praca-magisterska-a11377, Dokumenty(2)

TEMAT:

„Lokalna, narodowa, europejska czy globalna edukacja?”

Globalizacja jest znamiennym zjawiskiem naszych czasów wyciskającym swe piętno na XXI w. i zmuszającym do ogólnej refleksji, która często wykracza poza obszar edukacji i kultury. Jest ona skierowana na świat, dąży do wykształcenia globalnej świadomości oraz poczucia identyfikacji z całym gatunkiem ludzkim.

Edukacja globalna, planetarna stanowi swoiste wyzwanie pedagogiczne, przezwyciężając perspektywę narodową czy państwową na rzecz pokojowego współżycia w perspektywie międzynarodowej i światowej. Odgrywa doniosłą rolę w stałym rozwoju jednostki i społeczeństwa. Ponadto edukacja jawi się jako szansa, którą należy wykorzystać w dążeniu ludzkości do ideałów pokoju, wolności i sprawiedliwości społecznej.

Międzynarodowa Komisja do Spraw edukacji określa politykę edukacyjną jako proces stałego wzbogacania wiedzy i doświadczenia, ale także jako czynnik konstytuujący jednostkę i stosunki między ludźmi, między grupami ludzi i narodami. Dziś zadajemy sobie pytanie jaka powinna być edukacja, czy ma mieć charakter globalny, europejski, czy też narodowy, lokalny. Należy więc rozwiązać problem stopniowego stawania się obywatelem świata bez zatracania swoich korzeni, aktywnie uczestnicząc przy tym w życiu narodu i wspólnoty lokalnej. Każdy z nas powinien spróbować przystosować się, nie wyrzekając się własnej tozsamości narodowej. Z drugiej jednak strony jak mamy to uczynić i żyć wspólnie w „globalnej wiosce”, jeśli cześtao nie potrafimy prawidłowo funkcjonować w zwykłych społeczeństwach, do których nalezymy takich jak: naród, region, miasto czy tez wieś?

Uważam, że musimy głeboko zastanowić się nad tym, a przede wszystkim wyciagnąć odpowiednie wnioski. W nowym stuleciu, które budzi pewne nadzieje jak i obawy, ważne jest aby wszyscy odpowiedzialni za edukację zwrócili uwagę na jej cele, środki. Uczynił to m.in. L.Anderson - jeden z najwybitniejszych przedstawicieli globalizmu w amerykańskiej myśli pedagogicznej.

Według niego pierwszym celem edukacji globalnej jest przekazanie uczniom zdolności postrzegania zarówno siebie samego jak i innych jako członków jednego gatunku biologicznego. Ludzi na całym swiecie łączy bowiem wspólna biologia, wspólna historia, potrzeby psychologiczne i problemy egzystencjalne.

Drugim celem edukacji „skierowanej na świat” jest wykształcenie ludzkości, jako części zintegrowanego srodowiska naturalnego i globalnego systemu. Ważne jest tutaj ukształtowanie własciwego stosunku do otaczającej nas natury. Następnym zadaniem edukacji jest wyposażenie ludzi w zdolność rozpatrywania siebie jako uczestnika zycia międzynarodowego, a także jako dłużników kulturowych, ale i twórców kultury, która jest wytworem całego gatunku ludzkiego. Dzięki temu możemy poznać inne tradycje, wczuwamy się w swiadomość innch narodów. Wspólnie z nimi czerpiemy wartości z globalnego banku ludzkiej kultury, z drugiej strony wnosimy do niego swój wkład kulturowy.

Ostatnim celem, który stawiają sobie globaliści, jest uświadomienie młodym tego, iż żyjący w różnych kulturach ludzie inaczej odbierają i wartościują problemy światowe. Mają ponadto odmienne poglądy na temat własnego narodu i tradycji.

