Wyróżnia się następujące rodzaje bodźców:
1) pozytywne (nagrody) i negatywne (kary);
2) finansowe, materialne i niematerialne.
Nagrody stosujemy, by kształtować i utrwalać postawy służące osiąganiu celów.
Kary stosujemy zaś, by eliminować zachowania niezgodne z naszymi oczekiwaniami
Warunki, które należy spełnić aby motywacja była skuteczna:
1) właściwy dobór bodźców do: cech osobowości, hierarchii potrzeb, pełnionych ról, wykształcenia, sytuacji, w której się znajdują ludzie,
2) zapoznanie z obowiązującym regulaminem kar i nagród (osoby powinny go znać i zaakceptować),
3) nagrody powinny być odpowiednio atrakcyjne zaś kary odpowiednio surowe,
4) zasada gradacji nagród i kar,
5) stosunkowo szybkie wzmacnianie zachowań (bezpośrednio po wykonaniu danego polecenia)
6) bodźce muszą być sprawiedliwe.
Hierarchia potrzeb A. Maslowa
potrzeby samorealizacj
Potrzeby uznania
Potrzeby przynależności
Potrzeby bezpieczeństwa
Potrzeby fizjologiczne
Potrzeby zaspokajamy zarówno za pomocą odpowiednich dóbr jak i usług. Dobra oraz niektóre usługi otrzymujemy w wyniku prowadzonej działalności wytwórczej (produkcyjnej).
2. Podstawowe systemy ekonomiczne. Istota gospodarki rynkowej.
System ekonomiczny można określić jako zespół praw, zasad i instytucji związanych z podejmowaniem i realizacją decyzji gospodarczych. Decyzje te dotyczą przede wszystkim zasad gospodarowania rzadkimi zasobami oraz sposobów zaspokajania potrzeb społeczeństwa. Od tego, w jaki sposób dana gospodarka ulokuje swoje zasoby czynników wytwórczych i jak będzie zaspokajać potrzeby swojego społeczeństwa, zależy rodzaj systemu ekonomicznego funkcjonującego w danym kraju. Obecnie większość krajów prowadzi swoją gospodarkę według zasad systemu rynkowego. Także Polska po okresie transformacji dąży stale do przekształcenia swojej gospodarki na gospodarkę rynkową, która pozwala na korzystniejsze i efektywniejsze gospodarowanie zasobami czynników wytwórczych, a co za tym idzie na lepsze zaspokojenie potrzeb swoich obywateli.
Można wyróżnić cztery podstawowe grupy systemów ekonomicznych :
gospodarki tradycyjne (naturalne) - o niskim standardzie życia ludzi, którzy wykonują typowe niezmienne czynności zmierzające do produkcji tylko takiej ilości dóbr, która zaspokoi minimalny poziom potrzeb,gospodarki rynkowe - w których podstawą działań gospodarczych jest rynek, konsumenci zaś i producenci samodzielnie podejmują decyzje; ceny dóbr i usług wyznaczane są w oparciu o istniejący popyt i podaż; podstawową formą własności jest własność prywatna,
gospodarki kierowane (nakazowe, nakazowo - rozdzielcze, centralnie sterowane) - w których podstawową formą własności jest własność państwowa, zaś wszystkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo; uczestnicy rynku (producenci i konsumenci) otrzymują odgórne nakazy dotyczące cen, popytu i podaży,
gospodarki mieszane - w których występuję połączenie sektora państwowego z sektorem prywatnym w dziedzinie rozstrzygania problemów ekonomicznych; państwo kontroluje działania sektora prywatnego poprzez system podatkowy, dostarcza pomoc społeczną, bezpieczeństwo narodowe i wewnętrzne; sektor prywatny zaś kreuje popyt, podaż i ceny za pomocą mechanizmów rynkowych.
