KONFLIKTOWA TEORIA SPOŁECZNA
Konflikt jest elementem struktury społecznej.
Integracyjna teoria rozwoju społeczeństwa - nacisk na postawy i zachowania, a w warunkach równowagi, zgody i stabilności politycznej.
Główne założenie - każdy system społeczny wykazuje naturalne tendencje do utrzymywania równowagi, stwarza warunki do stabilizowania zachowań ludzkich, wyrażają się poprzez sekwencje ról i norm → wartości systemu wyznaczają wzorce działania, normy zapewniają integrację tych wartości i ich przestrzeganie, role społ. - umożliwiają jednostkom adaptacje do systemu, tej naturalnej tendencji staremu społ. sprzyja psychologiczna potrzeba bezpieczeństwa, stabilności i ładu. Ta potrzeba motywuje ludzi do zachowań, które nie naruszają status quo systemu.
Teoria nawiązuje do źródeł filozoficznych, do tkwiącego w człowieku dobra, pragnienia ładu, zatem konfliktu społecznego nie można wykluczyć, ale należy go postrzegać jako odmienność od stanu faktycznego - patologię społeczną, z którą należy walczyć.
Talkot Parsons - założenia integrującej teorii społeczeństwa
każde społeczeństwo względnie trwałą, stabilną strukturą elementów
każde społeczeństwo jest dobrze zintegrowaną struktura elementów
każdy element społeczeństwa jest wobec niego funkcjonalny - przyczynia się do utrzymania systemu społecznego
każda struktura społeczna opiera się na zgodnym lub w miarę zgodnym podziale pomiędzy jej członków dóbr społecznie cenionych
Zwolennicy konfliktowego ujęcia rozwoju społ. inaczej patrzą. Wywodzą swoje oceny z filozofii - człowiek nie jest z natury rzeczy dobry lecz zły - np. Thomas Hobbe's
Skoro człowiek jest zły - swoimi motywacjami, popędami to i struktura społeczna złożona z tych ludzi musi być niestabilna.
Koncepcja konfliktowa Dahrendorfa - per analogia do teorii integracyjnej - założenie do teorii koersyjnej (korekcyjnej?).
każde społeczeństwo podlega procesowi zmiany - jest wszechobecna
w każdym społeczeństwie występuje konflikt i niezgoda
każdy element w społ. przyczynia się do jego dezintegracji i zmiany (jest dysfunkcjonalny)
każde społ. opiera się na przymusie stosowanym przez jednych członków w stos. do drugich, co uzewnętrznia się w procesach podziału
Rodzaje konfliktów wg Dahendorfa
zróżnicowana dystrybucja władzy + zwierzchnictwa = występowania w strukturach społecznych związków imperatywnie skoordynowanych = zisów (ludzie na zwierzchnich pozycjach i podporządkowanych), przymus realizuje się przez zisy, narzucony przymus zapewnia spójność struktury społecznej
Stosunki zwierzchnictwa są zawsze stanami nad i podrzędności - są imperatywnie skoordynowane
tam, gdzie stosunki zwierzchnictwa element nadrzędny kontroluje za pomocą poleceń, ostrzeżeń i zakazów zachowanie elementu podrzędnego
sprawowanie tej kontroli wynika z zajmowania względnie stałej pozycji społ. Czy pełnienia określonej roli społ. a nie z indywidualnych cech ilościowych charakteru jednostki - kontrola o charakterze prawomocnym
kontrola ta wskazuje osoby, które jej podlegają i sfery, których dotyczy, zwierzchnictwo w odróżnieniu od władzy to nie stosunek zgeneralizowanej dominacji
kontrola prawomocna - brak posłuszeństwa wobec poleceń może być karany
Zwierzchnictwo - stan prawomocny, jeżeli osoba podporządkowana w zisie - brak podporządkowania - kara
Kontrola nadrzędna - w stos. do podrzędności nie wynika z cech charakteru osób lecz z zajmowanej pozycji
W Zisie 2 grupy osób
1) jedna zwierzchnictwo w tej mierze, w jakiej druga ma możliwości decydowania o sobie jest pozbawiona. Jest to gra o sumie zerowej. Np. relacje dzieci rodzice. Przychodzimy na świat - możliwość zerowa, decydują rodzice. W miarę dorastania upodmiotowienia się zyskujemy coraz większe możliwości decydowania o sobie. Moment przełomowy - chcemy znaczyć wolność i swobodę, bywa że rodzice mają wrażenie, że jest za wcześnie. Później już nas nie kontrolują dochodzi do momentu, że to rodzic są kontrolowani przez nas, ale nigdy nie nastąpi zmiana rodzice nie stracą podrzędności w tym związku. Ten kto ma pozycje podrzędności może wejść na pozycje nadrzędności np. rewolucja komunistyczna