Edukacja globalna dotyczy głównie młodego pokolenia, ponieważ to ono będzie budować naszą przyszłość. Wśród tych ludzi ważne jest przewidywanie trendów, kreowanie alternatyw oraz podejmowanie przez nich próby rozwiązania różnych problemów. Istotne znaczenie ma również nawiązywanie dialogu międzykulturowego, który ułatwiłby stosunki międzyludzkie oraz koncepcja pluralizmu kulturowego, związana ze swobodnym rozwojem odmiennych kultur, wzajemnym ich wzbogacaniem.

Człowiek przyszłości powinien posiadać zdolność do wyobrazenia sobie samego siebie w różnorodnych rolach społecznych typowych dla odmiennej kultury. Ponadto w toku edukacji młode pokolenie ma uzyskać umiejetność przewidywania społecznych, politycznych, cywilizacyjnych konsekwencji zmian, a także umiejętność poznawania rzeczywistości w nowy, globalny sposób. Zdolność do antycypacji i podejmowania decyzji ułatwia udział w definiowaniu pojęć, w dyskusji dotyczącej obecnej rzeczywistości i istniejących problemów międzynarodowych, a także w tworzeniu własnej przyszłości. Kazda jednostka ma za zadanie identyfikować się nie tylko z samą sobą, czy też własną grupą społeczną, narodem, państwem, ale przede wszystkim z całą ludzkością. Wzrost poczucia łączności z gatunkiem ludzkim ma pomóc widzieć siebie samego jako jedną z części systemu globalnego. Celem edukacji jest więc przygotowanie młodego pokolenia do uczestnictwa w współzaleznym świecie, przy czym towarzyszyć temu powinien wzrost odpowiedzialności za funkcjonowanie całego systemu.

Koncepcja edukacji „skierowanej na świat” odpowiadają poglądy, zasady zawarte w raporcie Klubu Rzymskiego z 1979 r. - „Uczyć się bez granic”. Pojawia się tutaj obraz człowieka, który jest zdolny do antycypacji, potrafi przewidywać oraz przystosować się do nowych sytuacji. Ponadto szanuje on kulturę i tradycje innych społeczeństw, współpracuje z nimi poprzez aktywne uczestnictwo w systemie globalnym. „Obywatel świata” jest odpowiedzialny za losy gatunku ludzkiego, cechuje go globalna świadomość. Tak więc można stwierdzić, że edukacja oddziałuje na człowieka przez całe życie, odgrywa doniosła rolę w kształtowaniu postaw, poglądów.

Jednym z jej podstawowych filarów jest uczenie się współżycia z innymi co stanowi najwieksze wyzwanie podjęte przez współczesną edukację. Powinna ona obrać dwie wzajemnie uzupełniające się drogi: na pierwszym poziomie - stopniowe odkrywanie INNEGO, zaś na następnym poziomie - zaangażowanie we wspólne sprawy, projekty, stwarzajace mozliwość unikania lub rozwiązywania konfliktów. Powołanie edukacji jest jednocześnie ukazywanie różnorodności gatunku ludzkiego, uswiadomienie podobieństwa i współzależności wszystkich istot ludzkich zamieszkujących naszą planetę. Wazne jest wczuwanie się w sytuację innych ludzi, zrozumienie ich, a także dażenie do osiągnięcia wspólnych celów. Należy także wykształcić u uczniów zdolność otwarcia się na inność i stawiania czoła nieuniknionym napięciom między osobami, grupami, narodami. Konfrontacja przez dialog i wymianę argumentów jest bowiem jednym z niezbędnych instrumentów edukacji XXI wieku. Powinna ja ponadto cechować ustawiczność, elastyczność, różnorodność a także dostępność, aby jednostka potrafiła wykorzystać możliwości uczenia się i doskonalenia. Niezbędne jest również dostosowanie koncepcji edukacyjnych do zmian, które wynikają z następujących przeobrażeń życia politycznego, kulturalnego i społecznego. Edukacja nie może zaniedbać przekazywania osiągnięć, postaw, rezultatów ludzkiego doświadczenia. Powinna wyposazyć kazdego w umiejętność posługiwania się nimi, gromadzenia informacji, ich selekcjonowania, porządkowania i wykorzystywania.

