Temat: Pedagogika przedszkolna Marii Montessori.
„Jeżeli naprawdę chcemy dokonać pozytywnych zmian w naszym życiu i rozszerzyć światło cywilizacji na szersze forum, to musimy się zwrócić do dziecka”
Maria Montessori
Życie Marii Montessori
Maria Montessori przyszła na świat w 1870 w Chiaravalle, w prowincji Ancona we Włoszech, jako jedyna córka Aleksandra Montessori (urzędnika skarbowego) i Renilde Stoppani (bratanicy Antoniego Stoppani - znanego geologa i księdza).
W 1873 państwo Montessori przeniosło się do Florencji, a w 1875 do Rzymu.
Dla matki Marii było to prawdziwe błogosławieństwo. Rzym stwarzał optymalne możliwości kształcenia, gdyż był przepełniony uniwersytetami, teatrami, muzeami.
W wieku sześciu lat Maria rozpoczęła edukację w szkole publicznej.
Młoda Maria Montessori od najmłodszych lat była wdrażana do społecznej odpowiedzialności. Codziennie otrzymywała określoną pracę do wykonania na rzecz innych, np. robiła na drutach rzeczy dla biednych, chodziła na spacery z upośledzoną dziewczynką z sąsiedztwa. Drobne czynności wykonywała z radością i ochotą, co znajdzie później odbicie w jej pedagogice.
Maria Montessori, mimo sprzeciwu ojca i utrudnień chciała podjąć studia medyczne zarezerwowane tylko dla mężczyzn. Gdy została odrzucona podjęła studia przyrodnicze i matematyczne, które ukończyła egzaminem w 1892 roku otrzymując,, Diploma di licenza”, świadectwo uprawniające do rozpoczęcia studiów medycznych.
Maria Montessori była pierwszą kobietą studiującą medycynę, co wzbudziło olbrzymią sensację. Dla Marii nastał ciężki okres, by wytrzymać w tym męskim fachu.
Oczy profesorów i studentów niemal bez przerwy były zwrócone na młodą studentkę. Wszyscy oczekiwali na jej pierwszą oznakę słabości. Pomimo oficjalnej zgody na studiowanie była dyskryminowana. Przed końcem studiów medycznych skierowała swoje zainteresowania w stronę pediatrii i psychiatrii. W 1897 roku zakończyła studia medyczne olśniewającym wynikiem- na 110 punktów otrzymała 105. Odtąd pierwszej lekarce we Włoszech poświęcono bardzo dużo uwagi, informowały o niej wszystkie ówczesne gazety w całej Europie.
W tym samym roku została wybrana na delegatkę do reprezentowania swego kraju na Wielkim Kongresie Kobiet w Berlinie. W następnych latach pracowała w szpitalu w Rzymie oraz prowadziła własną praktykę lekarską. Leczyła nie tylko ciało, ale duszę. Zawsze była wrażliwa i otwarta na cierpienia i żale pacjentów. Od 1897 podjęła pracę jako asystent ochotnik w klinice psychiatrycznej.
Tam natrafiła na grupę dzieci upośledzonych umysłowo, które stłoczone były w jednym pokoju i pozostawione bez opieki. Los tych dzieci głęboko wzruszył Montessori. Zaczęła studiować dzieła francuskich lekarzy: Jeana - Marca Gesparda Itarda oraz jego ucznia Edouarda Seguina.
Zapoznała się z metodami, które miały pomóc godniej żyć dzieciom upośledzonym i głuchoniemym. Domagała się urządzenia specjalnych szkół dla dzieci upośledzonych umysłowo.
Maria Montessori była aktywnym członkiem Międzynarodowej Ligi Dla Wychowania Dzieci Niepełnosprawnych, a w 1899 roku została powołana do wykładania na uczelni kształcącej nauczycieli. W 1900 roku została dyrektorem instytutu kształcącego nauczycieli do pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo. Wreszcie mogła udowodnić, że w istocie dzieci niepełnosprawne były bardzo pojętne.
