Temat: Elektrolecznictwo. Prąd stały.
Dział lecznictwa fizykalnego, w którym wykorzystuje się do celów prąd stały oraz prądy impulsowe małej i średniej częstotliwości.
Prądem stałym nazywa się taki prąd elektryczny, który w czasie przepływu nie zmienia kierunku ani wartości natężenia. Prąd stały stosowany jest do wielu zabiegów. Nazywa się go również prądem galwanicznym.
Galwanizacja - zabieg elektroleczniczy, w którym wykorzystuje się prąd stały.
Miejscowe zmiany pod wpływem prądu stałego:
w skórze pod elektrodami dochodzi najpierw do krótkotrwałego zwężenia, a następnie do silnego rozszerzenia naczyń krwionośnych. Przekrwieniu towarzyszy miejscowe żywoczerwone zabarwienie skóry zwane rumieniem galwanicznym. Rumień jest intensywniejszy pod katodą ale występuje również pod anodą. Rumień spowodowany jest przez uwolniona z magazynów tkankowych histaminę oraz inne związki powodujące rozszerzenie naczyń. Przekrwienie utrzymuje się 1,5 do 2h.
Rozszerzeniu ulegają również naczynia głębiej położonych mięśni, które jest spowodowane podrażnieniem odpowiednich receptorów układu autonomicznego znajdujących się w skórze. Głębokie przekrwienie utrzymuje się kilka godzin.
Wpływ na organizm:
Galwanizacja anodowa (+ czerwona):
- zmniejszenie pobudliwości włókien nerwowych (działanie przeciwbólowe)
- działanie przeciwzapalne
Galwanizacja katodowa: (- czarna)
- oddziaływanie na naczynia krwionośne powodujące zwiększenie ukrwienia
Wskazania :
- choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa
- choroby układu krążenia obwodowego (miażdżyca, angiopatie, choroba raynauda)
- choroby neurologiczne (zapalenia nerwów, splotów, rwa kulszowa, rwa ramienna, migrena, naczyniowe bóle głowy,)
- zaniki mięśni
- stany po urazach stawów, mięśni, ścięgien
- utrudniony zrost kostny (galwanizacja poprzeczna lub podłużna)
Przeciwwskazania:
- zły stan ogólny
- choroby gorączkowe o wyjaśnionej i niewyjaśnionej etiologii
- czynna gruźlica płuc i innych narządów
- nowotwory złośliwe
- skazy krwotoczne
- zaawansowana niewydolność krążenia
- krwawienia z przewodu pokarmowego
- rozrusznik serca i inne elektroniczne implanty
- ciąża
- obecność obcych ciał metalowych
- zmiany skórne w przebiegu chorób zakaźnych, zmiany zapalne skóry
- nie zakończony wzrost kostny
Prawo Du Bois Reymonda - przyczyną powstania bodźca elektrycznego nie jest sam prąd, ale dostatecznie szybka zmiana jego natężenia w czasie.
Rumień galwaniczny (przekrwienie) - powstaje w czasie zabiegu, utrzymuje się ok. 30 minut po zabiegu. Intensywniejszy (silniejsze rozszerzenie naczyń krwionośnych) pod katodą, mniejszy pod anodą.
Wyróżniamy trzy okresy:
Okres I - rozszerzenie naczyń powierzchownych skóry, powodujące jej zaczerwienienie.
Okres II - rozszerzenie naczyń po upływie ok. 30 minut słabnie lub ustępuje.
Okres III - głębokie przekrwienie tkanek, utrzymuje się do kilku godzin.
Po ustąpieniu odczynu ze strony powierzchownych naczyń krwionośnych następuje wystąpienie intensywniejszego rumienia cieplnego w miejscu podanym uprzednio działaniu prądu (utrzymuje się przekrwienie naczyń głębiej położonych).
Właściwości anody (+):
- kolor czerwony (zazwyczaj)
- działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne
- uspokajające
- kojące
- w okolicy anody wytwarza się reakcja kwaśna w tkankach i dochodzi do ścinania białka
- zmniejsza pobudliwość mięśni i nerwów (anelektrotonus)
- powoduje przesuwanie się kationów (+) w kierunku katody (-) - kataforeza
Właściwości katody (-):
- kolor czarny (zazwyczaj)
- działanie pobudzające
- drażniące
- silne przekrwienie
- w okolicy katody wytwarza się reakcja zasadowa w tkankach i dochodzi do rozpuszczania białka
- zwiększa pobudliwość mięśni i nerwów (katelektrotonus)
- powoduje przesuwanie się anionów (-) w kierunku anody (+) - anaforeza
Efekt brzegowy ma miejsce wtedy gdy elektrody ułożone na ciele pacjenta są zbyt blisko siebie (stykają się ze sobą lub nie ma zachowanej bezpiecznej odległości między nimi), następuje wtedy zbyt duża gęstość prądu co w rezultacie może doprowadzić do poparzenia pacjenta.
