BUDOWA I FUNKCJA UKŁADU KRWIONOŚNEGO
Serce (położenie, kształt i budowa zewnętrzna).
Położenie: Znajduje się w śródpiersiu przednim, to jest w przestrzeni ograniczonej z przodu mostkiem, z dołu przeponą, z boków przez opłucne śródpiersiowe, z tyłu przez śródpiersie tylne, a zwłaszcza przez przełyk, który w śródpiersiu tylnym znajduje się najbliżej serca. Leży na wysokości między II a VI żebrem.
Kształt: Stożkowaty, powierzchnie: mostkowo-żebrowa, przeponowa, płucna. Oprócz tego podstawa i koniuszek. Wymiar długościowy: 12-14cm, poprzeczny: 9-10cm, ciężar: 300g (wielkość pięści).
Budowa zewnętrzna: Bruzda wieńcowa, uszka serca, bruzdy międzykomorowe (przednia i tylna), wcięcie koniuszka serca, naczynia wieńcowe, tętnica podobojczykowa lewa, łuk aorty, pień płucny, przedsionek lewy i prawy, komora lewa i prawa, tętnica szyjna wspólna lewa, pień ramienno-głowowy.
Serce (budowa ścian).
Budowa ścian: składają się z trzech warstw: zewnętrzna - nasierdzie (błona surowicza); środkowa - śródsierdzie (składa się z mięśnia sercowego i szkieletu serca); wewnętrzna - wsierdzie. Nasierdzie jak już poprzednio wspomniano, jest błona surowiczą bezpośrednio pokrywającą mięsień sercowy. Mięsień sercowy stanowi najgrubszą warstwę serca wykonującą właściwą jego pracę. Szkielet serca składa się z dwóch pierścieni włóknistych przedsionkowo-komorowych oraz dwóch pierścieni komorowych - pnia płucnego i aorty, połączonych ze sobą dwoma trójkątami włóknistymi. Wsierdzie stanowi cienką, gładką i rozciągliwą wyściółkę pokrywającą jamy serca oraz płatki zastawek.
Serce (budowa wewnętrzna - zastawki).
Budowa wewnętrzna: Ma budowę jamistą. W części górnej serca występują dwa przedsionki prawy i lewy, oddzielone od siebie przegrodą międzyprzedsionkową, a w części dolnej dwie komory: prawa i lewa, które są oddzielone przegrodą międzykomorowe. Przedsionki od komór oddzielone są przegrodą przedsionkowo-komorową, w której znajdują się otwory zwane ujściami przedsionkowo-komorowymi.
Zastawki: półksiężycowata aorty; przedsionkowo-komorowa prawa (trójdzielna); półksiężycowata pnia płucnego; przedsionkowo-komorowa (lewa).
Budowa zastawek: aorta, tętnica wieńcowa, grudka płatka, łękotka płatka, kieszonka.
Układ bodźcowo-przywodzący (budowa, funkcja).
Budowa: Mięsień przewodzący serca, tworzący węzeł zatokowo-przedsionkowy, przedsionkowo-komorowy, pęczek przedsionkowo-komorowy oraz sieć włókien Purkiniego penetrujących mięśniówkę komór, stanowi rozrusznik dla całego mięśnia sercowego.
Funkcja: Reguluje rytmiczną i naprzemienną kolejność skurczów, przedsionków i komór, dzięki zdolności wytwarzania i przewodzenia bodźców.
Krążenie małe.
Z prawej komory serca krew wypływa pniem płucnym, który dzieli się na tętnice płucne, a te z kolei dzielą się na tętnice płatowe, zaopatrujące poszczególne płaty płuc. Tętnice płatowe oddają gałęzie do segmentów płucnych, w których gałęzie dzieląc się na coraz drobniejsze tętnice przechodząc ostatecznie w sieć naczyń włosowatych otaczających pęcherzyki płucne. Z sieci naczyń włosowatych krew płynie do żył, które łączą się w cztery żyły płucne uchodzące do lewego przedsionka serca, dostarczając tam krew utlenowaną.
Funkcja: Pozbawianie krwi nadmiaru dwutlenku węgla i zaopatrzenie jej w nowe zapasy tlenu.
Aorta wstępująca i łuk aorty (odgałęzienia).
Odgałęzienia: Część początkowa aorty (tętnica główna) rozpoczyna się w komorze lewej rozszerzeniem zwanym opuszką aorty. Opuszka aorty przechodzi w aortę wstępującą, a ta z kolei w łuk aorty. Od powierzchni wypukłej łuku aorty odchodzą trzy tętnice: pień ramenno-głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa i tętnica podobojczykowa lewa. Pień ramienno-głowowy po krótkim przebiegu dzieli się na tętnicę szyjną wspólną prawa i tętnicę podobojczykowa prawą.
Aorta piersiowa (odgałęzienia).
Odgałęzienia: Do gałęzi ściennych aorty piersiowej zalicza się tętnice międzyżebrowe tylne i tętnice przeponowe górne unaczyniające międzyżebrza i przeponę. Gałęzie trzewne aorty piersiowej biegną do przełyku, osierdzia, oskrzeli i do węzłów chłonnych śródpiersiowych.
Aorta brzuszna (odgałęzienia).
