Küsime - pytamy

Dialoogid - dialogi

	dialog estoński	dialog polski
a	Kas te räägite prantsuse keelt?	Czy mówi Pan po francusku?
b	Jaa, ma räägin natuke prantsuse keelt.	Tak, trochę mówię po francusku.

	dialog estoński	dialog polski
a	Ma ei saa aru.	Nie rozumiem.
b	Kas ma räägin liiga kiiresti?	Czy mówię zbyt szybko?
a	Jaa, palun korrake üks kord veel, aga aeglaselt.	Tak, proszę powtórzyć raz jeszcze, ale wolniej.

	dialog estoński	dialog polski
a	Vabandust, kas oskad hiina keelt?	Przepraszam, czy znasz chiński?
b	Jah, kuidas ma saan sind aidata?	Tak, jak ci mogę pomóc/co mogę dla ciebie zrobić.
a	Tahaksin teada, mida see sõna tähendab?	Chciałbym wiedzieć, co znaczy to słowo?

Sõnavara: küsimused - pytania

pytanie	przykład
Kas? (czy?)	Kas ma tohin siin suitsetada? (Czy mogę tu zapalić?)
Kes? (kto?)	Kes tahab veel veini? (Kto chce jeszcze wina?)
Kus? (gdzie?)	Vabandage, kus on tualettruum? (Przepraszam, gdzie jest toaleta?)
Kuhu? (dokąd?)	Kuhu see buss sõidab? (Dokąd jedzie ten autobus?)
Kust? (skąd?)	Kust sa pärit oled? (Skąd jesteś?)
Kui...? (jak...?)	Kui palju see maksab? (Jak dużo to kosztuje?) Kui kaugel on rongijaam? (Jak daleko jest dworzec kolejowy?)
Kuidas? (jak?)	Kuidas käsi käib? (Jak leci?/Jak się masz?)
Mis? (co?) mianownik	Mis on su emakeel? (dosłownie: Co jest twoim językiem ojczystym? - Jaki jest twój język ojczysty?)
Mida? (co?) biernik	Mida ma saan teile teha? (Co mogę dla Pani/Pana/Państwa zrobić?) Mida see sõna tähentab? (Co ten wyraz znaczy?)
Kelle? (czyj?)	Kelle mantel see on? (Czyj jest to płaszcz?)
Mitu? (ile?) zawsze z osastavem	Mitu kilomeetrit on Varssavist Tallinna? (Ile kilometrów jest z Warszawy do Tallina?)
Miks? (dlaczego?)	Miks sa nutad? (Dlaczego płaczesz?)
Kellega? (z kim?)	Ütle mulle, kellega su vend välja läks? (Powiedz mi, z kim wyszedł twój brat?)
Millega? ((z) czym?)	Millega süüakse riisi Hiinas? (Czym się jada ryż w Chinach?)
Millal? (kiedy?)	Millal ta lõpuks tagasi tuleb? (Kiedy on wreszcie wróci?)
Missugune? (jaki?, który?)	Missugune värv teile meeldib? (Który kolor wam się podoba?)

Grammatika. Nimisõna - rzeczownik

Rzeczownik estoński ma 14 przypadków. Podstawowymi formami są nimetav (mianownik), omastav (dopełniacz) i osastav (biernik). W słownikach najczęściej podawane są właśnie te trzy formy w liczbie pojedynczej, a także czasami sisseütlev (jedna z odmian polskiego miejscownika). Na podstawie dopełniacza liczby pojedynczej (ainsus) tworzy się pozostałe przypadki tej liczby (poza biernikiem) oraz mianownik liczby mnogiej (mitmus). Dopełniacz liczby mnogiej, który tworzymy z wykorzystaniem biernika liczby pojedynczej, jest podstawą do budowy pozostałych przypadków w liczbie mnogiej (poza biernikiem).
Mianownik liczby mnogiej (N_M) tworzymy przez dodanie końcówki -d do dopełniacza liczby pojedynczej (Om_A).

NA	OmA	NM	Mlp - Mlm
tark poiss	targa poisi	targad poisid	mądry chłopiec - mądrzy chłopcy
ilus tüdruk	ilusa tüdruku	ilusad tüdrukud	ładna dziewczyna - ładne dziewczyny
hall kass	halli kassi	hallid kassid	szary kot - szare koty
pruun koer	pruuni koera	pruunid koerad	brązowy pies - brązowe psy
suur maja	suure maja	suured majad	duży dom - duże domy

Mianownik (nimetav) odpowiada na pytania kes? (kto?), mis? (co?). Jego podstawową funkcją jest wskazywanie podmiotu zdania (a). Używany jest także w zdaniach w trybie rozkazującym, gdy czasownik jest w formie twierdzącej a dopełnienie jest określone (b).

Näited - a:
Laps magab. - Dziecko śpi.
Raamat on laual. - Książka jest na stole.
Buss sõidab tänaval. - Autobus jedzie po ulicy.
Puud õitsevad kevadel. - Drzewa kwitną wiosną.
Ümbrikud on täis. - Koperty są pełne.
Vennad mängivad jalgpalli. - Bracia grają w piłkę.

Näited - b:
Too toit lauale!- Połóż jedzenie na stole!
Vaadake ette, lennuk!- Uważaj na samolot.
Võta lilled kaasa!- Weź kwiaty ze sobą!


Podstawową funkcją dopełniacza (omastav), który odpowiada na pytania kelle? (kogo? czyje?, czyja? czyj?) i mille? (czego?), jest określenie własności, przynależności (a) (por. zaimki dzierżawcze). Wiele estońskich czasowników wymaga dopełnienia w dopełniaczu (b). Dopełniacz występuje także w pewnych zwrotach określających czas (c) i położenie (d).

