Temat: Historia książki i bibliotek - Polska książka średniowieczna

• Tematyka- religijna, język- łacina.

• Do Polski przybywały książki z zagranicy, przywożone przez duchownych lub żony Piastów:

• „Kodeks Gertrudy” (w Polsce zostały doklejone pergaminowe karty)

• Pierwsze książki tworzone w Polsce to kroniki lub żywoty świętych:

• „Kronika Galla Anonima” (Kronika opisowa)

• „Kronika Wincentego Kadłubka” (pełniła charakter podręcznika do nauki historii)

• Żywoty świętych:

• Złota i Srebrna Bulla Papieska (nazwy miejscowości)

• Pieśń „Bogurodzica”

• Początki drukarstwa:

• Klasztor w Mogile,

• Klasztor Bernardynów

• Od połowy XV w. powstawały zawodowe kopiarnie; biblioteka św. Jana Kantego (kodeksy kopiowane własnoręcznie).

• Katedraliści - zawodowi kopiści; rekrutowani ze środowisk świeckich; kopiowali
  i zdobili księgi. Najsłynniejsi:

• Piotr z Biecza

• Jan Durnig - malarz królewski

• Zabytki lit.:

1. „Antyfonarz” ufundowany przez Zbigniewa Oleśnickiego

2. 
   
   „Pontyfikał” uf. przez Z. Oleśnickiego

3. „ - II - „ biskupa Strzępińskiego

4. „Psałterz floriański” - XIV/XV w., nazwa pochodzi od miejsca, gdzie był przechowywany (opactwo św. Floriana). Obecnie znajduje się w Bibliotece Narodowej. Powstawał w czasie, kiedy królowa Jadwiga spodziewała się rozwiązania. Napisany w języku łac., pol. i niem. Pierwszym miejscem,
   w którym powstawał był klasztor w Płocku. Pracę zatrzymano z powodu śmierci królowej.

Piotr Wysz zadecydował o charakterze księgi. Przy pracy nad „Psałterzem...” pracowało 3 skrybów i 3 iluminatorów. W pierwszej części zdobnictwo i jest najdokładniejsze i najbogatsze. Druga część powstawała w klasztorze Kanoników w Warszawie.

„Psałterz ...” zawiera 150 psalmów- każdy wiersz pojawia się w trzech wersjach językowych (dowód na to, że na dworze królowej posługiwano się trzema językami). Występują inicjały. Zdobienie śródwierszowe. I karta- herb Andegawenów, podwójna plecionka gotyckiego M (sygnet królowej? - symbol życia czynnego i konteplacyjnego? Bojowe zawołanie?). Motywy droleryjne (scenki satyryczne) - stosunkowo dużo. Jako tekst rel. - dwuszpaltowy. Układ chronologiczny.

W dalszej części bywa niedokończony.

1931 -zakupiony i przekazany jako depozyt w BN

5. „Biblia królowej Zofii” - poł. XV w., powstał w czasach Władysława Jagiełły. Tłumaczenie z języka czeskiego. Inicjatywa Ludwika Berskiego. 2 herby: orła (Polska) i pogoń.

6. „Psałterz pułaski” - II poł. XV w.; układ według dni; dodany jest komentarz
   w różnym kolorze; charakterystyczne inicjały (obrazkowy, figuralny); odmienność zdobnictwa.

7. „Kodeks Baltazara Behema” - pocz. XVI w.; najwspanialszy kodeks iluminowany; tematyka świecka (cechy rzemieślnicze);

1505- wykonanie

ustawy cechów krakowskich, odpisy przywilejów cechowych, opisy zwyczajów, itp.

Bogactwo zdobienia, całostronnicowe miniatury - herby cechów oraz czynności precyzja, detale, bogactwo strojów, „katalog strojów”, kunszt wykonawstwa. Iluminator nieznany.

Do pocz. XIX w. - własność Rady Miejskiej, później przeszedł w ręce „Biblioteki Jagiellońskiej”.

