Rozwój kultu bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego
Waldemar Rozynkowski
Tak przybliżyli się do wsi, do której zdążali, a On okazywał, jakoby miał iść dalej. Lecz przymusili Go, mówiąc: „Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił”. Wszedł więc, aby zostać z nimi. Gdy zajął z nimi miejsce u stołu, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im. Wtedy oczy im się otworzyły i poznali Go, lecz On zniknął im z oczu
Łk 24, 28-31
W przyszłym roku minie 10 lat od ogłoszenia błogosławionym ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Już dzisiaj wydaje się słuszne podjęcie próby opisania rozmiarów kultu Błogosławionego. Poniżej przedstawiono kilka wybranych, wydaje się, że jednych z ważniejszych przejawów kultu bł. Księdza Stefana, które pojawiły się po 7 czerwca 1999 r.
Sanktuarium
Dekretem biskupa toruńskiego Andrzeja Suskiego z 31 marca 2001 r. kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Toruniu został podniesiony do godności sanktuarium bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Miejsce to stało się centrum kultu Błogosławionego. Stąd wychodzi wiele inicjatyw, które promują kult bł. Księdza Stefana. Przywołane poniżej przykłady rozwoju kultu Błogosławionego związane są w znacznej mierze z tym sanktuarium.
W sanktuarium w każdy pierwszy czwartek miesiąca o godz. 18 odmawiana jest nowenna za pośrednictwem bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego. W jej trakcie czytane są podziękowania i prośby, które zostały wpisane do „Księgi próśb i podziękowań”, wyłożonej w kościele przy grobie kości palców Błogosławionego. Do chwili obecnej zostało zapisanych przeszło 20 ksiąg. Wpisy oczekują jednak na szczegółowe zainteresowanie, gdyż to między innymi na ich podstawie będzie można poznać zasięg kultu bł. Księdza Stefana. Można założyć, że średnio każdego miesiąca pojawia się ok. 100 wpisów. Daje to w sumie ok. 10 tys. wpisów od 1999 r.
Inne przejawy pamięci o Błogosławionym związane w znacznej mierze z sanktuarium to: nabożeństwa - Litania do bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego; melodia - Tomasz Bojarczuk (2004 r.); trzy Drogi Krzyżowe opracowane przez Grażynę Zielińską, Roberta Zadurę oraz ks. Krzysztofa Bojkę; pieśni - „Boży Kapłanie” (słowa s. Maria Wincenta Olkowska, pasterka, muzyka Roman Grucza), pieśń powstała na beatyfikację (7 czerwca 1999 r.), „Dałeś nam, Panie, Pasterza” (muzyka i słowa Marian Grocholewski), „Błogosławiony Stefanie Frelichowski” (muzyka i słowa Marian Grocholewski), „Jest dla nas wzorem Stefan Wincenty” (słowa Beata Chomicz i Jan Chojnacki, muzyka Jan Chojnacki).
Relikwie
W przypadku relikwii bł. Księdza Stefana trzeba wspomnieć, iż znakiem Opatrzności Bożej jest to, że w ogóle je posiadamy. Przypomnijmy, że student medycyny, Stanisław Bieńka, który pracował w obozie w Dachau przy chorych oraz wywoził ciała zmarłych, zachował fragmenty kości palców Księdza Stefana. Jeden z nich umieścił w odlanej pośmiertnej masce kapłana, drugi natomiast ukrył w kawałku wapna i schował go w metalowym opakowaniu. Te wyjątkowe pamiątki po więźniu obozu koncentracyjnego przetrwały wojnę. W konsekwencji dzisiaj możemy się radować, że bł. Ksiądz Stefan jest pośród nas w znaku relikwii. Pomimo niewielkich ich ilości podzielono je i przeznaczono dla wielu miejsc i środowisk.