Dahrendorf- charakter idealny zisów, trudno wykreślić nadrzędność i podrzędność pozycji, potęguje to fakt, że dominacja w jednym zisie nie pociąga za sobą dominacji w innym zisie
Kategoria interesów jawnych i utajonych - Dahrendorf
Skoro w zisie istnieją 2 pozycje to można przyjąć, że każdej z pozycji nad i podrzędnej odpowiada pewien interes obiektywnie z tą pozycja związany, z nadrzędną - utrzymanie statusu quo, interes obiektywny z podrzędną - zamiana pozycji lub poprawienie bilansu korzyści płynących z zajmowanej pozycji podrzędnej.( bo zawsze w zisach są wątpliwości co do prawomocności danego układu pozycji.) W każdym zisie istnieje część grupy podporządkowanej, która kwestionuje wartości uprawomocniające kontrolę pozycji zwierzchniej. Jednocześnie w nadrzędnej funkcjonuje ideologia nadająca prawomocność jej panowaniu
Występuje naturalna tendencja do poprawy korzyści, będą bronić tych wartości, które wyznaczają ich pozycję. To nie znaczy, że całe społeczeństwo jest w ciągłym stanie walki.
Każdy nosiciel danej grupy nie musi sobie tych interesów uświadamiać. Im lepiej jednostka poznaje swoją rolę tym bardziej jest funkcjonalna wobec państwa.
Teoria konfliktowa - im lepiej jednostka poznaje pozycje tym szybciej uświadomi sobie własne interesy i potrzebę walki, walka o ich rywalizację staje się dysfunkcjonalna wobec systemu
Gdy jednostki zaczną podejmować działania to te interesy staja się jawne. (uświadamiają sobie swoje interesy)
Interesy jawne to rzeczywistość psychologiczna
Interesy utajnione - z punktu widzenia jednostek mogą nie istnieć.
Dahrendorf - podział grup społecznych na quasi-grupy i grupy interesu
Quasi grupy
osoby zajmujące pozycje o jednakowych interesach wynikających z zisu stanowią grupę potencjalną = quasi grupę
element konstruktywny tych quasi grup to wspólnota utajonych interesów (quasi grupy przekształcają się często w grupy interesu, które zawsze maja charakter wtórny, jedna quasi grupa może być obszarem rekrutacji dla wielu grup interesu)
Grupy interesu
grupy interesu - gdy interesy utajone staja się jawnymi, gdy część grupy tworzy organizację, ruch - ukierunkowany na realizację części uświadomionych interesów
różnica co do środków realizacji → powstanie odmiennych grup interesu na bazie tej samej quasi grupy
Warunki by część quasi grupy przekształciła się w grupę interesu - niemożliwe całkowite przekształcenie, bo zawsze jest pewna zbiorowość w grupie, która nie będzie zabiegała o realizację interesów np. przyczyny charakterologiczne, grupy interesu - tylko najaktywniejsza część quasi grup
3 podstawowe warunki
techniczne
karta - program, zbiór postulatów, ideologia - w krańcowym przypadku; odzwierciedla system wartości, dla których ludzie organizują się w grupy interesu
personel - ci najbardziej zaangażowani, świadomi specyfiki swoich interesów, członkowie tworzący określoną strukturę zarządzania grupa interesu ( grupa przywódców), na ogół rekrutuje się z samej quasi grupy czasami spoza, założyciele
polityczne - progowe warunki zrzeszania się, organizowania, wolność wypowiedzi, umożliwiają przekazywanie informacji z dołu do góry
społeczne
łączności - musi istnieć łączność miedzy członkami grupy, by grupa mogła istnieć
tworzenie się zorganizowanych grup interesu gdy przynależność do grupy jest następstwem układu strukturalnego a nie przypadku, jest zawsze część quasi grupy, która znalazła się tam w sposób przypadkowy - nigdy nie będzie się czuła związana z interesami
