BHP
Wykład 5
19.03.09r.

SZKODLIWOŚĆ CZYNNIKÓW CHEMICZNYCH

W kontekście zanieczyszczeń:
- Środowisko wewnętrzne (3 bariery),
- Środowisko pracy lub środowisko zewnętrzne, personalne,
- Środowisko wodne, gazowe i stałe,
- Środowisko:
- chemiczne (toksyczne odpady, pestycydy, konserwanty, związki chemiczne stosowane w domu i w przemyśle,
- biologiczne (organizmy chorobotwórcze, owady, zwierzęta, kontakt osoba-osoba),
- fizyczne (czynniki zewnętrzne, samopoczucie, zranienia),
- socjoekonomiczność (zależność śmiertelności i statusu socjoekonomicznego).

BĘDZIEMY ROZMAWIAĆ O:

1. Toksykologii przemysłowej, w tym o:
   A. Szkodliwości czynników chemicznych:
   I. Mutagenność (mutagen, rodzaje mutacji, komórka rakowa, przerzuty)
   II. Genotoksyczność
   III. Teratogennosć
   IV. Alergizacje
   B. Toksykometrii
   C. Monitoringu powietrza:
   I. definicje: NDS, NDSCh, NDSP
   D. Biomarkerach: ekspozycji, efektu, wrażliwości
   E. Chorobach zawodowych - główne choroby zawodowe, przykłady

2. Programie REACH

Źródła:
1. Toksykologia, W. Seleńczuk
2. Czynniki szkodliwe w miejscu pracy, wartości dopuszczalne, 2007. CIOP BIP
3. Biochemia, Stryer
4. Szkolenie ENHEA „Pojęcie zdrowia środowiskowego. Modele badań analitycznych w epidemiologii środowiska”.
5. http://reach.gov.pl/intro

TOKSYKOLOGIA PRZEMYSŁOWA

Szkodliwe działanie rozwijającego się od wielu lat przemysłu na:
- pracowników produkcji,
- całe środowisko (degradacja przyrody ożywionej i jej wpływ na mieszkańców).

Definicje:

• Toksykologia przemysłowa - to nauka zajmująca się badaniem związków chemicznych stosowanych w przemyśle i ich wpływem na zdrowie człowieka.

• Higienista przemysłowy - to zawód, w którym należy posiadać umiejętność przewidywania, rozpoznawania oceny i kontrolowania czynników środowiskowych w miejscu pracy oraz stresów zawodowych w celu ochrony pracowników i ludności, będącej w zasięgu ich działania przed chorobami, uszczerbkiem zdrowia i pogorszeniem samopoczucia.

• REACH - rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady. Dotyczy bezpiecznego stosowania chemikaliów, poprzez ich rejestrację i ocenę.

KIERUNKI DZIAŁAŃ TOKSYKOLOGII PRZEMYSŁOWEJ

1. Profilaktyka (toksykometria, monitorowanie powietrza i materiału biologicznego)
2. Diagnostyka zatruć pokarmowych.
3. Toksykologia kliniczna.
4. Znajomość przebiegu procesów technologicznych i przemysłowych, toksyczności substancji i zanieczyszczeń powstałych po/oraz w trakcie procesu produkcyjnego.

Drogi wchłaniania szkodliwych substancji chemicznych:
- układ oddechowy, skóra, błony śluzowe, układ pokarmowy

W kontekście narażenia zawodowego pracowników przemysłowych, najbardziej powszechne/prawdopodobne obecnie jest zatrucie przewlekłe.
Skutki odległe mogą być konsekwencją zatruć przewlekłych.

Skutkiem odległym negatywnego działania szkodliwej substancji chemicznej jest:
- mutagenność,
- rakotwórczość,
- teratogenność,
- negatywny wpływ na rozrodczość, płodność, potomstwo,
- neurotoksyczność,
- alergenność.

Mutagen - związek chemiczny mogący wywołać dziedziczne zmiany (mutacje) w genotypie komórki, będące następstwem utraty lub zmian struktury genów lub chromosomów. Inne to: promieniowanie jonizujące, gamma, ultrafioletowe.

Mutacja - zmiana w informacji zawartej w materiale genetycznym, która jest przekazywana następnym pokoleniom komórek lub osobników.
a) spontaniczne
b) indukowane (czynnikami chemicznymi, fizycznymi)
Mutacje mogą wystąpić we wszystkiego typu komórkach: płciowych, somatycznych.