Relikwie trafiły do następujących miejsc i osób: kaplicy w domu biskupim bp. Andrzeja Suskiego (7 czerwca 1999 r.); parafii św. Mikołaja przy bazylice konkatedralnej Trójcy Świętej w Chełmży (15 sierpnia 1999 r.); parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu (15 sierpnia 1999 r.); parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Jastrzębiu (2 lipca 2000 r.); parafii bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu (20 lutego 2000 r.); parafii św. Wojciecha w Rozłazinie - kościoła filialnego bł. bp. Michała Kozala, bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego, abp. Antoniego Nowowiejskiego i 107 Polskich Męczenników w miejscowości Nawcz, diecezja pelplińska (konsekracja 14 czerwca 2000 r.); parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Przecznie, wypełnienie zabytkowego pacyfikału w formie krzyża (4 marca 2003 r.); parafii Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Tczewie (2003 r.); parafii Chrystusa Zbawiciela w Gdańsku-Osowej (22 maja 2004 r.); Klasztoru Księży Marianów w Stoczku Warmińskim; Polskiej Misji Katolickiej Neumünster-Itzehoe Bordesholm, k. Hamburga (1 czerwca 2002 r.); Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu (7 czerwca 1999 r.); Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie (październik 1999 r.); Hufca Związku Harcerstwa Polskiego w Toruniu (26 września 1999 r.); Hufca Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej w Toruniu (26 września 1999 r.); Katedry Polowej Wojska Polskiego w Warszawie - relikwie dla środowisk harcerskich (22 lutego 2003 r.); ks. dr. Sławomira Odera, postulatora procesu beatyfikacyjnego; Marcjanny Jaczkowskiej, siostry Błogosławionego, obecnie w posiadaniu rodziny (15 sierpnia 1999 r.); ks. prał. Zdzisława Peszkowskiego - dla Naczelnictwa Związku Harcerstwa Polskiego poza Granicami Kraju (2 sierpnia 2000 r.).
Największym wydarzeniem związanym z relikwiami Błogosławionego była niewątpliwie peregrynacja relikwii w środowiskach harcerskich. Została ona zatwierdzona na 334. zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski na początku 2006 r. Rozpoczęcie peregrynacji miało miejsce 26 lutego 2006 r. w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu, a zakończenie 23 czerwca 2006 r. w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Wedle programu relikwie nawiedziły 40 miejscowości.
Patron organizacji i instytucji
Błogosławiony patronuje przynajmniej kilkunastu organizacjom i instytucjom. Najbardziej znany, a zarazem obejmujący największą rzeszę osób, jest patronat nad harcerstwem polskim. Został on uroczyście ogłoszony 22 lutego 2003 r. w Warszawie przez Prymasa Polski kard. Józefa Glempa. Od tego momentu Błogosławiony jest intensywnie „zagospodarowywany” przez to środowisko.
Przejawy patronatu nad harcerstwem polskim
Modlitwy środowiska harcerskiego - Modlitwa w intencji harcerzy za wstawiennictwem bł. Druha Wicka (ks. hm. Jan Ujma), Modlitwa Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (ks. Jerzy Świerkowski), Modlitwa bł. Druha Wicka - nowego patrona harcerstwa (Ognisko Harcerskie, kwiecień - czerwiec 2003 r., nr 1); peregrynacja relikwii Błogosławionego w środowisku harcerskim (2006 r.); akt oddania się pod opiekę Patrona, który m.in. miał miejsce podczas Zlotu ZHP w Kielcach (1 sierpnia 2007 r.), prowadził go kapelan Hufca ZHP Toruń ks. Józef Nowakowski; do Torunia przyjeżdża zdecydowanie więcej harcerzy, którzy na swoim szlaku mają obowiązkowo wpisany pobyt w sanktuarium, część z nich zatrzymuje się nawet w pomieszczeniach przy kościele; opracowano sprawność „Patron” - ks. hm. Krzysztof Bojko (2004 r.); została ułożona Litania do Patrona Harcerstwa Polskiego bł. Druha Wicka (melodia Tomasz Bojarczuk); patron hufców, drużyn i kręgów, np. Hufca „Gniazdo” z Białej, Kleryckiego Kręgu Harcerskiego w Wyższym Seminarium Duchownym w Toruniu, 7. Wielopoziomowej Drużyny Harcerskiej „Kwiaty Polskie” - Hufiec ZHP Mrągowo (4 marca 2006 r.); dzięki obecności Błogosławionego Toruń stał się ważnym miejscem spotkań i sympozjów organizowanych przez środowisko harcerskie, np. odbyło się Międzyorganizacyjne Sympozjum „Duchowość harcerska w świetle postaci bł. ks. phm. S. Frelichowskiego”, organizatorzy: Biskup Polowy Wojska Polskiego, Biskup Diecezjalny Toruński, Kapelan Naczelny Związku Harcerstwa Polskiego, Kapelan Naczelny Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej (Toruń, 24 lutego 2006 r.); Zjazd Rady Kleryckich Kręgów Harcerskich ZHP (27-29 grudnia 2007 r.).
