gotowe SOCJOLOGIA, nauka - szkola, hasło integracja, rok I


1.Pierwszy socjolog August Comte. 1837 wprowadził socjologię jako naukę. Comtowi wydawało się, że dzięki tej nauce będzie można kształtować społeczeństwo coraz bardziej doskonałe (było to jednak złudne). Comte zastosował metody badawcze do socjologii, takie same jak przy fizyce, biologii, tylko że dostosowane do socjologii: eksperyment - obserwacja - analiza porównawcza - analiza historyczna. Pierwszym socjologiem był August Comte, chciał wprowadzić nową naukę - s. Od 1837 funkcjonowała s. w gronie nauk. Czemu wpadł na ten pomysł ?

Wiek XIX - nowe wydarzenia, przyśpieszony rozwój gospodarczy kapitalizmu, któremu towarzyszyły bezrobocie, głód. Comte chciał stworzyć naukę, która by badała określone problemy i ich źródła. Wiedza intuicyjna jest niewystarczająca, by mogła mieć praktyczne zastosowanie. Comte uważał, że s. może mieć charakter praktyczny, chciał przez nią ukształtować lepsze społeczeństwo - okazało się, że była to wizja utopijna, bo nigdy nie udało się zorganizować sprawnego społeczeństwa..

Commte sprecyzował także metody badawcze, którymi s. miała się zajmować. Socjologowie dostosowują do swojej nauki te same metody, jakie mają inne nauki:

  1. eksperyment

  2. obserwacja

  3. analiza porównawcza

  4. analiza historyczna

2.PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ PIERWSZYCH sOCJOLOGÓW Socjologia to nauka młoda,ale jej korzenie sięgają starożytności.Prekursorem socjologii jest Protagoras z Abdery(filozof grecki,rzecznik antropocentryzmu).W myśli greckiej dokonuje się przejście od naiwnego monizmu do krytycznego dualizmu.O funkcjonowaniu społ.decydują oprócz przyrody ludzie w nim żyjący.Nazwa nauki socjologia została wprowadzona przez przedstawiciela oświecenia Augusta Comte`a(od łać.societas i greckiego logos)Socjologia została umieszczona pośród nauk pozytywnych tj.matemat,chemi,fiz.Comte wskazał na metody badań socjologii:czysta obserwacja,eksperyment,metoda porównawcza oraz metoda hist.Wg.niego świat przyrody i społ. stanowi jedność(naturalizm) i dlatego także metoda socjol. Musi opierać się na tych samych zasadach co metody nauk przyrodniczych,musi opierać się na faktach i poza zaobserwowane fakty nie wychodzićPodstawowym składnikiem społ.wg.Comtea jest rodzina.Uważał on ponad to że odkrycie praw rządzących organizacją społeczeństw ludzkich pomoże stworzyć bardziej humanistyczne społ.Kolejnym wielkim socjologiem był Herbert Spencer,twórca funkcjonalizmu.Porównał społ do organizmu ludzkiego.Społ.to nie tylko suma jednostek,ale zbiorowość złożona z funkcjonalnych mniejszych całości.Społ.to zbiorowa struktura pełniąca określoną funkcje.Jeśli pełnią dobrze te funkcje to społ.funkcjonuje dobrze.Badał społ.w skali makro.Następnym znanym socjologiem był Emil Durkheim.Zmodyfikował on koncepcje Spencera. Stwierdził on że o spójności społ.decydują też poglądy,religia,kultura,system wartości(struktura mikro-tworzą zbiorową świadomość społ),a nie tylko struktura społ.i jej funkcje(charakter makro).Warto też wspomnieć o Karolu Marksie,twórcy teorii materializmu.Uważał że aby poznać społ.trzeba zbadać jego wartości materialne.Stwierdził że baza buduje nadbudowe,czyli czynniki gosp.i ekonomiczne determinują życie społ..Stworzył też teorię konfliktu. Siłą napędową konfliktu jest nierówność.Podzielił społ.na dwie klasy: klasę posiadającą środki produkcji i klasę nieposiadającą.Miedzy nimi rozgrywa się odwieczny konflikt.Uważał on że nierówności w rozdziale zasobów stwarzają warunki do zmian społ.,ponieważ ci którzy pozbawieni są owych dóbr,wchodzą w konflikt z tymi którzy kontrolują produkcję,posiadają władzę i manipulują symbolami kulturowymi po to,by uprawomocnić swą uprzywilejowaną pozycję.W przeciwieństwie do swoich poprzedników nie wierzył że można sformułować ogólne,ponadhistoryczne prawa rządzące organizacją ludzkich społeczeństw. Natomiast Max Weber,prowadzący spór ideologiczny z Marksem,podkreślał że nierówność jest zjawiskiem wielowymiarowym i jej przyczyny nie tkwią jedynie w ekonomi,że konflikt ma swe źródła w przyczynach hist.a nie jest wyłącznie skutkiem nierówności,oraz że zmiany mogą być wywołane nie tylko przez materialne i ekonomiczne uwarunkowania lecz również dobrze przez same idee.Analizował zmiany rozwoju społ.w których dominował protestantyzm.Dowodził że poglądy które gloryfikuje wiara są ważniejsze niż czynniki materialne(nadbudowa buduje bazę).Protestantyzm zakłada np.ciężką pracę,oszczędności zapobiegliwość

