EGZAMIN - Pytania
MONOPOL I KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA
1. Jakie są właściwości czystego monopolu?
Właściwości czystego monopolu:
1° na rynku znajduje się tylko jeden nabywca lub sprzedawca,
2° monopolista nie ma żadnych preferencji (monopol niedyskryminujący),
3° rynek jest w pełni przejrzysty,
4° nie istnieje konkurencja.
2. Czy w warunkach monopolu istnieje konkurencja?
Nie. Może to być spowodowane wyłącznością na surowce, posiadaniem patentu na dany produkt, wyłączność na sprzedaż, dużą skalą produkcji, polityką państwa itp.
3. Co to znaczy, że czysty monopol jest niedyskryminujący?
Niedyskryminacja polega na tym, że monopolista nie ma żadnych preferencji dotyczących drugiej strony rynku.
4. Co oznacza doskonała przejrzystość rynku w warunkach monopolu?
Przejrzystość oznacza w tym przypadku, że monopolista zna popyt (podaż) interesującego go dobra, a uczestnicy z drugiej strony rynku mają pełną informację o cenach.
5. Czy w warunkach monopolu występuje zawsze homogeniczność produktu?
Homogeniczność produktu wynika z faktu, że albo jest on jedyny na rynku, albo nie ma bliskich substytutów.
6. Jakie są przyczyny monopolizacji rynku? (patrz: 2)
7. Dlaczego w niektórych sytuacjach monopolizacja rynku została prawnie ograniczona, natomiast w innych sytuacjach jest nie tylko dopuszczalna, ale nawet chroniona przez prawo?
Państwo często tworzy monopole w celach fiskalnych (monopole państwowe) lub (tak było w gospodarce centralnie planowanej) kiedy zależy jej na kontroli branży.
8. Porównaj rynek konkurencji doskonałej i rynek zmonopolizowany.
Cechy popytu Konkurencja doskonała Monopol
Elastyczność cenowa popytu ∞ (doskonała) [0, ∞)
Elastyczność mieszana popytu (-∞, ∞) 0
Pojemność rynku dla producenta nieskończona ograniczona popytem
9. Uzasadnij, dlaczego w warunkach monopolu przychód marginalny jest mniejszy od ceny?
W warunkach monopolu przychód marginalny jest mniejszy od ceny, bo monopolista, chcąc ulokować na rynku dodatkową produkcję, musi obniżyć cenę, gdyż napotyka barierę popytu.
10. Uzasadnij warunek krótkookresowej równowagi firmy monopolistycznej.
Monopolista musi osiągnąć punkt równowagi, w którym osiąga max (TR - TC). TP jest maksymalne, gdy TP' = 0. A to jest spełnione, gdy MR - MC = O. Wtedy warunek krótkookresowej równowagi wygląda tak: MR = MC.
11. Dlaczego nie istnieje funkcja podaży firmy monopolistycznej?
Dzieje się tak, gdyż ilość wyznaczana jest z warunku MC = MR, a MR zmienia się, w zależności od cenowej elastyczności popytu.
---------------------------------------------------------------------
OPTIMUM PRZEDSIĘBIORSTWA (RACHUNEK MARGINALNY)
1. Jakie są założenia modelu rynku doskonale konkurencyjnego?
Model rynku doskonale konkurencyjnego:
1° sprzedawców i nabywców jest wielu i nie mają wpływu na cenę,
2° produkt jest jednorodny,
3° panuje swoboda wejścia i wyjścia z rynku,
4° państwo jest bierne,
5° produkt i czynniki produkcji są doskonale podzielne,
6° rynek jest doskonale przejrzysty.
2. Czy producent działający na rynku doskonałej konkurencji może wpływać na cenę, po jakiej sprzedaje swój produkty?
Nie. Nazywamy go price taker: musi akceptować cenę rynkową.
3. Po jakiej cenie sprzedaje swój produkt firma działająca na rynku doskonale konkurencyjnym?
Firmy sprzedają towar po cenie równowagi rynkowej.
