Wykład 13 21.01.2008
Możliwość ograniczenia wyboru na Prezydenta
- Prezydent wybierany jest na 5 letnią kadencję, Konstytucja ponowny wybór ogranicza do następnej 5 letniej kadencji.
- skazanie przez Trybunał Stanu (przez pozbawienie praw publicznych)
- złożenie Prezydenta z urzędu z chwilą postawienia piastującego urząd w stan oskarżenia
Art. 128. ust. 1
1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.
kadencja - konstytucyjnie określony okres sprawowania urzędu przez tę samą osobę, która jest powoływana na to stanowisko w wyniku wyborów. W Polsce kadencja jest związana każdorazowo z osobą. Kadencję wyznacza data jej rozpoczęcia oraz moment jej zakończenie.
Art. 130.
Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego następującej przysięgi:
"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem".
Przysięga może być złożona z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg".
Wygaśnięcie mandatu Prezydenta
Wygaśnięcie mandatu Prezydenta następuje w skutek:
- upływu czasu na który został wybrany (kadencji)
- opróżnienia Urzędu Prezydenta (art. 131)
- o charakterze trwałym (mają charakter nieodwracalny)
- śmierć
- zrzeczenie się Urzędu
- stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta
- z innych przyczyn nieobjęci urzędu po wyborze (np. odmowa złożenia przysięgi)
- uznanie przez zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego
- orzeczeniem Trybunału Stanu (postawienie przed Trybunałem powoduje jedynie zawieszenie pełnienia funkcji)
- o charakterze nietrwałym:
Art. 131. ust 1.
Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.
Akty urzędowe Prezydenta
Art. 144. ust 1.
1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.
Konstytucja nie podaje jednak definicji pojęcia aktów urzędowych.
Akty urzędowe Prezydenta były przedstawiane w kolejnych Konstytucjach w następujący sposób:
Konstytucja Marcowa
- rządowe wymagające kontrasygnaty
- czynności urzędowe stanowiące o zakresie nieodpowiedzialności …
Konstytucja Kwietniowa:
- akty urzędowe wymagające kontrasygnaty
- akty wynikające z prerogatyw Prezydenta
- Prezydent jest nieodpowiedzialny
W obecnej Konstytucji ustawodawca nawiązuje do koncepcji z 1935r.
Kryterium aktu prawnego
Rozporządzenie z mocą ustawy
Zarządzenie
Postanowienie
Ze względu na charakter ustrojowy
- kontrasygnowane
- prerogatywy Prezydenta
Kontrasygnata
Art. 144. ust. 2 i 3
2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:
…. (wymienione prerogatywy Prezydenta)
Kontrasygnata:
- pojedyncza - jeden podpis (Premiera lub odpowiedniego ministra)
- podwójna - przez Premiera i odpowiedniego ministra
- obecności - w Polsce nie praktykowana - Głowa Państwa w obecności której znajduje się minister (najczęściej spraw zagranicznych) wypowiadająca się na tematy polityki zagranicznej w sytuacji gdy minister milczy stwarza domniemanie że takie jest stanowisko nie tylko Prezydenta ale także Rządu.
kontrasygnata - wymóg konstytucyjnego podpisania aktu urzędowego głowy państwa przez premiera lub ministra ewentualnie zarówno Premiera jak i ministra razem, którzy przez kontrasygnatę biorą na siebie odpowiedzialność prawną i polityczną.
Obowiązek kontrasygnaty wypływa z zasady odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem w następstwie czego osoby kontrasygnujące biorą na siebie odpowiedzialność a osoba akt wydająca (Prezydent) tej odpowiedzialności nie ponosi.
Konstytucja 1952 rezygnuje z kontrasygnaty. W Małej Konstytucji pojawia się instytucja kontrasygnaty parlamentarnej (art. 46).
Konstrukcja prawno ustrojowa kontrasygnaty
- podlegają akty urzędowe Prezydenta
- dokonuje tylko Prezes Rady Ministrów z wyłączeniem poszczególnych ministrów
- Prezes Rady Ministrów przez podpisanie danego aktu ponosi za niego odpowiedzialność przed Sejmem
- koncepcja kontrasygnaty negatywnej - obejmuje ona wszystkie akty urzędowe Prezydenta, które nie są wyłączone z tej grupy jako prerogatywy
- kontrasygnata obejmuje tylko akty pisemne
Prerogatywy
Prerogatywy - akty urzędowe Prezydenta podejmowane przez niego osobiście bez obowiązku ich kontrasygnowania - w ten sposób ustawodawca określa rolę ustrojową prezydenta
Istnienie prerogatyw wzmacnia pozycję ustrojową Prezydenta.
Art. 144. ust. 3
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:
…. (wymienione prerogatywy Prezydenta)
Klasyfikacja kompetencji Prezydenta wg. prof. Skrzydło.
- …
- kompetencje w zakresie spraw zagranicznych:
- legacja - prawo do reprezentowania przez Prezydenta swojego Państwa
Art. 146 ust. 1
1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 133. ust. 3
3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.
Posunięcia Prezydenta w dziedzinie polityki zagranicznej powinny być uzgodnione z Premierem.
Art. 133. ust. 1
1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:
ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,
przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych
Prezydent ratyfikuje umowy po wcześniejszej ich akceptacji przez Sejm. Szczególne postępowania w niektórych sprawach określa artykuł 90.
Art. 90. ust 1 i 2
1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
2. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
- zwierzchnictwo sił zbrojnych, obronności i bezpieczeństwa państwa
Art. 134.
1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.
3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.
4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.
5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.
6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.
- Prezydent sprawuje zwierzchnictwo bierne nad armią - nie może wydawać armii rozkazów.
- Konstytucja Polska przyjmuje koncepcję cywilnego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi.
- mianuje Szefa Sztabu Generalnego na okres kadencji a także na czas wojny na wniosek Premiera Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych.
- mianowanie na stopnie generalskie i równorzędne stopnie admiralskie
- posiada prawo stanowienia o stanie wojny w zastępstwie Sejmu (jeśli Sejm nie może się zebrać i podjąć takiej uchwały).
- stan wojenny i stan wyjątkowy
Art. 229.
W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.
Art. 230.
1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.
2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.
W czasie trwania stanów wyjątkowych Prezydent może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy (jeśli sejm nie może się zebrać) w zakresie określonym przez Konstytucję.
Art. 231.
Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
- klasyczne kompetencje Głowy Państwa
- arbitraż polityczny i równoważenie władz
- kompetencje w stosunku do władzy ustawodawczej
- wykonawczej
- sądowniczej
- wszelkie inne
- o charakterze kreacyjnym
- ustawowe
4