3.PRZEDMIOT I FUN.SOC. PL socjolog Tadeusz Szczurkiewicz przedstawił pogląd, że nie można podać def. soc., która by w sposób wyczerpujący określiła przedmiot i zadania tej nauki dopóki nauka rozwija się i przekształca swoje teorie, pojęcia i zakres badań. Wstępnie określił soc. jako naukę zajmującą się badaniem rozwoju współżycia społ. i jego materialnych i niematerialnych wytworów, zasadniczych form, czyli struktur tego współżycia oraz czynników warunkujących zmienność czy względną niezmienność tych form i wytworów oraz badaniem osobników ludzkich, o ile przez to współżycie są zdeterminowane. Jan Szczepański stworzył bardziej ogólna i przejrzystą def. soc. w której zwrócił uwagę na to, że jest to nauka o powstawaniu, strukturze i funkcjonowaniu grup społ. SOC. jest nauką o zbiorow. ludzkich. Przedmiotem jej badań są:a)zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi; b)struktury tych zbiorowości;c)zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i rozbijające te zbiorowości; d)zmiany i przekształcenia w nich zachodzące. Fun. socjologii. Współczesna soc, jest nauką teoretyczną jak i praktyczną, nie tylko rejestruje i opisuje fakty społeczne, ale również je wyjaśnia. Ujmują to jej funkcje.Soc. spełnia 3 podstawowe fun.: poznawczą, humanistyczną (społeczno-wychowawczą) i socjotechniczną (praktyczno-użyteczną). F. Poznawcza polega na badaniu i dostarczaniu wiedzy o rzeczywistości społ.(w oparciu o badania poznaje różnorodne problemy dotyczące zbiorowości) F. Human. należy rozumieć w ten sposób, że soc. poprzez badania i opis rzeczywistości społ. nie tylko dostarcza wiedzy o zbiorow., zjawiskach i procesach społ, ale także oddziałuje na świadomość ludzi poznających te wiedzę. Uzyskane informacje o niepożądanych zjawiskach czy metodach skutecznego działania mogą, lecz nie muszą być wykorzystywane. F.socjotech. polega na wykorzystaniu wiedzy, teorii i pojęć socjologicznych w praktycznym działaniu. Można o niej mówić gł. w odniesieniu do procesów kierowania ludźmi, kształtowania postaw czy w procesie podejmowania decyzji.

4.Socjologia naukowa a s. potoczna. Znaczenie s. potocznej i jej podstawowe błędy.

  1. S. potoczna - zdroworozsądkowa, oparta na doświadczeniach, uprawia ją każdy; Każdy człowiek jest dla siebie lekarzem. Każdy żyje w społeczeństwie i widzi co go otacza. Socjologia potoczna obserwuje otoczenie i wyciąga wnioski

Błędy s. potocznej:

- socjologia potoczna jest nie wystarczają by poznać złożoność życia społecznego

5.TEORIA POSYBILIZMU I DETERMINIZMU

Determinizm - między przyrodą, a zjawiskami składającymi się na życie społeczne istnieje bezpośredni związek. Wpływ przyrody jest jednokierunkowy, kształtuje jednoznacznie zjawiska społeczne (obecnie nieaktualne)

Posybilizm - przyroda wpływa na życie społeczne, ale nie w sposób jednoznaczny i niezmienny.

Te dwie teorie odnoszą się również do czynników ekonomicznych.

6.BUDOWA KULTURY. W lit. naukowej spotkać można wiele ujęć tego terminu. Kultura(wg Szczepańskiego)to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom. Kult.

składa się z 2 gł. komponentów: kult. materialnej i niematerialnej. Kult. materialną nazywa się wszelkie dotykalne, konkretne wytwory społeczeństwa. Stanowią ją różne odkrycia archeologiczne (biżuteria, broń, gliniane naczynia), zachowane wytwory przeszłych pokoleń (zamki, pałace wraz z dawną instalacją grzewczą, stroje), jak i wytwory współczesne (komputery, samoloty, sprzęt audiowizualny, drogi)Kult. niematerialną (duchową) tworzą wytwory będące wynikiem dążeń do ideałów piękna, dobra, prawdy, sprawiedliwości, zespoły idei, wyobrażeń, dzieł sztuki, symboli, obyczajów oraz przedmiotów, w których te idee zostały utrwalone.W def. Szczepańskiego podkreślono wyraźnie to, że nie wszystkie wytwory dział. człow. wchodzą do kult. Te bowiem wytwory, które w wyniku ich użytkowania ulegną zniszczeniu, bądź te, które nie zostaną przyjęte przez szersze grupy, czyli nie zostaną utrwalone, nie będą tworzyły trwałego dziedzictwa kult., nie będą znane następnym pokoleniom i nie będą miały bezpośredniego wpływu na życie społ. tych zbiorowości. Kult. jest złożonym, funkcjonalnym systemem, posiadającym swą strukturę wewn. Składają się na nią: elementy podstawowe (cechy kultury)-są to takie przedmioty, idee, czynności (wzory tych czynności), które wyznaczają działania i zachowania ważne dla utrzymania i rozwoju grupy;kompleksy kulturowe (systemy kult.)-to szersze układy przedmiotów,urządzeń,wyobrażeń,idei, powiązane funkcjonalnie z określonym elementem;konfiguracje kult.powiązane funkcjonalnie z sobą kompleksy kulturowe.