2 zmienne konfliktu - natężenie i gwałtowność
natężenie - związane z przyczynami konfliktu, wysokie - gdy koszt zwycięstwa lub przegranej jest dla zaangażowanych stron wysoki, im większa wagę uczestnicy konfliktu przywiązują do tego co jest przedmiotem konfliktu, tym większe jest natężenie, natężenie konfliktu wzrasta wraz z zaangażowaniem wartości w konflikt
gwałtowność - związana z objawami konfliktu, wynika ze środków zastosowanych przez grupy biorące udział w konflikcie dla wyrażenia swojej wrogości, od gwałtowanej wymiany zdań po wojnę domową
nie ma prostych korelacji miedzy tymi zmiennymi
kwestia nakładania się bądź różnicowania się pozycji w zisach
w sytuacji, gdy pozycje w zisach się krzyżują a nie nakładają sprzyja łagodnemu rozwiązywaniu konfliktu, jak się nakładają (te same pozycje w różnych zisach) - gwałtowne konflikty
sposoby rozwiązywania, regulowania konfliktów społecznych
wg Dahrendorfa nie jest możliwe rozwiązanie konfliktu, bo jest on stałym elementem życia społecznego, możliwe jest tylko jego regulowanie
by możliwa była regulacja
strony muszą uznać istnienie sytuacji konfliktowej
z obu stron musi istnieć organizacja grup interesu, obie strony muszą uznawać takie organizacje
strony zaangażowane w konflikt muszą porozumieć się co do pewnych formalnych procedur wstępnych - o czym będzie się mówić w trakcie negocjacji, na jakich wartościach się oprą, gdzie, kiedy, jak długo itp.
3 formy regulacji konfliktu
zmiana całkowita lub prawie całkowita osób zajmujących pozycję dominującą w zisie - najbardziej drastyczna zmiana, o charakterze rewolucyjnym
częściowa zamiana osób o postawie dominującej - poprzez kooptację osób zajmujących pozycje podporządkowane - pacyfikacja
regulacja konfliktu nie powoduje żadnych zmian pośród osób zajmujących pozycje nadrzędne, częściowa realizacja postulatów grupy podporządkowanej
Dahrendorf - makrostrukturalne ujęcie konfliktu
UJĘCIE MIKROSTRUKTURALNE KONFLIKTU
główna przyczyna konfliktu - stany psychiczne i subiektywne pojmowanie celów przez jednostki
cel określa się jako zdarzenie zamierzone przez sprawcę
do konfliktu dochodzi gdy jednostki stawiają sobie cele wykluczające się
sprzeczności
o charakterze logicznym - celem jednej osoby jest udaremnienie osiągnięcia celu przez inna osobę
warunkowe - pewne warunki uniemożliwiają osiągnięcie celu przez 2 lub więcej osób
naturalna - gdy ograniczoność zasobów uniemożliwia czy chociaż znacząco utrudnia osiągnięcie celu przez 2 lub więcej osób
kulturowa - wynika z uwarunkowań kulturowych uniemożliwiających osiągnięcie celu przez 2 lub więcej osób, w innych warunkach kulturowych ta sprzeczność mogłaby się nie pojawić
ex definitione - połączenie 1 i a, w sposób świadomy celowy chcemy z innymi rywalizować
różnice w ujęciu mikro- i makrostrukturalnym konfliktu
w ujęciu mikrostrukturalnym - sprzeczność - czysto subiektywna, wystarczy, że ktoś z nas nie chce mieć konfliktu, nie ma sprzeczności, niekiedy się sprzeczność pojawi - konflikt idący za sprzecznością nabiera cel obiektywnych - nieunikniona implikacja subiektywnej sprzeczności
w ujęciu makrostrukturalnym - sprzeczność tkwi obiektywnie w uwarunkowaniach społecznych (struktura społeczna) , następstwem sprzeczności jest konflikt tylko gdy sprzeczność została uświadomiona sobie przez określone jednostki, grupy, quasi grupy mogą nie osiągnąć świadomości by powstała grupa interesu - nie ma sprzeczności
WYWIERANIE WPŁYWU SPOŁECZNEGO
(byłoby fajnie gdybyście ten wykład skombinowali sobie jeszcze od kogoś innego bo tego dnia byłam bardzo rozbita i nie wiedziałam co pisze więc mogły pojawić się błędy, sorki nobody's perfekt
od wieków wykorzystywane są mechanizmy psychiczne w relacjach między jednostkami, między markogrupami
