7.Omów podstawowe kategorie dochodu narodowego wg SNA (GNP, DNP, NNP, NI, DPI).

Miernikami dochodu narodowego, liczonego w cenach rynkowych są :

• GNP (Gross National Product - PNB - Produkt Narodowy Brutto) - składa się z dziewięciu elementów :

1. amortyzacja i straty - tworzą GNP, gdyż jest to miara brutto, czyli musimy uwzględnić poziom zużycia czynników wytwórczych,

2. podatki pośrednie „minus” subsydia - gdyż jest to dochód wytworzony,

3. narzuty na świadczenia socjalne (np. „wczasy pod gruszą”),

4. podatki (np. akcyza),

5. nierozdzielone zyski (akumulacja, która zostaje w przedsiębiorstwie z oszczędnościami),

6. pensje i płace (wynagrodzenie czynnika pracy)

7. dochody właścicieli przedsiębiorstw - zyski z kapitału, ziemi, dywidenda

8. inne dochody z tytułu własności środków produkcji - chodzi tu o posiadanie akcji, obligacji, weksli i z tego tytułu są różne dochody,

9. dochody państwa z tytułu własności czynników wytwórczych i przedsiębiorstw - państwo jest właścicielem ziemi, kapitału, majątku i z tego tytułu pobiera rentę (zyski).

GNP w zależności od podejścia:

1. Jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. Są one różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom..

2. Miernikiem wartości dóbr finalnych wytworzonych za pomocą czynników wytwórczych będących własnością obywateli danego kraju, niezależnie od tego, gdzie te czynniki były wykorzystywane

3. Sumą wartości dodanej wszystkich przedsiębiorstw zarejestrowanych w danym kraju, niezależnie od tego czy działają na jego terenie czy poza nim

• NNP (Net National Product - PNN - Produkt Narodowy Netto) - jest liczony z pominięciem amortyzacji. Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

• DNP (Domestic National Product - PKB - Produkt Krajowy Brutto) - liczony z amortyzacją i stratami, z punktu widzenia konsumenta. Jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

DNP (PKB) można obliczać na trzy sposoby:

1. jako sumę wydatków na dobra finalne .Jest wtedy równy wartości dóbr finalnych wyprodukowanych w ciągu roku oraz kupionych przez konsumentów C, inwestorów (I) państwo (G) oraz zagranicę (NX) przy czym do inwestycji wlicza się zmianę stanu zapasów PKB=C+I+G+NX (jest to tzw. metoda wydatkowa podejście od strony popytu)

2. jako suma dochodów czynników produkcji, czyli płacy (wynagrodzenie pracy), zysku (wynagrodzenie kapitału) oraz rent. Jest to tzw. metoda dochodowa. PKB= zyski+ renty+ płace

3. jako sumę wartości dodanej wszystkich przedsiębiorstw, przy czym wartość dodana to różnica wartości produktu i wartości zużytych do jego produkcji dóbr pośrednich, które to przedsiębiorstwo kupiło od innych przedsiębiorstw.

Miernikami dochodu narodowego w cenach czynników wytwórczych są :

• NI (National Income - Dochód Narodowy) - jest liczony bez amortyzacji i strat oraz podatków pośrednich „minus” subsydia. Wynik powinien być taki sam, jak GNP, gdyby nie skrzywienia cenowe (między cenami rynkowymi a cenami czynników wytwórczych). Nie wydzielamy tych dwóch rzeczy, gdyż te elementy rachunku są wliczone w pozostałe siedem elementów.

• DPI (Disposable Personal Income - dochód do dyspozycji gospodarstw domowych) - jest liczony z uwzględnieniem tylko pensji i płac, dochodów właścicieli przedsiębiorstw oraz innych dochodów z tytułu własności środków produkcji i transferów (np. stypendia, subsydia - zasiłki dla dzieci, dla bezrobotnych, ulgi w składce na ubezpieczenie społeczne). Nagromadzone w ten sposób dochody w gospodarstwach domowych są kierowane na bieżące wydatki konsumpcyjne, a pewna ich część jest oszczędzana z myślą o przyszłych wydatkach.