7. MECHANIZMY WPŁYWU KULTURY NA ŻYCIE SPOŁECZNE (wg Jan Szczepański) I mech. to socjalizacja -proces wpływu środowiska na jedn. wprowadzający ją do udziału w życiu społ. Jedn. poznaje kult. zbiorow., przyswaja różnorodne zachowania (również te, które są oceniane negatywnie), myśli, poglądy, religię, obyczaje, normy, system wart. materialnych itp. Pod wpływem kultury, którą poznaje w tym procesie staje się istotą społeczną z istoty biologicznej.Procesu socjaliz. nie należy utożsamiać z wychowaniem. Wych. to celowe oddziaływanie wychowawcy na wychowanka, zmierzające do przekazania tylko tych elem. kult. które są oceniane pozytywnie. Proc. socjaliz. obejmuje wpływ rodziny, szkoły, rówieśników, znajomych, ale także przypadkowych osób, kina, książek itp.Wych. jest cz. składową proc. socjaliz. Najważniejsze punkt SOCJALIZ.-uczy dyscypliny panowania nad popędami i potrzebami, zaspokajania ich w sposób przewidziany w danym społeczeństwie. Uczy panowania nad odruchami i emocjami i zachowania zgodnego z obyczajem czy korzyścią jedn. -Wpaja aspiracje, dążenia do tego,by osiągać pewne rzeczy czy cechy pożądane, naśladować bohaterów, osiągać zamożność, dążyć do uznania. -W toku socjaliz. Jedn. przyswaja wiedzę i umiejętność grania ról społ. - Daje sprawności i kwalifikacje zawodowe, umiejętności techniczne potrzebne do życia w danej cywilizacji.

II mech.-kult. ustanawia systemy wart. i kryteria określające wart. Wart. to abstrakcyjne pojęcia, określające to, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne i pożądane.Uniwersalną wart. jest życie ludzkie,wart. są też pożądane w danej zbiorow. wytwory kult. materialnej, mają charakter dynamiczny, mogą zmieniać się z upływem czasu,np. wart. dot. miłości, małżeństwa, seksu uległy zmianie w ostatnich dekadach. III mech. -kult. ustala wzory zachowania się czy reagowania na określone sytuacje, dot. one gł. sytuacji ważnych dla życia grupy jako całości, np.w życiu rodziny ważne są narodziny dziecka,w życiu zbiorow. (miasto,wieś) ważne są zachowania w miejscach pub.(urzędach, kościele, na ulicy,)Wzory te mają ważny wpływ na zach. porządku w zbiorow. i na regularność jej życia społ., ułatwiają wzajemne przystosowanie, nawiązanie współpracy, rozwiązywanie konfliktów. IV mech.-kult. ustala pewne modele, ideały. Model w odróżnieniu od wzorów w rzeczywistości nie występuje np.kulturowy model osobowości to ideał patrioty, businessmana czy współczesnego Polaka. Współczesny Polak opisywany jest przez takie cechy, jak: wykształcony, z dużą wyobraźnią, aktywny, pracowity, skuteczny, praktyczny, humanitarny, akceptujący zmiany, pozbawiony uprzedzeń religijnych, rasowych itp. Tak opisany model Polaka może stanowić wzór do naśladowania dla wielu młodych ludzi.

8. ISTOTA, CECHY I ZNACZENIE KUTURY MASOWEJ. Największy wpływ na socjalizację młodego pokolenia, a także na życie ludzi dorosłych wywiera kult. masowa. To zespół treści rozpowszechnianych za pośrednictwem śr. masowego komunikowania. Def. wg Antoniny Kłoskowskiej: kultura masowa obejmuje zjawiska intelektualnej, estetycz- nej i ludyczno-rekreacyjnej (zabawowo-rozrywkowej) działalności ludzkiej, związane w szczeg. z oddziaływaniem tzw. śr. masowego komunikowania,treści rozpowszechniane za pomocą tych śr. Dzięki tym śr. realizują się najbardziej 2 podstawowe kryteria charakteryzujące masową kult.: kryterium ilości oraz standaryzacji.Wśród charakterystycznych cech kult. masowej najczęściej wymieniane są takie jej cechy, jak:- kult. masowa to kult. czasu wolnego,- odwołuje się ona do uniwersalnych zainteresowań odbiorcy, - na ogół pozba- wiona jest problemów kontrowersyjnych,- homogenizacja treści (wymieszanie poziomów kult. symbolicznej). Homogenizacja upraszczająca (skróty, uproszczenia i adaptacje ory- ginalnych dzieł sztuki zgodnie z zasadą „wspólnego mianownika”) i homogenizacja przez zestawienie (prezentacja poprzez media przekazów o różnej wartości, bez wskazówek co do ich znaczenia w kulturze, co wpływa na dezorientację odbiorcy),- jej odbiorcami są częściej ludzie młodzi, dlatego wśród wartości upowszechnianych przez nią istotne miejsce zajmuje młodość i sukces.W okresie transformacji ustrojowej w Polsce kryzys finansów publicznych w znacznym stopniu dotknął kulturę zinstytucjonalizowaną. W mniejszym stopniu wpłynął na kult. masową, w dużej części mającą charakter komercyjny. Kryzys sprzyja nawet rozwojowi tanich form kult. masowej, upowszechnianych za pośrednictwem niektórych czasopism, telewizji, wideo, masowych imprez muzycznych czy sportowych. Znaczenie kult. masowej w zagospodarowaniu czasu wolnego czy redukcji stresu płyną- cego choćby z zagrożenia ekonomicznego jest oczywiste. Nie zawsze jednak ma ona korzystny wpływ na rozwój osobowości jedn.

9.OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA to zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych, a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy; to zintegrowana i zinternalizowana kultura nadbudowana nad biologiczną naturą człowieka.