Edukacja globalna wiąże się z rozwojem cywilizacyjnym, z postępem nauki, techniki. Jednak nie ogranicza się tylko do nowoczesnych technologii, instytucji, dotyczy także języka, wspólnych symboli, wymiany wartości. Globalizacja daje nam mozliwość poznania innych kultur, wczuwania się w świadomość innych narodów. Każdego z nas powinna cechować otwartość, tolerancja, a także odpowiedzialność globalna, której musi towarzyszyć poczucie wpływu na życie polityczne, ekonomiczne czy społeczne. Powinniśmy rozwijać się ,wzbogacać własne systemy wartości. Młodym ludziom należy umożliwić odkrywanie i poszanowanie innych kultur, aby w ten sposób czuli się współodpowiedzialni za dziedzictwo ludzkości.

„Edukacja skierowana na świat” stanowi ilustrację nowych dążeń i nowego sposobu myślenia. Ważna jest idea dialogu, wymiany wartości między kulturami, społeczeństwami i jednostkami, która bliska jest istocie wychowania dla pokoju i ideałowi pokojowego świata.

Przesłanke tej edukacji stanowi również globalizacja najwazniejszych problemów, przed którymi stoją współczesne państwa. Ich pełne rozwiązanie może nastapić jedynie dzięki wspólnie podjetym decyzjom i działaniom w skali świata. Do problemów tych zalicza się: kryzys żywnościowy, klęskę głodu, zagrożenie naturalnego środowiska, terroryzm, przemoc, rozszerzenie się luki miedzy państwami biednymi i bogatymi, kryzys demograficzny, grożba wojny, analfabetyzm.

Zjawisko globalizmu wystąpiło także na płaszczyźnie gospodarczej. Otwarcie granic gospodarczych i finansowych, znoszenie barier nabrało przyspieszenia pod wpływem postępu informatyki. Przed młodym pokoleniem stoją nowe możliwości, interesujace perspektywy. Nowoczesne technologie wprowadziły ludzkość w epokę uniwersalnej komunikacji. Przekazywane informacje sa dokładne i aktualne, ponadto są dostępne dla każdego na całej kuli ziemskiej, często w krótkim czasie oraz mogą dotrzeć do najoleglejszych regionów. Uniwersalna komunikacja umożliwia nie tylko otrzymywanie informacji, lecz również prowadzenie dialogu, dyskusji. Dodatkowym aspektem globalizacji jest zmniejszenie się przestrzeni geograficznej w związku z wzrasatjącą łatwością przemieszczania się ludzi.

Swobodny przepływ wiadomości oraz międzynarodowa komunikacja zapowiedzią przyszłego świata inaczej niż dotąd rozumianego przez jednostkę. Umiedzynarodowienie handlu i globalizacja technologii, pojawienie się społeczeństwa informacyjnego zwiększyły człowiekowi dostęp do wiedzy.

Podsumowując, można woróznić następujące płaszczyzny na których odbywa się proces globalizacji współczesnej kultury:

płaszczyzna technologiczna - dotycząca rewolucji w dziedzinie przekazywania informacji.
płaszczyzna instytucjonalna - zwiazana z działalnością różnych międzynarodowych instytucji, organizacji.
płaszczyzna jezykowa - wynikajaca z upowszechnienia języka angielskiego z utworzeniem innych ogólnoświatowych języków sztucznych.