Mutacje punktowe (genowe) - mutacje te wywoływane SA przez kilka rodzajów zmian w sekwencji nukleotydowej DNA:
a) substytucja (podstawienie) jednej lub większej liczby par zasad,
b) delecja (usunięcie) jednej lub większej liczby par zasad,
c) insercja (wstawienie) jednej lub większej liczby par zasad.

Mutacje punktowe powodujące w konsekwencji (po transkrypcji i translacji) wstawienie/obecność nieprawidłowych aminokwasów to mutacje zmiany sensu.

Mutacje nonsensowne (aa ->STOP), zmiany ramki odczytu (delecja/insercja).

Mutacja chromosomowa - aberracja strukturalna, powstaje w wyniku zmian organizacji struktury chromosomu:
a) inwersja
b) translokacja
materiału chromosowego w cyklu komórkowym. W konsekwencji są to mutacje przeważnie letalne dla komórek.

Mutacja genomowa - aberracja liczby chromosomów (np. trisomia chromosomu 21 to zespół Downa, trisomia chromosomu 13 to zespół patau, trisomia chromosomu 18 to zespół Edwardsa). Poliploidalność, zwielokrotnienie podstawowego zestawu chromosomów jest dla człowieka niebezpieczne i może być letalne (mejoza i zaburzenie w rozchodzeniu się chromosomów). Aneuploidalność to zmniejszenie liczby zestawów chromosomów.

Mutacje występujące w komórkach ciała (w komórkach somatycznych) nie są przekazywane potomstwu, co nie oznacza braku zagrożenia (komórki rakowe)!
Wiele mutagenów jest karcynogenami, czyli czynnikami wywołującymi nowotwory w organizmach wyższych.

Komórka rakowa (nowotworowa) - pozbawiona naturalnych biologicznych systemów hamujących i regulujących odpowiada za dynamiczną homeostazę każdej komórki. Takie komórki mogą dzielić się (powielać w sposób ciągły).
W wyniku nienormalnego wzrostu tworzy się guz (tumor, nowotwór).

Przerzuty (stadium metastazy komórek nowotworowych) - to rozprzestrzenianie się komórek rakowych do innych części ciała, gdzie ulegają wtórnej inwazji tkanek. Wysoka zdolność do przerzutów komórek nowotworowych płuc, które mogą wnikać do krwioobiegu i rozprzestrzeniać się po innych partiach płuc, wątrobie, mózgu…

WAŻNE TERMINY:

• Teratogenność - to właściwość substancji chemicznej powodująca trwałe nieprawidłowości strukturalne lub funkcjonalne w okresie rozwojowym zarodka; wady rozwojowe płodu.

• Mutagenność - to właściwość związku chemicznego do wywoływania dziedzicznych zmian w genotypie komórki.

• Kancerogenność - rakotwórczość substancji; powodowanie zmian nowotworowych.

• Toksyczność substancji - bezpośrednie wywoływanie przez substancję chemiczną objawów chorobowych.

• Neurotoksyczność substancji - zaburzenie prawidłowego układu nerwowego (np. prawidłowego przekaźnictwa nerwowego).

• Alergenność substancji - wywoływanie uczuleń.

TOKSYKOMETRIA
Polega na określeniu stopnia toksyczności związków chemicznych oraz ich właściwości toksykodynamicznych.
Znając toksyczne właściwości substancji chemicznych, możliwa jest:
a) selekcja wyżej wymienionych substancji
b) hermetyzacja procesu technologicznego
c) dostosowanie warunków pracy tak, aby optymalnie chronić pracowników, którzy mają potencjalny kontakt z toksyczną substancją poprzez:
- rotację załóg,
- badania kontrolne (zaplanowane i ukierunkowane badania profilaktyczne),
- środki ochrony osobistej,
- sprawną wentylację.

MONITORING POWIETRZA
Oznaczanie w powietrzu miejsca pracy zawartości trucizn przemysłowych.
Cel: określenie narażenia na szkodliwe działanie substancji toksycznej.
Ocena narażenia zawodowego: porównanie wartości wyników pomiarów stężeń szkodliwych substancji z wartościami normatywnymi.

Trzy kategorie dopuszczalnych stężeń:
1. Najwyższe Dopuszczalne Stężenie NDS
2. Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe NDSCh
3. Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Progowe NDSP

Najwyższe Dopuszczalne Stężenie NDS
Średnie ważone, których oddziaływanie na pracownika w ciągu pełnego, 8-godzinnego dnia pracy, przez okres jego działalności zawodowej, nie spowoduje ujemnych zmian w stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego potomstwa.

Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe NDSCh
Obliczone jako wartości średnie. Nie mogą wywoływać ujemnych zmian w stanie zdrowia pracowników oraz stanie zdrowia ich potomstwa, jeżeli utrzymują się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 min w czasie dnia pracy.
Wprowadzone z powodu zmienności stężenia substancji toksycznych w powietrzu miejsca pracy. Przekroczenie NDSCh powinno skutkować natychmiastowymi działaniami zapobiegawczymi (charakterystyki szkodliwych substancji:działanie drażniące, powinowactwo do O.U.N., zwiększenie wypadkowości przy pracy etc.).

Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Progowe NDSP
Ze względu na możliwość utraty życia lub zdrowia, nie może być przekroczone w środowisku pracy w żadnym momencie.

W 1996 roku polska lista normatywów obejmowała 303 substancje chemiczne i 13 pyłów. Obecnie CIOP BiP opublikował wartości NDS wraz z przyjętymi przez Komisję do spraw Najwyższych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy oznakowaniem rodzaju działania i metodami oznaczania stężeń w powietrzu na stanowisku pracy.

Przyjęte oznakowanie:
A - substancja o działaniu uczulającym
C - substancja o działaniu żrącym, r-r w roztworach
FT - substancja działająca toksycznie na płód
I - substancja o działaniu drażniącym, (r-r) w roztworach
Sk (S) - substancja wchłania się przez skórę
R - substancja o udowodnionym działaniu rakotwórczym na ludzi

Polska lista normatywów zawiera informacji o:
- szkodliwych substancjach chemicznych oraz pyłach
- związkach o epidemiologicznie udowodnionym działaniu rakotwórczym
- o wchłanianiu niektórych związków przez skórę

Wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi:
- azbest, benzen, talk zawierający włókna azbestowe, kadm i jego związki, smoły węglowe, chlorek winylu i inne

Wykaz czynników prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi:
- akrylamid, akrylonitryl, formaldehyd, tlenek styrenu, bromach/fluorek winylu i inne

Polska lista normatywów zawiera informacje o:
- wykaz procesów produkcyjnych, podczas których dochodzi do zanieczyszczenia środowiska pracy substancjami i czynnikami rakotwórczymi,
- produkcja aluminium (wwa),
- przemysł gumowy (benzen, aminy aromatyczne, zespół czynników występujących na stanowiskach wulkanizacji, odważania składników mieszanin, mieszania ich, walcowania oraz konfekcjonowania gotowych wyrobów gumowych,
- produkcja koksu (wwa, benzen, 2-naftyloamina),
- przemysł meblarski i stolarstwo meblowe (pył drewna twardego - bukowe, dębowe, niektóre związki do konserwacji drewna lub jako materiały wykończeniowe),
- produkcja i naprawa obuwia (pył skóry, rozpuszczalniki zanieczyszczone benzenem),
- odlewnictwo żelaza i stali (m.in. wwa).

Dyrektywa 91/322/EWG z dnia 29.05.1991:
Podaje dopuszczalne stężenie substancji toksycznych w powietrzu miejsc pracy.
Dopuszczalne wartości w Polsce są podawane w [mg/m³] w temperaturze powietrza równej 20^oC i pod ciśnieniem równym 101,3 kPa (760 mmHg).
W Stanach Zjednoczonych dopuszczalne wartości substancji toksycznych zawartych w powietrzu podaje się w jednostkach ppm [parts per milion].
Liczba cząsteczek substancji na milion cząsteczek powietrza lub inaczej: liczba cząsteczek związku chemicznego, która przypada na milion cząsteczek roztworu. Jest to ułamek molowy, gdzie:

1ppm = 1/10⁶ = 10^-4%
dla gazów: C_molowe x 1000 = C [ppm]

BIOMARKERY
Na podstawie biomarkerów dokonuje się indywidualnego narażenia na szkodliwe działanie substancji chemicznych.
Biomarker to wywołana przez ksenobiotyk zmiana w komórkowych i biochemicznych składnikach, procesach, strukturach i funkcjach, która jest mierzalna w systemie biologicznym lub w próbce.

Wyróżniamy:
1. Biomarkery ekspozycji (narażenia),
2. Biomarkery skutków zdrowotnych (efektu),
3. Biomarkery wrażliwości.

1. Biomarkery ekspozycji / monitoring biologiczny
Wskaźniki wchłoniętej dawki określające ilościowo wchłoniętą substancję toksyczną, jej metabolit lub produkty interakcji z substancjami endogennymi.

