Bezrobocie

Zjawisko bezrobocia bywa definiowanie rozmaicie w zależności od celów badawczych i charakteru dyscypliny naukowej, w obrębie której konkretne badanie jest podejmowane. W powszechnym użyciu są dwa sposoby podejścia do problemu bezrobocia:

1. Ujęcie przedmiotowe - traktowane jest jako kategoria analityczna rynku pracy i oznacza niezrealizowaną podaż pracy, będącą efektem braku równowagi między podażą siły roboczej a popytem na pracę.

2. Ujęcie podmiotowe - oznacza stan bezczynności zawodowej osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość jej podjęcia, przy czym dochody z pracy są dla tych osób podstawą egzystencji.

Złożony, wieloaspektowy charakter bezrobocia implikuje dużą różnorodność form jego przejawiania się. Znajduje do swoje odzwierciedlenie w literaturze, w której wyodrębnia się wiele typów bezrobocia. Bogactwo spotykanych klasyfikacji wynika zarówno z różnorodnego charakteru wykorzystywanych danych statystycznych w literaturze , jak i z jednolitych poglądów na temat przyczyn bezrobocia oraz sposobów jego ograniczania. Wyróżniamy więc takie typy bezrobocia jak:

• Frykcyjne - występuje w sytuacji ciągłego tworzenia i likwidowania miejsc pracy, napływu i odpływu siły roboczej szukającej lepszych warunków pracy.

• Strukturalne - pojawia się na skutek upadku lub rozwoju pewnych branż i gałęzi gospodarczych. Wymaga od bezrobotnych zmiany zawodu, kwalifikacji czy miejsca zamieszkania;

• koniunkturalne - załamanie produkcji i aktywności gospodarczej w kraju.

Specyfika polskiego bezrobocia

1. Bezrobocie ludzi młodych i niedopasowanie poziomu i charakteru kwalifikacji do potrzeb rynku pracy,

2. Rozszerzenie się bezrobocia długookresowego, czyli coraz większa liczba osób pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy,

3. Pogłębiające się zróżnicowanie przestrzenne lokalnych rynków pracy.

Przyczyn bezrobocia jest wiele np.:

likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa
• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
• ograniczanie produkcji
• brak informacji o miejscach pracy
• brak mobilności
• przeniesienie zakładu do innego rejonu
• niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników
• zmiany w technologii
• wysokie obciążenia fiskalne

Bezrobocie nie jest zjawiskiem negatywnym tylko dla osób nim dotkniętych. W skali masowej jest ogromnym ciężarem dla całej gospodarki.

• W skali makroekonomicznej pociąga za sobą drenaż finansów publicznych na zasiłki i inne świadczenia socjalne oraz na programy przeciwdziałania bezrobociu,

• Powoduje zmniejszenie dochodów budżetowych państwa, ponieważ bezrobotni nie płacą podatków dochodowych, nie płacą składek na ubezpieczenie społeczne, nie kupują towarów,

• Praca jest ważnym czynnikiem produkcji. Masowe bezrobocie oznacza niepełne wykorzystanie tego czynnika,

• Niemożność znalezienia pracy skłania młodych ludzi do emigracji zarobkowej.

Do najważniejszych konsekwencji bezrobocia ponoszonych przez całe społeczeństwo zalicza się:

• Obniżenie popytu na towary i usługi,

• Poczucie zagrożenia utratą pracy osób zatrudnionych,

• Bierność polityczna wobec bezrobotnych

• Bezrobocie powoduje pogorszenie stanu zdrowia fizycznego i psychicznego w społeczeństwie,

• Wzrasta przestępczość wśród bezrobotnych, przestępczość przybiera postać zaklętego kręgu, z którego wyjście jest bardzo trudne,

• Bezrobocie sprzyja wzrostowi liczby rozwodów,

• Młodzi ludzie są najbardziej zagrożeni skutkami dezaktywizacji zawodowej. Może powodować to frustracje, obojętność, zahamowanie rozwoju osobowości, obniżenie aspiracji edukacyjnych, lęk o przyszłość w rezultacie prowadzą do alkoholizmu, narkomanii, prostytucji i przestępczości.

Najgroźniejsze konsekwencje w funkcjonowaniu osób bezrobotnych i ich rodzin to przede wszystkim:

• Pogorszenie standardu życia, ubóstwo,

• Izolacja społeczna,

• Problemy z zagospodarowaniem czasu wolnego,

• Konflikty i napięcia w rodzinie,

• Dyskomfort psychiczny, poczucie bezsilności i beznadziejności,

• Ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu politycznym, społecznym i kulturowym.

Statystyki

Najważniejsze dane:
Stopa bezrobocia rejestrowanego w styczniu 2010 r. - 12,8%.
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy - 2 052 500 tys.
Liczba ofert pracy zgłoszonych do urzędów pracy - 59,9 tys.

Pod koniec stycznia 2010 r. bezrobocie rejestrowane kształtowało się na poziomie 12,8 proc. Rok wcześniej (w okresie grudzień 2008 - styczeń 2009) wzrost  skali tego zjawiska był identyczny - stopa bezrobocia zwiększyła się wówczas z 9,5 proc. do 10,4 proc.

