Wykład 21 23.04.2008
Zasada instancyjności
Art. 176. ust 1.
Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.
Obowiązuje od 1951r.
Środkiem odwoławczym od orzeczenia sądu I instancji jest apelacja a środkiem zaskarżenia orzeczeń sądów II instancji jest kasacja. Kasacja przysługuje stronie będącej przedmiotem sporu (nie ma ograniczeń jak wcześniej). Kontrola kasacyjna jest kontrolą pod kątem zgodności z prawem. Konsekwencją jest uchylenie bądź podtrzymanie orzeczenia. Uchylenie powoduje przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez sąd I instancji.
Gdy w I instancji orzekał sąd rejonowy w przypadku apelacji orzekają sądy okręgowe.
Gdy w I instancji orzekał sąd okręgowy w przypadku apelacji orzekają sądy apelacyjne.
Kasacje rozpatruje Sąd Najwyższy.
Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
Art. 182.
Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.
Ławnicy biorą udział w zasadzie we wszystkich sprawach I instancji.
Zasada jednolitości sądów
Art. 174.
Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
Wyraża się w tym, że
sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej
struktura sądów na terenie całego państwa jest jednolita
Zasada prawa do sądu
Art. 45. ust. 1
Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Jest to podmiotowe uprawnienie jednostki. Oznacza to, że jednostka, człowiek, wykorzystując swoje prawo podmiotowe może zobowiązać właściwe organy państwowe do przewidzianych w ustawie działań, rozpatrzenia sprawy i wydania orzeczenie.
Zasada jawności
pozytywne - prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy
Art. 45. ust. 1
Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd
negatywny - wyłączenie jawności może wystąpić ze względu na…
Art. 45. ust. 2
Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
Zasada
Art. 42. ust. 1
Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.
Odpowiedzialności podlega tylko ten kto dopuścił się przestępstwa zagrożonego karą, jeśli w momencie popełniania przestępstwa czyn ten był penalizowany.
Zasada prawa do obrony
Art. 42. ust. 2
Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
Prawo do obrony może być wykonywane
z urzędu
przez własnego pełnomocnika
Zasada domniemania niewinności
Art. 42. ust. 3
Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.
Zasada ta ma charakter normy prawa procesowego i została ukształtowana jako podmiotowe prawo obywatela, każdego wobec którego toczy się postępowanie karne.
Zasady tej nie należy utożsamiać z zasadą domniemania nieskazitelności charakteru.
Prasa ferująca wyroki przed orzeczeniem sądu łamie Konstytucję.
Krajowa Rada Sądownictwa
Art. 186.
1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Art. 187.
1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa
Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,
3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.
2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.
3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.
4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.
Organ ten został wprowadzony do polskiego systemu w 1989r.
Celem jej powstania było zagwarantowanie
niezawisłości sądów i sędziów
nieusuwalności sędziów ze stanowiska
Krajowa Rada Sądownictwa posiada możliwość występowania do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją aktów mających związek z niezawisłością i niezależnością sądów i sędziów.
27.07.2001 - ustawa
Kompetencje
rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziego SN, NSA, w sądach powszechnych, wojskowych i administracyjnych I instancji
przedstawia Prezydentowi wnioski o powołanie sędziów
rozpatruje wnioski dotyczące przeniesienia sędziów w stan spoczynku
rozpatruje wnioski dotyczące pozostania na stanowisku jeśli sędzia ukończy 65 lat
rozpatruje wnioski dotyczące sędziów będących w stanie spoczynku, którzy chcą wrócić do orzekania
wyraża opinie w sprawie odwołania prezesa lub wice-prezesa sądu powszechnego lub wojskowego
jest odpowiedzialna za uchwalenie zbioru zasad etyki postępowania zawodowego sędziów oraz czuwa nad stosowaniem tych zasad etyki w praktyce
opiniuje propozycje w sprawie wynagrodzeń sędziowskich
opiniuje projekty wszystkich aktów prawnych dotyczących sądownictwa oraz sędziów
opiniuje programy szkolenia aplikantów sędziowskich, zasady ocen asesorów sądowych
Skład
miałem restart
Kadencja KRS wynosi 4 lata, uchwały zapadają bezwzględną większością głosów w głosowaniu jawnym.
Rzecznik Praw Obywatelskich
Jest to instytucjonalna gwarancja ochrony prawa dotyczącego człowieka i obywatela.
W momencie uchwalenia (1987 ???) ustawy RPO nie był organem konstytucyjnym. Do Konstytucji włączony został dopiero nowelą z 7.04.1989.
Nad tą instytucją debatowano od początku lat 60-tych. Wprowadzono model RPO oparty na wzorze szwedzko-fińskim.
24.08.1991 - zmiana ustawy o RPO.
Mimo ścisłych związków Sejmem RPO nie jest organem Sejmu. Jest niezawisły, odpowiada przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie. RPO mieści się w kategorii naczelnych konstytucyjnych organów państwowych. RPO jest organem ochrony prawa.
RPO powołuje Sejm większością 3/5 głosów w obecności połowy ustawowej liczby posłów za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy 35 posłów. Kadencja RPO trwa 5 lat licząc od daty dnia złożenia ślubowania. Ta sama osoba może być rzecznikiem maksymalnie przez dwie kadencje. RPO po upływie kadencji ma prawo do powrotu na zajmowane wcześniej stanowisko lub równorzędne, jeśli nie ma przeszkód prawnych.
Sejm można odwołać Rzecznika gdy:
jest trwale niezdolny do sprawowania stanowiska stwierdzonych orzeczeniem lekarskim
złożył dymisję
sprzeniewierzenie się złożonemu ślubowaniu
Kompetencje
stoi na straży wolności praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych aktach normatywnych
Podejmuje działania na wniosek
organów samorządowych
z własnej inicjatywy
obywateli
Rzecznika Praw Dziecka
Rzecznik na skutek wniosku może
podjąć sprawę
wskazać wnioskodawcy przysługujących mu środków działania
przekazać sprawę według właściwości
nie podjąć sprawy
O decyzji co zrobić musi powiadomić wnioskodawcę i osobę, której dotyczy wniosek.
RPO może (art. 13 ustawy o RPO)
zwrócić się do Sejmu o to by Sejm zlecił NIK przeprowadzenie kontroli i zbadanie określonej sprawy. NIK rzadko odmawia kontroli, ewentualnie kontrolę przeprowadza w następnym roku.
nawet bez uprzedzenia badać sprawę
może żądać akt sprawy
zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii
itd.
Na skutek swoich działań RPO może:
powiadomić wnioskodawcę o nie stwierdzeniu naruszenia praw człowieka i obywatela
skierować sprawę do odpowiedniego organu lub instytucji
żądać wszczęcia postępowania
Rzecznik za zgodą Sejmu może ustanowić swoich pełnomocników terenowych co dotychczas nie nastąpiło.
Rzecznik Praw Dziecka
Powołuje go Sejm bezwzględną większością głosów. Nie ma sprecyzowanej większości do odwołania ale przyjmuje się tą samą co przy uchwalaniu.
4