Komponenty osobowości:

  1. elementy biogenne - przekazywane dziedzicznie wyposażenie biologiczne (stałe);

  2. elementy psychogenne - pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja itp. (relatywnie zmienne);

  3. elementy socjogenne - internalizowane w procesie socjalizacji:

10. OSOBOWOŚĆ I ROLA SPOŁECZNA. Osobowość- na nią składają się te wartości czlow. Które nabyte są pod wpływem środowiska (myśli, poglądy, ambicje).Elementy osobowości:a) biogenne: własności anatomiczne, wzrost, budowa organizmu i jego właściwości fizjologiczne, działalność gruczołów itd., b)psychogenne: pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia,, inteligencja, spostrzegawczość, temperament,c)socjogenne: zespolone oddziaływanie szeroko rozumianego środowiska społ. człow. Socjogenne elem. osobow. wg F. Znanieckiego: Kulturowy Ideał Osobowości, Role Społeczne, Jaźń subiektywną i Jaźń Odzwierciedloną. KIO to ideał wychowawczy służący jako wzór do naśladowania, przekazywany dzieciom, młodzieży w rodzinie, kościele, grupie kolegów, w szkołach i innych instytucjach wychowawczych.Rola społeczna to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających wg mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru. Role Społ. różnią się precyzją, z jaką zostały określone,np.w roli sąsiada kryje się dość luźny wzorzec, natomiast z rolą studenta, lekarza czy prezydenta wiążą się wyraźnie już ustalone normy, postawy, zachowania. RS są bardziej lub mniej sformalizowane. Z każdą wiążą się określone prawa i obowiązki. RS dostarcza wzorca, zgodnie z którym jedn. ma działać w konkretnej sytuacji. Jedn. grająca różne RS dostosowuje się do oczekiwań bliskiego kręgu osób i do oczekiwań kierowanych do niego przez społeczeństwo w ogóle, np. roli mężczyzny jedn. uczy się przyswajając te właściwości, które stanowią o męskiej tożsamości, jak współzawodnictwo, dominacja, agresywność. Nie zawsze jedn. może grać wszystkie role, a te które granie zawsze gra właściwie.Realizacja roli społecznej zależy od wielu czynników, a mianowicie od elementów biogennych i psychogennych jedn. (osobnik płci żeńskiej nie może grać dobrze roli mężczyzny); od wzoru osobowego, określającego zespół cech idealnych, jakie jedn. wykonująca daną rolę powinna okazywać oraz zespół idealnych sposobów zachowania (scenariusza roli); od def. roli przyjętej w grupie; od struk. i org. wewn. grupy (rola dziecka w rodzinie pełnej i niepełnej), jej zwartości wewnętrznej i systemu sankcji,

stopnia identyfikacji jednostki z grupą osobowości. Jaźń subiektywna- to suma ocen, które mamy na temat siebie samego; Jaźń odzwierciedlona- są to nasze odczucia o tym jak oceniają nas inni. Elementy kształtujące osobowość. Rola społeczna jako element osobowości.

Osobowość określa się, że jest to element społeczny w człowieku; przyswojona kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw i nawyków zbudowanych nad naturą ludzką

Osobowość podstawowa stanowi kompleks cech i skłonności wyznaczających typowe dla każdego narodu sposobu zachowania się w określonej sytuacji

Elementy składowe osobowości:

1. Biogenne: własności autonomiczne, wzrost, waga

2. psychogenne: pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, spostrzegawczość

3. socjogenne: zespolone oddziaływanie szeroko rozumianego środowiska społecznego człowieka

Znaniecki wyróżnił 4 podstawowe elementy osobowości:

1. kulturowy ideał osobowości np. wzorzec Polaka

2. Role społeczne realizowane przez każdego człowieka w jego życiu. Mogą być realizowane dobrze lub źle. Robiąc coś źle przez dłuższy czas wypaczamy osobowość. Dobra realizacja zależy od a) elementów biogennych i psychogennych jednocześnie b) od wzoru osobowego określającego zespół cech idealnych jaki powinna mieć jednostka wykonująca daną rolę c) definicji roli przyjętej w grupie d) struktury i organizacji wew. grupy e) stopnia identyfikacji jednostki z grupą.

3. Jaźń subiektywna: oceny jakie mamy na temat samych siebie. Jaźń ta wpływa na siłę osobowości

4. Jaźń odzwierciedlona co do oceny jakie kształtują się w nas pod wpływem odbioru reakcji otoczenia, sygnały można różnie odbierać

11.OSOBOWOŚĆ ZINTEGROWANA I ZDEZINTEGROWANA.Wszystkie elem. osobow. stanowią jedną całość. Między nimi jednak mogą wystąpić rozbieżności lub konflikty. Osobow. w której wewnętrzne konflikty zostają rozwiązane i opanowane nazywamy osobowością zintegrowaną lub normalną. Każda osobowość może ulec dezintegracji, rozkładowi, rozchwianiu elementów i wtedy mówimy, że człowiek jest chory psychicznie czy nerwowo. Jego działania są nieskoordynowane, interpretacje spostrzeganych sytuacji są nierealistyczne, postępowanie zaś niezgodne z wzorami itp.Przyczyn dezintegracji osobow. może być wiele. Powstają one na gruncie elementów biologicznych, psychicznych i środowiskowych. Do podstawowych przyczyn dezintegracji osobowości zaliczyć można:uczestnictwo w kilku grupach społecznych, narzucających jednostce rozbieżne wzory, rozbieżne role i rozbieżne wartości; trwałe uczestnictwo w życiu i wybieranie jako grupy odniesienia grupy zdezorganizowanej; rozbieżność między elementami bio- i psychogennymi a wymaganiami roli społecznej; rozpad jaźni subiektywnej na tle zawodów czy systematycznej negatywnej oceny. Przyczyny dezintegracji:

  1. uczestniczenie w kilku grupach społecznych narzucających różne role i rozbieżne systemy wartości;

  2. uczestniczenie w grupie zdezorganizowanej (brak w niej wyraźnych kryteriów ocen, pozytywnego ideału osobowości, będącej w silnym antagonizmie z innymi grupami);

  3. rozbieżność pomiędzy elementami bio-, i psychogennymi a wymaganiami roli społecznej;

  4. rozpad jaźni subiektywnej pod wpływem zawodów i systematycznej negatywnej oceny (brak wiary we własną wartość).

