Charakterystyka Unii Europejskiej jako zaawansowane formy integracji
Co to jest Unia Europejska?

Unia Europejska jest to polityczne i gospodarcze ugrupowanie piętnastu demokratycznych państw europejskich, które postanowiły ze sobą ściśle współpracować budując dobrobyt i bezpieczeństwo. Poprzez swoje instytucje Unia prowadzi politykę: rolna, handlowa, energetyczną, ochrony konsumentów przemysłową, transportową i strukturalną. Polska od momentu wprowadzenia gospodarki rynkowej była bardzo zainteresowana integracją ze wspólnotami europejskimi.
Nie ma wątpliwości, że rozszerzenie Unii leży w interesie zarówno krajów kandydujących, jak i samej Unii. Dla krajów kandydujących stabilność polityczna i lepsze perspektywy gospodarcze są głównymi siłami napędowymi do członkostwa. Dla Unii korzyści również będą liczne, nie tylko w kategoriach dobrobytu w ramach wzrastającego rynku wewnętrznego, lecz również w kategoriach stabilności i bezpieczeństwa.

Charakterystyka Unii Europejskiej.
Unia Europejska składa się z trzech filarów:

I - obejmuje trzy istniejące Wspólnoty Europejskie. Traktat z Maastricht ich nie likwiduje, ale rozszerza i dokładniej określa ich kompetencje w szeregu dziedzinach, uzupełniając i modyfikując ich traktaty założycielskie. Filar ten obejmuje zwłaszcza współpracę ekonomiczną, uzupełnioną o prowadzenie współpracy w zakresie kultury, oświaty, nauki, zdrowia, ochrony środowiska i inne.

II - obejmuje postanowienia dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, które mają polegać na stałych wzajemnych konsultacjach, ustalaniu wspólnego stanowiska i koordynacji działań na arenie międzynarodowej, docelowo także na formułowaniu wspólnej polityki obronnej;

III - obejmuje postanowienia dotyczące współpracy państw członkowskich w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, m. in. współpracę policji w zakresie walki z przestępczością międzynarodową, terroryzmem, handlem narkotykami.
Organy Wspólnot Europejskich stały się organami Unii Europejskiej, z tym, że Traktat UE powołał do życia jeszcze kilka nowych organów, niektóre do realizacji zadań I-ego filaru, inne do realizacji zadań z II-ego i III-ego filaru.

Istota międzynarodowej integracji gospodarczej.

Integracja potoczne oznacza scalanie, zespalanie, łączenie się kilku elementów w całość.
Międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza scalanie narodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy. Chodzi tu o tworzenie nowych organizmów gospodarczych, które w efekcie maja możliwości znacznie przekraczające sumę możliwości narodowych. Integracja ta jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, obejmującym różne dziedziny życia Gospodarczego, społecznego, politycznego.

W najogólniejszym zarysie można wymienić kilka kryteriów definiowania integracji:

? kryterium horyzontu integracji, chodzi tu o odpowiedź na pytanie, czy integracja jest nie kończącym się procesem, czy też osiąga stan optymalnego nasycenia, a więc ma swój kres. Uważa się, że integracja jest długotrwałym procesem tworzenia jednolitej struktury gospodarczej w obrębie grupy krajów. Według tego poglądu proces integracji nie może więc mieć końca ze względu na nieprzerwany rozwój produkcji, techniki i nauki, a w ślad za tym form i metod powiązań międzynarodowych. Istnieje również pogląd, że integracja jest stanem, czyli zjawiskiem, które ma swój kres, polegający na wytworzeniu pożądanej docelowej struktury ekonomicznej, wyodrębniającej grupę krajów z całokształtu gospodarki światowej.

? kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji chodzi tu przede wszystkim o to, czy powinien to być mechanizm wolnej konkurencji i wolnego handlu, czy też efekt określonej polityki integrujących się państw. Integracja powinna być kształtowana przez mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu. Proces integracji po-winien polegać na likwidacji barier w obrocie międzynarodowym towarów, usług i czynników produkcji.

? kryterium korzyści z integracji chodzi o to, czy korzyści czerpane przez kraje członkowskie powinny być dzielone równo między integrujące się kraje, czy tez mogą im przypadać w nierównych częściach.

Traktaty determinujące kierunki i etapy integracji w obrębie Unii Europejskiej.