te mechanizmy są niezwykle proste, ale nie koniecznie potrafimy je sami wykorzystywać, zwłaszcza świadomie, bronić się przed nimi, przed uleganiem wobec nich
mamy mechanizmy automatycznej reakcji i mechanizm naśladownictwa
Mechanizm automatycznej reakcji
Jednym ze skuteczniejszych sposobów wywierania wpływu jest automatyczna reakcja na istnienie w otoczeniu bodźca, który może być wykorzystany w sposób świadomy, żeby wyzwolić nasze określone zachowania (również w świecie zwierząt - zachowanie - reakcja na cechę środowiska)
Mechanizm automatycznej reakcji pozwala na reagowanie bez czasochłonnej analizy przyczyn danej reakcji, reakcja jest bezrefleksyjna
Może również powodować negatywne konsekwencje - gdy jest zbyt prostym mechanizmem dla zachowania adekwatnego do sytuacji albo jest wykorzystywany przez innych w sposób świadomy, by wyzwolić określoną reakcję
jedna z technik - technika (reguła) wzajemności opierająca się o automatyczna reakcję jednostki - utrwalona w kulturze ludzkiej, bez znaczenia jaki obszar bierzemy pod uwagę
na niej opierają się teorie wymiany społecznej
wymaga, by za otrzymane od kogoś dobro odwdzięczyć się należy w podobny sposób (można komuś coś ofiarować bez poczucia straty, a to pozwala inicjować różne łańcuchy wymiany, transakcji, związków korzystnych dla całego społeczeństwa - jako element integrujący, jak i pojedynczych jednostek - uczestnicy łańcuchu)
od małego proces socjalizacji nastawiony na to, by przyjąć regułę wzajemności, bo sankcje społeczne - potępienie w przypadku jej załamania
obowiązuje wszędzie, głęboko zakorzeniona w procesie socjalizacji
sama reguła nie jest techniką wpływu, ten mechanizm jest wykorzystywany jako technika wpływu - gdy ktoś ofiaruje nam jakiś dar itp. przed ujawnieniem swojej prośby - stawia nas w sytuacji odwdzięczenia się
trudno zneutralizować ją bo:
reguła wywierania wzajemności (wywierania wpływu) jest silniejsza od innych czynników wpływających na nasze decyzje, wiemy, że ktoś nami manipuluje, a my się temu poddajemy
zobowiązanie do wzajemności wzbudzają nawet nieproszone przysługi, co pomniejsza naszą zdolność do wybierania osób, którym cos zawdzięczamy, kwestia wyboru - w ich rękach, a nie w naszym (obdarowywanie na siłę - próbki itp.)
reguła ta może inicjować niesprawiedliwą wymianę dóbr - człowiek dążąc do konieczności szybkiego odwdzięczenia się ofiarowuje więcej niż sam otrzymał - intencja tego, kto inicjował tą wymianę
odmiana reguły wzajemności - reguła stosowana w negocjacjach - odmowa/wycofanie - z ang. „drzwiami w twarz” - wymiana szczególnego rodzaju dóbr - osoba stosująca ta technikę rozpoczyna od dużej prośby, która z pewnością spotka się z odmową osoby proszonej, a następnie wycofuje się do prośby mniejszej, na której tak naprawdę mu zależało, zatem oferuje ustępstwo i również oczekuje ustępstwa (większe prawdopodobieństwo spełniania prośby niż byśmy ja powiedzieli wprost)
technika związana ze wzbudzaniem sympatii - opiera się na ingracjacji, najczęściej wykorzystywana w autoprezentacji, gdy chcemy w czyjś oczach wypaść szczególnie dobrze, polega na tym , że ludzie chętniej spełniają prośbę tych, których lubią, niż tych którzy im się podobają, jedna z przyczyn wzbudzania sympatii - fizyczna atrakcyjność, bo tzw. zjawisko aureoli - fizyczne piękno zdaje się otaczać aureolą cechy psychiczne jednostki - inteligencję, wiedzę , kulturę
na wygląd nie wpłyniemy, ale sympatie można wzmocnić poprzez komplementy płynące pod naszym adresem
ingracjacja - mówienie dobrze o osobie, na która wywieramy wpływ (nie koniecznie mówimy, lepiej co nieco przemilczeć , jeżeli komplementy są zbyt banalne, nachalne - może być skutek odwrotny od zamierzonego - sympatii, ale mało jest zachowań ingracjacyjnych wzbudzających naszą niechęć)