Inne przejawy patronatu
Patron Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu (8 września 1993 r.); patron Szkoły Podstawowej w Turzy Wielkiej, gmina Działdowo (15 kwietnia 2005 r.); patron ministrantów, np. w parafii Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej w Toruniu, Błogosławiony jest współpatronem obok Matki Bożej Pięknej Miłości, poświęcenie sztandaru odbyło się 29 maja 2002 r.; Festiwal Piosenki Religijnej ku czci bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego (Chełmża od 2003 r.), organizatorem jest środowisko harcerskie, parafia i władze miasta; w 2003 r. został ogłoszony konkurs literacki związany z duchowością patrona polskich harcerzy nt. „Bądźcie naśladowcami moimi, tak jak ja jestem naśladowcą Chrystusa” (1 Kor 11, 1) według bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego; 18 stycznia 2003 r. w Wyższym Seminarium Duchownym w Toruniu odbył się finał Diecezjalnego Konkursu Wiedzy o bł. ks. Stefanie W. Frelichowskim. W eliminacjach wzięło udział 817 uczniów z 36 szkół i zespołów szkół z terenu diecezji toruńskiej. Zwyciężył Przemysław Sobczak z III LO w Toruniu. Organizatorami konkursu byli: Zespół Szkół Przemysłu Spożywczego, VIII LO w Toruniu, Wydział Katechetyczny Kurii Diecezjalnej Toruńskiej.
Wspomnienia rocznic
Po beatyfikacji każdego roku w okolicach 23 lutego obchodzi się uroczyście rocznice śmierci Błogosławionego. Przez kilka lat podkreślano także kolejne rocznice aresztowania, około 11 września.
Podczas tych uroczystych akademii są wygłaszane wykłady. Mają one bardzo różny charakter od wspomnień, przez różnorodne refleksje, do prezentacji o charakterze naukowym. Wszystkie teksty tych wystąpień zostały opublikowane w „Biuletynie Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny”.
Korespondencja
Warto wspomnieć także o jeszcze jednym przejawie pamięci o bł. Księdzu Stefanie - są to dziesiątki listów, które przychodzą pod adresem sanktuarium oraz Kurii Diecezjalnej Toruńskiej. Piszą osoby świeckie i duchowne, przedstawiciele wspólnot zakonnych oraz rodziny, Polacy i obcokrajowcy. Ci ostatni pisali m.in. z: Białorusi, Brazylii, Filipin, Hiszpanii, Litwy, Łotwy, Meksyku, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Ukrainy i Włoch. Trudno czasami dociec, jakimi drogami docierają do nich informacje o Kapłanie Męczenniku. Ta korespondencja uzmysławia z jednej strony dynamizm rozwoju kultu Błogosławionego, z drugiej natomiast ilustruje jego zasięg.
Przedstawione przejawy kultu i pamięci o bł. ks. Stefanie W. Frelichowskim ilustrują dynamiczny rozwój tych rzeczywistości. Decydującą rolę w propagowaniu kultu ma sanktuarium Błogosławionego w Toruniu. Wymienione przykłady to oczywiście nie wszystko, co wydarzyło się podczas minionych kilku lat. Niech ten tekst stanie się jednak przyczynkiem do opracowania owoców 10 lat od beatyfikacji Księdza Stefana.
Pomniki, tablice pamiątkowe, witraże
Formą pamięci o Błogosławionym jest powstawanie wizerunków oraz tablic pamiątkowych. Częściowo związane są one z obiektami sakralnymi.
Pomnik w ogrodzie Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu, odsłonięty 25 marca 2007 r. dla uczczenia 15. rocznicy utworzenie diecezji toruńskiej. Twórcą pomnika jest prof. Kazimierz Gustaw Zemła
Popiersie bł. ks. Stefana Frelichowskiego umieszczone pierwotnie we wnęce na I piętrze Kurii Diecezjalnej Toruńskiej (lipiec 2000 r.), obecnie znajduje się w sali pamięci w Seminarium Duchownym w Toruniu, twórca - Radosław Ociepła z Torunia
Płaskorzeźba i tabliczka ku czci bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w Mauzoleum ku czci Kapelanów ZHP w Sanktuarium Matki Bożej w Skulsku (poświęcenie 14 czerwca 2003 r.)