Näited - a:
Tallinna müürid on väga ilusad. - Tallińskie mury są bardzo ładne.
Selle helilooja muusika on väga kuulus. - Muzyka tego kompozytora jest bardzo znana.
Õunapuude lehed on juba rohelised. - Liście jabłonek są już zielone.
Minu vendade püksid ei olnud väga odavad. - Spodnie moich braci nie były zbyt tanie.

Näited - b:
Ma kirjutasin kirja valmis. - Napisałem list.
Lapsed jõid piima ära. - Dzieci wypiły mleko.
Arvo viib koera välja. - Arvo wyprowadza psa.

Näited - c:
Vihma sadas terve päeva. - Deszcz padał cały dzień.

Näited - d:
Kass magab laua all. - Kot śpi pod stołem.
Lilled kasvavad maja ees. - Kwiaty rosną przed domem.
Tema jalgratas asub veoauto juures. - Jego rower znajduje się obok ciężarówki.
Televiisor ei tohi seista toa keskel. - Telewizor nie może stać w środku pokoju.
Suur lamp ripub kirjutuslaua kohal. - Duża lampa wisi nad biurkiem.
Majade kõrvale ehitatakse uut staadioni. - Obok bloków buduje się nowy stadion.
Raamatud on riiulite peal. - Książki są na półkach.
Imelik mees jookseb naise taga. - Dziwny mężczyzna biegnie za kobietą.
Pere istub puude vahel ja vaatab lende. - Rodzina siedzi między drzewami i ogląda ptaki.
Ma tahaksin reisida maailma ümber. - Chciałbym podróżować dookoła świata.

Olevik - czas teraźniejszy, czasowniki nieregularne

lugema, lugeda - czytać
nägema, näha - widzieć
tegema, teha - robić
minema, minna - iść
pidama, pidada - musieć, trzymać
*tooma, tuua - przynosić
*jooma, juua - pić
*sööma, süüa - jeść
* te czasowniki formują czas teraźniejszy w sposób regularny, ale pozostałe formy są nieregularne.

W odmianie czasowników nieregularnych zachowane są końcówki osobowe (-n, ..., -vad). Różnicą w stosunku do czasowników regularnych jest temat.

jaatav
ma	loen, näen, teen, lähen, pean	toon, joon, söön
sa	loed, näed, teed, lähed, pead	tood, jood, sööd
ta	loeb, näeb, teeb, läheb, peab	toob, joob, sööb
me	loeme, näeme, teeme, läheme, peame	toome, joome, sööme
te	loete, näete, teete, lähete, peate	toote, joote, sööte
nad	loevad, näevad, teevad, lähevad, peavad	toovad, joovad, söövad
eitus
	ei loe, ei näe, ei tee, ei lähe, ei pea	ei too, ei joo, ei söö

Näited:

Isa istub tugitoolis ja loeb ajalehte. - Ojciec siedzi w fotelu i czyta gazetę.
Miks sa praegu ei loe raamatut vaid vaatad telekat? - Dlaczego nie czytasz teraz książki, lecz oglądasz telewizję?
Ma näen oma aknast kauplust. - Z mojego okna widzę sklep.
Nad on nii väsinud, et nad ei näe kuhu nad lähevad. - Są tak zmęczeni, że nie widzą dokąd idą.
Täna on pühapäev, siis me ei lähe kooli. - Dziś jest niedziela, więc nie idziemy do szkoły.
Millal te teete harjutusi? - Kiedy zrobicie ćwiczenia?
Sa pead oma tuba koristama. - Powinieneś sprzątnąć swój pokój.
Me ei pea sinule helistama. - My nie musimy dzwonić do ciebie.
Ta ei joo ega söö midagi - ta peab väga näljane ja janune olema. - Ona nic nie je i nie pija - musi być bardzo głodna i spragniona.
Mu poeg joob lasteaias piima. - Mój syn pije mleko w przedszkolu.
Kas te Eestis sööte palju kala? - Czy w Estonii jecie dużo ryb?
Iga päev toome koju palju marju. - Codziennie przynosimy do domu dużo jagód.
Postimees ei too meile kirju. - Listonosz już nie przynosi nam listów.

Harjutused - ćwiczenia

1. Napisz pytania do podanych odpowiedzi:
a. Peeter.
b. Aitäh, hästi, Aga sinul.
c. Rootsist, aga praegu elan Varssavis.
d. Sageli sõidan autoga, aga aeg-ajalt ka trammiga.
e. Pühapäeval, me tahame „Gladiatorit” vaadata.

2. Wstaw właściwą formę czasownika:
Ma ......... (sööma) kartuleid ainult reedel. Miks te ........ (jooksma) ümber pargi? Nad ei....... (teadma) kus nende lapsed ......... (olema). Väike poiss ........ (mängima) üksi. Millal sa tagasi ....... (tulema)?


3. Wstaw rzeczownik we właściwej formie:
Palun, pane lauale ......... (kahvel - widelec, nuga - nóż) ja ........(lusikas- łyżka). Lehmad lebavad ........ (puu) vahel. .......... (näitleja) kleit on väga kallis. Ta oli kogu ....... (aeg) väljas.

Vastused - odpowiedzi

1. Mis on sinu nimi?, Kuidas läheb?, Kust sa pärit oled?, Millega sa tööle sőidad?, Milla te kinno lähete?
2. söön, jooksete, tea, on, mängib, tuled
3. kahvel/kahvlid, nuga/noad, lusikas/lusikad- lp/lm, puude, näitleja, aja

---