Edukacja powinna umożliwić światu wsłuchiwanie się w siebie i uczynić sąsiadami wszystkich ludzi. Jednak momi obietnic wynikających z globalizacji, niesie ona za sobą także pewne zagrożenia, Z jednej strony daje nam wszechstronne mozliwości rozwoju, poszerzania własnych horyzontów, z drugiej zaś ogranicza wykorzystanie mozliwosci jakie tkwią w bogactwie własnej kultury, tradycji. Jesteśmy więc zobowiązani do tego, aby strzec wartości, którym mogą zagrozić bieżące zmiany. Każdy człowiek powinien mieć świadomość wolnego wyboru, samodzielnie kierować rozwojem i decydować o swoim losie. Ważne jest również odczuwanie potrzeby poszukiwania własnych korzeni, punktów odniesienia. Należy myśleć o naszej przyszłości i wspólnie ja budować, ale także trzeba panować nad postępem, który powinien szanować istotę ludzką, jej integralność. Człowiek nie może zatracić poczucia indywidualności, musi być świadomy własnej tożsamości i odrębności.

Globalizacja wiąże się ponadto z powstaniem podziałów i nierówności. Wzrastają kontrasty między bogatymi i biednymi krajami. Państwa wysoko uprzemysłowione, demokratyczne wiodą prym i często narzucają swoją wolę słabszym narodom. To z kolei prowadzi często do zamierania rodzimych kultur i tradycyjnych systemów wartości w uboższych państwach. W rezultacie globalizacja, która narzuca krajom konieczność poszukiwania atutów, by móc uczestniczyć w światowym rozwoju, pogłębia coraz bardziej drastyczny podział między tracącymi i korzystającymi z następujacych przeobrażeń. Inna cecha „edukacji skierowanej na świat” - powstanie nowoczesnych technologii, powiększa te nierówności. Rozwój sieci informatycznych sprzyja komunikowaniu się z innymi, ale jednocześnie pogłębia tendencje do wycofywania się i izolowania. Upowszechnienie współpracy na odległość zakłóca więzi solidarności oraz ideę współzawodnictwa. Ponadto systemy informacji są nadal stosunkowo drogie, trudno dostępne dla wielu krajów. Władanie nimi daje wielkim mocarstwom realną władzę polityczną i kulturalną, przede wszystkim nad ludnością, która ze względu na brak edukacji nie ma możliwości interpretowania i krytycznej analizy otrzymywanych informacji. Słabszym państwom grozi więc biurokratyzacja oraz technokratyzm, których konsekwencją są przemiany wartości w poszczególnych społeczeństwach. Najważniejsza staje się potrzeba osiągnięć w sferze materialnej, koncepcja współzawodnictwa i konkurencji, zdolność przystosowania się do narzuconych zmian oraz bezkrytyczny optymizm. Globalizacja ma także wpływ na upowszechnienie się konsumpcyjnego stylu życia, popularnej kultury masowej, które często są bezkrytycznie przyjmowane. Tak więc „edukacja skierowana na świat” nie jest jedynym właściwym rozwiązaniem, ponieważ oprócz możliwości jakie daje młodemu pokoleniu, stwarza pewne zagrożenia niosące ze sobą nieodwracalne konsekwencje, których nie sposób zlekceważyć.

Istnieje również europejski typ podejścia do edukacji stojący ponad zróżnicowaniem systemów edukacyjnych w państwach Unii Europejskiej a wynikający ze wspólnych korzeni historycznych. Podstawową funkcją kształcenia i doskonalenia są współpraca, integracja społeczna Europejczyków, a także ich rozwój indywidualny. Ważną rolę odgrywa więc udział we wspólnych wartościach, dbanie o spuściznę kulturową oraz nauka polegania na sobie. Bogactwo Europy, głębia jej kultury, możliwości jakie posiadają organizacje, instytucje, to wszystko powinno ułatwić przekazywanie fundamentalnych wartości, przygotowanie do zatrudnienia. Społeczeństwo europejskie jest otwarte, pluralistyczne, demokratyczne. Powinno ono dawać młodym ludziom możliwość uczestniczenia w nim, nie naruszając przy tym ich wartości osobistych.