Integracja krajów Europy Zachodniej rozpoczęła się od utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1952r.), a następnie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (1958r.). Z początkiem 1958r. Wszedł w życie Traktat Rzymski, ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą.
W skład EWG(Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej) weszły: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy. W 1973 przystąpiły: Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w 1981r.-Grecja, w 1986r.- Hiszpania i Portugalia.
Traktat Rzymski został podpisany 25 marca 1957r. ( wszedł w życie 1 stycznia 1958r.). Zostały w nim zawarte cele Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, mechanizm działania oraz funkcje podstawowych organów tego ugrupowania. Jako główny cel powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej określono budowę wspólnego rynku i zbliżenie polityki gospodarczej krajów członkowskich. Traktat Rzymski z dużą dokładnością określił instytucjonalne podstawy podejmowania decyzji w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Obowiązywały one do 1 lipca 1987r., kiedy to wszedł w życie Jednolity Akt Europejski.
Jednolity Akt Europejski, podpisany przez kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w lutym 1986r., był ukoronowaniem wieloletnich działań podejmowanych w tej organizacji integracyjnej, zmierzających do utworzenia Unii Europejskiej. Nadał on organom Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej nowe kompetencje oraz zmodyfikował proces podejmowania decyzji, wzmacniając ich ponadnarodowy charakter.
Traktat Rzymski przede wszystkim został rozszerzony o zakres podejmowania decyzji przez Radę Ministrów, składających się z przedstawicieli państw członkowskich, w radzie ministrów, po jednym z każdego kraju. Członkowie Rady są związani instrukcjami rządów i reprezentują interesy swoich państw. Funkcję przewodniczącego pełnią kolejno w określonych półroczach. Rada Unii Europejskiej jest organem zapewniającym koordynację ogólnej polityki gospodarczej członków zapewniającym koordynację ogólnej polityki gospodarczej członków Wspólnoty i ma prawo podejmowania decyzji.
Jednolity Akt Europejski wprowadził korekty w sposobie realizacji przez Komisję Wspólnot (obecnie Komisja Europejska) jej kompetencji wykonawczych. Zasadnicza cecha statusu prawnego członków Komisji Europejskiej jest ich niezależność od rządów państw członkowskich. Komisja Europejska inicjuje i przygotowuje większość decyzji Rady Ministrów. Jednocześnie podejmuje ona własne decyzje, formułuje zalecenia i opinie. Nie są one jednak w przeważającej części prawnie wiążące; jedynie w przypadkach konkretnie wskazanych przez Traktat Rzymski decyzje Komisji są obowiązujące dla krajów członkowskich.
Jednolity Akt Europejski jednocześnie zwiększył rolę Parlamentu Europejskiego w procesie podejmowania decyzji. Jest to obok Trybunału Sprawiedliwości - organ Wspólnoty Europejskiej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali - Utworzenie EWWiS stanowiło pierwszy krok w kierunku integracji gospodarczej Europy. Celem Wspólnoty było utworzenie wewnętrznego rynku węgla i stali, natomiast zewnętrzne taryfy celne pozostawiono regulacji państw członkowskich, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej - Kompetencje EWEA, działającej na podstawie Traktatu podpisanego w Rzymie z 25 marca 1957r. mają - podobnie jak w przypadku EWWiS - charakter sektorowy. Celem organizacji jest zapewnienie pokojowego wykorzystania energii atomowej oraz przyczynianie się do pozyskania dodatkowego źródła energii.
Członkowie Parlamentu Europejskiego do czerwca 1979r. Byli wybierani przez parlamenty poszczególnych państw członkowskich według procedury ustalonej przez każde państwo. Od czerwca 1979r.są oni wybierani w drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów, według ordynacji wyborczej opracowanej i przyjętej przez organy Wspólnot Europejskich. Mandat członkowski trwa 5 lat. Kryterium podziału miejsc stanowi liczba ludności. W sumie kompetencje Parlamentu są skromne; pełni on funkcje doradcze w stosunku do innych organów i w ograniczonym zakresie funkcje kontroli politycznej działalności Komisji.
Akt Europejski, będący pierwszą istotną weryfikacją i uzupełnieniem postanowień Traktatu Rzymskiego, poza zmianą zakresu uprawnień Rady Ministrów (rozszerzeniem zakresu decyzji podejmowanych większością głosów) i kompetencji Parlamentu Europejskiego zaakceptował potrzebę stworzenia unii ekonomicznej i monetarnej.
Trzecim ważnym dokumentem ( poza Traktatem Rzymskim i Jednolitym aktem Europejskim) jest Układ Maastricht o Unii Europejskiej, podpisany w dniach 9-10 grudnia 1991r. Układ ten zawiera zamierzenia Wspólnot Europejskich do końca tego wieku. Obejmują one postanowienia dotyczące unii ekonomicznej i monetarnej, wspólnej polityki obronnej, obywatelstwa Unii Europejskiej, wspólnej polityki zagranicznej, dalszego zwiększenia uprawnień Parlamentu Europejskiego.
Zatwierdzenie tego przez parlamenty krajów członkowskich i Parlament Europejski należy traktować jako zaaprobowanie wspólnego programu budowy unii ekonomicznej i monetarnej, w końcowym etapie prowadzące do przyjęcia jednej waluty- ECU(Europejska Jednostka Walutowa),wspólnej dla wszystkich krajów członkowskich. Unia ma stanowić obszar bez granic wewnętrznych, ze wspólna polityką zagraniczną i jedną polityką obronną