8. Wymień główne patologie w różnych systemach gospodarczych oraz zachodzące 10

interakcje w sposobach ich zwalczania.

Patologie systemów gospodarczych:

1. inflacja - znajduje wyraz we wzroście cen, spowodowana jest nadmiarem pieniądza w obiegu w stosunku do podaży dóbr i usług;

2. bezrobocie - jest to niezatrudniona siła robocza. Chęć podjęcia pracy i chęć zatrudnienia nie pokrywają się z ich realizacją;

3. deficyt gospodarczy (nierównowaga) popytu i podaży - rośnie w okresie recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada, a jest mniejszy w okresie ożywienia (wzrost dochodu);

4. nadmierny wzrost zadłużenia za granicą - równoważne z utratą własnej suwerenności, rodzaj uzależnienia, ograniczenie swobód, uzależnienie gospodarki, skutki w życiu politycznym i ekonomicznym

5. trudność wzrostu;

6. szkodliwa nierówność- nadmierne dysparytety dochodowe i majątkowe, podział na bogatych i biednych, niepokoje społeczne, strajki

7. biurokratyzacja - zastąpienie autorytetów i tradycji sformalizowanymi zasadami .marnuje energię społeczną

Interakcje :

1. inflacja
   leczymy przez ograniczenie podaży wydatków publicznych (a więc ostatecznie ograniczenie popytu)
   skutek uboczny
   spadek produkcji i wzrost bezrobocia, trudności wzrostu gospodarczego

2. bezrobocie
   sztucznie podnosimy popyt
   wzrost inflacji,

3. deficyt
   skutek uboczny leczenia to inflacja, zadłużenie za granicą, trudności wzrostu,

4. nadmierny wzrost zadłużenia za granicą
   protekcjonistyczna polityka celna, administracyjne ograniczenie importu, itp.
   spadek produkcji lub tempa wzrostu, bezrobocie, deficyt wewnętrzny,

5. trudności wzrostu
   leczenie bezrobocia
   wzrost inflacji,

zachęcanie zagranicznych inwestorów i krajowych do inwestycjiobniżenie podatków lub ograniczenie biurokracji deficyt budżetowy, wzrost zadłużenia zagranicznego i inflacja

6. szkodliwa nierówność
   wysokie podatki, bezpłatny system świadczeń, zasiłki dla bezrobotnych, wzrost przestępczości więcej pieniędzy z budżetu na ochronę i na utrzymanie więźniów np
   biurokratyzacja, deficyt,

7. biurokratyzacja
   regulacja kierowana przez instytucje administracji przeniesiona na regulacje przez mechanizmy rynkowe
   inflacja.

9. Wskaż na skutki uboczne w walce z patologiami systemów gospodarczych.

Patrz - interakcje w pytaniu nr 10.

10. Przedstaw analizę podziału dochodu narodowego z punktu widzenia składników popytu

wg metodologii SNA.

Na początku należy poczynić pewne założenia upraszczające: metodę tą cechuje idealizacja i konkretyzacja. W podziale uczestniczą gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa (inwestorzy). Później do podziału dodajemy rząd, system bankowy i zagranicę. Są to jednostki, które wytwarzają dochody, kreują popyt i uczestniczą w jego podziale. Wyłączamy z analizy organizacje społeczne i fundacje. Podział dochodu zapisujemy dwustronnie. Po lewej stronie podmioty, które kreują dochody (mają pieniądze i z tego tytułu kreują popyt) po lewej dochody określające popyt, a po prawej alokację, umiejscowienie popytu - wydatki na podaż.

1. (1) Y = C + I - początkowo dochody tworzą (kreują popyt), konsumenci (C) posiadający pieniądze m.in. z tytułu pracy oraz inwestorzy (I) (posiadający pieniądze z tytułu posiadania czynników produkcji.

2. (5) Y = C + I + G - w kolejnym etapie dochody rządu (G) kreują popyt z tytułu posiadania czynników produkcji.

3. (12) Y = C + I + G + B - kolejnym kreatorem popytu są banki, posiadające pieniądze z tytułu różnicy oprocentowania i emisji pieniądza.