12. WŁAŚCIWOŚCI CZŁOW.-AKTYWNOŚC. Praca jest podstawowym rodzajem aktywności jedn. i jako taki wywiera duży wpływ na kształtowanie się osobowości. Wpływ pracy na osobowość zależny jest od składników sytuacji pracy, z których najważniejsze okazują się te, które determinują zawodową samosterowność - ma się do czynienia wtedy, gdy praca wymaga inicjatywy, intelektu i niezależnej oceny samego wykonawcy pracy. Szczeg. istotne są 3 aspekty zawodowej samosterowności: a) ścisłość nadzoru - określenie stopnia, w jakim zwierzchnik pozostawia pracownikowi swobodę w wykonywaniu pracy oraz sposobu sprawowania kontroli, b) rutynizacja pracy (złożoność organizacji pracy) - praca zorganizowana w nieskomplikowany sposób, składająca się z powtarzalnych, monotonnych czynności nie umożliwia znacznego stopnia samosterowności, praca zorganizo- wana w sposób złożony - przeciwnie. Jedn. wykonujące pracę złożoną mają tendencję do unikania uprzedzeń, do tolerancji zachowań niekonwencjonalnych, przejawiają skłonno- ści do pozytywnego stos. wobec siebie, c) rzeczowa złożoność pracy - ocenia się ją na podstawie inf. respondentów na temat, na czym dokładnie polega ich praca z danymi przed- miotami i ludźmi oraz jak wiele czasu poświęcają oni na każdy z tych rodzajów prac. Wszystkie w/w 3 aspekty oddziałują na osobowość, a osoby badane, których warunki pracy sprzyjają samosterowności, mają bardziej pozytywny stosunek do samej pracy, do samego siebie i do społeczeństwa, są również bardziej efektywne intelektualnie niż ci, którzy pracują w warunkach utrudniających samosterowność. Na osobowość oddziałują również: obciążenia i niedogodności związane z pracą wśród których wyróżniamy takie aspekty, jak: częstość ulegania presjom czasu, uciążliwość pracy oraz czystość pracy. Badania Kohna i Schoolera wykazały, że praca odgrywa dużą rolę w kształt. człowieka, istnieje ciągła interakcja między kształtowaniem człow. przez pracę i kształtowaniem pracy przez człow. W kategoriach wpływu na osobowość centralnym faktem nie jest obecnie włas- ność śr. produkcji, status, dochód, czy też stosunki interpersonalne, ale możliwość przejawiania w pracy własnej inicjatywy, kierowania własną pracą (czynniki socjopsychologiczne). Samosterowność to stopień swobody, ma wpływ na to jak pracuje

Czynniki wpływające na samosterowność

2) Jedni kierują drudzy są kierowani

Trzy teorie przywództwa

Ad A

Cechy jakimi charakteryzują się przywódcy

Cechy wg baumqarte 40 cech przywódczych

Nie da się sporządzić zamkniętego zestawu cech gwarantujących sukces, ale da się stworzyć zestaw cech przybliżających sukces

13.PRZYKŁADY TYPOLOGII OSOBOWOŚCI

Typologia Hipokratesa (ze względu na temperament):

Typologia Junga (kierunek i zakres aktywności społecznej):

Typologia Polaków wg Szczepańskiego (styl życia i podstawowy kierunek aktywności):