W 1901 roku nagle pozostawiła swój instytut. Przyczyną tego były narodziny jej nieślubnego syna, którego oddała na wychowanie. Często jednak go odwiedzała, a gdy dorósł towarzyszył jej w wykładach. W 1906 roku otrzymała niezwykłą propozycję.
Miała zająć się opieką biednych dzieci, podczas nieobecności ich rodziców.
Wielu jej przyjaciół nie mogło się pogodzić z faktem, że lekarz i wykładowca ma zostać zwykłą kierowniczką. 6 stycznia został otwarty pierwszy dom dziecięcy w San Lorenzo. Montessori zaprojektowała małe stoły i krzesełka dopasowane do wzrostu dzieci, zorganizowała zabawki, przybory do pisania, malowania. Jako wychowawczyni, została zatrudniona kobieta, którą Montessori pouczyła o sposobie użycia materiałów dydaktycznych i opieki nad dziećmi. Uczyła dzieci nie tylko posługiwania się materiałami dydaktycznymi, ale ćwiczyła umiejętności niezbędne w życiu codziennym. W celu nauczania czytania i pisania wymyśliła zestaw liter z papieru ściernego.
W ciągu kilku tygodni dzieci nauczyły rozpoznawać się litery, nawet sylaby, czy zdania. Ponieważ Maria Montessori była nie tylko pedagogiem, ale lekarzem, w związku z tym dbała o swoich wychowanków pod tym względem. Przeprowadzała regularnie badania lekarskie, przygotowywała propozycje zdrowego odżywiania, projektowała przyrządy gimnastyczne.
Swoją pracę pedagogiczną prowadziła nie tylko we Włoszech, ale i za granicami kraju. Tak więc na wielką skalę wprowadzała swój system wychowania i kształcenia w USA. Odwiedzała szkoły, wygłaszała referaty, prowadziła kursy.
Z Ameryki nie wróciła do rodzimych Włoch, lecz zamieszkała w Barcelonie, a w 1936 roku w Holandii. W krajach tych funkcjonowało wielkie grono zwolenników jej idei.
W Holandii istniał ponad 200 szkół Montessori, także dla dzieci starszych. W 1939 roku wyruszyła do Indii. Mahatma Ghandi i Rabindranath Tagore byli zachwyceni jej ideami. Pomimo wojny pracowała nieustannie i wykształciła ponad 1000 nauczycieli.
W 1946 roku powróciła do Holandii, do swego domu w Amsterdamie. Jej energia twórcza pozostawała nadal niewyczerpana i pomimo swego wieku prowadziła kursy i publikowała. Jeszcze raz podjęła podróż do Indii i Pakistanu. Została wysunięta kandydatura do Pokojowej Nagrody Nobla. Zmarła 06. 05. 1952 roku w Nordwijk w Holandii.
Pedagogika Marii Montessori
Maria Montessori wierzyła w ogromne możliwości dziecka i jego inteligencję. Potrzebę ciekawości poznania i odkrywania, wewnętrzną potrzebę kształtowania i kontrolowania siebie. Jej pedagogika jest jedyną, która opiera się na duchowym planie rozwoju dziecka. Chodzi jej o wszechstronną pomoc udzielaną dziecku w jego trudzie indywidualnego rozwoju oraz włączenie go do życia w kulturze i cywilizacji przepełnionej miłością i pokojem. Aby taka pomoc zaistniała koniecznym było zdaniem Montessori odpowiednio przygotować dorosłych (nauczycieli, rodziców, pedagogów), którzy znając prawa rozwoju człowieka będą go wspierać szacunkiem i mądrym kochaniem.
„Kochać dziecko, to znaczy służyć mu jak daleko to możliwe…”
Montessori pisała, że dziecko to pełnoprawna istota ludzka. Dorosły i dziecko to dwie różne części ludzkości, które wpływają na siebie nawzajem i przy obopólnej pomocy powinny współistnieć w harmonii dobra, prawdy i piękna.
