03.10.07

Ćw.1 POSTĘPOWANIE CYWILNE

Zgodnie z art. 1 k.p.c. Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne).

Rozróżnia się 2 rodzaje spraw cywilnych:

1. sprawa cywilne w znaczeniu materialnym - kryterium uznania sprawy cywilnej za materialną to cywilnoprawny charakter stosunku prawnego. Są to sprawy cywilne z zakresu prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy

2. sprawa cywilne w znaczeniu formalnym - kryterium uznania sprawy cywilnej za formalną to istnienie odpowiedniego przepisu ustawy. Są to sprawy cywilne z zakresu ubezpieczeń społecznych (sprawy administracyjne)

Różnice między stosunkiem cywilnoprawnym a innym stosunkiem prawnym:

• w stosunku cywilnoprawnym istnieje równorzędność podmiotów (w stosunku administracyjno - prawnym podmiot administracji jest nadrzędny w stosunku do drugiego podmiotu)

• w stosunku cywilnoprawnym strony same decydują o zawarciu stosunku, o jego treści itp.

Art. 2 k.p.c. stanowi, że:

§ 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy.

§ 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów.

Niedopuszczalność drogi sądowej zachodzi, gdy:

• sprawa nie jest sprawą cywilną

• sprawa jest sprawą cywilną w znaczeniu materialnym, ale z mocy przepisu rangi ustawowej, została przekazana do organów, innych niż sądy, np.

• ustawa z dn. 1.12.1981 o izbach morskich

• art. 153 KC - sprawy o rozgraniczenie nieruchomości - stosuje się przepisy ustawy z dn. 17.05.1989 „prawo geodezyjne i kartograficzne”: art. 30 - 1. Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) przeprowadzają rozgraniczenie nieruchomości z urzędu lub na wniosek strony.

Pierwotny brak drogi sądowej (gdy pozew został wniesiony)

art. 199 k.p.c. - § 1. Sąd odrzuci pozew:

1. jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna;

2. jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona;

3. jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;

4. (uchylony).

§ 2. Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej powoda i nie działania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem, uniemożliwiającego jej działanie, sąd odrzuci pozew dopiero wówczas, gdy brak nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu.

Następczy brak drogi sądowej (w toku postępowania)

art. 355 k.p.c. - § 1. Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

Art. 379 k.p.c. stanowi, że nieważność postępowania zachodzi:

1. jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,

2. jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,

3. jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona,

4. jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy,

5. jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw,

6. jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Art. 378 k.p.c. - §1. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

Art. 386 k.p.c. - § 1. W razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy.

§ 2. W razie stwierdzenia nieważności postępowania sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

§ 3. Jeżeli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania, sąd drugiej instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie.

Art. 199¹ k.p.c. - Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe.

Powyższy artykuł dotyczy wszystkich postępowań.

Art. 464 k.p.c. - § 1. Odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę. Postanowienie sądu o przekazaniu sprawy może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli jednak organ ten uprzednio uznał się za niewłaściwy, sąd rozpozna sprawę.

§ 2. Wniesienie do sądu pozwu, przekazanego następnie stosownie do paragrafu poprzedzającego, wywołuje skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa.

Powyższy artykuł dotyczy postępowania formalnego z zakresu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli np. sad pracy stwierdzi niedopuszczalność drogi sądowej, nie może sprawy odrzucić lecz akta sprawy wysłać właściwemu organowi do rozpoznania.

2000.11.21 Post. SN III CKN 1048/00 LEX nr 51812

„1. Powstanie stosunku cywilnoprawnego zależy od istnienia stanu faktycznego z którym norma prawa cywilnego łączy taki stosunek. Prawo cywilne wiąże powstanie stosunku cywilnoprawnego ze zdarzeniami prawnymi, wśród których wyróżnia działania i zaniechania. Są nimi zarówno zdarzenia cywilnoprawne uregulowane w Kodeksie Cywilnym takie jak czynności prawne i czyny niedozwolone a także akty administracyjne wywołujące skutki w zakresie prawa cywilnego.

2. Droga sądowa jest dopuszczalna zawsze gdy powód opiera swoje roszczenie na zdarzeniach prawnych, z których wynikać mogą skutki cywilnoprawne.”

1965.04.28 Postanowienie SN II CR 103/65

„Roszczenie o zawarcie „umowy matrymonialnej” przez co powód rozumie zawarcie związku małżeńskiego nie jest roszczeniem cywilnym i jako takie nie podlega rozpoznaniu przez sądy (art.2 k.p.c.)”.

Art. 191 k.p.c. kumulacja roszczeń - Powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto - gdy roszczenia są różnego rodzaju - o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Wyjątkiem od art. 191 k.p.c. jest artykuł poniższy:

Art. 505³k.p.c.- § 1. Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia.

§ 2. Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W wypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu, stosując art. 1301.

§ 3. Jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu przewidzianym w niniejszym rozdziale tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest niniejszego pominięciem przepisów niniejszego rozdziału.

1972.12.06 wyrok SN I

II CR 370/72 OSNC 1973/7-8/141

”Niedopuszczalne jest dochodzenie w drodze sądowej zmiany świadectwa szkolnego, w szczególności zmiany wystawionej w tym świadectwie oceny ze sprawowania. Jeżeli natomiast obniżenie uczniowi oceny ze sprawowania umotywowane zostało przez organy szkolne bezpodstawnym zarzutem udziału ucznia w kradzieży, z jednoczesnym podaniem takiej motywacji do wiadomości otoczeniu szkolnemu i rodzinnemu ucznia…”

Postępowanie cywilne

1. rozpoznawcze

• tryb procesowy

• ogólne

• postępowanie odrębne

• tryb nieprocesowy

pomocnicze

wykonawcze

Rodzaje postępowań odrębnych (K.P.C. Część pierwsza, Księga pierwsza, Tytuł VII)

• Postępowanie w sprawach małżeńskich (o unieważnienie małżeństwa, rozwód, separację na żądanie jednego z małżonków itp.)

• Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi (dziećmi ustalenie ojcostwa, zaprzeczenie ojcostwa, unieważnienie uznania dziecka, o rozwiązanie przysposobienia)

• Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (spory cywilne pomiędzy pracownikami a pracodawcami, w sprawach ludzi pokrzywdzonych przez ZUS i KRUS)

• Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania (proces posesoryjny)

• Postępowanie w sprawach gospodarczych (sprawy miedzy przedsiębiorcami)

• Postępowanie nakazowe i upominawcze

• Postępowanie uproszczone (pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego)

---