Co to jest Ekonomia?

Na wstępie postaramy się tobie wyjaśnić co to jest ekonomia i dlaczego jest taka ważna. W tym miejscu zamieszczone są podstawowe informacje z teorii ekonomii, z którymi spotykamy się na co dzień, a nie zawsze zdajemy sobie dlaczego one istnieje i dlaczego tak się kształtują.

Tak więc ekonomia to nauka społeczna badająca w jaki sposób można wykorzystać ograniczone zasoby ekonomiczne w celu najlepszego zaspokojenia nieograniczonych potrzeb społeczeństwa.
Ekonomia ma do spełnienia następujące funkcje :

• wyjaśniającą - czyli jej zadaniem jest poznanie, opisanie i uporządkowanie zjawisk ekonomicznych,

• przewidywawczą - wykorzystać istniejący zasób wiedzy do przewidywania przyszłości,

• doradczą - dostarczanie informacji, w tym ośrodkom decyzyjnym np. politykom,

• uczenia - upowszechnianie osiągnięć nauki, edukowanie społeczeństwa.

Spróbujmy teraz zająć się zrozumieniem definicji pojęcia ekonomia. Składa się ona z trzech zasadniczych części, które wspominają o :
- ograniczonych zasobach,
- nieograniczonych potrzebach człowieka,
- sposobie rozwiązywania problemów ekonomicznych.

Ograniczone zasoby

Praktycznie wszystko rzeczy z którymi spotykamy się na co dzień są w pewien sposób ograniczone. Podobnie dzieje się w rzeczywistości, którą opisuje ekonomia. Mamy więc doczynienia z ograniczonymi zasobami, ale co właściwie czym one są ? Tak więc zasoby to środki niezbędne do przeprowadzenia procesu produkcji, takie jak :

• ziemia- to zasoby naturalne, czyli wszystko to co się na niej i w jej wnętrzu znajduje, i jest użyteczne dla człowieka ale nie jest wytworem jego pracy np.
  - gaz ziemny,
  - ropa naftowa,
  - węgiel,
  - rudy metale,
  - woda,
  - lasy itd.,

• kapitał - obejmuje to co zostało już wcześniej wytworzone i jest używane w procesie produkcji :
  - środki pracy - za pomocą których wytwarzane są określone przedmioty np. nieruchomości, budynki, narzędzia, maszyny,
  - przedmioty pracy, czyli przedmioty na które jest skierowana ludzka praca w procesie wytwórczym, jak surowce, materiały,

• praca - to psychofizyczne predyspozycje ludzi celem podejmowania określonych racjonalnych działań, zależy ona od poziomu wiedzy wiedzy, posiadanych umiejętności i doświadczenia, zdrowia itp.,

• przedsiębiorczość - jest to umiejętność wykorzystania możliwości maksymalizacji efektów, poprzez stosowanie lepszych metod organizacji i sposobu wykorzystania kapitałów. Przedsiębiorczość wiąże się często z odwagą podejmowania ryzykownych, nieszablonowych i innowacyjnych decyzji,

• technologia - nie zawsze wymieniana jako zasób, ale w obecnych warunkach nabiera coraz większego znaczenia, jest to wiedza technologiczna niezbędna do prowadzenia konkurencyjnej działalności gospodarczej.

Nieograniczone potrzeby

Obok ograniczonych zasobów występują potrzeby człowieka, które możemy na wiele sposobów sklasyfikować :

• a) potrzeby biologiczne, które muszą być zaspokojone,
  b)potrzeby kulturalne, które mogą ale nie muszą być zaspakajane,

• a) jednorazowe,
  b)ciągłe,

• a) jednostki,
  b)zbiorowe np. poczucie bezpieczeństwa,

• a) konsumpcyjne np. budowa domu,
  b)inwestycyjne np. budowa fabryki,

• a) potrzeby niezbędne,
  b) potrzeby luksusowe.

Widzimy więc, że potrzeby nie dotyczą tylko indywidualnego człowieka, lecz obejmują także przedsiębiorstwa i państwa. Temu pierwszemu potrzebne są wspomniane wcześniej zasoby, a rząd zaspakaja potrzeby edukacyjne, zdrowotne czy wojskowe. Jednak jedna wspólna cecha potrzeb łączy je w jedną grupę. Tą właściwością jest fakt, że są nieograniczone i mają charakter dynamiczny. Po zaspokojeniu jednej potrzeby zawsze pojawia się następna do której zaspokojenia będziemy dążyć. Skoro pragniemy zaspokoić nasze nieograniczone potrzeby, mając do dyspozycji ograniczone zasoby, musimy nauczyć się je najlepiej wykorzystywać. Tego uczy nas Ekonomia.

