Administracja - pochodzi od łacińskiego administrare - być pomocnym, obsługiwać, zarządzać, ministrare - służyć), działalność organizatorska realizowana przy pomocy aparatu urzędniczego, obejmująca zakres spraw o charakterze publicznym, regulowana przez ogólne normy prawne Jako system, administracja stanowi zbiór powiązanych ze sobą i współpracujących instytucji.
Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społeczenstwie.
Podział administracji publicznej:
Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych, przede wszystkim zaś administracji państwowej, administracji rządowej i administracji samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i ludzi tych wszystkich rodzajów administracji.
Wyróżnia się:
Administrację publiczną w ujęciu organizacyjnym (podmiotowym) - stanowi ona ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej,
Administrację publiczną w ujęciu materialnym (przedmiotowym) - działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej,
Administrację publiczną w ujęciu formalnym - to cała działalność wykonywana przez podmioty administracje bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy też nie ma tego charakteru.
Funkcje Administracji Publicznej :
Funkcja porządkowo - reglamentacyjna związana z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Zwana czasem po prostu reglamentacyjną, dotyczącą regulowania życia obywateli (np. kodeksem drogowym).
Funkcja świadcząca, czyli świadczenia usług publicznych lub ich świadczenia za pośrednictwem instytucji świadczących, należących do sektora publicznego (przedsiębiorstw użyteczności publicznej i zakładów administracyjnych). W ramach tej funkcji organy administracji publicznej zaspokajają potrzeby społeczne, np. utrzymując szpitale.
Funkcja regulatora rozwoju gospodarczego przejawiającej się w zastosowaniu klasycznych instrumentów policyjnych i reglamentacyjnych w postacie zezwoleń, kontyngentów,ceł, a także udziale państwa w zarządzaniu gospodarką narodową. Administracja publiczna może nie tylko ingerować w życie gospodarcze interwencjonizm), ale i samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą (etatyzm).
Funkcja organizatorska, w ramach której organy administracji podejmują działania twórcze, samodzielne i kreatywne, np. gdy urzędnicy gminni starają się zdobyć fundusze unijne.
Funkcja wykonawcza, polegająca na wykonywaniu przepisów. Organy i instytucje administracji muszą przestrzegać prawa, zgodnie z konstytucyjnymi zasadami legalizmu,państwa prawa, państwa prawnego, państwa praworządnego. Wykonywanie prawa ma miejsce nie tylko w ramach prawa administracyjnego materialnego (gdy urzędnik w sposób władczy reguluje prawa i obowiązki obywateli), ale i na gruncie prawa proceduralnego (gdy organ wydaje decyzję administracyjną na podstawie przepisów Kodeksu Postępowania Administracyjnego). Czasem urzędnicy mogą opierać swoje decyzje na podstawie uznania administracyjnego (swobodnego uznania).Funkcja kontrolno - nadzorcza, w ramach której państwo kontroluje i nadzoruje obywateli, np. stowarzyszenia.
Funkcja prognostyczno - planistyczna, dzięki której władza publiczna formułuje, np. prognozy wzrostu zanieczyszczenia środowiska naturalnego.
Cechy administracji publicznej - Róznice pomiędzy administracją publiczną a administracją prywatną:
przymus,( przymus wykonywania obowiązku wynikający z prawa np. z kodeksu cywilnego)
monopolistyczny charakter,
trwałość,planowość. Naturalnie można wyobrazić sobie administrację zanarchizowaną, gdy urzędnik będzie, np. otwierał urząd o dowolnej porze dnia i nocy.
ciągłość,stabilność (odpowiednie usytuowanie ustroju)apolityczność,fachowość, (osiągana dzięki wykształceniu urzędników, przygotowaniu praktycznemu i doświadczeniu) wyodrębnienie i uporządkowanie organizacyjne oraz kompetencyjne, legalizm, (oparcie na obowiązujących przepisach prawa w zakresie prawa materialnego i proceduralnego) poszanowanie interesu publicznego (dobra ogólnego), czyli np. ochrona obywateli, ale i środowiska naturalnego (w oparciu o konstytucyjne zasady zrównoważonego rozwoju ispołecznej gospodarki rynkowej
Zasady organizacji i działania administracji
Zasada zakresu działania i właściwości (kompetencji) organu. Zakres działania organu jest określany w przepisach ustrojowych prawa administracyjnego powołującego dany organ. Zakres ten obejmuje wyliczenie spraw, jakimi organ się zajmuje. Natomiast kompetencję należy rozumieć jako zbiór uprawnień organu administracji publicznej, dotyczącego określonego zakresu spraw, w którym organ ma prawo i zarazem obowiązek działania. Wyróżnia się kilka rodzajów właściwości:
właściwość miejscowa - służy do określenia organu terenowego, który ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.
właściwość rzeczowa - jest to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.
właściwość instancyjna - jest to wskazanie instancji właściwej do rozstrzygnięcia danej sprawy.
