Rodzina:
Motyw domu i rodziny odnajdujemy w utworach różnych epok literackich. Może właśnie dlatego że rodzina stanowiła i stanowi komórkę na której opiera się całe społeczeństwo.
Po raz pierwszy dom pojawia się u Kochanowskiego w jego znanej fraszce Na dom w Czarnolesie. Odziedziczony [po przodkach nie ma marmurów i złoconych ścian ale można w nim żyć dostatnio szczęśliwie. Życie wiejskie w zdrowiu i opiece Bożej w przyjaznej atmosferze rodzinnej to recepta na szczęście.
W Żywocie człowieka poczciwego w 1 cz. Swego dzieła Rej poświęcił uwagom na temat na temat wychowania młodego szlachcica zaleca mu /wyjazd za granicę, poznać obce obyczaje, nabrać ogłady, zdobycie umiejętności: szablą, lutni,/Duże znaczenie ma wybór żony gdyż według autora to jest najważniejsze w życiu. Radzi aby żona była z tego samego stanu i o równym statusie majątkowym. Kolejne obrazy książki przedstawiają szczęśliwe życie człowieka poczciwego małżonkowie darzą się szacunkiem w pracy dzielą smutki i radości. W małżeństwie panuje miłość zgoda wzajemne zrozumienie z radością toteż człowiek dba by niczego nie brakowało. Z radością wraca do żony i dzieci a żona jest zapobiegliwą gospodynią troszczy się o wychowanie dzieci na dobrych obywateli. Rej kreśli więc obraz idylli która zapewnia szczęśliwemu ziemianinowi pomyślne i radosne życie.
#J Ursyn Niemcewicz „Powrót posła”
Akcja rozgrywa się w dworze średnio zamożnej szlachty. Podkomorzy jest uosobieniem staropolskich cnót na przykładzie ich życia przedstawia wzorową rodzinę. W ich domu panuje harmonia i miłość. Są małżeństwem bardzo szczęśliwym. Zwolennik reform (Podkomorzy) jest wzorowym mężem i ojcem a żona popiera poglądy ojca i jest bez reszty oddana rodzinie. Podkomorstwo są ludźmi światłymi rozumieją konieczność przeprowadzenia reform. Narzekają na zgubne skutki cudzoziemszczyzny uznają zasadę dom zawsze powinien ustępować ojczyźnie. Nauczyli swoje dzieci miłości kierowania się w życiu sprawiedliwością. Cieszą się szacunkiem i miłością swoich dzieci i Teresy. Walery - uosobienie cnót patriotycznych i rodzinnych, przywiązany jest do swoich rodziców i wdzięczny że wychowali go na człowieka prawego, uczciwego. Autor dla kontrastu ukazał drugie małżeństwo Starościna i Starostę. Starosta ożenił się ze Starościną dla pieniędzy co ostro krytykuje Niemcewicz.
W ich małżeństwie nie ma miłości szacunku zrozumienia.
# Konrad Wallenrod - Adam Mickiewicz
Akcja toczy się w IV wieku opowiada o średniowiecznym rycerzu, o człowieku którego los został zdeterminowany przez historię. Dzieje Konrada i Aldony to historia małżeństwa z góry skazana na porażkę, gdyż Konrad widział szczęście osobiste także małżeńskie tylko w wolnej ojczyźnie. Tymczasem Litwa żyła w ciągłym zagrożeniu krzyżaków. Konrad doskonale znał potęgę zakonu krzyżackiego i miał świadomość, że Litwini bezskutecznie broniący się przed atakami wroga nigdy go nie zwyciężą w walce. Aldonie i Konradowi nie dane było zaznać szczęścia rodzinnego. Oboje oceniając swoje małżeństwo po latach, z perspektywy po latach wspominają, że bardzo krótko byli szczęśliwi. Rozdarty między dwie miłości do ukochanej i do ojczyzny, wybrał Litwę. Aldona przeczuwała nieszczęście „serce jej wróżyło/Jakieś okropne wypadki” lecz wspólnie spędzony wieczór w trakcie którego wspominali pierwsze spotkanie, przechadzki po dolinie trochę ją uspokoiły. Jednak przeczucie nie omyliły jej. Rano odkryła bowiem, że Konrad wraz z Wajdelotą potajemnie opuszczają zamek. Ostatnie miejsce spotkania małżonków miało miejsce w dolinie, w tej samej po której tyle razy szczęśliwie spacerowali.