Racjonalne postępowanie

Piewszym logiczny wniosek mówi, że skoro mamy ograniczone zasoby powinniśmy je maksymalnie wykorzystywać. W praktyce jest nieosiągalne, ale ludzie dążą do maksymalnego wykorzystania zarówno zasobów naturalnych, jak i posiadanego kapitału. Jeżeli jednak nigdy nie wykorzystamy ich w sposób pełny, dużego znaczenia nabiera racjonalne postępowanie w gospodarowaniu. Nie można zatrudniać robotników jako informatyków, a wykształconych informatyków do pracy w kopalni. Ten jaskrawy przykład obrazuje nieracjonalne postępowanie, którego należy unikać przy angażowaniu wszystkich posiadanych zasobów. Wracając do naszych potrzeb, które są dynamiczne i nieograniczone to nigdy nie uda nam się ich wszystkich zaspokoić. W tej sytuacji musimy z części z nich zrezygnować. W tym momencie pojawia się pojęcie kosztu alternatywnego, występuje ono gdy korzystając z jednego dobra musimy zrezygnować z korzystania z drugiego. Kosztem alternatywnym nazywamy najkorzystniejszą możliwość z której jednak rezygnujemy dokonując konkretnego wyboru.

W gospodarce najlepszym mechanizmem racjonalnego spełnienia potrzeb i najbardziej efektywnego wykorzystania zasobów jest instytucja rynku.

Co to jest rynek?

Rynek - jest to miejsce na którym dochodzi do transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi (konsumentami a producentami) oraz do wymiany towaru, w wyniku transakcji kupna-sprzedaży na rynku kształtuje się cena.

Ze względu na przedmiot obrotu wyróżniamy :
- rynek towarów i usług - ten na którym spotykamy się codziennie,
- rynek pracy - ludzie szukający pracy i pracodawcy poszukujące pracowników,
- rynek kapitałowy - np. giełda papierów wartościowych.

Cechy rynku :

• odpłatność - aby doszło do transakcji musi ustalić się cena na którą zgodzą się obydwie strony transakcji,

• dobrowolność - swoboda dokonywania transakcji, nie ma ograniczeń co do towaru, jego ilości, swoboda wyboru kupującego i sprzedającego,

• ekwiwalentność - następuje wymiana równych wartości, różniący się jedynie wartością użytkową,

• konkurencja.

Konkurencja i monopol

Konkurencja to proces w którym podmioty uczestniczące na rynku, chcąc osiągnąć własne cele, próbują przedstawić drugiej stronie transakcji korzystniejsze od innych podmiotów oferty dotyczące ceny oraz innych cech wpływających na decyzję o zawarciu transakcji. Konkurencja dotyczy obu stron transakcji, zarówno kupujących jak i sprzedających. Sprzedający konkurują ze sobą na dwóch polach : cenowym i niecenowym, który może dotyczyć jakości dobra jak i innych parametrów jak : indywidualnych cech produktu, gwarancji czy prestiżu marki. Z kolei konkurencja między kupującymi rywalizują między sobą o zdobycie ograniczonej liczby dóbr dostępnych na rynku.

Ze względu na poziom walki konkurencyjne rynek możemy podzielić na trzy rodzaje (bierzemy pod uwaga ilość konkurentów-sprzedawców, co jest często czynnikiem decydującym o poziomie konkurencyjności) :

• rynek konkurencyjny - na rynku występuje bardzo wiele podmiotów, nie powiązanych ze sobą kapitałowo, rywalizujących o klienta,

• rynek oligopolistyczny - pozycję dominującą ma kilku sprzedawców, więc konkurencja między nimi i presja na obniżkę cen jest mniejsza,

• rynek monopolistyczny - rynek na którym występuje tylko jeden sprzedawca, przez co nie ma konkurencji i to ten podmiot swobodnie dyktuje warunki cenowe i jakościowe transakcji.

Cechy gospodarki rynkowej

Gospodarka rynkowa - to taka, w której sterowanie procesami gospodarczymi odbywa się poprzez rynek.

Cechy gospodarki rynkowej :

• podstawą jej funkcjonowania jest prywatna własność (środków produkcji, przedsiębiorstw itp.),

• wolność wyboru :
  - w podejmowaniu wszelkich decyzji gospodarczych,
  - rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej,

• prawo do :
  - kierowania się własnym interesem podczas podejmowania decyzji gospodarczych,
  - posiadania kapitału i zakładania podmiotów gospodarczych,
  - swobodnego kształtowania ceny,
  - do swobodnego przepływu kapitału,
  - do swobodnego przepływu siły roboczej,
  - do swobodnego obrotu walutami i środkami produkcji,

• brak lub tylko minimalna ingerencja rządu w procesy gospodarcze.

