Wykład 25 4.06.2008
Samorząd Terytorialny
samorząd - możliwość wykonywania zadań we własnym imieniu, na własne ryzyko, przy zachowaniu decentralizacji finansowej.
Art. 17.
1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.
Podział samorządu
korporacyjny - to pewien związek osób wyposażony w określone uprawnienia. Cechą korporacji jest jej przymusowy charakter i to członkostwo nie jest uzależnione od woli członka, jest natomiast wynikiem określonych faktów wynikających z obowiązującego prawa
terytorialny - wyrasta z osiągnięć samorządu europejskiego
specjalny - jednolitość zadań, obejmuje określone osoby, które wykonują konkretne zadania i zawody np. samorząd lekarski, prawniczy
zakładowy - nie jest oparty na
Historia
1918 - potrzeba unifikacji struktury terytorialnej po odzyskaniu niepodległości
Konstytucja 17.03.1921
art. 3 - ustrój państwa oparty na samorządzie terytorialnym
art. 65 - podział na województwa, powiaty, gminy
art. 67 - Konstytucja gwarantowała organom samorządu kompetencje w zakresie stanowienia prawa lokalnego, ale nie precyzowała kto ma weryfikować zgodność tego prawa z systemem prawnym RP
Konstytucja gwarantuje odrębność samorządu od państwa (???)
Konstytucja kwietniowa
art. 4 - życie państwa kształtuje się w ramach państwa i w oparciu o nie
samorząd wojewódzki, powiatowy, gminny - powoływany dla urzeczywistnienia działań państwa w terenie. Samorząd miał wykonywać zadania przewidziane przez ustawy.
Konstytucja nie gwarantuje odrębności samorządu od państwa (???)
Ustawa z 03.1933
Wieś
Wiejska Gmina Zbiorowa - podstawowa jednostka samorządu, z możliwością podziału na jednostki mniejsze np. gromady.
Nadzór:
Wydział Powiatowy
Starosta - przedstawiciel rządu na szczeblu powiatu
Miasta
miasta powyżej 15 tys. mieszkańców - status gminy m(w)iejskiej
Miasta wydzielone z powiatu - Kraków, Lwów, Łódź, Poznań, Wilno
Warszawa - status województwa
Wybory do jednostek samorządu terytorialnego były 5 przymiotnikowe.
Powiaty
Rada Powiatu - kadencja 5 lat
Województwa
Sejmiki Wojewódzkie - miał zwoływać je Prezydent RP przynajmniej raz w roku, jemu też przysługiwało prawo rozwiązywania Sejmików. W obradach uczestniczył jako przedstawiciel Rządu Wojewoda, który miał prawo przedstawiania uchwał i zawieszania uchwał nie będących tzw. ustawami wojewódzkimi.
Samorząd wojewódzki działał w praktyce jedynie na terenie województwa Poznańskiego i Pomorskiego.
Województwo Śląskie
Województwo autonomiczne.
Sejm Ślaski
Rada Wojewódzka - Wojewoda i Zastępca oraz 5 członków wybranych przez Sejm Śląski
Powstał dualizm administracyjny w powiecie i województwie.
Obecne regulacje
Wpływ na obecny kształt samorządu terytorialnego w Polsce miały:
Europejska Karta Samorządu Lokalnego
Światowa Deklaracja Samorządu Lokalnego
Powinność zarządzania sprawami lokalnymi dla dobra społeczności lokalnej.
Europejska Karta Samorządu Lokalnego
Zasady samorządu lokalnego są uregulowane w Konstytucji i odpowiednich ustawach.
Uregulowania międzynarodowe wymagają aby …
Polska gmina nie może zbankrutować, nawet jeśli przestanie wykonywać z tego powodu swoje obowiązki.
Limity zadłużenia gminy
Zadłużenie - maksimum 60%
Rata kredytu - maksimum 15%
Podstawowe kompetencje samorządu są zapisane w:
Konstytucji
ustawach zwykłych
Dodatkowe kompetencje mogą być przekazywane Samorządom, jednakże nie mogą to być kompetencje sprzeczne z regulacjami ustaw i Konstytucji.
Komisja Wspólna Rządu i Samorządu - Komisja opiniująca nowe ustawy, mająca zapobiegać przekazywaniu samorządowi…
Gmina
Art. 164.
1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.
2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.
3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.
Ustawodawca Polski na pierwszym miejscu stawia gminę ale dopuszcza tworzenie innych jednostek samorządu terytorialnego.
Gmina wykonuje wszystkie zadania nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.
art. 6 ustawy
wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone ustawowo na rzecz innych podmiotów
art. 7 ustawy
wymienione w art. 6 zadania służą zaspokajaniu zbiorowych potrzeb ludności
Wspólnota gminna jest tworzona na zasadzie przymusowej i nie może z własnej woli się rozwiązać.
Mieszkańcy podejmują decyzję poprzez swoich przedstawicieli, których wybierają w wyborach powszechnych. Wybieramy organy uchwałodawcze i wykonawcze.
Referenda na szczeblu samorządowym
fakultatywne - dotyczące każdej sprawy mającej istotne znaczenie dla mieszkańców danej gminy
obligatoryjne - w sprawie:
odwołania rady
odwołania organu wykonawczego
samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne
15.03.2002 - O ustroju Miasta Stołecznego Warszawy
Dodatkowe zadania zlecone z zakresu administracji rządowej związane z funkcjonowaniem:
Naczelnych Organów Państwa
Placówek Dyplomatycznych
Tworzenie Dzielnic Miasta ma charakter obowiązkowy. W innych miastach nie ma to charakteru obowiązkowego.
Powiat
Wykonuje zadania :
określone w art. 4 ustawy
powiatowych inspekcji (???)
z zakresu administracji rządowej
Organy powiatu nie są organami nadzorczymi czy kontrolnymi wobec organów gminy.
Województwo
Obejmuje mieszkańców województwa, których z mocy prawa tworzą regionalną strukturę samorządową.
Wykonuje zadania:
zadania niezastrzeżone na rzecz organów administracji rządowej
art. 14 ustawy
Organy województwa nie są organami wyższego szczebla ani kontrolnymi w stosunku do powiatów.
Zadania własne i zlecone
Art. 166.
1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.
2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.
3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.
Różnice:
Zadania własne |
Zadania zlecone |
klauzula generalna właściwości |
potrzeba upoważnienia |
odpowiedzialność jednostki samorządu |
odpowiedzialność administracji rządowej |
wykonywane w oparciu o środki własne samorządu
|
wykonywane w oparciu o środki zapewnione przez administrację rządową (dotacje <zbyt duże muszą być zwrócone>, subwencje <nie ma obowiązku zwrotu jeśli coś pozostanie>) |
Nadzór oparty o kryterium legalności |
Nadzór oparty o wszystkie kryteria (legalności, celowości, gospodarności, rzetelności) |
Cechą samorządu jest samodzielność działania. Jest ona chroniona możliwością interwencji sądowej.
Zapewnienie jednostkom samorządu terytorialnego udziału w dochodach państwa proporcjonalnie do wykonywania powierzonych mu zadań.
Dochody
dochody własne
dotacje celowe
subwencje ogólne
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych
udziały w CIT (6,71%) i PIT (39,4%)
Zasada jawności działania samorządu terytorialnego jest bardzo ważna. Dotyczy ona dostępu do wszystkich dokumentów, które tworzone są w gminie, takich jak:
budżet - obowiązek publikacji w dzienniku urzędowym województwa
sprawozdania - obowiązek publikacji w dzienniku urzędowym województwa
obowiązek ogłaszania wszystkich jednostek, którym zostały umorzone podatki
4