4. Jak firma doskonale konkurencyjna postrzega popyt na swój produkt?
Firma doskonale konkurencyjna postrzega popyt na swój produkt jako doskonale elastyczny.
5. Przed jakim problemem decyzyjnym staje producent działający w warunkach doskonałej konkurencji?
Musi wybrać ilość wytwarzanego produktu.
6. Jakie są warunki wyboru optymalnej ilości produkcji w okresie krótkim?
Warunek dostateczny: P = MC
Warunek konieczny: P = MC > AC
7. Jakie stany równowagi może osiągnąć firma doskonale konkurencyjna w okresie krótkim?
Jeśli P = MC > AC, to wtedy TP > 0.
Jeśli P = MC = ACmin, to wtedy TP = 0 (break even point).
Jeśli P = MC > AVC, to wtedy TP < 0 (minimalizacja krótkookresowej straty).
Jeśli P = MC = AVCmin, to wtedy TP < 0 (shut down point).
8. Jak wyznaczamy krótkookresową krzywą podaży firmy doskonale konkurencyjnej?
Jest to fragment krzywej kosztu marginalnego od shut down point do granicy możliwości produkcyjnych.
9. Jaki jest związek między podażą pojedynczych producentów działających na danym rynku a podażą rynkową?
Podaż rynkowa jest sumą podaży indywidualnych.
10. Jak zmieniają się warunki działania firmy doskonale konkurencyjnej w okresie długim, w porównaniu z okresem krótkim?
Zmieniają się ilości i wielkość producentów, dzięki wolnemu wejściu i wyjściu. Zmiany te polegają na uzyskiwaniu korzyści skali przez poszczególne firmy i całą branżę.
11. W jaki sposób mechanizm konkurencji doskonałej działa na rzecz wyrównywania kosztów przedsiębiorstw działających w danej branży w długim okresie?
Spadki ceny poniżej poziomu zamknięcia niektórych firm (shut down point) powoduje ich wycofanie się z branży. W długim okresie pozostaną więc w branży tylko przedsiębiorstwa o zbliżonych poziomach kosztów (tzw. firmy reprezentatywne).
12. Co rozumiemy przez pojęcie firma reprezentatywna dla branży? (patrz: 11)
13. Według jakiej reguły (warunku) firma doskonale konkurencyjna podejmuje decyzje dotyczące wielkości produkcji w długim okresie?
Będzie to warunek zerowego zysku całkowitego, przy którym wielkość produkcji musi być tak dobrana, aby LACmin = SAC = LMC = SMC = P.
14. Przy jakim poziomie produkcji firma doskonale konkurencyjna osiąga długookresową równowagę? (patrz: 13)
15. Jeżeli krzywa długookresowego kosztu przeciętnego na kształt litery U, to długookresowe optimum produkcji można wyrazić przy pomocy trzech minimów. Jakich?
Minimum zysku (TP = 0), minimalny długookresowy koszt przeciętny i minimalny krótkookresowy koszt przeciętny.
16. Od czego zależy przebieg długookresowej krzywej podaży w branży doskonale konkurencyjnej?
Jeżeli koszty branży są stałe, to krzywa podaży jest pozioma. Jeśli koszty branży rosną, to krzywa podaży ma nachylenie dodatnie. Jeśli koszty branży maleją, to krzywa podaży ma nachylenie ujemne.
17. Przy jakim przebiegu długookresowej krzywej kosztu przeciętnego jest możliwa konkurencja doskonała?
Konkurencja doskonała jest możliwa tylko przy nieujemnym nachyleniu długookresowej krzywej podaży.
18. W jaki sposób przedsiębiorstwa konkurują ze sobą na rynku doskonałej konkurencji?
Przedsiębiorstwa konkurują ze sobą zmniejszając koszty.
-----------------------------------------------------------------------
|
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I PODAŻY
1. Jaki jest cel mierzenia elastyczności funkcji?
Elastyczność mierzy się w celu badania wpływu zmiany różnych czynników na funkcję. Elastyczność służy zatem do mierzenia reakcji zmiennej zależnej y na zmianę jednej ze zmiennych niezależnych.