14,15. SOCJOL. MOD. ZACHOWANIA SIĘ CZŁOW(MASLOW i Herzberg).O szczeg. sposobie zachowania jedn. decydują: refleksyjna samoświadomość, zdolność projektowania i planowania przyszłych działań,zdolność dokonywania wyboru,konsekwencja i wytrwałość w realizowaniu podjętych decyzji.TEORIA MASLOWA-mówi, że źródłem każdego działania człowieka są potrzeby subiektywne(odczuwanie braku,niezaspokojenia lub pożądania określonych rzeczy lub warunków, które są niezbędne do utrzymania się przy życiu, umożliwienia rozwoju, realizowania ról społ.). Motyw(czynnik psychiczny warunkujący jakieś działanie) powstaje w miarę, jak człowiek uświadamia sobie potrzeby i cele, do których dąży oraz w jakim stopniu uwzględnia, ocenia i rozważa okoliczności, w jakich się znajduje; przeprowadził on klasyfikacje potrzeb i wyróżnił 5 postaw podtsaw.: potrzeby fizjologiczne(uwarunkowane funkcjami biologicznymi-potrzeba zaspokojenia głody,snu itd.), bezpieczeństwa(ujawnia się ona zwykle w warunkach zagrożenia np. choroba, klęska żywiołowa. Pobudza jednostkę do działania zapewniającego jej nienaruszalność), przynależności i miłości(wiąże się z potrzebą przynależenia do różnych grup społ. I czynnego w nich uczestnictwa), uznania i samoaktualizacji(zajmowanie się się tym w czym jednostka się realizuje, cos co daje jej pełne zadowolenie) oraz 2 pochodne potrzeby wiedzy i zrozumienia(chęć czł. Do poznania rzeczywistości) oraz p. estetyczne(potrzeby doświadczania wzruszeń, harmonii, piękna, przyjemności itp.). Dwuczynnikowa teoria motywacji do pracy psychologa Fredericka Herzberga - czynników motywacji poszukuje w cechach stanowiska pracy i w cechach związanych z nim zadań Wg Herzberga do czynników motywacyjnych zaliczyć należy: 1) osiągnięcia, 2) uznanie, 3) awans, 4) pracę samą w sobie, tj. treść pracy, 5) możliwość rozwoju osobistego, 6) odpowiedzialność. Natomiast wśród czynników utrzymania wymieniał on: politykę przedsiębiorstwa i zarządzania, nadzór techniczny, zajmowaną pozycję, wynagrodzenie, świadczenia socjalne, warunki pracy, bezpieczeństwo pracy, stosunki międzyludzkie, życie osobiste. Zgodnie z poglądami Herzberga istnieje możliwość zwiększenia zadowolenia z pracy i wzmocnienia motywacji nawet wtedy, gdy nie zmniejsza się niezadowolenia. <Soc. mod. człow. to spójny zbiór założeń, opisujących właściwości jedn. decydujące o szczeg. sposobie jej działania, za pośrednictwem którego jedn. uczestniczy w szerszych całościach społ.Posiadanie tych właściwości bądź ich brak przesądza o formie uczestnictwa jedn. w życiu zbiorow.społ. Stopień kontroli człowieka nad jego działaniami wskazuje na dwa idealne, przeciwstawne modele człow.: pasywistyczny i autonomistyczny.W mod. pasywistycznym człow. ujmowany jest jako bierny i zależny przedmiot, reagujący w jednoznacznie zdeterminowany sposób na zewnętrzne oddziaływania i re- alizujący narzucone mu cele w sposób bezwolny i automatyczny. W mod. autonomistycznym człow. to aktywny i samodzielny podmiot, inicjujący, konstruujący i kontrolujący własne działania, realizujący obrane przez siebie cele w sposób swobodny i spontaniczny.>

16.ISTOTA BUDOWA I KLASYFIK. POSTAWY. Postawa to gotowość jedn. do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty,jakimi mogą być zarówno przedmioty materialne (rzeczy, ludzie, zwierzęta),jak i idee Post. składa się z 3 elementów: poznawczego, emocjonalnego i zachowaniowego. Elem.poznawczy -wiadomości o jej przedmiocie, przekonania, przypuszczenia np. na postawę pracownika do pracy składają się jego przekonania o wartości wykonywanej pracy, jej warunkach, stosunku przełożonego. Elem. emocjonalny składa się z uczuć wyższych w stosunku do przedmiotu postawy, jak: radość, zachwyt, szacunek, miłość).Elem. zachowaniowy składa się z reakcji mimicznyh werbalnych, motorycznych(sposób uzewnętrznienia się postawy). Ten element, stanowiący zewn. stronę postawy umożliwia ich diagnozowanie. Klasyfikacja postaw: ze względu na kierunek: pozytywne, negatywne, obojętne; ze wzg. na czas trwania: trwałe, zmienne; ze wzg. na treść: w stosunku do pracy, nauki, rodziców, przełożonego, pracownika, rządu; zakres podmiotowy: indywidualne, grupowe; ze wzg. na stosunek do norm społecznych i prawnych: konformistyczna(akceptacja i przestrzeganie norm), nonkonformistyczna(chęć zmiany norm), legalistyczna(przestrzeganie norm ze względu na możliwość wyst. sankcji), przestępcza(łamanie norm)

17. ZACHOWANIA CZŁOWIEKA W SYTUACJACH FRUSTRACYJNYCH. Frustracja to stan wywołany zablokowaniem możliwości zaspokojenia jakiejś podstawowej potrzeby jednostki lub grupy z powodu napotkanej przeszkody lub oporu nie do pokonania. Prowadzi do dezorganizacji funkcji fizycznych i psychicznych.Przejawy frustracji: zachowanie agresywne, izolowanie się, demonstrowanie niezadowolenia gestami, mimiką, słownie, lub atak polegający na czynnościach zmierzających do zaszkodzenia danej osobie, sprawienia jej bólu.