Konrad stara wyjaśnić żonie swoje plany, tłumaczy, że musi poświęcić szczęście małżeński dla ratowania ojczyzny, błaga by o nim zapomniała. Przez wiele lat żyli osobno nic o sobie nie wiedząc, ale mimo tego Aldona nie zapomniała o nim, nawet wtedy gdy wstąpiła do klasztoru. Historia małżonków ma finał tragiczny. Konrad pokonał wroga, lecz dla niego i Aldony nie ma już powrotu do dawnego życia, do doliny Arkadii, szczęścia, radości.
Zygmunt Krasiński „Nie Boska komedia”
Głównym bohaterem jest hrabia Henryk, arystokrata i romant. Poeta, który doprowadził do tragedii w swojej rodzinie gdyż nie potrafił wywiązać się z obowiązków ojca i męża. Mąż żyje w świecie oderwanym od rzeczywistości, poetyzuje życie, marzy o idealnej kochance i romantycznej miłości łączącej dusze kochanków. Jest egoistą który nie ukochał nikogo prócz siebie i myśli swoich. Najpierw za żonę wybiera prostą kobietę, Marię, później rodzi się im dziecko, trwają przygotowania do chrztu. Henryk nie jest jednak szczęśliwy, chociaż złożył przysięgę w Kościele. Na początku był zauroczony piękną urodą Marii, po spotkaniu z piękną dziewicą postanawia opuścić dotychczasowy dom rodzinny i podążyć za nią. Maria miał świadomość że nie jest uosobieniem romantycznej kochanki o której marzył mąż, jednak starała się ze wszystkich sił być godną męża - poety. Dlatego też w chwili chrztu podeszła do synka i zaklina go by został poetą, co według niej zapewnić mu miało miłość ojca a jej przebaczenie męża, który ją opuścił.
#Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem”
To utwór o bogatej i złożonej problematyce. Przyjrzyjmy się dziełu Orzeszk. tylko jako powieści rodzinnej. Autorka przedstawia tu bowiem różne modele rodziny i zastanawia się co tworzy szczęście rodzinne. Wnikliwie analizuje przyczyny nieporozumień oddania się osób, bliskich. Przedstawia tez jak w różny sposób bohaterowie pojmują swoją rolę: małżonków, rodziców czy dzieci. Ukazuje więc portrety matek, ojców i mężów, często bardzo różniących się od siebie inaczej pojmujących swoje obowiązki. Kirłowa to wzorowa matka i żona, zajmuje się gospodarstwem, zaś Emilia Korczyńska to przykład kobiety uchylającej się od obowiązków rodzinnych. Starzyńska obarcza opieką nad swoimi dziećmi inne osoby, a pani Andrzejowa wiele wysiłku poświęca na wychowanie syna i mimo to nie osiąga żadnego sukcesu wychowawczego. Również ojcowie i mężowie różnie traktują swoje obowiązki: od poważnego i odpowiedzialnego Benedykta po Kirłę czy Zygmunta Korczyńskiego.