Autorzy „Białej Księgi” twierdzą, że nowoczesne społeczeństwo ma spełniać trzy podstawowe obowiązki: integrację społeczną, rozwój przydatności do zatrudnienia i rozwój indywidualny. Nie mogą one pozostawać w sprzeczności, wręcz przeciwnie muszą być integralne i łączyć się ze sobą.

Promowanie edukacji europejskiej i europejskiego stylu kształenia, doskonalenia stało się koniecznością w zdarzeniu z globalizacją oraz ryzykiem osłabienia naszego kontynentu. Europa powinna zachować swoją odmienność - bogactwo tradycji i struktur. To zróżnicowanie kulturalne, mobilność między różnymi kulturami, historią są poważnymi atutami w przystosowaniu do nowego świata, który rysuje się na horyzoncie.

Kształecnie i doskonalenie zapewnia ponadto pewien punkt odniesienia konieczny do odczuwania afirmacji, tożsamości indywidualnej i zbiorowej, pozwalając jednocześnie na postęp w dziedzinie wiedzy i technologii. Jednostka posiada autonomię, która wzmacnia poczucie jedności, sentyment przynależności. Tak więc narodowe systemy kształcenia będą musiały uwzględnić europejski wymiar, ponieważ każdy człowiek powinien skorzystać z wszelkich okazji pozwalających zająć mu lepsze miejsce w społeczeństwie i przyczynić się do jego rozwoju, niezależnie od tego jakie jest jego pochodzenie czy edukacja. Bycie Europejczykiem to wykorzystywanie zdobyczy kulturowych o różnym stopniu zróżnicowania, i głębokości w celu zapewnienia sobie właściwej drogi rozwoju. W integrującej się Europie nie może być przepaści między tym co wspólne a tym co narodowe. Przed Polakami, a także innymi mieszkańcami środkowej Europy, pojawia się problem określania na nowo relacji między jadnym a drugim. Ważnym problemem edukacji europejskiej XXI wieku jest znalzenienia takiego sposobu uczestnictwa. W dialogu międzykulturowym, aby z jednej strony czerpać z niego pewne wzorce, z drugiej zaś ochronić własne wartości. Nasza ojczyzna, na skutek integracji europejskiej nie może stać się narodem zależnym od innych, zaprogramowanym. Polska nie może być państwem biernym, które przystosowuje się tylko do narzuconych mu norm, standartów i nie próbuje stworzyć własnych idei. Gdy tak by się stało, nie moglibyśmy z naszego systemu, katalogu wartości zaoferować Unii niczego świeżego, pożytecznego. Drugą natomiast skrajnością byłaby megalomania, czyli przekonanie, iż my tylko możemy wskazać właściwe bowiem wartości, które są jej potrzebne i które we własnym interesie powinna przyjąć.

W dokumencie z lipca 1990 r. stwierdza się warunki uczestnictwa w Platformie Europejskiej Komisji Wspólnot Europejskich: „bogactwo kulturowe Europy, zakorzenienie w niej różnorodności regionów, form życia oraz kreatywności karmionej wspólnymi korzeniami powinno odgrywac ważną rolę w czasie, gdy konfigurujemy wspólne cechy Europy przyszłości. Można z tego wyciągnąć wniosek, iż kultura, edukacja europejska składają się jednocześnie z elementów wspólnych oraz bogactwa zrodzonego z jej róznorodności. Bez uczestnictwa a Unii - w tym wielkim przedsięwzięciu, Polska, ani żaden inny kraj, nie mają szans na stworzenie sharmonizowanego systemu slużącego edukacji. Jest to niezwykle ważne w dzisiejszych czasach, kiedy szybka transformacja społeczństw ludzkich oddziałuje w kierunku globalizacji, ale również w kierunku poszukiwania indywidualnych sposobów zakorzenienia.