Zasady działania jednolitego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej.

Podstawą utworzenia jednolitego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej stanowi Jednolity Akt Europejski, który wniósł poprawki i uzupełnienia do Traktatu Rzymskiego, zreformował system instytucjonalny Wspólnoty i zapowiedział utworzenie do końca 1992r. wspólnego rynku towarów, usług, pracy i kapitału.
Szczegółowy program realizacji jednolitego rynku wewnętrznego, opracowany przez zespól pod kierownictwem J. Delorsa ( tzw. Biała Księga - to nazwa dokumentu Unii Europejskiej przygotowanego przez Komisję Europejską, zawierający bardzo istotne elementy strategii przed członkowskiej dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Dokument ten zawiera katalog propozycji i środków, których realizacja ma przyspieszyć urzeczywistnienie celów i zadań traktatowych),został opublikowany 14 czerwca 1985r. Zawierał on wykaz głównych przedsięwzięć, których realizacja miała być zakończona do końca 1992r. Obejmowały one: zapewnienie całkowicie wolnego przepływu towarów i usług w obrębie Unii Europejskiej, utworzenie Europy Obywateli, umocnienie Europejskiego Systemu Walutowego, wprowadzenie wspólnej polityki rozwoju naukowego i technicznego oraz wspólnej polityki ochrony środowiska przyrodniczego.
Instytucje Unii Europejskiej
Układ instytucjonalny Wspólnot Europejskich wywodzi się z sytemu demokratycznego przyjętego przez ich państwa członkowskie. Jednostkowe rozwiązania i kompetencje poszczególnych organów są wprawdzie w skali wspólnotowej inne niż w skali narodowej, ale zachowano podstawową dla systemu demokratycznego zasadę rozdzielenia władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

Zgodnie z traktatami założycielskimi, organami(instytucjami)Wspólnot Europejskich są:
-Rada Unii Europejskiej,
-Komisja Europejska,
-Parlament Europejski,
-Trybunał Sprawiedliwości,
-Trybunał Obrachunkowy.

