TEMAT: „CHARAKTERYSTYKA NAJWAŻNIEJSZYCH ORGANÓW UNII EUROPEJSKIEJ”
Zgodnie z traktatami założycielskimi organami (instytucjami) Wspólnot Europejskich są: :Rada Europejska, Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy. Radę i Komisję wspierają: Komitet Ekonomiczno-Społeczny, Komitet Stałych Przedstawicieli i Komitet Regionów. Są to główne organy Unii Europejskiej. Można je uszeregować według różnych kryteriów wyróżnić: organy finansowe UE (Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny oraz Europejski Fundusz Inwestycyjny), organy doradcze (Komitet Ekonomiczno- Społeczny i Komitet Regionów), organy sądownicze i trybunały (Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy) oraz organy zarządzające, polityczne i, poniekąd, jedne z najważniejszych (Komisja Europejska, Rada Europejska, rada Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski).
Poniżej przedstawię charakterystykę poszczególnych organów Unii Europejskiej będących jej organami głównymi.
Rada Europejska ( fr. Conceil europeen, ang. European Council) „jest naczelną instytucją, organem „kierowniczym” Unii Europejskiej jako związku państw. Jest to organ polityczny Unii Europejskiej mający za zadanie wyznaczanie ogólnych kierunków rozwoju Unii. Jak stanowi traktat o „Unii Europejskiej”- „nadaje Unii impuls niezbędny do jej rozwoju i określa wytyczne odnośnie do jej polityki.” W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji. Towarzyszą im ministrowie spraw zagranicznych i członek komisji Europejskiej. W praktyce natomiast posiedzeniach biorą udział szefowie rządów („spotkania na szczycie”), odbywające się regularnie od 1961r. Jedynie Francję i Finlandię reprezentują prezydenci. Posiedzeniom Rady przewodniczy głowa państwa lub szef rządu państwa członkowskiego sprawującego aktualnie prezydencję- przewodnictwo w Unii Europejskiej (od początku 2008 r. jest to Słowenia). Państwo to, a raczej jego szef rządu czy prezydent, odpowiada za merytoryczną organizację pracy Rady. W przygotowaniach jej posiedzeń zazwyczaj biorą udział inne struktury unijne: Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Komitet Stałych Przedstawicieli, Sekretariat Generalny Rady, Komitet Polityczny. Zgodnie z ustaleniami ustaleniami Sewilli (w 2002r.) Rada Europejska spotyka się cztery razy w roku (2-razy w 6-miesięcznej prezydencji), zwykle na 2-dniowych spotkaniach. W sytuacjach nadzwyczajnych jest możliwe zwoływanie specjalnych posiedzeń RE poświęconych przedyskutowaniu ściśle określonych kwestii. Zgodnie z traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie spotkania Rady odbywają się w Brukseli. Podczas obrad Rady Europejskiej dominuje nieformalny proces podejmowania decyzji. Są one wypracowywane na zasadzie konsensu. Są to konkluzje (oświadczenia końcowe). Rada wypełnia kompetencje traktatowe Unii, ale także pozatraktatowe. Rada rozstrzyga o rozwoju politycznym Unii oraz celach integracji europejskiej; wypełnia funkcje strategii rozwoju. Zgodnie z traktatem z Maastricht Rada ta jest ciałek mającym planować kierunki rozwoju
Unii Europejskiej i koordynować współprace w jej ramach. Jest ona również forum dla wymiany poglądów na najwyższym szczeblu politycznym; podejmowane są przez nią problemy o kluczowym znaczeniu dla Unii i jej otoczenia. Jest to organ międzyrządowy, tzn. że występujący w jej ramach politycy reprezentują interesy swojego państwa głównie.
Rada Unii Europejskiej (Rada Ministrów, Rada; fr. Conseil de l'Union europeenne, ang. Ccil of European Union) jest głównym międzyrządowym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich. Reprezentuje interesy państw członkowskich w procesie kształtowania, koordynacji i realizacji polityk wspólnotowych. Ma swoja siedzibę w Brukseli. W jej skład wchodzą ministrowie rządów państw członkowskich każdego kraju) upoważnieni do działania w imieniu rządu danego państwa- jest to organ o statusie międzyrządowym. Jej skład jest zmienny, uzależniony jest od tematu, jaki jest przedmiotem obrad. Przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej (czyli prezydencja) przypada, na 6 miesięcy, kolejnemu państwu członkowskiemu. Polska obejmie rezydencję w drugiej połowie 2011r. Przewodniczący pełni funkcje organizacyjne i reprezentacyjne. Zajmuje się ona stanowieniem i kierowaniem przedsięwzięć unijnej polityki; pełni funkcję rozstrzygającą i legislacyjna- stanowi prawa. Obrady tej Rady są tajne. Rada Unii Europejskiej sprawuje funkcje: kierowniczo- koordynacyjną, prawodawczą, kreacyjną, kontrolną i reprezentacyjną.
