Prawo cywilne - ćwiczenia 2 12.12.2009 r.

Rzeczy - są to przedmioty materialne wydzielone z przyrody (woda w beczce, powietrze w fiolce jest rzeczą).

Rzeczami nie są: złoża minerałów znajdujące się w ziemi, woda lub powietrze, zwierzęta dzieło literackie itp.

Dobra osobiste (imię i nazwisko, dobre imię)

Rzeczy dzielimy na:

- ruchome, nieruchome,

- co do gatunku (zboże), co do tożsamości (samochód),

- w obrocie (rzeczy które możemy nabywać), wyłączone z obrotu (zwłoki),

- podzielne (5 kg cukru - nie zmienia się istota), niepodzielne (okulary).

Częścią składową rzeczy jest wszystko to co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości, albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego np. lusterko samochodowe, okulary.

Część składowa nie może być odrębnym przedmiotem praw rzeczowych. Część składowa musi być własnością osoby, do której należy cześć główna.

Części składowe rzeczy ruchome: samochód (lusterka, silnik), okulary (oprawy, szkła)

Części składowe rzeczy nieruchome: budynki, drzewa, krzaki, buraki, ziemniaki, wszystko co jest związane na trwale z gruntem.

Wyjątek! rury, przewody, prąd, gaz pod ziemią są własnością przedsiębiorstwa które je doprowadzają (nawet jeżeli znajdują się na naszym gruncie)

Przynależność - tylko i wyłącznie rzecz ruchoma, która pozostaje w związku z inną rzeczą główną. Służy do tego, aby korzystać z rzeczy głównej np. koło zapasowe w samochodzie.

Rzecz główna może być ruchoma lub nieruchoma np. koło zapasowe w samochodzie. Przynależnością gospodarstwa domowego jest np. ciągnik ;

Pożytki - dochody które przynosi nam rzecz.

1. Pożytki cywilne - dochody z rzeczy np. wynajem samochodu;

2. Pożytki naturalne - np. owoce z drzew;

Przedmioty inne lub rzeczy:

1. Materialne nie będące rzeczami (kopaliny, zwierzęta w stanie wolnym, ciecze i gazy)

2. Niematerialne nie będące rzeczami (energia, ale może być przedmiotem obrotu cywilno-prawnego, dobra osobiste: imię i nazwisko, pieniądze, papiery wartościowe)

Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej.

Spółka cywilna nie jest przedsiębiorstwem tylko jej wspólnicy, każdy z wspólników osobno wpisuje się do ewidencji.

Firma dla ekonomistów to przedsiębiorstwo, a dla prawników to nazwa, pod którą występuje dane przedsiębiorstwo;

W skład przedsiębiorstwa wchodzi:

- własność nieruchomości, ruchomości,

- własność urządzeń, materiałów,

- towarów oraz wyrobów,

- oznaczenie przedsiębiorstwa (czyli nazwa)

- prawa wynikające z najmu lub dzierżawy,

- koncesje, licencje,

- zezwolenia

- wierzytelności,

- tajemnica przedsiębiorstwa

- księgi związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo możemy: zbyć, wydzierżawić, obciążyć prawem użytkowania.

Czynność prawna obejmująca przedsiębiorstwo ma za przedmiot wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa.

Zbycie może być dokonane w formie aktu notarialnego poświadczone podpisami przed notariuszem.

Odpowiedzialność solidarna:

1. czynna (dłużników) - np. A, B i C pożyczyli od D 100 tys. zł i nie chcą mu oddać - co może zrobić D:

• może żądać spłaty całości od A;

• może żądać spłaty od wszystkich;

• może żądać np. od A - 20 tys., od B- 60 tys., od C - 20 tys. zł

2. bierna (wierzycieli) - np. A pożyczył B, C i D 100 tys. zł ……….(chyba to samo co 1.)

Gospodarstwo - grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem jeśli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarstwa.

Nabywca odpowiada razem ze zbywcą za długi nabywanego gospodarstwa (tak samo jak w przypadku przedsiębiorstwa).

Prawa ograniczające własność to:

1. Prawo sąsiedzkie:

Sąsiedzi mogą oddziaływać na nas w drodze imisji bezpośrednich ( np. zaśmiecanie naszego gruntu, piknik na naszej nieruchomości itp. są zakazane) i pośrednich ( sąsiad nie wchodzi na nasz teren, ale w jakiś sposób nam szkodzi), które dzielą się na:

a) materialne: hałas, wstrząsy, rozpylanie pyłu, gazu na pszczoły itp.

b) niematerialne: działanie naszego sąsiada wpływa na nasze samopoczucie, psychikę (sąsiad jest właścicielem groźnego psa, biega na golasa, hoduje gołębie)

Imisje - kolizje z sąsiadami;

• W razie przekroczenia granic imisyjnych właścicielowi nieruchomości przysługuje wobec sąsiada roszczenie negatoryjne i przywrócenie stanu poprzedniego.

• Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób aby groziło to nieruchomością sąsiednim utratą oparcia.

• Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiada w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi i owoców. Właściciel sąsiedniej nieruchomości może żądać naprawienia szkody jeżeli cos przy okazji zniszczyliśmy.

• Właściciel gruntu sąsiedniego może obciąć i zachować sobie gałęzie i korzenie które przechodzą na jego grunt ale powinien wezwać najpierw właściciela żeby sam je usunął.

• Jeżeli przy wznoszonym budynku przekroczono bez winy umyślnej granicę sąsiedniego gruntu jego właściciel nie może domagać się przywrócenia stanu poprzedniego chyba że bezzwłocznie sprzeciwił się przekroczeniu granicy. Może żądać aby wykupić tą część gruntu albo żeby ustanowić służebność gruntową.

2. Prawo pierwokupu przysługujące współwłaścicielom gospodarstwa rolnego,

3. Stan wyższej konieczności ( obowiązek ratowania dobra np. pomoc tonącemu, strażak ma obowiązek poświęcić swoje życie i zdrowie ratując muzeum, jestem właścicielem gruntu który został zniszczony poświęcając ten grunt ratując coś ważnego). Polega on na tym, że właściciel nie może sprzeciwić się użyciu a nawet zniszczeniu lub uszkodzeniu rzeczy przez inną osobę jeżeli jest to konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom tej osoby lub osoby trzeciej.

4. Roszczenie samoistnego posiadacza nieruchomości o przeniesienie przez właściciela własności na rzecz jego zajętej pod budowę działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Sposoby ( cywilno- prawne) zbycia własności:

1. przeniesienie własności - umowa,

2. nabycie własności od nieuprawnionego,

3. zasiedzenie,

4. zrzeczenie się własności,

5. przemilczenie,

6. wytworzenie, połączenie, pomieszanie rzeczy.

Sposoby (administracyjno-prawne) zbycia własności:

1. Wywłaszczenie;

Nabycie własności może mieć charakter:

1. pierwotny - nie ma więzi pomiędzy dotychczasowym właścicielem, a mną np.licytacja

2. pochodny - uzyskujemy prawo od innej osoby (osoba ta nie może przenieść na nas więcej praw niż sama posiada)

Przeniesienie własności - obowiązuje umowa nie koniecznie pisemna, w przypadku nieruchomości - akt notarialny.

1. zasada konsensualności,

2. zasada swobody treści formy,

3. można rzecz przenieść pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu

Zasada konsensualności - umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, która zobowiązuje do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości, przenosi własność na nabywcę (bez wydania, nie jest to konieczne). Rzecz ruchomą możemy sprzedać z zastrzeżeniem warunku bądź terminu, a rzecz nieruchomą nie.

Umowa która obowiązuje do przeniesienia własności nieruchomości może być jednak zawarta z zastrzeżeniem warunku lub terminu.

Nabycie od osoby nieuprawnionej:

• Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje nabywcy, nabywca uzyskuje własność chyba, że działa w złej wierze.

• Jeżeli rzecz zgubiona przez właściciela lub skradziona zostaje zbyta przed upływem 3 lat od chwili jej zgubienia lub kradzieży nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem tego 3 letniego terminu (Wyjątek: nie dotyczy pieniędzy, papierów na okaziciela).

Zasiedzenie - to sposób nabycia własności przez upływ oznaczonego w ustawie czasu podczas którego nie będąca właścicielem osoba faktycznie włada rzeczą tak jak włada nią właściciel.

- okres zasiedzenia w dobrej wierze 20 lat,

- okres zasiedzenia w złej wierze 30 lat,

- w przypadku rzeczy ruchomej w dobrej wierze 3 lata

Zrzeczenie się własności:

• Właściciel może wyzbyć się własności nieruchomości przez to że się jej zrzeknie, w formie aktu notarialnego, rzecz staje się własnością gminy, na obszarze której nieruchomość jest położona.

Zawłaszczenie rzeczy ruchomych:

• Znalezienie rzeczy - kto znajdzie rzecz ma obowiązek oddania jej właścicielowi.

Kto znalazł rzecz zgubioną powinien o tym niezwłocznie zawiadomić osobę uprawnioną do odbioru rzeczy, jeśli nie wie kto jest osobą uprawnioną powinien zgłosić właściwemu organowi państwowemu (przysługuje mu tzw. znaleźne w wysokości 1/10 wartości znalezionej rzeczy).

Jeżeli właściciel nie zgłosi się w ciągu roku po zagubioną rzecz staje się ona własnością Skarbu Państwa.

Połączenie lub pomieszanie to inaczej akcesja - skutki:

• Jeżeli połączymy rzecz ruchomą z rzeczą nieruchomą w taki sposób, że rzecz ruchoma staje się częścią składową nieruchomości powoduje wygaśnięcie własności rzeczy ruchomej i rozciągniecie własności nieruchomości na rzecz połączoną. (wyjątek rury)

• Jeżeli rzeczy ruchome zostały połączone lub pomieszane w ten sposób że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami to dotychczasowi właściciele stają się współwłaścicielami całości.

