SOCJOLOGIA ORGANIZACJI

Wykład 7 - 26.11.2007r

INSTYTUCJE SPOŁECZNE

Instytucja - układy strukturalne i kulturowe, czyli zorganizowane typy działań, rozwijające się oddanie albo w sposób zaplanowany, zaspokajające pewne ważne dla całej zbiorowości potrzeby. Działania te są uregulowane i podlegają kontroli społecznej głównie poprzez rozmaite normy społeczne.

Są pojmowane jako podstawowe elementy organizacji życia społecznego, które zapewniają porządek społeczny, ustalają wzory zachowań. Instytucje starają się rozwiązać podstawowe problemy ludzkiej egzystencji, wspólne dla wszystkich społeczeństw.

TRZY SPOSOBY ROZUMIENIA POJĘCIA „INSTYTUCJI”

1. Instytucja jako podstawa porządku społecznego, odwołuje się do powtarzalnych i utrwalonych sposobów zachowania, a także wzorów, reguł, rytuałów społecznych. Porządek społeczny wynika z tego, iż normy i wartości kultury są wyuczone i przyswojone przez jednostkę, są oczekiwane i wymagane przez inną osobę. Instytucja i instytucjonalizacja są jednym z podstawowych mechanizmów kontroli społecznej. Najczęściej zachowanie jednostki ma charakter rutynowy. Instytucja to wszystkie wymyślone przez człowieka zasady i reguły, które kontrolują, porządkują i czynią przewidywalnym świat społecznej reakcji.

2. Instytucja to pewne wyodrębnione i zorganizowane typy działalności podejmowane w celu zaspokojenia potrzeb jednostek i całej zbiorowości. To pojęcie odnosi się do form organizacyjnych danego zespołu ludności, czyli do ludzi wykonujących dane czynności oraz do środków urządzeń wykorzystywanych w tych działaniach.

sankcje społeczne - relacje otoczenia na doniosłe dla grupy sytuacje. Pozwalają wyegzekwować od jednostek zachowania pożądane. Ich istnienie służy jednocześnie wyeliminowaniu działań dewiacyjnych. Mogą występować w postaci formalnej lub nieformalnej (np.: izolacja społeczna, wyśmianie, kpienie z człowieka).

Składniki instytucji społecznej:

1. Zasada naczelna - cele, zamiary, które instytucje chcą osiągnąć.

2. Normy

3. Personel

4. Urządzenia materialne

5. Działalność oraz funkcja

3. Instytucje totalne.

Charakteryzują się specyficznym porządkiem, a ich zadaniem jest podporządkowanie ludzkich zachowań pewnym rygorom. Tworzone są przez personel i dużą liczbę podporządkowanych, podobnie usytuowanych jednostek. Kolejną cechą jest odcięcie od szerszego społeczeństwa i podporządkowuje się jednostki ostremu reżimowi (np.: zakłady karne, szpitale psychiatryczne, jednostki wojskowe, zakony).

Cechuje je jedność trzech podstawowych aktywności życiowych: pracy, wypoczynku i zabawy. Istnieją opinie, że dążą do zniewolenia członków instytucji poprzez wiele mechanizmów, wpływają na funkcjonowanie, wolność osobistą, wygląd zewnętrzny, znacząco ograniczone są kontakty społeczne. Istotny jest regulamin oraz zespół sformalizowanych norm.

W znaczeniu typowym dla teorii organizacji Instytucja obejmuje organizację, zakład bądź palcówkę lub po prostu jakieś urządzenia, które spełniają określone zadania wg określonych reguł i podziału funkcji między osoby współpracujące.

W socjologii instytucja stanowi normy warunków, w jakich przebiegają procesy uspołeczniania. Jest obrazem socjalizacyjnym, aby móc realizować zadania i funkcje w różnych sferach życia. Wyróżnia się sfery życia:

1. Ogólnospołeczna - to wszystko, co opiera się na zadaniach i funkcjach instytucji.

2. Indywidualna - rozmaite formy adaptacji jednostek wobec wymagań sfery ogólnospołecznej.

5 podstawowych typów instytucji niezbędnych do realizacji w ramach systemu społecznego:

1. Ekonomiczne - dystrybucja dóbr i usług oraz tworzenie i cyrkulacja kapitału.

2. Polityczne - regulują stosunki władzy i wyznaczają organizację polityczną społeczeństwa, tworzą system prawny i funkcjonowanie środków przymusu.

3. Leżące u podstaw społecznej stratyfikacji - poprzez nie dochodzi do dystrybucji dóbr i różnicowania się poszczególnych grup.

4. Rodziny i pokrewieństwa, które zapewniają fizyczną i kulturową reprodukcję społeczeństwa i wyznaczają kształt socjalizacji.

5. Wychowawcze i edukacyjne - instytucje kulturowe związane z religią, działalnością naukową i artystyczną. Zalicza się również środki masowego przekazu.

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB TWORZENIA

1. Formalne - tworzone przez prawo, a ich działalność jest regulowana przepisami.

2. Nieformalne - powstają spontanicznie, są wynikiem pewnych okoliczności, nie są ujęte w żadnych sformalizowanych przepisach.

Instytucję cechuje wysoka odporność na zmiany. Zazwyczaj cechuje je współzależność. Zapewniają pewną ciągłość życia zbiorowego.

WARUNKI NIEZBĘDNE DLA SPRAWNEGO FUNKCJONOWANIA

1. Wyraźnie sprecyzowany cel i zakres czynności.

2. Racjonalna organizacja wewnętrzna instytucji.

3. Uznanie i zaufanie ze strony zbiorowości do funkcjonowania.

4. Bezkolizyjne włączanie się danej instytucji w system już istniejących instytucji.

3

---