Istnieją również Organy Doradcze, pomocnicze, takie jak:
-Komitet Regionów,
-Komitet Ekonomiczno - Społeczny,
-Europejski Bank Centralny,
-Europejski Bank Inwestycyjny.
Jednak najważniejszą instytucją jest Rada Europejska.
Rada Europejska
U podstaw stworzenia Rady Europejskiej legły odbywające się od początku lat 60-tych konferencje szefów rządów i państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Podczas jednego z takich "szczytów", 9-10 grudnia 1974 r. w Paryżu, ówczesny prezydent Francji Valery Giscard d'Estaing zaproponował regularną organizację tego rodzaju spotkań. Propozycja została przyjęta, a dzień 10 grudnia 1974 r. jest uważany za datę narodzin Rady Europejskiej. Od 1986 r. regularne spotkania Rady Europejskiej odbywają się dwa razy w roku, pod koniec każdego półrocza. Ponadto Rada Europejska jest przeważnie zwoływana dodatkowo, na jedno lub dwa posiedzenia w ciągu roku, w celu rozpatrzenia konkretnych, ważnych kwestii i podjęcia stosownych decyzji. Obrady Rady Europejskiej pod względem merytorycznym przygotowane są w drodze dyplomatycznej, natomiast pod względem organizacyjnym przez sekretariat administracyjny, składający się z funkcjonariuszy sekretariatu Rady UE wspomaganego przez ministerstwo spraw zagranicznych państwa, na terenie którego odbywa się dane posiedzenie.
Spotkania Rady Europejskiej są organizowane przez kraj sprawujący Prezydencję w Unii Europejskiej, którego szef państwa lub rządu przewodniczy Radzie. Jest on odpowiedzialny za stworzenie dokumentu końcowego, zawierającego najważniejsze zapisy z posiedzenia Rady (Wnioski Prezydencji). Dokument ten jest następnie przedstawiany do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu. Dotychczas spotkania Rady Europejskiej odbywały się w miastach zaproponowanych przez Prezydencję UE, na terenie kraju Prezydencji. W aneksie do Traktatu Nicejskiego, uzgodnionego w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. w Nicei przez Konferencję Międzyrządową w sprawie reform instytucjonalnych, znajduje się natomiast deklaracja stanowiąca, iż począwszy od 2002 r. połowa dorocznych spotkań Rady Europejskiej (a co najmniej jedno w ciągu roku) będzie organizowana w Brukseli; kiedy zaś skład Unii zwiększy się do osiemnastu członków, wszystkie spotkania Rady Europejskiej mają odbywać się w Brukseli.
Zadania Rady Europejskiej zostały w sposób lapidarny określone w Artykule D Traktatu z Maastricht stwierdzającym, że "Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa ogólne wytyczne jej polityki". Potwierdzono tym samym wiodącą rolę Rady Europejskiej w zapewnianiu postępów integracji europejskiej. Statutowe organy Wspólnot Europejskich mają w stosunku do Rady Europejskiej charakter wykonawczy. Tematyka obrad Rady Europejskiej nie jest ograniczona żadnymi zapisami. Decyzje są przez Radę Europejską podejmowane nie w drodze głosowania, ale na zasadzie kompromisu i consensusu.

GŁÓWNE INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ

1.Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej, nazywana dawniej Radą Wspólnot Europejskich, jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Ma ona charakter organu międzyrządowego.

SIEDZIBA : BRUKSELA

FUNKCJE : Rada jest podstawowym statutowym organem decyzyjnym i prawodawczym UE. Do jej kompetencji zastrzeżone są najważniejsze sprawy. Zadaniem tego organu jest realizacja wynikających z traktatów celów Wspólnot, a zarazem reprezentowanie i ochrona interesów państw członkowskich.
Rada ma prawo podejmowania wszystkich typów uchwał przewidzianych przez Traktaty Wspólnot Europejskich EURATOMu, tj. rozporządzeń, dyrektyw, decyzji zaleceń i opinii. Ponadto ma prawo zawierania w imieniu UE umów
międzynarodowych, które wiążą wszystkie państwa członkowskie (umowy handlowe, celne, w sprawie przystąpienia do UE, itp.).

2.Komisja Europejska

Komisja Europejska jest głównym organem wykonawczym Wspólnot Europejskich, ale jej kompetencje i powierzone jej traktatami zadania wykraczają poza funkcje czysto wykonawcze. Komisja jest organem kolegialnym, ponadnarodowym. Jej członkowie nie reprezentują interesów poszczególnych państw, z których pochodzą. Odwrotnie, wymagana jest od nich troska i dbałość przede wszystkim o interes wspólny Unii Europejskiej

SIEDZIBA : BRUKSELA
FUNKCJE :
Uprawnienia i obowiązki Komisji Europejskiej wynikają z Artykułu 155 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej Zgodnie z zapisem tego artykułu Komisja ma wyłączne prawo inicjatywy legislacyjnej, ma również prawo wydawania aktów prawnych, będących przepisami wykonawczymi do rozporządzeń Rady UE, lub też działając w granicach własnych kompetencji, a także sprawuje nadzór nad wykonywaniem postanowień traktatów i decyzji pojętych przez organy Wspólnot (tzw. funkcja strażnika traktatów). Komisja Europejska zarządza na co dzień Wspólnotami Europejskimi i administruje środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację wspólnych przedsięwzięć, w tym przede wszystkim pięcioma głównymi funduszami wspólnotowymi: Europejskim Funduszem Socjalnym, Europejskim Funduszem Rozwoju, Europejskim Funduszem Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego i Europejskim Funduszem Spójności.