Dziecko w pedagogice Montessori jest zawsze w centrum - powinno się rozwijać według swojego rytmu i możliwości poprzez wewnętrzną życiową siłę i chęć do nauki, nie należy mu w tym przeszkadzać. Nauczyciel stoi w cieniu, obserwuj prace dziecka i jest gotowy do udzielenia mu pomocy. Otoczenie jest tak zorganizowane by odpowiadało potrzebom dziecka w różnych stadiach rozwoju (meble, pomoce rozwojowe, stymulujący materiał).
Najważniejsze założenia pedagogiki Montessori:
~ uszanowanie dziecka i jego pracy;
~ zdolność dziecka do nauki;
~ uczenie się całym ciałem (rozwój motoryczny, emocjonalny, społeczny, duchowy i intelektualny);
~ uczenie poprzez aktywną pracę (doświadczenie, dotyk, ruch);
~samodzielne wybieranie zadań zaproponowanych wcześniej przez nauczyciela pobudza zainteresowanie i efektywność pracy dziecka;
~środowiska o ma dawać dziecku swobodę poruszania, poczucia własnej wartości, porządek i stymulacja są taż ważne;
~ nauczyciel pełni raczej funkcję promotora niż tradycyjnego nauczyciela, powinien mieć zaufanie do dziecka;
~ kształcenie jest przesycone ideami pokojowymi, troską o otaczające środowisko oraz miłością i pokora wychowawcy.
Maria Montessori uporządkowała chronologicznie wrażliwe fazy i określiła ich treść. Cztery okresy rozwoju to: od narodzin do 6 roku życia, 6 - 12 lat, 12 - 18lat i 18 - 24. Według niej pierwsze 6 lat to najważniejszy okres w życiu człowieka . Od narodzin do szóstego roku życia występuje faza na języka (mówiony i pisany), na ruch, zachowania społeczne i porządek. W okresie życia pomiędzy zero a trzecim rokiem życia działają prawa absorbującego ducha. Istotna jest zwłaszcza po około trzecim roku życia wrażliwość na porządek. Ze stanu nieświadomości dziecko buduje już świadomie swą osobowość. Nasycone w okresie absorbującego ducha wielością wrażeń i bodźców z otoczenia zaczyna je świadomie rozpoznawać, nazywać, klasyfikować, porównywać i tworzyć pojęcia.
Dziecko w okresie pierwszych trzech lat rozwija swoją osobowość nieświadomie.
Po trzecim roku życia dziecko kontynuuje proces budowy, osobowość stopniowo staje się świadoma. Wrażliwa faza dziecka skupia się na rozwoju: ruchu ciała, porządku, doskonaleniu zmysłów, wrażliwości na szczegóły, życia socjalnego (odnalezienia w większym środowisku), języka (w okresie 4,5 - 5,5 lat zainteresowanie pisaniem i czytaniem).
Rozwój przedszkolaka jest bardziej wynikiem jego aktywności niż intelektualnego poznania. Dziecko powinno poznawać świat i jego tajemnice nie poprzez wykłady cza napominania ale poprzez eksperymenty i doświadczenia przy pomocy konkretnych materiałów. Ważne jest takie środowisko które zapewni dzieciom swobodę, poparcie i szacunek. By być wychowawcą w sensie pedagogiki Montessori nie wystarczy metodyczne przygotowanie, istotny jest wymóg ciągłej pracy nad sobą, wyzbycie się dumy, pychy i gniewu. Miłość i pokora, to podstawowe zadania wychowawcy.
Według Montessori, człowiek samodzielny, odpowiedzialny za siebie i świat, potrafiący kochać i dawać miłość to ideał wychowawcy.
Uważam, że praca z dziećmi w wieku przedszkolnym jest bardzo odpowiedzialna bo od niej zależy skuteczność nauczania na wyższych etapach kształcenia. Stanowi ona fundament w budowaniu pokoju między ludźmi i na Ziemi, dąży do osiągnięcia pełni człowieczeństwa.
BIBLIOGRAFIA:
Małgorzata Miksza, „Zrozumieć Montessori”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1997;
Kristina Skjold Wennerstrom, Mari Broderman Smeds, „Pedagogika Montessori w przedszkolu i szkole”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2007;
Strona internetowa http://www.montessori.pl/maria_montessori_cv.html
1