Różnorodność biologiczna Polski - ważna sprawa czy wiele hałasu o nic?

Wstęp

Według Polskiego studium różnorodności biologicznej łączna liczba gatunków zarejestrowanych na obszarze Polski kształtuje się na poziomie 72-75 tysięcy. W liczbie tej mieszczą się 33 tysiące gatunków zwierząt, w tym ok. 620 gatunków kręgowców, ponad 39 tysięcy gatunków mikroorganizmów, grzybowców i roślin, w tym ok. 2750 gatunków i podgatunków roślin naczyniowych. Na różnorodność biologiczną Polski składa się 360 ekosystemów. Rozpoznanie to jest jednak ciągle niepełne i to zarówno w stosunku do poszczególnych grup organizmów, jak i regionów kraju.

Przy tak dużej liczbie gatunków roślin, zwierząt i całych ekosystemów możemy zastanowić się, czy różnorodność biologiczna polskiej flory i fauny faktycznie jest zagrożona. Co tak naprawdę składa się na problem różnorodności biologicznej? Po co nam ta różnorodność biologiczna?

Cele

W wyniku udziału w zajęciach uczeń:

• definiuje/rozumie pojęcie różnorodności biologicznej,

• charakteryzuje na wybranych przykładach stan oraz wybrane zagrożenia różnorodności biologicznej w Polsce,

• wyjaśnia, na czym polegają działania zmierzające do zachowania i poprawy stanu różnorodności biologicznej, a nawet sam podejmuje takie działania.

Materiały

• R. Olaczek, Słownik szkolny. Ochrona przyrody i środowiska, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999;

• Adresy stron internetowych:

1. http://wiem.onet.pl/wiem - Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna, wyjaśnienie pojęć: różnorodność biologiczna oraz agroekosystem,

2. http://www.salamandra.org.pl - projekt dokumentu zatytułowanego Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2001 (z 11.06.2001 r.),

3. http://ciuw.warman.net.pl - System Wymiany Informacji o Różnorodności Biologicznej w Polsce,

4. http://przyrodapolska.pl - artykuł Co powinniśmy wiedzieć o różnorodności biologicznej, aby móc ją zachować dla przyszłych pokoleń?,

5. http://www.kurki.eko.org.pl - informacja o działaniach na rzecz zachowania rodzimej rasy kur.

Pytania i odpowiedzi. Bioróżnorodność, Polski Klub Ekologiczny, Kraków 1988.

<BR

Warianty realizacji zajęć

Przygotowany scenariusz jest bardzo obszerny, dlatego poniżej proponuję kilka sposobów realizowania tej tematyki, stosownie do potrzeb czy zainteresowań uczestników zajęć. Oczywiście, sugestie te nie zamykają innych możliwości realizowania powyższego tematu. Cyfry oznaczają kolejne punkty scenariusza.

1. 1
   2
   3
   4
   5
   7
   8
   (11)

2. 1
   3
   4
   7
   9
   (11)

3. 1
   2
   4
   6
   10
   (11)

4. 1
   8
   7
   10
   (11)
   
   
   
   Przebieg zajęć

1. Szukanie odpowiedzi na postawione na początku scenariusza pytania proponuję zacząć od wyjaśnienia terminu - różnorodność biologiczna. Choć może wiemy już trochę na ten temat, zapewne warto sięgnąć do literatury. W tym celu - w trakcie pracy w grupach nierównoległych - możemy posłużyć się książką Słownik szkolny. Ochrona przyrody i środowiska. Wyjaśnienia pojęcia "różnorodność biologiczna" możemy też szukać w internecie. Proponuję skorzystać z jednego z poniższych adresów:

• http://wiem.onet.pl/wiem otworzy się strona Wielkiej Internetowej Encyklopedii Multimedialnej
  w listwie Szukaj należy wpisać
  bioróżnorodność
  klikając w polecenie Szukaj, uzyskamy wyjaśnienie pojęcia - różnorodność biologiczna, charakterystykę kategorii różnorodności biologicznej oraz zwięzły opis problemów związanych z ograniczaniem różnorodności biologicznej, a także możliwości zwiększania tej różnorodności.
  Interpretację tego pojęcia znajdziemy także w następującym adresie:

• http://www.salamandra.org.pl
  należy kliknąć w napis Dokumenty, opinie. Zamieszczono tu projekt dokumentu (z 11.06.2001 roku.) zatytułowanego Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej. Kliknij w tytuł tego dokumentu zamieszczony pod napisem Bieżący dokument. W spisie treści jest rozdział 1.1 Różnorodność biologiczna jako przedmiot strategii. Zapoznajcie się z tym tekstem.

Ten fragment zajęć możemy zakończyć dyskusją całego zespołu na temat efektów pracy grupowej.

2. Korzystając z uzyskanych informacji na temat różnorodności biologicznej, rozpocznijcie pracę w 4-6 osobowych grupach (można ją kontynuować w dalszej części zajęć), podczas której opracujecie schemat ilustrujący w zarysie różnorodność biologiczną. Powinna wam wystarczyć do tego kartka papieru formatu A4 lub A3. Po zakończeniu pracy sprawdźcie w internecie, czy uwzględniliście wszystkie ważne ogniwa tej różnorodności. W przeciwnym razie uzupełnijcie swoje schematy. Przydatny adres:

• http://ciuw.warman.net.pl
  zamieszczono tam serwis zatytułowany Biodiversity
  następnie należy odnaleźć hasło System Wymiany Informacji o Różnorodności Biologicznej w Polsce
  w punkcie 2. - temat Stan różnorodności biologicznej Polski.