W omawianym okresie bezrobocie wzrosło we wszystkich województwach, choć nie wszędzie tak samo (od 0,7 do 1,4 proc.). Najwięcej bezrobotnych przybyło w województwie lubuskim - 6,4 tys. osób, co oznacza wzrost stopy bezrobocia o 10,5 proc.

Według Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej miesiące zimowe charakteryzują się wzrostem bezrobocia. Dodatkowo - zauważa resort - zima w tym roku jest wyjątkowo długotrwała i ostra, co spowodowało zawieszenie robót w branżach takich jak budownictwo.

Bazując na informacjach pochodzących z urzędów pracy, można stwierdzić, że rosnąca liczba bezrobotnych ma związek z zakończeniem uczestnictwa wielu z nich w projektach związanych z aktywnymi formami przeciwdziałania bezrobociu, a także z wygaśnięciem umów zawartych na czas określony w wielu branżach, w których prace mają charakter sezonowy, np. w budownictwie, transporcie czy niektórych rodzajach handlu.

Przyczyną styczniowego wzrostu skali bezrobocia może też być podwyżka zasiłku dla bezrobotnych, (z 515 do 717 zł). Część osób mogła poczekać z rejestracją do stycznia, licząc na wyższy zasiłek.

Ogółem w styczniu 2010 r. urzędy dysponowały 59,4 tys. ofert pracy i miejsc aktywizacji zawodowej. Zdaniem resortu pracy liczba ofert może wzrosnąć w lutym, podobnie jak w styczniu.

Dla porównania - pojedyncze portale internetowe, zajmujące się pośrednictwem pracy, potrafią zamieścić nawet  40 tys. ogłoszeń na kwartał. Stosunkowo niewielka, jak na skalę działalności publicznych służb zatrudnienia, liczba pozyskanych przez nie ofert pracy może wynikać  m.in. z braku obowiązku informowania urzędów przez pracodawców o wakatach. Może też jednak świadczyć o niskiej skuteczności urzędników w nawiązywaniu relacji z pracodawcami, bądź słabej penetracji rynku.

Formy przeciwdziałania bezrobociu:

• Inicjowania i finansowanie szkoleń osób bezrobotnych, przy czym chodzi tu zarówno o zdobycie nowych kwalifikacji zawodowych, jak i podwyższenie lub zmianę kwalifikacji już posiadanych,

• Zatrudnienie osób bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych, co oznacza zatrudnienie bezrobotnego przez konkretnego pracodawcę na podstawie zawartej umowy na okres do 12 miesięcy,

• Kierowanie bezrobotnych absolwentów do specjalnie dla nich tworzonych miejsc pracy,

• Zatrudnienie osób bezrobotnych w ramach robót publicznych, co polega na zatrudnianiu bezrobotnego na okres do 12 miesięcy przy wykonywaniu prac organizowanych przez samorząd lokalny lub administrację rządową,

• Inicjowanie i prowadzenie tzw. programów specjalnych, mających na celu aktywizacje zawodową bezrobotnych znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji na lokalnym rynku pracy,

• Udzielanie pożyczek na podejmowanie przez osoby bezrobotne działalności gospodarczej lub rolniczej na własny rachunek.

Pomoc społeczna i socjalna

Zasiłki dla bezrobotnych, mają na celu skompensowanie utraty dochodu z tytułu pracy, przysługuje on po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy. Zasiłek dla bezrobotnych będzie przysługiwał osobie bezrobotnej:

• po upływie 90 dni od dnia zarejestrowania się w urzędzie pracy, jeśli w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem osoba rozwiązała stosunek pracy lub stosunek służbowy za wypowiedzeniem albo na mocy porozumienia stron,

• po upływie 180 dni od dnia zarejestrowania w urzędzie pracy, jeśli w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem spowodowała rozwiązanie ze swojej winy stosunku pracy lub stosunku służbowego bez wypowiedzenia,

• po upływie okresu, za który otrzymała ekwiwalent, odprawę lub odszkodowanie, jeśli otrzymała świadczenie w postaci jednorazowego ekwiwalentu za urlop

górniczy, jednorazowej odprawy socjalnej, zasiłkowej, pieniężnej po zasiłku socjalnym, jednorazowej odprawy warunkowej lub odprawy pieniężnej bezwarunkowej,

• po upływie okresu, za który otrzymała ekwiwalent, odprawę lub odszkodowanie, jeśli otrzymała odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę.

Wymogi jakie musi spełnić osoba ubiegająca się o status bezrobotnego:

• nie jest zatrudniona i nie wykonuje innej pracy zarobkowej,

• poszukuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,

• jest zdolna i gotowa podjąć zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie,

• nie uczy się w szkole (oprócz szkoły dla dorosłych lub szkoły wyższej w systemie niestacjonarnym,

• ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,

• nie ukończyła powszechnego wieku emerytalnego, czyli 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny

• nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego,

• nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,

• nie uzyskuje przychodów podlegających opodatkowaniu podlegających opodatkowaniu podatkiem

• dochodowym z działów specjalnych (z pewnymi wyjątkami),

• nie posiada wpisu do ewidencji działalności gospodarczej,

• nie podlega na podstawie odrębnych przepisów obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników,

• nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności,

• nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,

• nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego,

• nie pobiera świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu okresu jego pobierania,

• nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkolnego.

