje podmiot i orzeczenie w zdaniu,

- myśli produktywnie- porównuje, wnioskuje, uogólnia,

- posługuje się różnymi rodzajami podmiotu i orzeczenia,

- zauważa, że podmiot zmienia formę w zależności od orzeczenia (podmiot w D.),

- określa, jaką częścią mowy może być wyrażony podmiot,

- podejmuję próbę redagowania zdań z różnymi rodzajami podmiotu,

- redaguje notatkę.

Postawy

Uczeń:

- dba o poprawność gramatyczną,

- aktywnie uczestniczy w lekcji.

Metody pracy:

- rozmowa kierowana,

- metoda problemowa, z elementami metody podającej,

- praca z materiałem gramatycznym.

Formy pracy: zbiorowa, jednostkowa

Środki dydaktyczne: karty pracy, słownik nauki o języku, plansze-rodzaje podmiotu

Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjne (sprawdzenie obecności i pracy domowej).

2. Zapisanie tematu lekcji i zapoznanie z celami lekcji.

3. Sprawdzenie wiadomości na podstawie analizy zdań - karta pracy nr 1 - krzyżówka.

4. Wprowadzenie nowych wiadomości.

Ćwiczenie

W podanych zdaniach jedną linią podkreśl podmiot, a dwiema orzeczenie. Zbadaj jaką częścią mowy zostały wyrażone podmioty.

1. Uczniowie wybiegli z klasy.

2. Kolega będzie czytał wiersz.

3. On jest najlepszym kolegą.

4. Chory czeka w poczekalni.

5. Wczoraj już nie wróci.

6. Chorować jest przykro.

7. Jeden jest liczbą.

Ze znalezieniem podmiotu w zd. 1.-3. uczniowie nie powinni mieć problemów. Wniosek: podmiotem jest najczęściej rzeczownik lub zaimek w M. (podmiot gramatyczny)

B. Wyjaśniamy, że podmiotem mogą być inne części mowy, jeśli mają znaczenie rzeczownika ( zd.4-7), odpowiadają na pytania: kto? co?

W naszym przypadku są to:

• przymiotnik: chory - kto czeka?

• przysłówek: wczoraj - co nie wróci?

• bezokolicznik: chorować - co robić jest przykro?

• liczebnik: jeden - co jest liczbą?

Zwracamy uwagę na zd. 6.-7., gdzie występuje orzeczenie imienne. Uczniowie przypominają budowę tego orzeczenia.

C. Zapisanie wniosków w formie notatki.

5. Ćwiczenia ilustrujące rzeczownikowe użycie przymiotników i czasowników (karta pracy nr 2). Uczniowie szukają wyrazów bliskoznacznych (rzeczowników) dla podanych przymiotników i czasowników.

6. Przechodzimy do kolejnych przykładów ilustrujących podmiot domyślny.

A. Wspólne wyszukiwanie orzeczeń i podmiotów.

1. Czytałem wczoraj piękną książkę.

2. Rozmawialiśmy o jutrzejszej wycieczce.

Wniosek: w tych zdaniach nie ma formalnie podmiotu- nie jest wyrażony bezpośrednio. Jednak „domyślamy się” go na podstawie formy orzeczenia:

zd. 1. : czytałem (kto?)- ja,

zd. 2. : rozmawialiśmy (kto?)- my

B. Wyszukiwanie podmiotu w zdaniach:

(1)Michał jest dyżurnym. (2)Codziennie podlewa kwiaty i porządkuje klasę.

Wniosek: podmiotu w zdaniu (2) „ domyślamy się” na podstawie zd. 1.

zd. 1. : jest dyżurnym (kto?) - Michał

zd. 2. : podlewa, porządkuje (kto?) - Michał

C. Zapisanie wniosków.

7. Z kolei przechodzimy do podmiotu logicznego (rzeczownik w dopełniaczu).

A. Podmiot logiczny ukazujemy na podstawie opozycji do podmiotu w M.

W podanych zdaniach dwiema liniami podkreśl orzeczenie, a jedną podmiot. Zbadaj w jakim przypadku występuje podmiot.

1. Jarek był w szkole.

2. Jarka nie było w szkole.

3. Dziewczynki są na boisku.

4. Dziewczynek nie ma na boisku.

Wniosek: rzeczowniki w D. określają wykonawcę czynności, zatem pełnią funkcję podmiotu. Zwracamy uwagę na orzeczenie w zd. 4. Nie jest to orzeczenie imienne (dziewczynki są/ dziewczynki znajdują się ).

B. Następnie wyszukujemy orzeczenia i podmioty w zd. 5.-6.

5. Wody ubywa w rzece.

6. Pieniędzy przybywało.

Wyjaśniamy, że jest pewna grupa czasowników, które wymagają użycia podmiotu w D. Są to czasowniki wyrażające brak czegoś, przybywanie, ubywanie.

C. Zapisanie wniosków.

8. Zastosowanie praktyczne nowych wiadomości.

Uczniowie podają własne przykłady poznanych rodzajów podmiotu, ewentualnie nauczyciel podaje zdania, a uczniowie wskazują podmioty.

9. Zadanie pracy domowej.

Kolejne lekcje powinny być poświęcone podmiotowi szeregowemu i zdaniu bezpodmiotowemu.

Literatura:

1. Czarnecka- Rodzik Z. , Gramatyka języka polskiego w ćwiczeniach, Warszawa 1997.

2. Nagajowa M. , ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1990.

3. Podracki J. , Składnia polska, Warszawa 1997.

Karta pracy nr 1.

W podanych zdaniach dwiema liniami podkreśl orzeczenie, jedną podmiot. Wyrazy, które są podmiotami przenieś do krzyżówki.

1. Rodzina wyjechała na wycieczkę.

2. Zdrada jest niechlubna.

3. Dzieci chętnie słuchają baśni.

4. Jesiony są pięknymi drzewami.

5. Wczoraj pogoda nie dopisała.

6. Twoja mama jest cudowną kobietą.

7. Zawodnicy wybiegli na boisko.

8. Muzyka łagodzi obyczaje.

9. W pasiece dziadka stoją kolorowe ule.

10. Pola przykrywa warstwa śniegu.

11. Moja kotka ma małe kocięta.

12. W polskich jeziorach jest czysta woda.

2

1	1		3
7				9			12													12
			4
							6
3	10	4					10									2
									6
														9		11		13	14
		5		8					5
						8			11	15
7

Litery z ponumerowanych pól (1-15) utworzą hasło:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Karta pracy nr 2.

1. Od podanych przymiotników utwórz rzeczowniki.

ślepy - ślepiec

garbaty- ……………….

mądry - ………………..

skąpy - ………………...

brodaty - ………………

próżny - ……………….

2. Ułóż z tymi wyrazami zdania.

Skąpy dwa razy traci. - Skąpiec dwa razy traci.

……………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………….

2. Od podanych bezokoliczników utwórz rzeczowniki.

tańczyć- tańczenie

śpiewać- ………………………

chodzić- ………………………

pisać- ………………………….

---