Mając dane z internetu, możecie sprawdzić, czy w swoich rozważaniach pamiętaliście o wszystkich ważnych grupach tworzących różnorodność biologiczną.

3. Jaki jest stan różnorodności biologicznej w naszym kraju? W zależności od miejsca zamieszkania wasze doświadczenia, a zatem i opinie na ten temat mogą się różnić. Dlatego właśnie warto je zweryfikować, korzystając z Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej zamieszczonej pod adresem:

• http://www.salamandra.org.pl
  należy kliknąć w napis Dokumenty, opinie. Zamieszczono tu projekt dokumentu (z 11.06.2001 rroku) zatytułowanego Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej.
  dalej w tytuł tego dokumentu zamieszczony pod napisem Bieżący dokument. W spisie treści klikamy w Załącznik nr 1, a następnie szukamy informacji charakteryzujących stan różnorodności biologicznej przyrody Polski, a zwłaszcza odpowiedzi na pytanie, co determinuje stan różnorodności biologicznej (dwa pierwsze akapity z załącznika nr 1, drugi akapit po tabeli 1.1, akapit przed tabelą 1.2 i trzy akapity po tej tabeli).

4. Mimo stosunkowo dobrze zachowanej różnorodności biologicznej Polski trzeba zdawać sobie sprawę z jej zagrożenia. Problem ten jest bardzo złożony, dlatego proponuję ustalić główne niekorzystne oddziaływania człowieka na środowisko, a następnie wybrać jedno z nich i dokonać jego analizy.
   Proponowany adres internetowy:

• http://www.salamandra.org.pl
  Dokumenty, opinie
  Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej
  Kliknij w tytuł tego dokumentu zamieszczony pod napisem Bieżący dokument
  Spis treści
  Załącznik 1 - Stan i zagrożenia różnorodności przyrody Polski, a w nim tabela 1.3.

5. Uszczegółowieniem problematyki zagrożenia fauny i flory Polski może być tekst zawarty na stronie 7 i 8 artykułu Co powinniśmy wiedzieć o różnorodności biologicznej, aby móc ją zachować dla przyszłych pokoleń?, który znajdziemy pod następującym adresem:

• http://przyrodapolska.pl
  kliknij Archiwum
  numer 10/2000, a tu w tytuł artykułu.

6. Jeśli chcemy uzyskać nieco więcej informacji na temat wpływu rolnictwa na różnorodność biologiczną, możemy skorzystać z informacji zamieszczonych pod adresem:

• http://wiem.onet.pl/wiem
  otworzy się strona Wielkiej Internetowej Encyklopedii Multimedialnej
  w listwie Szukaj należy kliknąć w hasło Agroekosystem.

7. Co zrobić, żeby zachować lub przywrócić różnorodność biologiczną? Zagadnienie to jest bardzo złożone, dlatego proponuję wybrać tylko jeden z działów - spójny z tematyką, którą się zajmowaliście, analizując zagrożenia różnorodności biologicznej (patrz pkt 4). Pomocny adres to:

• http://www.salamandra.org.pl
  Dokumenty, opinie
  Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej
  Kliknij w tytuł tego dokumentu zamieszczony pod napisem Bieżący dokument
  Spis treści
  kliknij Dział 3.3.3 - Cele operacyjne, a następnie wybierz odpowiednie zagadnienie - spójne z tematyką wcześniejszych rozważań.

Jeśli pracowaliście w grupach, pora przygotować się do prezentacji uzyskanych w internecie informacji z udziałem wszystkich grup.

8. A właściwie, po co nam różnorodność biologiczna? Dlaczego należy dbać o zachowanie dużej różnorodności biologicznej? Odpowiedź na to pytanie rozważcie w trakcie dyskusji zespołowej w kategoriach wartości ekonomicznych, medycznych, ekologicznych, estetycznych, etycznych i kulturowych. Ustalcie argumenty przemawiające za każdą z tych kategorii. Pomocna będzie tu książka pt. Pytania i odpowiedzi. Bioróżnorodność.

9. Rozszerzeniem realizowanego tematu może być dyskusja na temat możliwości odzyskania w pobliżu szkoły jakiegoś nikomu niepotrzebnego miejsca, które pozwoliłoby zachować czy wręcz powiększyć miejscowe zasoby różnorodności biologicznej, a po pewnym czasie mogłoby stać się pomocą w prowadzeniu zajęć terenowych w pobliżu szkoły.

10. Tym, którzy interesują się praktycznymi działaniami na rzecz zachowania różnorodności zasobów biologicznych zwierząt gospodarskich, proponuję zajrzeć na stronę internetową:

• http://www.kurki.eko.org.pl - znaleźć tam można nie tylko fotografie rodzimych i urodziwych kur zielononóżek - niegdyś dość powszechnych w prywatnych gospodarstwach wiejskich. Kiedy już będziecie na tej stronie
  przeczytajcie informację o projekcie, a stąd
  warto przeczytać
  kury o zielonych nogach lub przejść do informacji na temat
  rasa i system chowu.

11. Na zakończenie zajęć możemy wrócić do pytania postawionego w temacie, sformułować wniosek i zapisać krótką notatkę.

---