Jednostka niekiedy nie jest w stanie pojęć złożności współczesnego świata, zakłócającego tradycyjne punkty odniesienia, dlatego też odczuwa przynależność do wspólnot narodowych, lokalnych. Odczuwa lęk i obawia się konfliktów mogących naruszyć jego bezpieczeństwo. Czuje się bezradna w obliczu globalizacji. Współczesny człowiek skłonny jest dostrzegać zagrożenie w przemianach, szuka więc złudnego bezpieczeństwa zamykając się w sobie, odrzucając innych. Istnieją pewne napięcia, które trzeba przezwyciężyć, jest to m.in. napięcie między tym co globalne a tym co lokalne, miedzy tym co uniwersalne a tym co jednostkowe.

Wiąże się to z zapominaniem o niepowtarzalnym charakterze każdego człowieka, o jego powołaniu do własnego losu, a także z wykorzystaniem wszystkich możliwości zawartych w bogactwie własnej tradycji i kultury, którym mogą zagrozić bieżące zmiany, jeśli wartości te nie są strzeżone. Istnieje również konflikt między tradycją i nowoczesnością dotyczący tego, jak mamy się przystosować nie wyrzekając się tożsamości narodowej. Natomiast w przypadku, gdy nadmiar informacji prowadzi do koncentrowania się na sprawach bieżących, a wiele problemów wymaga jednak głebszej analizy i zaplanowania strategii, mamy do czynienia z napięciem między działaniem perspektywicznym a działaniem doraźnym. Można też wyróżnić konflikt między rozwojem wiedzy a zdolnością przyswojenia jej przez człowieka, co niekiedy bywa wręcz niemożliwe. Dostrzegając rozmaite różnice, napięcia można dojść do wniosku, że otaczjąca nas rzeczywistość jest skomplikowana, trudna do jednoznacznego określenia czy sprecyzowania. Dlatego tez edukacja globalna, europejska, czy też narodowa lub lokalna pozwala każdemu stać się obywatelem tego burzliwego i zmieniającego się świata, który rodzi się na naszych oczach. Zrozumienie tego świata zakłada zrozumienie związków łączących jednostkę z jej środowiskiem. Jednym z zadań edukacji jest pomoc w przekształcaniu faktycznej współzależności w świadomą solidarność. Powinna ona umożliwić każdemu człowiekowi zrozumienie siebie i innych ludzi poprzez lepszą wiedzę o świecie. Musimy zdobyć pewien zasób wiadomości, nauczyć się interpretować fakty i przejawiać krytyczną postawę wobec napływu informacji. Edukacja ponadto pozwala zrozumieć i odkryć prawdziwe znacznie wydarzeń, chronić przed uproszczonym, zdeformowanym obrazem.

Uważam, że można jednoznacznie stwierdzić jaki rodzaj, charakter edukacji- globalny, europejski, narodowy, czy też lokalny - byłby najbardziej właściwy i pożądany przez wszystkich. Globalizm daje możliwość bycia obywatelem świata, człowiekiem świadomym swych praw i obowiazków, jednostką dążącą do pełnego rozwoju własnej osobowości.

Natomiast dzięki edukacji europejskiej czujemy się Europejczykami mającymi wspólne korzenie historyczne, spuściznę kulturową. Pozwala nam to na integrację społeczną, wymianę doświadczeń, doskonalenie się. Edukacja narodowa zaś czyni nas Polakami mającymi tożsamość narodową, świadomość dziejów historycznych. Każdy naród posiada pewne cechy charakterystyczne, które wyróżniają i łączą jednostki mieszkające na określonym terytorium. Można do nich zaliczyć mentalność, pamięć historyczną, wyznanie, określony język, czy sposób przeżywania wspólnego dorobku kulturowego.

Edukacja lokalna dotyczy najblizszego otoczenia, gdzie czujemy się bezpiecznie, gdzie zawsze możemy wrócić, odnajdując swoje korzenie, punkty odniesienia.