Zasady ogólne postępowania administracyjnego KPA są zasadami prawnymi, czyli normami prawa pozytywnego o charakterze ogólnym wyróżnionymi na podstawie następujących kryteriów : są przesłankami innych reguł prawnych dla których stanowią racje, są istotnym elementem instytucji prawa proceduralnego, traktowanych jako zbiory reguł prawnych wyodrębnionych w jedną funkcjonalną całość. Zasady ogólne obowiązują we wszystkich fazach postępowania administracyjnego.
Zasada praworządności (legalności)
Wynika z art.6 kpa Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego (nie jest związany podstawą prawną podaną przez stronę). Konsekwencja tej zasady jest postulat, że decyzje administracyjne mogą być oparte wyłącznie na ustawie oraz po drugie ze do organu prowadzącego post. należy przestrzeganie aby prawo nie zostało naruszone.
Tak więc podstawą prawną decyzji administracyjnej nie mogą być przykładowo preambuły aktów normatywnych, uchwały Rady Ministrów czy zarządzenia Prezesa Rady Ministrów.
Zasada prawdy obiektywnej
Wynika z art.7 kpa Organy administracji publicznej obowiązane są podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Zgodnie z konkretyzacją tej zasady, organ administracji publicznej jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Zasadę prawdy obiektywnej urzeczywistnia m.in. prawo strony do czynnego udziału w postępowaniu.(żródła dowodowe: opieraja się o dokumenty - urzędowe: akty notarialne, wypisy z ksiąg wieczystych, wyroki, postanowienia.), zeznania świadków, opinia biegłych, oględziny, dowód subsydialny - z przesłuchania stron, występuje wtedy gdy nie ma innych dowodów.
Zasada szybkości i prostoty postępowania
Wynika z art.12 kpa
Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie.
Realizacja tej zasady nie może prowadzić do pogwałcenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, które przewidują m.in. termin na zawiadomienie strony o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin (przynajmniej 7 dni) czy termin na wezwanie i ogłoszenie o rozprawie administracyjnej (przynajmniej 7 dni).
Zasada dwuinstancyjności art. 15 kpa
Dwuinstancyjność jest to prawo do ponownego rozstrzygnięcia sprawy, czyli do odwołania się do organu drugiej instancji. Jednak jest to możliwe tylko w przypadku strony, której decyzja w danej sprawie ·nie jest ostateczna. Strona, której wydano ostateczną decyzje w pierwszej instancji nie ma prawa do odwołania się do drugiej instancji. Dwuinstancyjność daje gwarancję, że w sytuacji, kiedy strona otrzyma niezgodną z zasadami Kodeksu Postępowania Administracyjnego decyzję to będzie miała szansę odwołać się do organu drugiej instancji. Wyjątkiem jest artykuł 127 paragraf 3 Kodeksu Postępowania Administracyjnego. Zgodnie z tym artykułem decyzja wydana przez Ministra lub Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie można się odwołać. Strona niezadowolona z decyzji któregoś z tych organów może zwrócić się z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Europejski Kodeks Dobrej Praktyki Administracji
Wprowadza ogólne zasady dobrej praktyki admin pomiędzy urzędem a jednostką. Wprowadzony przez Parlament Europejski 6 września 2001 r. składa się z zaledwie 27 a r t y k u ł ó w ; zawiera wskazania ogólne - napisany jest komunikatywnie.