Widzimy więc, że rynek jest najważniejszym mechanizmem w gospodarce rynkowej. Bardzo ważne jest podkreślenie, że jedynie w gospodarce rynkowej, ponieważ wytworzyły się inne systemy ekonomiczne. System ekonomiczny to zespół mechanizmów koordynujących proces podejmowania decyzji ekonomicznych.

Gospodarka centralnie sterowana, socjalizm

Nierynkowym systemem jest gospodarka centralnie sterowana. Ten system był wprowadzany w życie na terenie bloku państw socjalistycznych i wg niego gospodarowano w Polsce w latach 1944-1989. Charakteryzował się on :

• publiczna własność środków produkcji, państwo jest właścicielem, bądź wszystkim bądź dużych i średnich, przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych oraz zasobów naturalnych,

• skoro państwo posiada środki produkcji może przystąpić do planowania, które odbywa się centralnie przez ośrodek rządowy i decyduje o strukturze produkcji, jej podziale i organizacji. Poprzez plan następuje podział dóbr konsumpcyjnych wśród członków społeczeństwa.

System centralnie sterowy, którego synonimem jest gospodarka socjalistyczna okazał się niewydolny i nie zaspakajał potrzeb ludzi. Prywatna inicjatywa była w nim niemile widziana, a wręcz zwalczana. Skoro więc ekonomia mówi, że to właśnie ta inicjatywa jest motorem zmian, nie dziwi upadek systemu socjalistycznego. Zawsze dzieje się tak, że "państwowy" kierownik będzie gorzej zarządzał od prywatnego managera. W socjalizmie zarządzający i pracownicy nie mieli motywacji do lepszej pracy, więc występowało zjawisko olbrzymiego marnotrawstwa zasobów i do chronicznego niedoboru produktów. Centralnie sterowanie jest zawsze mniej efektywne od "niewidzialnej ręki rynku". Ta niewidzialna ręka to abstrakcyjny mechanizm mówiący, że na rynku samoistnie dojdzie do stabilizacji na najwłaściwszym poziomie. Ingerencja państwa w rynek destabilizuje go, utrudnia dojście do równowagi i w konsekwencji mimo początkowej iluzji sukcesu, często osiągnie efekt przeciwny od zamierzonego.

Kapitalizm

Drugim systemem ekonomicznym, który w praktyce okazał się lepszym jest czysta gospodarka rynkowa. Jej cechy przedstawiliśmy powyżej, ale wróćmy do nich ponownie. Tak więc w kapitalizmie występuje prywatna własność środków produkcji. Posiadając te środki produkcji, z własnej woli i bez niczyjej ingerencji, starają się zmaksymalizować efekty, przy najniższych nakładach. Owe "egoistyczne" dążenie do maksymalizacji dochodów staje się podstawą rozwoju. Jednak w kapitalizmie nie występuje jeden podmiot, lecz jest ich wiele chcących osiągnąć te same cele. W tym wracamy do mechanizmu konkurencji. Podmioty (kupujący i sprzedający) rywalizujące ze sobą, "godzi" ich instytucja rynku ustalająca najkorzystniejsze warunki transakcji. Praktyka wykazała, że to kapitalizm najpełniej realizuje rozwój ludzkości, najlepiej zaspakajając potrzeby indywidualnych jednostek.

Błędy krytyków kapitalizmu

Niektórzy, nie znający się na ekonomii lub nie chcący jej znać, powiedzą że to złudzenie, że lepsza jest świadoma ingerencja człowieka w mechanizm rynkowy. Sądzą także, że kapitalizm wyzyskuje robotników. To nieprawda, kapitalizm daje im pracę, przynosi rozwój i pozwala każdemu stać się właścicielem kapitału, czyli być np. producentem. Warto spojrzeć na przykład USA, jednej z najbardziej rynkowych gospodarek świata, gdzie już 50% ludności jest właścicielami poważnego kapitału akcyjnego. Po drugiej stronie stała Polska w 1989r. gdzie 100% obywateli było właścicielami przedsiębiorstw (poprzez państwo), ale własność ta była niewiele warta, gdyż przedsiębiorstwa te produkowały niskiej jakości, przestarzałe wyroby. Warto o tym wiedzieć, gdy kolejni politycy proponują ingerencję w gospodarkę z "ważnych powodów". Pamiętajmy, że robią to z naszych podatków, które mogłyby być przez nas samych lepiej wykorzystane na rozwój, a nie na ingerencję, która tylko zaszkodzi gospodarce i utrudnią jej rozwój !