4. (20) C + I + G + B + NX = Y = YD + TA -TR + P - L = C + S + TA -TR + P -L

W ostateczności do kreowania popytu (lewa strona) dochodzi jeszcze zagranica. Ściślej mówiąc NX (saldo obrotów z zagranicą będące różnicą między Ex i Im. Może ono przyjąć wartości dodatnie, ujemne bądź zerowe). Tak wytworzony dochód narodowy staje się dochodem do dyspozycji przedsiębiorstw i gospodarstw domowych powiększonym o podatki minus transfery i o lokaty minus kredyty. W ostateczności dochód narodowy można przeznaczyć na konsumpcję.

11. Przedstaw analizę podziału dochodu narodowego z punktu widzenia składników podaży

wg SNA.

Podział dochodu narodowego zapisujemy dwustronnie. Po lewej stronie podmioty, które kreują dochody, mają pieniądze i z tego tytułu kreują popyt, a po prawej alokacja, umiejscowienie popytu - wydatki na podaż. W naszej analizie zajmujemy się głównie prawą stroną równań podziału dochodu narodowego wg SNA :

1. (3) C + I = Y = C + S - początkowo dochody uzyskane przez konsumentów i inwestorów możemy przeznaczyć na konsumpcję lub oszczędności.

2. (10) C + I + G = Y = C + S + TA - TR - wprowadzając do analizy rząd musimy uwzględnić rozliczenie z nim :

TA - podatki (zwiększają dochód narodowy)

TR - transfery (pomniejszają dochód narodowy)

3. (14) C + I + G + B = Y = C + S + TA - TR + P - L - kolejnym elementem jest system bankowy, w którym:

P - depozyty (zwiększają dochód narodowy)

L - kredyty

4. (18) C + I + G + B + Ex = C + S + TA - TR + P - L + Im - przez wprowadzenie zagranicy pojawia się jeszcze jeden element lokalizacji podaży - import.

5. (20) C + I + G + B + Nx = Y = YD + TA - TR + P -L = C + S + TA - TR + P - L - w ostateczności dochody wytworzone przez podmioty po lewej stronie równania zostają zużytkowane po prawej na konsumpcję (C), oszczędności (S), podatki minus transfery (TA - TR), depozyty minus kredyty (P - L). Są to składniki podziału dochodu narodowego wg SNA od strony podaży.

12. Zinterpretuj sens różnicy pomiędzy oszczędnościami a inwestycjami w podziale

dochodu według SNA z uwzględnieniem dynamiki struktury podmiotowej

gospodarki.

1. I=S w gospodarce zrównoważonej można tyle inwestować ile zaoszczędzić (przy dwóch podmiotach)

Gdy I<S wzrost oszczędności, spadek wydatków na bieżącą konsumpcję , przedsiębiorcy nie mogą sprzedać części wyprodukowanego towaru, rosną zapasy, zniechęca to do dalszej produkcji i inwestowania. Kurczy się produkcja, spada zatrudnienie, spadają dochody - zostaje uruchomiony mechanizm depresyjny-głębsza recesja, dekoniunktura.

Gdy I>S oszczędności nie wystarczają do finansowania inwestycji, społeczeństwo mało oszczędza i więcej wydaje. Zachęca to przedsiębiorców do zwiększenia produkcji i tym samym inwestycji. Uruchomiona zostaje spirala ekspansji.

2. trzy podmioty S-I=G-TA+TR - równanie wynikowe

G+TR>TA - nierównowaga budżetowa (deficyt) państwo pożycza pieniądze od gosp domowych, wiec brakuje na pożyczki dla przedsiębiorstw S>I im większy deficyt państwa tym mniej S idzie na inwestycje

G+TR<TA - nadwyżka

G+TR=TA - równowaga; państwo w całości pokrywa swoje wydatki więc całość S może iść na I

3. cztery podmioty S-I=G+TR-TA+B+L-P (L-kredyty, P- płatności) im mniejsza nadwyżka kredytowa nad dochodami banków, tym większa część oszczędności może być przeznaczona na inwestycje

4. pięć podmiotów S-I=(G+TR-TA) + (B+L-P) +NX Nadwyżka sektora prywatnego to odpływ z ruchu okrężnego. Musi mu towarzyszyć dopływ o tej samej wartości. Źródłem finansowania tego dopływu może być deficyt budżetowy państwa albo eksport netto (nadwyżka wpływów eksportowych nad wydatkami na import). Nadwyżka sektora prywatnego musi być równa deficytowi budżetowemu powiększonemu o deficyt zagranicy w obrotach z naszym krajem.