Biomarkery swoiste - dla poszczególnych, ściśle określonych substancji/trucizn, występujące w łatwo dostępnym materiale biologicznym (wydychane powietrze, mocz, krew, ślina).

Biologiczny monitoring polega na systematycznych pomiarach stężeń substancji toksycznych lub ich metabolitów (biomarkerów ekspozycji) w:
- tkankach,
- wydzielinach,
- wydalinach.
Oddzielnie lub łącznie, mający na celu ocenę wielkości narażenia lub ryzyka dla zdrowia przy przyjęciu odpowiednich danych interpretacyjnych.

Wchłonięta dawka trucizny - decyduje o stężeniu w organizmie.

Ważne jest stężenie biomarkera w narządach/tkankach krytycznych, przy czym u ludzi zwykle nie jest możliwe oznaczenie stężeń trucizn w narządzie krytycznym.

Jednakże występuje zależność między stężeniami trucizn w narządach krytycznych, a stężeniem trucizn oraz ich metabolitów w mediach wskaźnikowych (włosy, krew, mocz).

Standardowo: stężenie trucizn w narządach krytycznych jest wprost proporcjonalne do stężeń trucizn i ich metabolitów w mediach wskaźnikowych.

Instytut Medycyny Pracy w Łodzi podaje zalecane dopuszczalne stężenia w materiale biologicznym DSB.

Monitorowanie materiału biologicznego i ustalenie DSB wymaga:
1. Znajomości toksykokinetyki i toksykodynamiki trucizn,
2. Specjalistycznej aparatury pomiarowej.
3. Umiejętności interpretacji wyników oznaczeń.

Biomarkery ekspozycji są pomocne w przewidywaniu skutków zdrowotnych, natomiast nie SA bezpośrednimi miernikami efektów szkodliwych.

2. Biomarkery skutków zdrowotnych (efektu)
Dostarczają informacji o zmianach w organizmie, które powstały w wyniku ekspozycji na działanie substancji szkodliwych.
Są stosowane w celu nadzoru zdrowotnego, wyłaniają grupę osób zagrożonych i zapobiegają powstawaniu efektów zdrowotnych w pozostałej populacji.

W diagnostyce klinicznej:
1. Potwierdzają diagnozę ostrego lub przewlekłego zatrucia.
2. Oceniają skuteczność postępowania leczniczego.
3. Prognozują przebieg zatruć.

Warunek: musi być bardzo dobrze ustalona zależność między biomarkerami i konsekwencją zatrucia.

Przykłady:

1. Biomarkery mielotoksyczności
   (uszkodzenie komórek hematopoezy aktywnych w cyklu komórkowym)
   Typy:
   - wczesna - leukopenia i trombocytopenia
   - opóźniona - uszkodzenie komórek macierzystych,
   - późna - zespoły mielodysplastyczne, ostre białaczki lub Chłoniami
   np. liczenie leukocytów, trombocytów, erytrocytów (benzen)

2. Biomarkery hematologiczne
   np. poziom wolnej protoporfiryny erytrocytarnej oraz wydalana δ-aminolewulinowego w moczu (ołów)

3. Biomarkery neurotoksyczności (uszkodzenie funkcji nerek)
   np. enzymy w moczu: N-acetyloglukozoamidaza, β- galaktozydaza

Informacja czy należy oczekiwać wystąpienia skutków zdrowotnych niższych lub wyzszych od oczekiwanych - zarówno w przypadku grupy osób, jak i jednej osoby.
Biomarkery odzwierciedlające genetycznie uwarunkowaną lub nabytą wrażliwość na określone substancje chemiczne lub ich metabolity.
Cel: wykrycie osób nadwrażliwych i podjęcie wobec nich działań ochronnych.
Przykłady:
- fenyloketonuria,
- rozwój zwiększonej reaktywności na wdychane pyły lub gazy.

Choroby zawodowe - dlaczego mają miejsce?
To, co występuje w środowisku pracy ma wpływ na jakość zdrowia pracowników.
Jeśli są to czynniki szkodliwe dla zdrowia - mogą powodować pojawienie się choroby zawodowej.
Przyczyny:
1. Substancje chemiczne:
a. toksyczne
b. rakotwórcze
c. pyły przemysłowe
2. Czynniki fizyczne
3. Czynniki biologiczne
4. Czynniki związane z charakterem wykonywanej pracy.