Rynek i cena

Żyjemy w warunkach gospodarki rynkowej, czyli w takiej gdzie o procesach gospodarczych decyduje rynek. W tejże gospodarce podmioty mają pełną swobodę gospodarowania a państwo nie ingeruje w gospodarkę. To odróżnia ją od gospodarki socjalistycznej, centralnie sterowanej i planowanej, w której państwo decyduje o poziomie i rodzaju produkcji.

W gospodarce kapitalistycznej (wolnorynkowej) ważną rolę odgrywa pojęcie ceny. Często nie zastanawiamy się dlaczego mamy do czynienia z określonym poziomem cen. Otóż cena to ilość pieniędzy, którą kupujący jest skłonny zapłacić za dany towar lub usługę. Widzimy więc, że w kapitalizmie również od nas zależy poziom cen. Tak więc przy ustalaniu ceny musimy wziąć pod uwagę popyt i podaż.

Popyt

Popyt - to wielkość zapotrzebowania na dany towar, zgłaszany przez konsumentów przy określonej cenie. Możemy przyjąć, że ludzie wraz ze swoimi gospodarstwami domowymi stoją po stronie popytu. Po tej stronie rynku znajdują się również pracodawcy szukający pracowników. Wracając do medalu uproszczonego, istnieją duże zależności między popytem a ceną. To na jakim poziomie kształtuje się cena zależy od popytu. Jeżeli popyt rośnie to wraz nim rośnie cena towaru, jeśli spada to cena towaru również spada. Jest to więc zależność wprost proporcjonalna.

Zależność popytu od ceny

Podaż

Po przeciwnej stronie rynku stoi podaż, która określa ilość dóbr zaoferowanych przez producentów przy określonej cenie. Po stronie podaży stoją przedsiębiorstwa wytwarzające produkty, oferujące usługi oraz punkty handlowe, instytucje finansowe i pracownicy oferujący pracę. Podobnie jak popyt również podaż wpływa na cenę. Jest to jednak zależność odwrotnie proporcjonalna: jeżeli producenci zaoferują zbyt wiele dóbr (czyli zwiększy się podaż) to cena w sposób naturalny spadnie, jeżeli podaż produktu będzie mała , to jego cena wzrośnie.

Zależność podaży od ceny

Powiązania między popytem, podażą a ceną

Istnieją ponadto inne powiązania między popytem, podażą a ceną:

• jeżeli popyt na dane dobro wzrośnie, to po pewnym czasie podaż tego dobra również wzrośnie (producenci zwiększą produkcje dobra na który występuje niedobór),

• jeżeli cena zostanie ustalona na zbyt wysokim poziomie dojdzie do wzrostu podaży danego dobra i spadku popytu na te dobro, ponieważ kupującym nie będzie się opłacał jego zakup,

• jeżeli cena danego dobra zostanie ustalona na zbyt niskim poziomie, popyt na nie wzrośnie a podaż spadnie, ponieważ producentom nie będzie się opłacało wytwarzanie danego dobra.

Przedstawione powyżej zależności cechują się dużym stopniem uproszczenia.

Równowaga

Patrząc na te dwa procesy można wyciągnąć następujący wniosek: najbardziej optymalna jest sytuacja gdy popyt równa podaży, czyli występuje stan równowagi. W dłuższej perspektywie w gospodarce rynkowej dochodzi do tej sytuacji samoistnie, przy określonym poziomie ceny.

Równowaga popytu i podaży

Czynniki wpływające na popyt

Musimy jednak pamiętać, że na poziom popytu i podaży (na dane dobro) nie wpływa tylko wysokość cen. Popyt wiąże się z oddziaływaniem takich czynników jak:

• liczba ludności,

• dochody społeczeństwa i jego zasobność,

• moda i preferencje, popyt na towary nieatrakcyjne spada,

• cena dóbr komplementarnych (uzupełniających), np. wzrost cen benzyny powoduje spadek popytu na samochody,

• cena dóbr substytucyjnych, np. gdy wzrośnie cena biletów kinowych może będzie się opłacało pójść do teatru,

• wpływ czynników zewnętrznych, np. reklama,

• wysokość obciążeń podatkowych (im wyższe podatki tym mniej pieniędzy przeznaczymy na inne potrzeby),

• chęć naśladownictwa innych lub zademonstrowania swojej odrębności.

Czynniki wpływające na podaż

Na wielkość podaży poza wysokością ceny i popytu mają wpływ takie czynniki jak:

• możliwości finansowe przedsiębiorstw,

• warunki zaopatrzenia (jak szybko firma zdobędzie niezbędne maszyny i urządzenia potrzebne do zaspokojenia popytu)

• możliwości produkcyjne, zależą od rodzaju towaru i zdolności produkcyjnych kooperantów, czyli przedsiębiorstw z jakimi firma współpracuje.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---