2. W jakich jednostkach miary wyrażamy łukową elastyczność funkcji?
Elastyczność jest wielkością niemianowaną, ale możemy wyrazić ją w procentach. Będzie nam wtedy mówiła o ile procent zmieniła się zmienna zależna y, gdy zmienna niezależna zmieniła się o 1%.
3. Jakie znasz miary elastyczności popytu? Jaki jest cel ich wyznaczania i jakie wartości może przyjmować każda z nich?
Wyróżnia się trzy miary elastyczności popytu:
a)elastyczność cenową - mówi o wpływie zmian ceny na ilość nabywaną danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [-∞, 0]
b) elastyczność mieszaną - mówi o wpływie zmiany ceny dóbr zależnych na ilość nabywaną danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [-∞, ∞]
c) elastyczność dochodową - mówi o wpływie zmiany dochodu nabywcy na ilość nabywaną danego dobra i przyjmuje wartości w przedziale [-∞, ∞]
4. Jak mierzymy punktową elastyczność popytu?
5. Dlaczego na ogół stosuje się bezwzględną wartość elastyczności cenowej popytu?
Wartość bezwzględna cenowej elastyczności popytu pomaga uniknąć wartości ujemnych, co odpowiada potocznym wyrażeniom o większej lub mniejszej elastyczności oraz ułatwia wszelkie porównania z cenową elastycznością podaży.
6. Jaki związek występuje między elastycznością cenową popytu a przychodami producentów?
7. Jaka jest różnica między elastycznością łukową a elastycznością punktową?
Elastyczność łukowa dotycząca nieciągłych zmian i obliczana na podstawie tabeli popytu (podaży) odnosi się do pewnego odcinka krzywej popytu (podaży). Elastyczność punktowa dotycząca zmian ciągłych i obliczana geometrycznie z krzywej popytu (podaży) odnosi się do poszczególnych punktów krzywej.
8. Czy elastyczność funkcji popytu w danym punkcie może być utożsamiana z wartością nachylenia krzywej (linii) popytu w tym punkcie?
Elastyczność funkcji nie jest równa wartości jej nachylenia, ale w niektórych przypadkach (np. model pajęczyny) może być z nią utożsamiana, bowiem:
…..
W modelu pajęczyny ważny jest stosunek elastyczności dwóch krzywych w punkcie wspólnym, widać więc, że można go zastąpić stosunkiem ich nachylenia.
9. Od czego zależy wartość elastyczności cenowej popytu na dane dobro?
Czynniki wpływające na wartość elastyczności cenowej popytu:
a) stopień substytucyjności dobra - im więcej substytutów danego dobra tym większa elastyczność jego popytu,
b) rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny niż na dobra luksusowe,
c) znaczenie dobra dla konsumenta - popyt na dobro o dużym udziale w budżecie jest stosunkowo elastyczny,
d) poziom ceny towaru - im wyższy poziom ceny, tym elastyczność jest większa,
e) czas trwania ceny - im dłużej utrzymuje się zmiana ceny, tym elastyczność cenowa dobra będzie ceteris paribus większa.
10. Jak mierzymy punktową i łukową elastyczność cenową podaży? Jakie wartości może przyjmować współczynnik elastyczności cenowej podaży?
Ponieważ zmiany ceny i ilości oferowanej na sprzedaż są jednokierunkowe, elastyczność podaży przyjmuje wartości dodatnie [0, ∞).
Elastyczność łukową podaży mierzymy arytmetycznie: .
Elastyczność punktową podaży mierzymy geometrycznie: .
11. Od czego zależy wartość elastyczności cenowej podaży?
Elastyczność cenowa podaży zależy od rodzaju towaru (dzieła sztuki, bogactwa naturalne, ziemia itp. charakteryzują się doskonałą nieelastycznością) oraz od czasu obserwacji podaży.
12. Porównaj elastyczność cenową podaży w okresie infrakrótkim, krótkim i długim?
W okresie infrakrótkim podaż jest stał, więc elastyczność wynosi 0. W okresie krótkim elastyczność jest względnie nieduża (podaż może wzrosnąć w granicach stałego potencjału produkcyjnego). W okresie długim elastyczność podaży jest stosunkowo duża.