Komisja Europejska (fr. Commission europeenne, ang. European Commission) jest to instytucja wspólnotowa odpowiedzialna za bieżącą politykę Unii europejskiej, nadzorująca pracę wszystkich jej agencji i zarządzająca funduszami Unii. Swoją siedzibę ma w Brukseli i Luksemburgu. W jej skład wchodzi 27 członków (tyle, ile jest państw w Unii), w tym przewodniczący i dwóch wiceprzewodniczących. Przewodniczący Komisji jest nieoficjalną głową UE i od 1 listopada 2004r. jest nim nadal Jose Manuel Duaro Barroso z Portugalii. Zajmuje się ona wykonywaniem polityk wspólnotowych; pełni funkcje: wykonawczą, legislacyjną, reprezentacyjną i integracyjną. Jest organem zarządzająco- wykonawczym Wspólnot Europejskich. Europejskich skład Komisji wchodzi po jednym komisarzu z każdego kraju członkowskiego. Jej kadencja trwa 5 lat. Dodatkowo w skład struktury organizacyjnej wchodzą (do pomocy, by usprawnić jej pracę) Dyrekcje Generalne i służby pomocnicze. W Komisji stosowane są 3 procedury podejmowania decyzji; jest to głosowanie, kurendy, bądź delegowanie uprawnień. Komisja jest: „strażnikiem i obrońcą układów” w Unii, organem wykonawczym, zarządza europejskimi funduszami, jest inicjatorem polityki wspólnotowej i rzecznikiem Wspólnoty na zewnątrz. Jest jedyną instytucją Unii, która działa permanentnie, czyli cały czas. Jej działalność jest poddana kontroli Parlamentu Europejskiego. Jest to organ ponadnarodowy, tzn., że komisarze w niej będący reprezentują interesy Unii jako całości a nie państwa, z jakiego pochodzą.
Parlament Europejski to jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Jest to jedyny w UE i na świecie organ ponadnarodowy, pochodzący z wyborów powszechnych i bezpośrednich. Wybierany jest przez społeczeństwa państw Unii i ma, w porównaniu z innymi instytucjami wspólnotowymi, największą demokratyczną legitymizację. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu. W 2007r. liczba europosłów w Parlamencie Europejskim wyniosła 785 (wybieranych zgodnie z postanowieniem krajowych ordynacji wyborczych). Liczba posłów w poszczególnych państwach jest w miarę proporcjonalna do liczby mieszkańców (z lekką nadreprezentacją krajów mniej ludnych). Posłom wybieranym w RP przypadają obecnie 54 mandaty, w wyborach zaś w 2009r. liczba ta ma się zmniejszyć do 50. Partie w Parlamencie Europejskim noszą nazwę frakcje. Parlament ma za zadanie kontrolować pracę komisji europejskiej i współdecydować z nią m.in. o budżecie; pełni też funkcję kontrolną i doradczą. Kompetencje PE dotyczą również kwestii legislacyjnych. W ramach tych uprawnień uczestniczy on z różną intensywnością w procesie stanowienia prawa wspólnie z Radą Unii Europejskiej. W ramach funkcji kreacyjnej PE konsultuje lub współdecyduje o obsadzie stanowisk w instytucjach wspólnotowych.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS, fr. Cour de Justice des Communautés européenns, ang. Court of Justice of the European Communities) jest to jeden z organów głównych Wspólnot Europejskich, pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. W skład Trybunału wchodzi 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Osoby te muszą spełniać w swym kraju przesłanki powoływania na najwyższe stanowiska sędziowskie lub są najwybitniejszymi autorytetami w dziedzinie prawa. Sędziowie Trybunału są z zasady przedstawicielami Unii Europejskiej i nie mogą orzekać w sprawach, których stroną jest państwo, które ich nominowało, czyli jest to organ o charakterze ponadnarodowym. Członkowie Trybunału wybierają spośród siebie przewodniczącego na trzy lata; obecnie funkcję tę pełni Vassilios Skouris, a polskim sędzią jest Jerzy Makarczyk. Przy Trybunale działa 8 rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzanych na sześcioletnią kadencję. Co trzy lata dokonuje się częściowej wymiany składu sędziowskiego i adwokackiego (rotacja). Jego główne zadania to orzekanie i rozwijanie prawa wspólnotowego; pełni on funkcję kontrolną. Europejski Trybunał Sprawiedliwości pełni funkcję sądów: międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego i apelacyjnego.