3.Parlament Europejski

Obecny Parlament Europejski wywodzi się ze Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, na mocy układu w sprawie fuzji instytucji Wspólnot Europejskich, powstało Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, którego nazwę zmieniono w 1962 r. na Parlament Europejski. Do 1979 r. deputowani do Parlamentu Europejskiego byli delegowani przez parlamenty narodowe państw członkowskich, według ustalonego klucza, natomiast począwszy od 1979 r. są oni wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich, przeprowadzanych we wszystkich państwach członkowskich w tym samym, lub zbliżonym terminie. Kadencja Parlamentu trwa pięć lat.

SIEDZIBA : Strasburg, chociaż niektóre sesje Parlamentu odbywają się również w Brukseli.
FUNKCJE :
Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej (Komisja ma obowiązek zdawać Parlamentowi doroczny raport z działalności Wspólnot). Parlamentowi przysługuje prawo wystąpienia z wnioskiem o wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej, a przyjęcie takiego wniosku większością dwóch trzecich oddanych głosów, nakłada na Komisję obowiązek podania się kolegialnie do dymisji. (W maju 1999 r. Komisja po raz pierwszy podała się do dymisji w całości, uprzedzając votum nieufności Parlamentu w świetle zarzutów o nadużycia, korupcję i nepotyzm). Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich. Parlament składa się z przedstawicieli państw członkowskich UE.

4.Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości został utworzony w 1952 r. na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Później, od 1957 r., zaczął funkcjonować jako instytucja trzech Wspólnot Europejskich. Jego kompetencje określone są w traktatach założycielskich Wspólnot Eupopejsjich, a polegają zasadniczo na kontroli stosowania prawa wspólnotowego, interpretowaniu prawa wspólnotowego i wpływie na rozwój unijnej legislacji.

SIEDZIBA : Luksemburg
FUNKCJE :
Funkcje Trybunału Sprawiedliwości różnią się od funkcji tradycyjnych sądów międzynarodowych. Trybunał stoi w pewnym sensie ponad organami Wspólnot Europejskich.
Trybunał Sprawiedliwości jest to organ Unii Europejskiej pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Jako sąd międzynarodowy rozstrzyga wszelkie spory pojawiające się przy realizacji traktatów i dotyczą naruszenia prawa europejskiego. Jako sąd konstytucyjny kontroluje legalność aktów prawnych przyjmowanych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej oraz dokonuje m.in. interpretacji traktatów, wykładni prawa europejskiego. Spory między Wspólnotami a funkcjonariuszami Unii Europejskiej rozstrzyga w ramach funkcji sądu administracyjnego. Trybunał Sprawiedliwości jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.
Od wyroków Trybunału nie ma apelacji.

5.Trybunał Obrachunkowy

Trybunał Obrachunkowy (inaczej : Trybunał Rewidentów Księgowych; Trybunał Audytorów; Trybunał Rewizyjny) - finansowe sumienie Unii - powołany w 1975 r. Rozpoczął swoją działalność w Luksemburgu w październiku 1977 r. Zastąpił istniejący wcześniej komitet kontroli Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i EUROATOMu. Traktat z Maastricht z 1992 r. wzmocnił znacznie pozycję Trybunału Obrachunkowego, nadając mu status głównego organu Wspólnot Europejskich.

SIEDZIBA : Luksemburg
FUNKCJE :
Zadaniem Trybunału jest przeprowadzanie kontroli wszystkich dochodów i wydatków UE pod kątem zgodności z prawem oraz prawidłowości zarządzania finansami UE. Składa on okresowe sprawozdania sporządzone na wniosek danego organu UE lub z własnej inicjatywy, a ponadto roczne sprawozdanie, po zamknięciu roku obrachunkowego. Zostają one przedstawione innym organom Unii i publikowane, wraz z ich i odpowiedziami na te sprawozdania, w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Ponadto Trybunał Obrachunkowy może przedstawić uwagi, zwłaszcza w formie specjalnych sprawozdań, dotyczące poszczególnych spraw oraz przedkładać opinie na wniosek innych organów UE.
Trybunał dosyć często w praktyce dowodził, że niektóre wydatki były źle poczynione, szczególnie na rolnictwo. Rzadko natomiast zajmował stanowisko, że poszczególne organy Unii źle zarządzały finansami.
Trybunał Obrachunkowy spowodował, że poprzednia Komisja Europejska musiała podać się do dymisji.

---