Elektroda czynna podczas zabiegu galwanizacji jest mniejsza od elektrody biernej.
Wyróżniamy dwa rodzaje ułożenia elektrod:
1. Podłużne - (płytka penetracja) gdy elektrody ułożone są na jednej płaszczyźnie lub gdy prąd przepływa przez podłużny wymiar kończyn.
2. Poprzeczne - (głębsza penetracja) elektrody ułożone są przeciwlegle, a prąd przepływa przez poprzeczny wymiar kończyn.
Struktury, które dobrze przewodzą prąd:
- krew
- limfa
- mocz
- płyn mózgowo-rdzeniowy
- mięśnie
- tkanka łączna
Struktury, które słabo przewodzą prąd:
- nerwy
- tkanka tłuszczowa
- ścięgna
- kości
- torebka stawowa
Struktury, które nie przewodzą prądu:
- paznokcie
- włosy
- warstwa rogowa skóry
Dawkowanie prądu galwanicznego
Przy ustalaniu dawki natężenia prądu bierze się następujące czynniki: rodzaj choroby, okres choroby (ostry, podostry, przewlekły), lokalizację zmian, powierzchnię elektrody czynnej, czas trwania zabiegu i osobnicza wrażliwość na prąd.
1.dawka słaba 0,01 - 0,1 mA/cm²
2.dawka średnia do 0,3 mA/cm²
3. dawka mocna do 0,5 mA/cm² powierzchni czynnej elektrody
*wg Konarskiej
1.dawka słaba 0,01 - 0,05 mA/cm²
2.dawka średnia 0,05 - 0,1 mA/cm²
3.dawka mocna 0,1 - 0,15 mA/cm²
*wg Edela
Obecnie przyjęto, że nie należy przekraczać natężenia prądu galwanicznego 0,2mA/cm². W każdym przypadku należy weryfikować podane wyżej dawki wrażeniami pacjenta.
Czas zabiegu
Wg Konarskiej 10-30 minut. Wg Gilberta, Rulffsa, Boegeleina krótki-5min, średni-10min, długi-15min, bardzo długi przekracza 20 minut. Przy dłużej trwającym zabiegu należy kontrolować wilgotność podkładów by zapobiec uszkodzeniom skóry.
Zabiegi wykonuje się codziennie przez 10-12 dni. Serie można powtórzyć po 1-2 tygodniowej przerwie (Jenrisch).
Jontoforeza - celem tego zabiegu jest dostarczenie skórze specjalnych substancji czynnych do głębnych warstw skóry. Ilość dostarczonych substancji zależy od długości zabiegu, natężenia prądu oraz wielkości elektrod. Najczęściej stosuje się tu roztwory wodne, np. preparaty w ampułkach, w których rozpuszczone sa substancje czynne zdolne do jonizacji. Aniony, czyli anionowe substancje czynne, wprowadza się do skóry za pomocą katody. W tym wypadku katoda jest elektrodą czynną, anoda - bierną (przeciwelektrodą). Kationy, czyli kationowe substancje czynne, wprowadzane są anodą (elektrodą czynną), katoda jest tu przeciwelektrodą.
Ogólne wskazania:
- nerwobóle,
- polineuropatie,
- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,
- artrozy,
- artralgie,
- obwodowe porażania,
- angioneuropatie,
- zaburzenia krążenia obwodowego,
- utrudniony zrost kostny,
- w przypadku chorób reumatycznych obejmujących więcej niż jeden staw wskazana jest kąpiel elektryczno-wodna (w JCM w trakcie zakupu).
Przeciwwskazania:
- ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich,
- wypryski, owrzodzenia,
- stany gorączkowe,
- porażania spastyczne,
- miejscowe zaburzenia czucia,
- nowotwory łagodne i złośliwe,
- skaza krwotoczna,
- ostre procesy zapalne i infekcje ogólne,
- osobnicza nietolerancja prądu,
- rozrusznik serca
- zakrzepy,
- zagrożenia zatorami,
- zakrzepowe zapalenie żył,
- metal w tkankach poddanych zabiegowi
- endoproteza
- miażdżyca zarostowa tętnic w okresie II b - IV wg Fontaine'a.