Osoby, które spełnią wszystkie wymienione warunki mogą uzyskać zasiłek dla bezrobotnych. Muszą zarejestrować się we właściwym dla miejsca zameldowania powiatowym urzędzie pracy. Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu, jeżeli nie ma dla niego propozycji odpowiedniego zatrudnienia, propozycji szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego, prac interwencyjnych lub robót publicznych. Zasiłek przysługuje takiej osobie gdy w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania (łącznie przez okres co najmniej 365 dni):

• była zatrudniony i osiągała wynagrodzenie w kwocie co najmniej najniższego wynagrodzenia, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy, z wyjątkiem obowiązku opłacania składek za niektóre osoby niepełnosprawne, (w okresie tym nie uwzględnia się okresów urlopów bezpłatnych trwających łącznie dłużej niż 30 dni),

• wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą i osiągała z tego tytułu dochód w wysokości co najmniej najniższego wynagrodzenia,

• wykonywała pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo współpracował przy wykonywaniu tych umów, jeżeli podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej najniższego wynagrodzenia,

• opłacała składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenia,

• wykonywała pracę w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, jeżeli podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej najniższego wynagrodzenia,

• wykonywała pracę w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych), będąc członkiem tej spółdzielni, jeżeli podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej najniższego wynagrodzenia,

• opłacała składkę na Fundusz Pracy w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy zarobkowej za granicą u pracodawcy zagranicznego,

• była zatrudniony za granicą i przybył do Rzeczypospolitej Polskiej jako repatriant,

• była zatrudniona, pełniła służbę lub wykonywała inną prace zarobkową i osiągała dochód, od którego istnieje obowiązek płacenia składki na Fundusz Pracy.

• Staż, Urząd pracy może skierować bezrobotnego (z wszystkich wymienionych grup) na staż u pracodawcy. Celem stażu jest nabycie umiejętności praktycznych. Staż może trwać do 6 miesięcy. Bezrobotni z grupy 1 oraz bezrobotni absolwenci szkół wyższych, do ukończenia 27 lat, w ciągu roku od ukończenia szkoły, mogą zostać skierowani na dłuższy staż, trwający do 12 miesięcy. Podczas stażu nie zostaje nawiązany stosunek pracy, a formą wynagrodzenia jest stypendium w wysokości:
  - 773 zł od 1.01.2009 do 31.05.2009,
  - 791 zł od 1.06.2009 do 31.12.2009
  - 120% zasiłku dla bezrobotnych od 2010 r.

• Stypendium, Przysługuje bezrobotnemu bez kwalifikacji zawodowych, który w okresie 12 miesięcy od dnia zarejestrowania w PUP podejmuje naukę:
  - w szkole ponad gimnazjalnej dla dorosłych, będącej szkołą publiczną lub niepubliczną o uprawnieniach szkoły publicznej,
  - szkole wyższej, gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych.
  Pomoc wynosi 100% kwoty zasiłku, czyli 575 zł miesięcznie. Stypendium przysługuje w okresie pobierania nauki, przez 12 miesięcy od dnia podjęcia nauki, ale starosta może podjąć decyzję o przedłużeniu tego okresu. Warunkiem uzyskania prawa do stypendium jest spełnienie kryterium dochodowego z ustawy o pomocy społecznej (Dz.U.2008.115.728), które obecnie wynosi 351 zł na osobę w rodzinie.

• Pomoc rzeczowa np.; zakup żywności. odzieży, opału , leków i in. w roku szkolnym dzieciom i młodzieży szkolnej OPS opłaca dożywianie w szkole,

• kontrakt socjalny, Jednym z narzędzi, które ma mobilizować osoby znajdujące się w trudnej sytuacji do podjęcia działań, aby w konsekwencji nie korzystały ze świadczeń pomocy społecznej, jest kontrakt socjalny. Jest on zawierany między pracownikiem socjalnym a osobą lub rodziną. Obydwie strony zobowiązują się w nim do podjęcia konkretnych działań. Osobie, która odmówi zawarcia kontraktu lub nie będzie go realizować, gmina może odmówić przyznania pomocy lub ją wstrzymać.

Bibliografia

• Pilch T., Lepalczyk I. „Pedagogika społeczna: człowiek w zmieniającym się świecie , wyd. „Żak” ,1995r.

• Lalak D., Pilch T. „Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej”, wyd. akademickie „Żak” ,1999r.

• Kwiatkowski E. „Bezrobocie. Podstawy teoretyczne”, wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 2005r

• www.docs4.chomikuj.pl

• www.pomocspoleczna.ngo.pl

• www.bezrobocie.org.pl

• http://zasilki.wieszjak.pl

2

---