#Ludzie bezdomni”
Pozbawieni ciepła rodzinnego są ludzie którzy zostali zmuszeni do opuszczenia ojczyzny z powodów ekonomicznych i politycznych(Wiktor Judym - Szwajcaria, Stany Zjednoczone, Wacław Podborski, Les Leszczykowski). Kwestię bezdomności trzeba rozpatrzyć w sensie metaforycznym, pojęcie domu kojarzy się przecież także z ogniskiem rodzinnym, stabilizacją życia dostatkiem, poczuciem pewności. Ludzi którzy nigdy tego nie zaznali skazani na tułaczy samotny los również należy określić pojęciem bezdomnych. Jest ich w powieści co najmniej kilkoro. To przyjaciel Judyma , inżynier Korzecki człowiek nieszczęśliwy nie potrafiący odnaleźć sensu życia i swojego w nim miejsca. Trawiony pustką i poczuciem absurdu popełnia w rezultacie samobójstwo. Brak ogniska rodzinnego i samotność stały się także udziałem Joasi Podborskiej. Wcześniej straciła rodziców i pozostał jej niewdzięczny los guwernantki lub damy do towarzystwa dla bogatych kobiet. Może dlatego, że nie zaznała rodzinnego klimatu tak bardzo chciała szybko mieć dom. Bezdomny w tym znaczeniu jest przede wszystkim główny bohater Tomasz Judym . Nigdy nie osiągnął stabilizacji życiowej chociaż miał taką możliwość. Mierziło go jednak dorobkiewiczostwo, żył ponadto z kompleksem niskiego pochodzenia, z głęboko zakorzenionym imperatywem moralnym. Bezdomność Dr. Judyma jest bezdomnością z wyboru a nie z konieczności. Co go odróżnia pozostałych postaci powieści. Świadomie odrzucił możliwość założenia rodziny, co więcej, wybierając drogę posłannictwa wzgardził całym pięknem jakie świat miał mu do zaoferowania.
# Stefan Żeromski „Przedwiośnie”
Na początku nie doceniał tego co miał, kochających rodziców, ojca dbającego o jego wychowanie. Po wyjeździe ojca na I Wojnie Światową Cezary poczuł smak wolności tym samym skazując matkę na samotność. Jest zafascynowany ideałami rewolucji uczestniczy w licznych manifestacjach. Po śmierci matki Cezary mocno odczuwa brak rodziców i ciepła rodzinnego. Teraz sam musi troszczyć się o własne utrzymanie. Rozpoczął się dla niego trudny okres w życiu, zostaje zmuszony do pracy przy wywozie ciał. Tu spotyka ojca i wyjeżdżają razem do Moskwy, skąd maja wybrać się do Polski. W czasie podróży umiera ojciec i Cezary ponownie zostaje przez niego opuszczony i skazany na siebie. Po wojnie bolszewickiej Cezary udaje się do Nawłoci - posiadłości Wielosławskich. Panuje tutaj szczęście rodzinne, które opiera się na licznych zabawach i uroczystościach wspólnych przejażdżkach i rozmowach. Bardzo często oddają się przyjemności jedzenia różnych potraw przygotowanych przez Macieja. Służba traktowana jest jak członkowie rodziny.
Zofia Nałkowska „Granica”
Zenon Ziembiewicz wywodził się ze zdegradowanej szlachty. Głową rodziny był Walerian Zarządca folwarku w Boleborzy, który często nawiązywał romanse z okolicznymi młodymi dziewczynami. Żancia, jego żona dobrze wiedziała o występkach swojego męża, jednak zawsze przebaczała mu gdyż ceniła u niego uczciwość. Zupełnie inna była młodość Elżbiety wychowana przez owdowiałą ciotkę Cecylię Kolichowską. Matkę znała tylko z listów i starej fotografii. Tęsknota za nią i poczucie wyobcowania towarzyszyły Elżbiecie przez cały czas w czasie pobytu w domu ciotki. Małżeństwo Zenona i Elżbiety mogłoby być szczęśliwe gdyby nie splot życiowych okoliczności, uwarunkowań, których nie można było uniknąć. Były też takie rodziny którym los tej szansy nie dał żyjące w nędzy, nie mogące zapewnić swym dzieciom nawet przetrwania(Jasia Gołąbska - mieszka w piwnicy z chorą matką i z małą córeczką.).