Podstawowe zasady: (których nie ma w KPA podkreślone)
Praworządność nie dyskryminowanie, bezstronność, niezależność, obiektywizm, współmierność, zakaz nadużywania uprawnień, udzielanie jednostkom porad (a propos postępowania itp.), uczciwość, uprzejmość, zasada przewidywalności, zachowanie terminu podjęcia decyzji (niezwłocznie; mniej niż 2 miesiące), uzasadnienie decyzji, możliwość odwołania się od decyzji, ochrona danych osobowych, dostęp do dokumentów, prowadzenie rejestrów spraw / rejestrów korespondencji, prawo złożenia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich
Ustawa o pracownikach samorządowych:
Pracownicy samorządowi zatrudniani sa na podstawie wyboru(w urzedzie marszałkowskim - marszałek województwa, w starostwie powiatowym - starosta, w urzędzie gminy - wójt, burmistrz , prezydent miasta,)na podstawie mianowania, na podstawie powołania(sekretarz gminy, sekretarz powiatu, skarbnik gminy powiatu, ), na podstawie umowy o pracę- pozostali pracownicy samorządowi. Pracownikiem samorzadowym może być osoba : obywatel polski, ma odpowiedni staz i kwalifikacje, ukończyła 18 rok życia.
Przed podjęciem pracy pracownik zatrudniony na podstawie wyboru, mianowania lub powołania składa pisemne ślubowanie.
Pracownicy samorządowi są zatrudniani na stanowiskach:
urzędniczych, w tym kierowniczych stanowiskach urzędniczych; 2) doradców i asystentów; 3) pomocniczych i obsługi. W urzędzie gminy, starostwie powiatowym i urzędzie marszałkowskim tworzy się odpowiednio stanowisko sekretarza gminy, powiatu i województwa, zwanego dalej „sekretarzem".
Na stanowisku sekretarza może być zatrudniona osoba posiadająca co najmniej czteroletni staż pracy na stanowisku urzędniczym w jednostkach, co najmniej dwuletni staż pracy na kierowniczym stanowisku urzędniczym w tych jednostkach lub osoba posiadająca co najmniej czteroletni staż pracy na stanowisku urzędniczym w jednostkach, oraz co najmniej dwuletni staż pracy na kierowniczym stanowisku urzędniczym w innych jednostkach sektora finansów publicznych. Pracodawcą wójta jest urząd gminy. Pracodawcą starosty, wicestarosty i członków zarządu powiatu jest starostwo powiatowe. Pracodawcą marszałka, wicemarszałka i członków zarządu województwa jest urząd marszałkowski. Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec pozostałych członków zarządu województwa wykonuje marszałek województwa.
Nabór kandydatów na wolne stanowiska urzędnicze, w tym na kierownicze stanowiska urzędnicze, jest otwarty i konkurencyjny.
Służba przygotowawcza (pracownika samorządowego) trwa nie dłużej niż 3 miesiące i kończy się egzaminem.
Rada powiatu powołuje i odwołuje skarbnika powiatu na wniosek starosty.”
Z rzecznikiem konsumentów stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta.
rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, może nastąpić w przypadku:
1) likwidacji lub reorganizacji jednostki, o której mowa w art. 2, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie pracownika na inne stanowisko;
2) niezawinionej utraty uprawnień do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku;
3) stwierdzenia przez lekarza orzecznika ZUS trwałej niezdolności do pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie pracownika na inne stanowisko; w celu zbadania stanu zdrowia pracownika samorządowego mianowanego można skierować do ZUS z urzędu lub na jego prośbę;
4) osiągnięcia wieku 65 lat, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia pracownikowi uzyskanie prawa do emerytury, albo nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy;
5) utraty nieposzlakowanej opinii.
Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym bez wypowiedzenia z winy pracownika może nastąpić w przypadku:
1) popełnienia przez pracownika w czasie trwania stosunku pracy przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
2) zawinionej przez pracownika samorządowego mianowanego utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku;
3) ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
6. Stosunek pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym ulega z mocy prawa rozwiązaniu bez wypowiedzenia w przypadku utraty obywatelstwa polskiego.
7. Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem samorządowym mianowanym bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie miesiąca od dnia uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy. Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z pracownikiem samorządowym mianowanym może nastąpić w razie jego nieobecności w pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż rok,
Stosunek pracy pracownika samorządowego mianowanego wygasa w przypadku:
1) prawomocnego orzeczenia utraty praw publicznych;
2) prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe
Zgodnie z nowymi przepisami, okresowym ocenom kwalifikacyjnym podlegają pracownicy samorządowi (art. 17 ust. 1 u.p.s.):
1. zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych,
2. zatrudnieni na stanowiskach innych niż urzędnicze, na podstawie mianowania.
Ocena ma być dokonywania co najmniej raz na dwa lata.