Odgałęzienia: Gałęzie ścienne aorty brzusznej to cztery pary tętnic lędźwiowych, parzyste tętnice przeponowe dolne oraz tętnica lędźwiowa najniższa. Gałęzie trzewne aorty brzusznej podzielić można na gałęzie parzyste i nieparzyste. Tętnice parzyste to tętnice zaopatrujące nadnercza, nerki, jajniki lub jądra. Tętnice nieparzyste to pień trzewny, który dzieli się na tętnicę śledzionową, żołądkową lewą i wątrobowa wspólną.
Tętnice i żyły kończyny górnej.
Tętnice: łokciowa; promieniowa; ramienna; pachowa, łuk dłoniowy powierzchowny i głęboki.
Żyły: ramienna wspólna; pachowa; odłokciowa; odpromieniowa; podobojczykowa.
Tętnice i żyły kończyny dolnej.
Tętnice: aorta brzuszna; tętnica biodrowa wspólna; biodrowa zewnętrzna; udowa; głęboka uda; podkolanowa; piszczelowa tylna; piszczelowa przednia; strzałkowa; biodrowa wewnętrzna; podeszwowa przyśrodkowa i boczna; grzbietowa stopy; łuk podeszwowy.
Żyły: odstrzałkowa; odpiszczelowa; udowa.
Układ żyły głównej górnej.
Żyła główna górna powstaje z połączenia dwu żył ramienno-głowowych. Początek każdej z żył ramienno-głowowych znajduje się w miejscu połączenia się żyły szyjnej wewnętrznej z żyłą podobojczykowa (połączenie te nazywa się kątem żylnym). Żyła szyjna wewnętrzna zbiera krew z jamy czaszki, z twarzy oraz większej części szyi. Żyła podobojczykowa zbiera krew z kończyny górnej, z okolicy obręczy barkowej i górnych okolic tułowia oraz z głębokich części szyi.
Układ żyły górnej dolnej.
Otrzymuje swe gałęzie z dolnej połowy ciała - z brzucha i miednicy oraz z kończyn dolnych. Żyła ta powstaje z połączenia żyły krzyżowej pośrodkowej z żyłami biodrowymi wspólnymi: wewnętrzna (prowadzi krew ze ścian i trzewi miednicy małej) i zewnętrzna (ze ścian miednicy dużej i z kończyn dolnych).
Gałęzie ścienne noszą nazwę towarzyszących im tętnic (lędźwiowe i przeponowe), a gałęzie trzewne to żyły pochodzące z narządów parzystych jamy brzusznej (nadnerczowe, nerkowe), z wątroby i z gruczołów płciowych (jajnikowe lub jądrowe).
Układ żyły wrotnej.
Powstaje w okolicy głowy trzustki z połączenia trzech głównych pni żylnych: krezkowej górnej i dolnej, śledzionowej. Do tych pni żylnych oraz bezpośrednio do żyły wrotnej uchodzą żyły żołądka, dwunastnicy oraz trzustki. We wnęce wątroby żyła wrotna dzieli się na gałąź prawą i lewą, które unaczyniają odpowiednie płaty wątrobowe. Dostarcz do tego gruczołu substancji wchłanianych z przewodu pokarmowego, głównie węglowodanów, aminokwasów, a także niewielkiej ilości tłuszczów.
Układ limfatyczny (przewody i większe pnie chłonne).
Przewód chłonny prawy - zbiera limfę z prawej części głowy, szyi, klatki piersiowej oraz z prawej kończyny górnej.
Przewód piersiowy (część brzuszna, piersiowa i szyjna) - zaczyna się w zbiorniku mlecza a kończy z żyłach ramienno-głowowych prawej i lewej.
Pień oskrzelowo-śródpiersiowy - zbiera chłonkę z jamy klatki piersiowej.
Prawy pień szyjny - zbiera chłonkę z prawej połowy głowy i szyi.
Prawy pień podobojczykowy - zbiera chłonkę z kończyny górnej prawej.
Pnie jelitowe i lędźwiowe; pień szyjny lewy (zbiera chłonkę z kończyny górnej lewej).
Układ limfatyczny (węzły chłonne).
Węzły chłonne: Narządu zbudowane głównie z tkanki łącznej siateczkowatej, otoczonej torebka łącznotkankową (przypominającą ziarno fasoli). Średnica 20-30mm. Występują w grupach, liczba wynosi ok. 360-1200.
Budowa: naczynia chłonne wyprowadzające i doprowadzające, tętnica węzła, żyła węzła, torebka węzła, zatoka brzeżna, grudki chłonne.
Znaczenie: są miejscem, w którym powstają limfocyty, a zatem pełnią funkcje obronną, oczyszczając chłonkę z bakterii. Przypisuje się im również zdolność wytwarzania przeciwciał.
Grasica.
Jest narządem parzystym, mieszczącym się w przednim górnym śródpiersiu, między mostkiem a tchawicą. Składa się z dwóch płatów prawego i lewego połączonych ze sobą tkanką łączną.
Funkcja: prócz zdolności limfo twórczej przypisuje się grasicy również zdolności wytwarzania ciał odpornościowych i dlatego grasicę obecnie częściowo zalicza się jeszcze do gruczołów wydzielania wewnętrznego.
Śledziona.
Jest nieparzystym narządem położonym w jamie brzusznej w lewym podżebrzu przylegającym do przepony, żołądka, nerki lewej, okrężnicy i ogonka trzustki. Wyróżnia się w niej wypukłą powierzchnię przeponową oraz położone od strony jamy brzusznej powierzchnię żołądkową, nerkową i okrężnicą.