Agresja-jedn. atakuje przeszkodę znajdującą się na drodze do celu. Ta odmiana agresji nazywana jest agresją bezpośrednią. W przypadku natomiast, gdy człowiek nie zna przeszkody, może pojawić się agresja pośrednia, która charakt. się kierowaniem niezadowolenia i wrogich działań ku osobom czy przedmiotom, które nie miały nic wspólnego z tym, co go rzeczywiście wytrąciło z równowagi. Formą agresji także jest kierowanie niezadowolenia w stronę samego siebie -a. introwertywna. W przypadku, gdy niepowodzenie rzeczywiście leży po stronie jedn., karcenie samego siebie może przynieść niekiedy pozytywną zmianę zachowań. Trwający jednak dłużej stan agresji introwertywnej, wyrażający się w depresji, samooskarżaniu, braku energii i inic- jatywy, prowadzi do niebezpiecznych skutków.Objawy frustracji w postaci agresji należą do prymitywnych sposobów zachowania człowieka. Rzadko prowadzą one do usunięcia przeszkód utrudniających zaspokojenie potrzeb. Są typowe dla dzieci i osób kierujących się emocjami w swoim działaniu. Ludzie dorośli raczej sięgają po bardziej przemyślane zachowania, które chronią ich przed lękiem, a jednocześnie chronią poczucie godności. Nazwano je mechanizmami obronnymi. Do częściej występujących mech. obronnych zali- cza się: kompensację, racjonalizację, represję, rzadziej regresję czy marzenie na jawie. Kompensacją bezpośrednia-uporczywe powtarzanie zachowań przez jedn., mimo że okazały się one nieskuteczne.Człow. sięgający po to zachowanie zwykle nie próbuje nowych,rozwiązań, jest on uparty i nie mają do niego dostępu rozsądne rady i wska- zówki otoczenia. Nadkompensacja- wysiłki jedn. idą za daleko,np. jedn. lękliwa może nadmiernie kompensować to poczucie przez aroganckie zachowanie czy przesadną pewność siebie. Kompensacja Pośrednia -koncentracja na celu zastępczym. Występuje ona wtedy, gdy zachowania człow. zmierzające do realizacji określonego celu okazały się nieskutecz- ne i w obliczu powstających trudności szuka on zadowolenia w realizacji innych celów. Wyrazem kompensacji braku sukcesów finansowych w pracy zawodowej jest głoszenie poglądów, że pieniądze nie są najistotniejszym celem pracy, czy poszukiwanie zadowolenia w innych grupach społ. Skłonność do kompensacji może utrudniać osiąganie wartoś- ciowych celów, ale wymagających dużych wysiłków. Mech. obronnym jest racjonalizacja -polega na tym, że jedn. wynajduje logiczne powody lub wyglądające wiarygodnie us- prawiedliwienia dla uzasadnienia swoich impulsywnych zachowań. Zwykle występuje wtedy, gdy człowiek jest zmuszony do odstąpienia od działania i przekonuje siebie i innyh że cel nie jest wart podjętego działania. Ma ona miejsce także wtedy, gdy człow. swoim zachowaniem narusza normy społ. i usprawiedliwia swoje postęp., dążąc w ten sposób do utrzymania dla siebie szacunku otoczenia, a niekiedy i ze swej strony. Nawarstwiające się różnego rodzaju przeszkody, na które trafia działanie człowieka, mogą skłonić go do zmiany grupy społ., w której funkcjonuje, np. zmiany szkoły, miejsca pracy itp. Ta forma mechanizmu obronnego, zwana ucieczką, jest skuteczna wtedy, gdy przeszkody są tylko natury zewnętrznej. W przeciwnym razie ucieczka może przyczynić się do pogłębienia objawów frustracyjnych. Zachowaniem, spełniającym rolę mechanizmu obronnego, lecz innym od poprzednich, jest marzenie na jawie. Ten rodzaj zachowania sprowadza się do szukania schronienia przed trudnościami w świecie fantazji. W wyniku ucieczki w świat marzeń człowiek nie napotyka już żadnych przeszkód, ale też poprzez fantazjowanie nie może zaspokoić tych swoich potrzeb, których nie mógł zaspokoić w świecie realnym

18. RODZAJE WIĘZI SPOŁ. I JEJ ELEMENTY. Więż społ. to ogół stos., połączeń i zależności łączących ludzi w trwałej zbiorowości(np. rodzina)Rodzaje więzi:W. naturalne-o charakterze biolog. powstają przez naturalną grę sił przyrodzonych,np.zw. między matką a dzieckiem; w. .stanowiona -narzucona,powstają na mocy decyzji ustanawiającej prawa np. między niewolnikami i ich panem czy więź w grupach powołanych do realizacji określonego celu; w. zrzeszeniowa-wyrasta na gruncie dobrowolnego zrzeszania się ludzi po to, by wspólnie wykonywać pewne określone działania, jest podstawą spójności grupy kolegów wyjeżdżających razem na wakacje. W większych zespołach ludzkich więź społ. powstaje na gruncie wszystkich w/w zw. Pod wpływem różnych zdarzeń więź zmienia swój char. Elem. wiezi. społ.: styczność przestrzenna -jest ona aktem spostrzeżenia innego osobnika lub uświadomienia sobie jego istnienia w przestrzeni, w której przebiega działalność człow. Jej podstawowym składnikiem jest zdanie sobie sprawy z istnienia innych ludzi w tej przestrzeni i spostrzeżenia ich cech. Stycz. przestrzenna jest podstawą więzi ekologicznej,wynikającej z jednakowego stosunku do tej przestrzeni.Spostrzeżenie w przestrzeni może być przelotne (np. na ulicy, w tramwaju) lub powtarzające się. Te bardziej trwałe stycz. stają się I etapem rozwoju więzi społ. Styczność psychiczna-polega na wzajemnym zainteresowaniu opartym na spostrzeżeniu cech, wyglądu zewn., cech umysłowych i charakteru innych osób. Stycz. Psych. może być bezpośrednia lub pośrednia (np. zainteresowanie ogłoszeniem matrymonialnym czy informacją prasową o miejscu pracy). Spostrzeżenie cech innych osób, pozwalających zaspokoić różne potrzeby, może rodzić postawy sympatii, przyjaźni, przywiązania uczuciowego. Taki stan określany jest łącznością psych. Łączność jest już tym etapem więzi, który ją znacznie zacieśnia. Jednakże związki społeczne powstają nie tylko z uczuć przyjaznych. Trwale mogą ludzi wiązać również uczucia negatywne np. po to, żeby kogoś nie tracić z pola widzenia i szkodzić mu, walczyć z nim itp. Stycz. Społ. można określić jako układy złożone z 3 elem:przynajmniej z 2 osób; pewnej wart., która jest przedmiotem tej stycz.; czynności dotyczących tej wart. W styczn. psychicznej nie ma jeszcze tego elementu czynności (np. kupowanie gazety, pożyczenie pieniędzy).