Trybunał Obrachunkowy (fr. Cour des Comptes), zwany też Trybunałem Rewizyjnym, Trybunałem Audytorów lub Trybunałem Rewidentów Księgowych. Jest on organem zewnętrznej kontroli finansowej w UE oraz organem doradczym i konsultacyjnym dla instytucji wspólnotowych zainteresowanych rozpoznaniem finansowym aspektów planowych aktów prawnych. Jest to instytucja Unii Europejskiej, kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich. Działa od 18.10.1977 roku. Jej siedziba znajduje się w Luksemburgu. Powołany na mocy tzw. II traktatu budżetowego z 22.07.1975r. Składa się z 27 rewidentów powoływanych na okres 6 lat przez Radę UE. Ponowne mianowanie jest możliwe. Członkowie ze swojego składu wybierają prezesa Trybunału Obrachunkowego na okres 3 lat. Trybunał ten ma charakter ponadnarodowy, czyli reprezentuje interesy Unii jako całości a nie poszczególnych państw. Sprawuje on funkcje kontrolną; kontroluje wydatki i wpływy, a także rachunki wszystkich ciał Wspólnot. Jest stale działającą instytucją kolegialną. Prezes zwołuje i przewodniczy kolegiom, które odbywają się przy drzwiach zamkniętych.
Komitet Ekonomiczno- Społeczny (ang. The European Economic and Social Committee) jest organem doradczym Wspólnot. “Jest zinstytucjonalizowaną formą dialogu społecznego i swoistym pomostem między instytucjami wspólnotowymi a społeczeństwem obywatelskim w unii europejskiej.” Został powołany do życia w 1957 roku na mocy traktatu rzymskiego. Głównym zadaniem Komitetu jest sprawowanie funkcji doradczej wobec Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej w kwestiach dotyczących polityki gospodarczej i społecznej. Do czasu przystąpienia nowych państw członkowskich do UE, Komitet liczył podobnie jak Komitet Regionów 222 członków. Po pierwszym maja 2004 r. zgodnie z ustaleniami Traktatu Nicejskiego skład Komitetu nie powinien przekraczać liczby 350 członków. Obecnie w Komitecie zasiada 344 członków. Polsce przyznano 21 miejsc. Liczba członków z każdego państwa UE odzwierciedla zazwyczaj wielkość jego populacji.
Komitet Regionów jest organem doradczo- konsultacyjnym w unii, działającym w dziedzinie polityki regionalnej Wspólnot. Stoi na straży zasady subsydiarności. Komitet ten włącza regiony i społeczności lokalne w proces integracji europejskiej. Został powołany do życia w 1994 roku na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht i reprezentujący interesy 250 regionów (do 31.12.2006 r.), na które podzielona jest Unia Europejska. Po rozszerzeniu UE 1 maja 2004 w Komitecie zasiadało 317 członków. Natomiast po akcesji do UE Bułgarii i Rumunii 1 stycznia 2007 roku, liczba członków KR wynosi 344. Na członków wybierani są przedstawiciele organizacji samorządowych państw członkowskich. Polsce przypada 21 miejsc. Komitet Regionów formułuje opinie, które są przedkładane RadzieUnii Europejskiej, komisji Europejskiej i Parlamentowi.
Są to najważniejsze organy w Unii Europejskiej. Oczywiście można zaliczyć do nich również np. Europejski Bank Centralny, ale wydaje mi się, że wyżej opisane przeze mnie instytucje odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu Unii i one są właśnie jej organami najważniejszymi.
BIBLIOGRAFIA
red. Wojtaszczyk K. A., „System instytucjonalny UE", Warszawa 2005
Wojtaszczyk K. A., „Integracja europejska", Warszawa 2006
Popowicz K., „Historia integracji europejskiej”, Warszawa 2006
1