Myślę, że każdy wymieniony typ edukacji niesie ze sobą wiele wartościowych przesłanek, dlatego też nie awrto się spierać, trzeba wybrać to co dla każdego jest najważniejsze, to co pozwala nam czuć się wartościowym człowiekiem.

Uważam, że wielokulturowość, wieloetniczność stanowią filary demokratycznej integracji społecznej.

Edukacja powinna sprostać nakazom integracji narodowej i planetarnej, a także specyficznym potrzebom poszczególnych społeczności wiejskich i miejskich mających własną kulturę. Należy jednocześnie przezwyciężyć tendencję do zamykania się w sferze własnej tożsamości na rzecz zrozumienia, zaakceptowania innych, opartego na poszanowaniu różnic. Dlatego edukacja powinna dążyć do uświadomienia człowiekowi jego korzeni, aby mógł on mieć punkt odniesienia, pozwalający mu znaleźć się w świecie, a jednocześnie do uczenia szacunku dla innych kultur. Trzeba wspierać miłość i współpracę w chwili gdy nasz sumienie „budzi się” ku solidarności planetarnej, a także starać się zrealizować odwieczne marzenie o człowieku w pełni doskonałym, zyjącym w świecie, w którym panuje harmonia. Wszyscy razem musimy uaktywnić nasze zewnętrzne i wewnętrzne siły w celu budowania nowej przyszłości opartej na solidarności, a nie na wzajemnym wyniszczaniu się. Pomóc ma nam edukacja -„samowiedza ludzkości”, podstawowe prawo jednostek, które należy rozwijać w ciągu całego życia.

Edukacja jest celem samym w sobie, skarbem o uniwersalnej wartości, do którego wszyscy powinniśmy dążyć i którego wszyscy powinniśmy strzec.

BIBLIOGRAFIA

Stefan Wołoszyn „Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej”, tom III, księga II, Kielce 1998.
„Edukacja - jest w niej ukryty skarb” Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem Jacques'a Delorsa, SOP, Warszawa 1998.
„Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia”, Nauczanie i uczenie się na drodze do uczącego się społeczeństwa, WSP TWP, Warszawa 1997.
Komisja Europejska, WSP TWP, 1997.
„Kultura polska a Unia Europejska - problemy, wyzwania, nadzieje”, red. Krystyna Mazurek - Łopacińska, wyd. AE im. Oskara Langego we Wrocławiu, Warszawa 1998.
„Edukacja wobec wyzwań XXI wieku, I.Wojnar, J.Kubin (red.), Warszawa 1996.
J.Homplewicz „Wyzwania pedagogiczne wobec perspektyw integracji europejskiej”, WSP Rzeszów 1998.
T.Lewowicki (red.),”Poczucie tożsamości narodowej młodzieży”, Cieszyn 1994.

S.Wołoszyn „Źródła do dziejów wychowania i mysli pedagogicznej” , tom III, Księga II, Kielce 1998,

rozdz.”Edukacja globalna - czy ideał wychowawczy XXI?”.

„Edukacja - jest w niej ukryty skarb”Raport dla UNESCO 1998

S.Wołoszyn „Źródła do dziejów wychowania i mysli pedagogicznej” , art.”Edukacja skierowana na świat - ideał wychowawczy XXI wieku”, - Zbigniew Melosik

S.Wołoszyn „Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej”, art.”Edukacja skierowana na świat - ideał wychowawczy XXI wieku”, - Zbigniew Melosik

„Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia.Komisja Europejska. Nauczanie i uczenie się na drodze do wczącego się społeczeństwa”, WSP TWP, Warszawa 1997r.

„Kultura polska a Unia Europejska-problemy, wyzwania, nadzieje”red. Krystyna Mazurek Łopacińska, Wyd. AE im. Oskara Langego we Wrocławiu, Warszawa- Wrocław 1998r.Artykuł Kazimierza Krzysztofko „Zbliżenie się Polski do Unii Europejskiej-aspekt kulturowy”.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

0x01 graphic