• Stanisław Samostrzelnik - żył w Mogile, iluminator, malarz sztalugowy i ścienny; jego mecenasami była rodzina Szydłowieckich; mnich.

• wprowadzał elementy renesansowe (światło, kolory);

• zatrudniał rzemieślników- szkicował, oni wypełniali, on dawał sygnaturę (S.C.- z łac.);

• iluminował dzieła religijne, m.in. „Modlitewnik Zygmunta Starego” (znajduje się w Anglii), „Księga rodu Szydłowieckich” (znajduje się w Bibliotece Kórnickich).

• Realia hist.

• Czytelnicy musieli umieć czytać i znać język łaciński.

• Ceny książek były bardzo wysokie.

• Księgi gromadzono w księgozbiorach od kilkuset do tysiąca ksiąg:

• Klasztory:

• gromadzono biblie, pisma ojców Kościoła, teksty naukowe dla przyszłych pokoleń, księgi w obcych językach (do nauki tychże języków);

• charakter prezencyjny- książka ma stałe miejsce w bibliotece; na każdym regale był spis znajdujących się w nim ksiąg;

• biblioteki powiązane ze skryptoriami;

• biblioteki w Tyńcu, na Mogilanach, Benedyktynów na Monte Cassino (mieli własną szkołę);

• biblioteka w Vivarium - „Instytutiones” - podręcznik w oparciu o zasoby biblioteczne;

• Izydor z Sewilli - + 30' VII w.; „Etymologia” świadczy o jego księgozbiorze; najstarszy traktat bibliologiczny.

• Katedra wawelska:

1101-

1110-

XV w.- 1400 ksiąg

Przechowywane w Skarbcu i Zakrystii (oprawy ołtarzowe)- tam też przechowywano naczynia lit.

• Dwory panujące (zamawiają księgi, otrzymują w darze- najczęstsze, otrzymują w wianie). Kolekcje:

• Ludwik Święty, Karol Mądry - Francja

• Jan de Burry (bogata kolekcja godzinek);

• Papieże w Rzymie - po niewoli awiniońskiej kolejny zbiór (ok. 2000 ksiąg), a później znów w Rzymie;

• Na dworze Kazimierza Wielkiego zapewne istniał księgozbiór- król fundował klasztory, które wyposażał w księgi lit, a także w Akademii Krakowskiej tłoczone „K” z koroną;

• Na dworze królowej Jadwigi - Jan Długosz.

• Uniwersytety

• Sorbona - XIV - 1700 rękopisów

• Uniwersytet Krakowski - XIV - 3,5 tys. Rękopisów

• Gromadzono tam książki: teologiczne, historyczne, prawne, filozoficzne, z zakresu sztuk wyzwolonych

• Księgi gromadzono w Kolegiach, np. Minus, Majus itp. Dla studentów- w bursach.

• Charakter prezencyjny. Dopiero pod koniec średniowiecza profesorowie mogli wypożyczać książki.

• Księgozbiory gromadzone w oparciu o darowizny:

• Tomasz Szczępiński przekazał ok. 50 wol.

• Księgozbiór św. Jana Kantego - 16 kodeksów, przepisywanych przez niego,

• bakałarze - spisywane wykłady.

• Bibliofile:

• Ryszard de Burry - 300 kodeksów, napisał traktat „Philobiblia” o umiłowaniu ksiąg- poświęcił rozdział XVII poszanowaniu ksiąg.

• Ryszard de Fournival - traktat „Biblionomia”

• W średniowieczu nie ma księgozbiorów publicznych.

• Język polski pojawia się najpierw w bibliotekach prywatnych.

1

Anna Mrozek

Informacja naukowa i Bibliotekoznawstwo

Studia niestacjonarne- I rok

Temat: Sporządzenie notatki z wybranego wykładu.

XV w., wspólne cechy zdobnicze

Inwentarze Biblioteki Katedry na Wawelu

---