Z tych równań wynika, z jakim państwem mamy do czynienia. Na ile jest aktywne, a na ile pasywne. Inwestycje są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa, przejaw czynnego wykorzystania środków. Oszczędności to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług, bierna strona akumulacji środków pieniężnych niezbędnych do finansowania inwestycji. S-I oznacza dochód wytworzony przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, do dyspozycji banków, rządu, zagranicy, odpowiednio skorygowane o dochody wytwarzane w tych podmiotach. Oszczędności są stałym procesem, rosną wraz ze wzrostem dochodów (Keyns nazywa to stałą przeciętną i krańcową skłonnością do oszczędzania).Inwestycje natomiast cechują się dużą zmiennością, gdyż są narażone na oczekiwania przedsiębiorców, zamiany w popycie, cenach rynkowych i zmiany wysokości stopy % itp.

122.Objaśnij mechanizm transmisyjny między polityką pieniężną i fiskalną a zmianami poziomu dochodu narodowego wg modelu IS-LM. (czyli patrz rozdział 17.2 Nasiłowski str. 357-359 )

Krzywa IS - wyraża możliwe kombinacje miedzy wysokością stopy procentowej a poziomem dochodu narodowego, przy czym każda kombinacja spełnia warunek równowagi globalnego popytu z wytwarzanym dochodem narodowym. Zależność między wysokością stopy procentowej a poziomem dochodu narodowego jest skorelowana ujemnie tzn. rosnąca stopa procentowa wpływa na zmniejszenie dochodu narodowego. Rośnie bowiem skłonność do oszczędzania i tym samym zmniejsza się skłonność do wydawania na konsumpcje bieżącą. Równocześnie drożeje kredyt inwestycyjny mniejsze inwestycje.. Razem to powoduje spadek dochodu narodowego, wzrost niewykorzystanych zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej.

Krzywa LM - wyraża możliwe kombinacje między wysokością stopy procentowej a poziomem dochodu narodowego, przy czym każda możliwa kombinacja spełnia warunek równowago popytu na pieniądz z jego podażą. Ma dodatnie nachylenie. Jej zależność jest odwrotna do tej jaka występuje między tymi samymi wielkościami a S. Wzrost dochodu narodowego Y wzrost popytu na pieniądz transakcyjny. Wycofywanie oszczędności z banków i sprzedawanie obligacji wzrost stopy % spadek popytu na pieniądz spekulacyjny

• Od strony wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych i wydatków rządowych krzywa IS (inwestycje- oszczędności) wyraża zależność o nachyleniu ujemnym między poziomem realnego dochodu narodowego a wysokością stopy %

• Od strony popytu na pieniądz w stosunku do podaży krzywa LM (preferencje płynności-podaż pieniądza) wyraża zależność o nachyleniu dodatnim między poziomem realnego dochodu narodowego a wysokością stopy %

Obie te krzywe mogą zmieniać swoje położenie w układzie współrzędnych, a ich nachylenie wynika z intensywności zmian poziomu realnego poziomu dochodu narodowego na zmianę wysokości stopy %. Tworzą one swoisty mechanizm transmisyjny z jednej strony miedzy polityką pieniężna banku centralnego, z drugiej zaś między polityka fiskalna rządu a wysokością stopy % i poziomem wytworzonego dochodu narodowego. Mechanizm transmisyjny służy do analizy zrównoważonego rynku towarowego z rynkiem pieniężnym. Tylko równoważenie tych rynków zapewnia pełna równowagę, która gwarantuje stabilny poziom dochodu narodowego i zatrudnienia w gospodarce.

---