wykorzystywana w reklamach politycznych
Mechanizm naśladownictwa
zasada dowodu społecznego - opiera się na mechanizmie naśladownictwa
to w co ludzie wierzą, co kupują, na kogo głosują, jak się zachowują inni ludzie jest często podstawą naszej własnej decyzji, zarówno wśród dzieci jak i dorosłych - silna skłonność do naśladownictwa ( u dzieci to normalne bo poprzez naśladowanie uczą się, dorosłym to pozostaje)
naśladowanie nawet gdy nie będzie gratyfikacji, a nawet nieprzyjemność (np. dzieci naśladują palących rodziców
trzeba ludziom dostarczyć dowodu społecznej słuszności, że określony sposób zachowania jest właściwy, dobry - np. skłonienie do oklasków - gdy podstawione osoby zaczynają klaskać inni dołączają
im bardziej spektakularne zachowanie tym potrzeba silniejszego, większego dowodu słuszności
ludzie ulegają tej zasadzie, gdy nie wiedzą co czynić, gdy nie wiedza jakie jest właściwe postępowanie
wykorzystywana w polityce - gdy polityk chce nas skłonić do uległości szachuje sondażami, że ma 25% poparcia, więc jak tyle go popiera to my tez powinnyśmy, a jak w sondaży 4% to - sondaże są nieprecyzyjne itp.
oddziaływanie za pośrednictwem autorytetu - opiera się na mechanizmie naśladownictwa
w zasadzie dowodu społecznego liczy się ilość, w oddziaływaniu za pomocą autorytetu - jakość, często kombinacja tych technik
autorytet ma na nas oddziaływać niezależnie od kompetencji osoby darzonej autorytetem ( i tak mamy znanych aktorów w reklamach banków, towarzystw ubezpieczeniowych, więc jak oni przystąpili to my tez powinniśmy chociaż taki aktor pewnie nie zna się na bankowości
autorytet instytucjonalny - nie koniecznie związany z dziedziną, którą autorytet reprezentuje
uległość wobec tego oddziaływania - ma charakter adaptacyjny, to mechanizm socjalizujący - naśladowanie autorytetów jest najczęściej korzystne
bardzo często wykorzystuje się do wywierania na nas wpływu tylko atrybuty autorytetu np. tytuły naukowe, mundury itp.
reguła niedostępności
opiera się na mechanizmie reaktancji = stawiania oporu - jeżeli cos jest niedostępne to budzi w nas opór, bardziej chcemy tego, co jest niedostępne, większą wartość przypisujemy tym wartościom, które są dla nas w pewnym momencie nieosiągalne, opór polega na nasileniu pragnienia tego, co niedostępne np. ograniczony czas promocji, ograniczona ilość egzemplarzy itp.,
niedostępność powoduje
wzrost wartości
utratę swobody wyboru → opór polegający na tym, że bardziej pragniemy tego co niedostępne
występuje szczególnie silnie w 2 przypadkach
gdy niedostępność pojawiła się stosunkowo niedawno, bardziej pragniemy tych dóbr, które są niedostępne od niedawna, niż tych które były niedostępne od zawsze, bo do niedostępności można się przyzwyczaić
jeśli konkurujemy z innymi o trudno dostępne dobro
technika - „Stopa w drzwi”(zanim się zamkną) - przeciwieństwo „drzwiami w twarz” - najpierw mała prośba, która musi zostać spełniona, nie można odmówić jej spełnienia, następnie przechodzi się do prośby większej, na której spełnieniu od początku nam zależało
technika „niskich podań” - zgoda drugiej osoby zanim zorientuje się jakie są tego konsekwencje (na imprezie panna do gościa - wyglądasz mi na chłopaka z dużym samochodem, odwieziesz mnie?, gościu - jasne!! Nie zapytał jak daleko, czy jest sama itd.
3 grupy ludzi stosujących te techniki (wszystkie)
o zdolnościach interakcyjnych - mają to zakodowane we krwi
nie mają ich zakodowanych, ale potrafią je nabyć
nie maja ich zakodowanych, nie potrafią ich nabyć - mają przechlapane, przerąbane
COPYWRIGHT BY AS® 2004
All rights reserved
To są wszystkie wykłady
Na egzaminie - 3 pytania, czas 40 minut, z ćwiczeń ważne typy demokracji, legitymizacja władzy, elity