2. Popyt - pojęcie i czynniki determinujące, prawo popytu.
Popyt jest to zapotrzebowanie na dane dobro, w określonym miejscu i czasie i po określonej cenie. Oznacza on więc ilość danego dobra, jaką nabywca chce kupić po określonej cenie.
Na popyt wpływa wiele czynników (są to tzw. determinanty popytu):
cena danego dobra,
dochody nominalne konsumenta,
ceny dóbr substytucyjnych (zastępczych) - np. masło i margaryna,
ceny dóbr komplementarnych (uzupełniających) - np. benzyna do samochodu lub kaseta do magnetowidu,
ilość konsumentów,
gusta i preferencje konsumentów oraz inne czynniki.
Prawo popytu ilustruje zależność pomiędzy zmianą ceny danego dobra a zmianą wielkości popytu na to dobro. Prawo to funkcjonuje jedynie przy założeniu „ceteris paribus”, czyli pozostałe czynniki wpływające na popyt oprócz ceny dobra [b)-g)] są stałe. Na zmianę wielkości popytu wpływa wtedy tylko zmiana ceny danego dobra.
Prawo to mówi, że popyt zmienia się w przeciwnym kierunku w stosunku do zmiany ceny dobra. Jeśli więc przy założeniu „ceteris paribus” cena danego dobra wzrośnie to popyt na dane dobro zmaleje, jeśli zaś cena tego dobra spadnie to popyt na dane dobro wzrośnie.
Podaż - pojęcie i czynniki determinujące, prawo podaży.
Podaż jest to oferta sprzedaży określonej ilości danego dobra w określonym miejscu i czasie i po określonej cenie. Oznacza więc ilość dobra, jaką chce sprzedać producent lub sprzedawca po określonej cenie.
Na podaż wpływa wiele czynników :
1.cena danego dobra,
2.jednostkowe koszty wytworzenia tego dobra,
3.tzw. „przewidywania jutra” (zmiany technologii, cen, wielkość zapasów),
4.istnienie dóbr substytucyjnych,
5.podatki i subsydia rządowe,
6.ilość producentów danego dobra,
7.dostępność czynników wytwórczych,
8.inne czynniki.
Prawo podaży ilustruje zależność pomiędzy zmianą ceny danego dobra a zmianą podaży tego dobra na rynku. Prawo to funkcjonuje jedynie przy założeniu „ceteris paribus”, czyli pozostałe czynniki wpływające na podaż oprócz ceny dobra [b)-h)] są stałe. Na zmianę wielkości podaży wpływa więc tylko zmiana ceny danego dobra.
Prawo to mówi, że podaż zmienia się w tym samym kierunku co cena dobra, a więc zależność pomiędzy zmianą ceny a zmianą podaży jest jednokierunkowa. Jeśli więc przy założeniu „ceteris paribus” cena danego dobra wzrośnie to podaż danego dobra także wzrośnie, jeśli zaś cena dobra spadnie to podaż danego dobra także zmaleje.
Równowaga rynku jest to stan zrównania popytu z podażą przy danej cenie rynkowej danego dobra.
nadwyżka rynkowa - kiedy przy danej cenie dobra wielkość podaży przewyższa wielkość popytu,
niedobór rynkowy - kiedy przy danej cenie dobra wielkość popytu przewyższa wielkość podaży.
Ceny minimalne wprowadzane są w sytuacji nadwyżki rynkowej w celu ochrony interesów producentów. Presja podaży nad popytem może wywołać znaczny spadek ceny danego dobra na rynku, więc nie wszystkim producentom będzie się opłacało wytwarzać to dobro. Mogą oni ponieść znaczne straty, co w konsekwencji, jeśli sytuacja ta trwałaby dłużej, może doprowadzić do ich bankructwa. Cena ta jest granicą, poniżej której ceny rynkowe danego dobra nie mogą spaść.
