REPORTAŻ
XIX wiek
Reporter powołał do życia gatunek. Termin pochodzi z łaciny (reporto - donosić, ogłaszać).
Słynne nazwiska: Erich Kisch i Melchior Wańkowicz.
Przez lata reportaż ewaluował; powstawały różne odłamy:
sprawozdania podróżnicze (już od VI w p.n.e. Marco Polo, Jan Potocki)
szkic środowiskowy tj. studium poświęcone ukazaniu danego środowiska np.: aglomeracja miejska (E. Zola, J.I.Kraszewski, B.Prus)
sprawozdania parlamentarne
Po II wojnie światowej wzrosło zapotrzebowanie na literaturę, która w sposób dokumentalny ukazuje przeobrażenia.
Reportaż to gatunek pograniczny (pogranicza stylu literackiego i publicystycznego). Nie może być oparty na fikcji literackiej, z natury jest autentyczny. Wyjątek stanowi powieść reportażowa, gdzie z założenia wprowadzone są elementy fikcji. Tworzywem reportażu jest materiał autentyczny; autor jest świadkiem bądź uczestnikiem wydarzeń.
Cechy:
Wg definicji Kazimierza Wolnego reportaż to gatunek prozy publicystycznej, żywy opis zdarzeń i faktów (autentyzm i wiarygodność) znanych autorowi z bezpośredniej obserwacji (subiektywizm autora).
Jakie warunki powinien spełniać tekst by być reportażem?
sprawozdanie z rzeczywistej sytuacji życia ludzi
przekaz aktualnych (ważnych) problemów; reporter pełni rolę narratora, komentatora i dokumentatora jednocześnie.
ujęcie materiału w 1 lub 3 osobie
związki zdarzeniowe, mają eksponować zdarzenia (tu i teraz, dynamika)
związki opisowo-charakterystyczne tj. komentarz o zdarzeniach
Typy i odmiany reportażu: 1) miejsce i sposób opublikowania reportażu:
pisany (publicystyczny/literacki)
dźwiękowy (zazwyczaj radiowy)
2) sposób ukazania faktów (fabularny/problemowy)
3) charakterystyka bohaterów
4) charakterystyka środowiska
5) temat reportażu
reportaż interwencyjny - ze względu na problem
reportaż sprawozdawczy
reportaż dziennikarski
Kompozycja:
wstęp; wprowadzenie w zdarzenia, opis sytuacji reportera
zawiązanie akcji/konfliktu
rozwiązanie konfliktu bądź podsumowanie reportera
RECENZJA Pierwsze polskie recenzje ukazywały się w latach 50 -tych XVIII wieku; pisane przede wszystkim po łacinie, francusku i niemiecku. W 1762 roku zaczęto drukować polskie recenzje po polsku. Właśnie w XVIII wieku ukształtowała się polska recenzja literacka, a w wieku XIX krytyka literacka (Ksawery Dmochowski, Kajetan Koźmian). Bardzo prężny okres dla krytyki literackiej. Po upadku powstania styczniowego powstała w Galicji krytyka literacka. W latach 1841-42 ukazywało się w Warszawie pierwsze pismo krytycznoliterackie.
Typy recenzji:
Przełom pozytywistyczny ukształtował nowy typ recenzji o charakterze publicystycznym (uprawiali ją Konopnicka, Prus). W okresie 20-lecia wojennego krytyką literacką zajmowali się m.in.:T.Boy-Żeleński, K. Irzykowski.
Recenzja to taka forma wypowiedzi, która zawiera sprawozdawcze omówienie i krytyczną ocenę aktualnych wydań książkowych, filmów, wystaw itp.
Cele recenzji:
poinformować odbiorców o istnieniu dzieła
ocenić wybrane dzieło na podstawie obowiązujących w danej dziedzinie kryteriów
zachęcić/zniechęcić do poznania dzieła (funkcja postulatywna)
Kompozycja recenzji:
(3 składniki)
element informacyjny: ogólnie o dziele
element analizy krytycznej
element oceniający (dodatnie i ujemne strony dzieła)
Styl i język uzależniony od recenzenta (raczej nie potoczny).
Rodzaje recenzji:
informacyjna tj. najczęściej notatka
oceniająca; złożona z 3 części (informacyjnej, analityczno-krytycznej, oceniającej)
recenzja-felieton; zazwyczaj 1 strona zawierająca subiektywną ocenę dział, często dzieło jest pretekstem do wynurzeń recenzenta
recenzja-studium, przede wszystkim zbliżona do krytyki literackiej
recenzja-esej; zbliżona do felietonu, najbardziej wyczerpuje temat (obszerna); główne cechy to asocjacyjność, dygresyjność, fragmentaryzm i subiektywizm.
|