Im podaż jest bardziej elastyczna wahania ceny równowagi są coraz mniejsze (nie wzrasta, a w skrajnych przypadkach nawet maleje).
--------------------------------------------------
RÓWNOWAGA RYNKOWA
1. Jak interpretujemy równowagę rynkową na rynku danego dobra?
Równowagę rynkową na rynku danego dobra interpretuje się jako punkt przecięcia krzywych popytu i podaży tego dobra, wyznaczający jedyną możliwą cenę, przy której ilość nabyta będzie równa ilości oferowanej na sprzedaż.
2. W jaki sposób L. Walras wyjaśnia działanie mechanizmu równoważenia rynku?
U Walrasa zmiany cen spowodowane są różnicami pomiędzy ilością nabywaną i oferowaną na rynku. Jeżeli QD - QS < (nadwyżka), a jeżeli QD - QS↓ P⇒0 > P (niedobór). Punkt równowagi: PD = PS.⇒0
3. W jaki sposób A. Marshall uzasadnia kształtowanie się równowagi rynkowej?
Marshall uzależnia ilość oferowaną na rynku od rynkowej ceny danego dobra. Jeżeli PD - PS > QS (producenci zachęceni zyskiem będą produkować⇒0 więcej), a jeżeli PD - PS < (strata zmusi sprzedawców i producentów↓ QS⇒0 do zmniejszenia oferty). Następuje tutaj wyrównywanie się korzyści nabywców i sprzedawców. Punkt równowagi: QD = QS.
4. Co oznacza stabilność rynku?
Stabilność rynku oznacza, że jest on w stanie powracać do równowagi bez względu na to, jakie początkowe wartości miały jego zmienne.
5. Jaki jest warunek stabilności rynku L. Walrasa, jaki zaś A. Marshalla? (patrz: 3.)
6. W jakich formach działa mechanizm równoważenia rynku w praktyce?
Wyraźnie widać go na giełdach i przy zastosowaniu zasady rekontraktu. Po zebraniu ofert sprzedaży i kupna dokonuje się wtedy ustalenia nowej ceny równowagi.
7. Co może spowodować “wytrącenie” rynku ze stanu równowagi i jaki mechanizm umożliwia stabilizację rynku?
Rynek może zostać wytrącony z równowagi zmianą któregokolwiek z niecenowych czynników podaży lub popytu, zmieniającą położenie tych krzywych. Stablizację umożliwia mechanizm równowagi rynkowej wyjaśniony przez Walrasa (QD - QS) i Marshalla (PD - PS).
8. Jakie są założenia modelu pajęczyny?
Najważniejszym założeniem w tym modelu jest stwierdzenie, że nabywcy reagują w tym samym okresie, w którym następuje zmiana sytuacji rynkowej, sprzedawcy zaś reagują z opóźnieniem (dostosowanie ekstrapolacyjne). Zakłada się również, że krzywe popytu i podaży mają charakter liniowy oraz że wcześniej rynek został wytrącony ze stanu równowagi.
9. Jakie rodzaje wahań cen i ilości na rynku możemy zilustrować za pomocą modelu pajęczyny?
Za pomocą modelu pajęczyny możemy zilustrować trzy rodzaje wahań cen i ilości:
a) oscylacje tłumione (rynek wraca do stanu równowagi),
b) oscylacje stałe (wahania na rynku mają charakter ciągły i cykliczny),
c) oscylacje wybuchowe (rynek jest niestabilny, a amplituda wahań wzrasta).
10. Jaki jest warunek stabilności rynku w modelu pajęczyny?
W modelu pajęczyny rynek jest stabilny tylko wtedy, gdy absolutna wartość stosunku nachylenia linii popytu do nachylenia linii podaży jest większa od jedności (bezwzględna wartość nachylenia popytu jest większa od bezwzględnej wartości nachylenia linii podaży).