Ceny maksymalne zaś wprowadzane są w sytuacji niedoborów rynkowych, w celu ochrony interesów konsumentów. Presja popytu nad podażą przy danej cenie może wywołać nagły wzrost ceny danego dobra na rynku, więc nie wszystkich konsumentów będzie stać na zakup danego dobra. Jeśli dobro to byłoby dobrem podstawowym, niezbędnym do życia, część konsumentów o najniższych dochodach zostałaby go pozbawiona. Rząd danego kraju interweniuje wtedy w rynek wprowadzając ceny, których ceny rynkowe nie mogą przekroczyć. Jest to cena, na którą stać konsumentów.
Spółka to określone w umowie zrzeszenie osób lub kapitału utworzone po to, aby prowadzić działalność gospodarczą. Potrzebne na to pieniądze czy inne środki wykładają wspólnicy. Inaczej ujmując:
Spółka jest związkiem co najmniej dwóch osób, które godzą się realizować wspólnie wyznaczony cel, dzieląc się zyskami i ponosząc straty związane z prowadzoną działalnością.
spółki cywilne - których zasady działania określa Kodeks cywilny,
spółki handlowe (jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne) - podstawą ich funkcjonowania jest Kodeks spółek handlowych; spółki te muszą być zgłoszone do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Spółka cywilna - przedsiębiorcami są jej wspólnicy, którzy muszą (każdy z osobna) zgłosić prowadzenie działalności w formie spółki w gminnej ewidencji działalności gospodarczej;
Spółka jawna - subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika i obowiązku ujawnienia w nazwie firmy nazwiska (firmy) co najmniej jednego ze wspólników
Spółka partnerska - partner nie ponosi jednak odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego (np. na umowę zlecenie), które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki;
Spółka komandytowa- w spółce tej co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majatkiem (jako komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona tylko do wysokości wniesionego do spółki wkładu czyli do wysokości tzw. sumy komandytowej (czyli określonej kwoty, odpowiadającej wysokości wniesionych przez siebie wkładów);
Spółka komandytowo-akcyjna - jest to spółka osobowa, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem;
musi mieć jednak minimalny kapitał zakładowy wynoszący co najmniej 50 000 zł
Spółka z o.o.
aby założyć taką spółkę trzeba dysponować kapitałem o wartości co najmniej 50 000 zł;
zasadniczo wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają za jej zobowiązania osobistym majątkiem, lecz tylko do wysokości wniesionego do niej wkładu;
Spółka akcyjna - do jej założenia wymagany jest kapitał założycielski wynoszący minimalnie 500 000 zł;
Otoczenie organizacji określa się jako wszystko to, co znajduje się na zewnątrz i oddziałuje na jej funkcjonowanie.
Mikrootoczenie organizacji pojmowane jest jako sieć współpracujących i konkurujących ze sobą organizacji, do której zalicza się następujące elementy:
instytucje rządowe,
partnerzy,
klienci,
konkurenci,
dostawcy,
grupy nacisku,
związki zawodowe i inne związki zrzeszające pracowników.
Makrootoczenie (otoczenie ogólne) organizacji pojmowane jest jako istniejące systemy zewnętrzne określające zasady działania, stwarzające organizacjom zarówno szanse rozwoju jak i bariery oraz różnego rodzaju zagrożenia.
Do otoczenia tego zaliczamy np.:
system prawny,
system ekonomiczny,
system społeczny,
system polityczny,
system kulturowy,
poziom infrastrukturalny i technologiczny.
Otoczenie międzynarodowe i globalne rozumiane jest jako zbiór tych elementów istniejących w otoczeniu organizacji, które mają wymiar międzynarodowy i globalny, np.:
* globalny poziom infrastruktury komunikacyjnej, finansowej i informacyjnej,
* ujednolicone standardy dotyczące wytwarzanych dóbr i usług, postaw, upodobań, potrzeb,
* ujednolicone zasady handlu międzynarodowego oraz dokonywania płatności i rozliczeń, itd.