• Udziały we własności oznacza się według stosunku wartości rzeczy pomieszanych lub połączonych.

• Jeżeli jedna z rzeczy pomieszanych, połączonych ma wartość większą niż pozostałe, rzeczy mniejszej wartości stają się częściami składowymi rzeczy większej wartości.

• Kto wytworzył nową rzecz z cudzych materiałów staje się jej właścicielem jeżeli wartość nakładów pracy jest większa od wartości materiału.

• Jeżeli przetworzenie nastąpiło w zlej wierze albo wartość materiałów jest większa od nakładu pracy to właścicielem rzeczy staje się właściciel materiału.

Służebności gruntowe powstają:

1. W drodze umowy - umowa zawierana między właścicielem nieruchomości obciążonej, a właścicielem nieruchomości władnącej. Oświadczenie właściciela nieruchomości obciążonej powinno być sporządzone w formie aktu notarialnego na czas oznaczony lub nieoznaczony, odpłatna bądź nieodpłatna.

2. Orzeczenia sądu - ustanowienie drogi koniecznej bądź jeżeli przekroczymy granice nieruchomości budując swój dom;

3. Na podstawie decyzji administracyjnej - starosta może wywłaszczyć nas z nieruchomości - organem wywłaszczeniowym jest zawsze starosta.

4. Zasiedzenie - służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie w wypadku gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, służebność musi być czynna (budując mostek, utwardzając drogę, kosząc trawę) i musi upłynąć okres czasu 20 lat w dobrej wierze , i 30 lat w złej wierze.

• Jeżeli służebność stała się dla właściciela nieruchomości władnącej niepotrzebna można w drodze orzeczenia sądu stwierdzić jej zniesienie. Służebność wygasa jeżeli jest niewykorzystywana przez 10 lat.

• Zrzeczenie się jednostronne właściciela, umowa miedzy właścicielami i decyzja administracyjna.

Służebności osobiste - jest to rzeczowe prawo ograniczone, które obciąża nieruchomość na rzecz oznaczonej osoby fizycznej.

Do służebności osobistych stosuje się przepisy dotyczące służebności gruntowych.

Wyróżniamy 2 rodzaje służebności osobistych:

1. Czynne;

2. Bierne;

Cechy służebności osobistej:

1. przysługuje oznaczonej osobie fizycznej i ma na celu zaspokojenie jej potrzeb;

2. zakres i sposób wykorzystania określa się stosownie do osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych;

3. powstaje najczęściej na podstawie umowy, która określa jej zakres;

4. jest niezbywalna;

5. nie można przenieść uprawnienia do jej wykonywania;

6. nie można jej nabyć przez zasiedzenie;

7. może być zamieniona na rentę;

8. wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawionego;

• Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy jej wykonywaniu właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.

• Służebność mieszkania - polega na tym, że uprawniona osoba fizyczna może korzystać z urządzeń i pomieszczeń przeznaczonych do użytku mieszkańców budynku poprzez samodzielne ich zajmowanie bądź zajmowanie ich wspólnie z właścicielem budynku lub jego domownikami tzw. ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości.

W przypadku służebności mieszkania można zastrzec, że po śmierci uprawnionego służebność będzie przysługiwała jego dzieciom, rodzicom lub małżonkowi.

• Zasada jest taka, że służebność osobista i gruntowa obciąża wszystkie części utworzone po podziale;

• Służebność osobista wygasa z chwilą śmierci lub na podstawie orzeczenia sądu;

Służebność gruntowa	Służebność osobista
podmiot
Właściciel władnący	Osoba fizyczna
rodzaje
Czynna bierna	Czynna Bierna
powstanie
Umowa Orzeczenie sądu Decyzja administracyjna Zasiedzenie	Umowa Orzeczenie sądu Nie można zasiedzieć
zbywalność
Można zbyć	Nie można zbyć (wyjątek mieszkanie)
czas
określony nie określony	Określony (najpóźniej w chwili śmierci)
odpłatność
Odpłatna nieodpłatna	Odpłatna Nieodpłatna (wyjątek drogi konieczne -zawsze odpłatna)
wygasa
Nie wykorzystujemy przez 10 lat Orzeczenie sądu Umowa zrzeczenie	Śmierć Orzeczenie sądu
utrzymanie urządzeń
Przy służebności gruntowej obciąża właściciela nieruchomości władnącej	Przy służebności osobistej obciąża osobę fizyczną na rzecz której ustanowiono służebność
treść wykonywania służebności
Po ustanowieniu służebności Jeżeli powstanie ważna potrzeba gospodarcza właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykorzystania służebności	Można zamienić na rentę Jeżeli powstanie ważna potrzeba gospodarcza właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykorzystania służebności

8

---