11. Jaką rolę na charakteryzującym się występowaniem wahań cyklicznych rynku odgrywają spekulanci?
Racjonalne spekulacje wywołują niekiedy względną stabilizację ceny i podaży (wyrównują cykle rynkowe).
PRAWO POPYTU I PRAWO PODAŻY
1. Co to jest popyt?
Popyt to zainteresowanie danym dobrem (ilość nabywana) przy danej jego cenie ceteris paribus i w danym czasie. Na popyt wpływają także czynniki niecenowe.
2. Jakie czynniki determinują popyt konsumenta na dane dobro?
Głównym czynnikiem determinującym popyt jest cena danego dobra. Na popyt na dane dobro wpływają również ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych, dochód konsumenta, gusty konsumentów i inne czynniki.
3. Jak zilustrujemy zmianę ilości nabywanej dobra spowodowaną: a) zmianą ceny danego dobra, b) oddziaływaniem czynników niecenowych?
Zmianę ilości nabywanej dobra pod wpływem zmiany jego ceny ilustruje przesunięcie wzdłuż krzywej popytu. Czynniki niecenowe powodują przesunięcie całej krzywej popytu.
4. Jaką prawidłowość ilustruje krzywa popytu i co uzasadnia jej kształt?
Krzywa popytu ilustruje prawo popytu mówiące o tym, że w miarę wzrostu ceny ilość nabywana danego dobra zmniejsza się ceteris paribus i odwrotnie.
5. Co oznaczają pojęcia efekt Veblena, efekt snobizmu, efekt owczego pędu?
Efekt Veblena (efekt prestiżowy) polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe nabywają tym większe ilości danego dobra, im jest ono droższe. Korzyść konsumpcyjna polega wówczas na demonstrowaniu swoich możliwości konsumpcyjnych.
Efekt snobizmu polega na tym, że niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią te dobra, które konsumują inni, a zatem nabywają ich mniej lub w ogóle ich nie kupują.
Efekt owczego pędu polega na tym, że pewne gospodarstwa domowe tym wyżej cenią pewne dobra i tym więcej ich nabywają, im bardziej je cenią i więcej ich nabywają inne gospodarstwa domowe (np. moda).
6. Jaki jest związek między popytem indywidualnym a popytem rynkowym?
Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych wszystkich nabywców występujących na rynku.
7. Co to jest podaż?
zmiana ceny e = 1 e > 1 e < 1
zmiana TR = 0 zmiana TR < 0 zmiana TR > 0
zmiana TR = 0 zmiana TR > 0 zmiana TR < 0
Podaż to ilość dobra oferowanego na sprzedaż w danym czasie uzależniona od czynników cenowych i niecenowych.
8. Jakie czynniki kształtują podaż określonego dobra?
Podstawowym czynnikiem jest cena danego dobra. Do czynników niecenowych należą: ceny czynników produkcji, poziom techniczny produkcji i inne.
9. Jak ilustrujemy zmianę ilości dobra oferowanego na sprzedaż, spowodowaną: a) zmianą ceny tego dobra, b) oddziaływaniem czynników niecenowych?
Zmiana ceny danego dobra powoduje przesunięcie wzdłuż jego krzywej podaży, a zmiany czynników niecenowych powodują przesunięcie całej krzywej podaży.
10. Jaką prawidłowość ilustruje krzywa podaży i co uzasadnia jej kształt?
Krzywa podaży ilustruje prawo podaży, mówiące o tym, że wraz ze wzrostem ceny danego dobra ceteris paribus rośnie ilość oferowana tego dobra i odwrotnie.
11. Co to jest typowa krzywa popytu i typowa krzywa podaży?
Typowe krzywe popytu i podaży odpowiadają prawom popytu i podaży. Wiadomo jednak, że w każdej regule istnieją wyjątki. Niektóre dobra mają to do siebie, że ich ilość nabywana i oferowana zmieniają się pod wpływem ceny inaczej niż mówi o tym prawo popytu i podaży. Wyznaczone dla nich krzywe popytu i podaży będą miały zatem nachylenie dość nietypowe
1