Tablica upamiętniająca Błogosławionego jako ucznia i harcerza gimnazjum i liceum w Zespole Szkół Średnich w Chełmży (14 października 2000 r.)
Tabliczka bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w epitafium ku czci Błogosławionych Męczenników - patronów kościoła w Nawczu
Tablica upamiętniająca posługę Księdza Stefana jako kapelana bp. Stanisława Wojciecha Okoniewskiego umieszczona na Domu Biskupim w Pelplinie (12 kwietnia 2001 r.)
Tablica na korytarzu Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, poświęcona przez kard. Zenona Grocholewskiego (24 września 2001 r.)
Tablica przy wejściu do Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu
Tryptyk bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w kościele św. Idziego w Krakowie, ufundowany przez harcerstwo polskie we Lwowie (3 maja 2003 r.)
Tablica pamiątkowa na domu rodzinnym Błogosławionego w Chełmży (23 lutego 2008 r.), autor - prof. Andrzej Wojciechowski
Twarz bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego umieszczona w witrażu w zakrystii kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu (30 stycznia 2001 r.)
Witraż bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w konkatedrze Trójcy Świętej w Chełmży, twórcy - Andrzej Kałucki i Andrzej Górski z Torunia (kwiecień 2001 r.)
Witraż bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w kościele św. Maksymiliana w Grudziądzu (6 maja 2001 r.)
Witraż bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w kościele parafialnym św. Wojciecha i św. Katarzyny w Boluminku
Witraż bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w katedrze Świętych Janów w Toruniu
Witraż bł. ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego w kaplicy domowej bp. Andrzeja Suskiego w Toruniu
Do tego zestawienia należy dodać jeszcze szereg wizerunków Błogosławionego. Najwięcej z nich znajduje się w świątyniach diecezji toruńskiej, są także w środowiskach harcerskich. Bł. Księdza Stefana spotykamy również na chorągwiach procesyjnych, np. w parafii bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu
Patronat nad obiektami sakralnymi
Patronat Błogosławionego spotykamy w miejscach, w których znajdują się jego relikwie. Są to:
Świątynie
patron parafii bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu (erygowanej 31 sierpnia 1999 r.)
współpatron parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Jastrzębiu (2 grudnia 1999 r.)
współpatron kościoła filialnego bł. bp. Michała Kozala, bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego, abp. Antoniego Nowowiejskiego i 107 Polskich Męczenników w miejscowości Nawcz, parafia Rozłazino, diecezja pelplińska (konsekracja 14 czerwca 2000 r.)
współpatron parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu (31 marca 2001 r.)
współpatron kościoła Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła w Tczewie, diecezja pelplińska (2003 r.)
Kaplice
kaplica w kościele Chrystusa Zbawiciela w Gdańsku-Osowej, tzw. kościół dolny (poświęcenie 14 września 2004 r.)
kaplica pierwszego rocznika w Seminarium Duchownym w Pelplinie (erygowana 1 października 2006 r.)
Ołtarze
ołtarz św. Barbary i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu, poświęcenie i dedykacja 23 lutego 2003 r. - bp Ignacy Jeż. W ołtarzu został umieszczony obraz Błogosławionego poświęcony 7 czerwca 1999 r. na toruńskim lotnisku, autor - prof. Edmund Wadowski
ołtarz boczny w kościele Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w Jastrzębiu; obraz, namalowany przez Grażynę Zielińską, został poświęcony 7 czerwca 1999 r. w Toruniu przez Jana Pawła II podczas pielgrzymki do Ojczyzny
ołtarz bł. ks. Stefana W. Frelichowskiego w konkatedrze pw. Trójcy Świętej w Chełmży, obraz namalował Andrzej Wawrzycki przy współpracy Justyny Guziejewskiej, poświęcenia dokonał bp Andrzej Suski 14 lutego 2005 r.
Kapliczki
kapliczka poświęcona bł. ks. Stefanowi W. Frelichowskimu znajduje się w ogrodzie państwa T. A. Grodzickich w Osieku n. Wisłą. Na tablicy umieszczony jest napis: „Niech będzie Uwielbiony Bóg w Swoich Świętych” (Toruń, 10 grudnia 2002 r.)