19. STYCZNOŚCI SPOŁECZNE Styczn. społ..to układ międzyludzki złożony z 3 elem.:przynajmniej z 2 osób; pewnej wart., która jest przedmiotem tej styczności oraz czynności dot. tej wart. Odmienność elementów tworzących styczn. społ. stanowi podstawę ich klasyfikacji. Wymienia się 4 kryt. klasyf. styczn. społ.: czas i częstotliwość występowania styczn. pozwala wyróżnić styczn. społ. przelotne i trwałe;forma przestrzenna styczn. powoduje ich podział na pośrednie(rozmowa tel) i bezpośrednie(face to face); rodzaj przedmiotu styczn. jest podstawą wyróżniania styczności osobistych i rzeczowych; stopień uregulowania czynności przepisami dzieli styczn. na prywatne(sami decydujemy) i publiczne. Elementem styczn. społ. są wzajemne oddziaływania, czyli sposoby wywierania wpływu wzajemnego członków na siebie. Celem ich jest zmodyfikowanie czynności i zachowań innego człowieka lub grupy. Wzajemne oddziaływ. stanowią właściwą treść życia grupy. F. Znaniecki uważa, że wszystkie metody działań społ. jakie możemy spotkać we współczesnym społeczeństwie są częścią dziedzictwa kulturowego i pochodzą z 2 podstaw. metod (są ich kombinacjami):a) negatywnego przymusu i b)pozytywnego nakłonienia. Wzajemne oddziaływania mogą być przelotne lub trwałe i mogą pro- wadzić do powstania stosunków społ. Stosunek społeczny jest to układ zawierający elementy: dwóch partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi podstawę tego stosunku oraz pewien układ obowiązków i powinności czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać. Stos. społ. oznacza stan wzajemnej zależności między partnerami. Są one trwałym elementem więzi, skupiającym zbiorowości. O ile wzajemne oddziaływania stanowią treść życia społ., to stos. społ. tę treść życia systematyzują, organizują i zapewniają jej ciągłość.. Styczność społeczna - tu pojawia się nowy element - są to pewne wartości, przedmioty które ludzi wiążą

Jest to pewien układ na który składają się takie elementy jak - ludzkie co najmn. 2 , przedmioty , zachowanie

Na życie każdej zbiorowości składają się sumy pewnych styczności

Rodzaje styczności

*Kryterium - czas i częstotliwość występowania

*Kryterium - forma przestrzenna styczności

*Kryterium - stopień uregulowania pewnej styczności przepisami

*Kryterium - rodzaj przedmiotu styczności

Jakie będą te styczności zależy od naszych postaw

Elementem styczności są zachowania

?20.Kontrola społeczna i instytucje

Kontrola społeczna: pewien system nakazów, zakazów, norm, przepisów dzięki któremu zachowania członków grup doprowadza do zachowań zgodnych z zasadami i regułami funkcjonującymi w grupie

Zbudowana jest z dwóch mechanizmów:

Wewnętrznego - sam siebie kontroluje, złożony z norm i warstw danego człowieka, w małych grupach. Kształtowany jest przez otoczenie

Zewnętrznego - kontrola instytucjonalna

Instytucje w stosunku do członków zbiorowości pełnią rolę kontrolną.

Instytucja - to rola społeczna bądź zestaw ról realizujących ważne funkcje w danej zbiorowości.

Organizacja Wewnętrzna Zbiorowości - Normy i sankcje organizacyjne

Składa się z czynników, które organizują życie zbiorowości

Normy organizacyjne przepisy bądź reguły określające zachowania i właściwości członków grupy.

Normy właściwości też są

Sankcje - reakcja na zachowanie się członków grupy mogą być negatywne(gdy nie przestrzega) bądź pozytywne (gdy przestrzega) bo są to reakcje.

Więzi - więzią nazwiemy zorganizowany system stosunków społecznych, instytucji, norm, sankcji skupiających jednostki bądź grupy w całości zdolną do trwania i rozwoju.

INSTYTUCJE I KONTROLA SPOŁECZNA

  1. Interpretacja i wieloznaczność pojęcia instytucja społeczna

3 znaczenia:

    1. Normatywny - funkcjonalny zespół pewnych norm wyróżnionych z całości systemu np. instytucje własności, instytucje małżeństwa

    2. Funkcjonalny - ważne czynności wykonywane w ramach społ. Regulowane pewnymi przepisami np. służba wojskowa, sprawianie pogrzebu, proces inicjacji

    3. Personalny- osoba lub grupa osób wyłoniona spośród społeczeństwa dla reprezentowania interesów tej grupy i dla zaspokajania jej potrzeb

  1. Pojęcie kontroli społecznej

Kontrola społeczna - zespół czynników kształtujących zachowanie jednostek w sposób społecznie pożądany. Czynniki występują w 2 aspektach: statycznym i dynamicznym. Aspekt statyczny kontroli społecznej to system normatywny danego społeczeństwa - ukazujący wzorzec zachowań pożądanych. Aspekt dynamiczny zaś to społeczne działania prewencyjne lub represyjne.

Kontrola społeczna jest instytucją

Zbiór pewnych narzędzi i środków za pomocą których społeczeństwo kształtuje postawy konformistyczne swoich członków

  1. Elementy składowe i mechanizmy kontroli społecznej