Najbardziej narażone grupy zawodowe:
1. Pracownicy przemysłu (zespół wibracyjny, choroby płuc i oskrzeli):
- przemysł metali nieżelaznych
- przemysł chemiczny
- przemysł ceramiczny
- przemysł materiałów budowlanych
- przemysł węgla
2. Pracownicy leśnictwa oraz rolnictwa (choroby zawodowe j.w.)
3. Pracownicy ochrony zdrowia (choroby zakaźne: wzw, pasożyty)
4. Pracownicy oświaty (przewlekłe choroby narządu głosu)

Związki chemiczne:
- tlenki węgla i azotu,
- amoniak,
- formaldehyd, chlorowodór (VOC),
- kwas siarkowy,
- ołów, mangan,
- rozpuszczalniki organiczne ( cd. VOC): toluen, benzen, ksylen oraz benzyna, nafta,
- krzemionka.

Ze względu na sposób bezpośredniego kontaktu trucizny przemysłowej z organizmem, choroby zawodowe dzielimy na:

1. Choroby dróg oddechowych (wdychanie par, gazów i pyłów; ewentualna rozpuszczalność substancji w płynach ustrojowych czy wodzie):

1. Gazy drażniące, uszkadzające płuca (fosgen, ozon, chlor, fluor)

2. Gazy duszące:

1. Utrudniające wykorzystanie lub dopływ tleny w organizmie (CO, siarkowodór, cyjanowodór)

2. Wypierające tlen z atmosfery (azot, CO₂, propan, butan, etan)

3. Pyły (azbest, di tlenek krzemu)

4. Alergeny:

1. Roślinne

2. Zwierzęce

3. Zapachowe

4. Chemiczne (żywice epoksydowe, guma arabska, akroleina, formaldehyd)

5. Lekowe (salicylany)

Ze względu na sposób bezpośredniego kontaktu trucizny przemysłowej z organizmem, choroby zawodowe dzielimy na:

2. Choroby skóry (biologiczne, chemiczne, fizyczne):

1. Chemiczne występują najpowszechniej (oparzenia chemiczne, trądzik smarowy)

2. Stany rakowe lub przedrakowe (rak kominiarzy lub włókniarzy)

3. Zatrucia (srebrzyca)

Najbardziej narażeni: malarze, pracownicy przemysłu farmaceutycznego, chemicznego, pracownicy budowlani, pracownicy pracujący przy obróbce metali.

3. Choroby jamy ustnej:

1. Zapalenia z nadżerkami czy owrzodzeniami dziąseł, zmiany barwnikowe twardych tkanek zębów

PYŁY
Wchłaniane przez tkanki, albo reagujące z tkankami - wywołują efekty szkodliwe dla zdrowia.

Ważna: wielkość/wymiary cząstek, kształt cząstek, stężenie w powietrzu oddechowym, czas narażenia

Aerozole - układy wielofazowe składające się z powietrza lub innych gazów, w których rozproszone są (zawieszone) cząstki ciał stałych lub cieczy.

Pyły - cząstki ciał stałych zawieszone w gazach, zwłaszcza w powietrzu, powstające głównie w procesach mechanicznej obróbki ciał stałych.

Pył całkowity - zbiór wszystkich cząstek otoczonych powietrzem w określonej objętości powietrza.

Dymy - cząstki ciał stałych zawieszone w gazach, a zwłaszcza w powietrzu, powstające w procesach termicznych lub chemicznych.

Mgły - cząstki substancji ciekłych rozproszone (zawieszone) w gazach, a zwłaszcza w powietrzu. Powstają przez mechaniczne rozpylanie cieczy, kondensację par lub w reakcjach chemicznych.

Włókna respirabilne - włókna o długości powyżej 5 μm o max średnicy poniżej 3 μm i o stosunku długość/średnica >3. Dotyczy cząstek włóknistych zawieszonych w gazach (azbest, eternit, antygoryt włóknisty…)

Pył respirabilny - ogólnie: udział masowy czastek frakcji wdychanych docierających aż do bezrzęskowych dróg oddechowych.

Pyły wysedymentowane - cząstki siał stałych osadzone na określonej powierzchni pod wpływem siły ciężkości.

Ocena narażenia zawodowego na pyły
Skutki zdrowotne osób narażonych na wdychanie pyłowych zanieczyszczeń powietrza zależą od stężenia tych zanieczyszczeń w powietrzu, rozmiaru cząstek i składu mineralogicznego i chemicznego pyłu.

Metody pomiaru pyłu w środowisku pracy:
1. Wagowe - określa się masę cząstek pyłu w jednostce objętości powietrza (mg/m³). Stosowane w odniesieniu do pyłów o strukturze niewłóknistej. Analiza wagowa z dokładnością co najmniej ±0,1mg.
2. Liczbowe - określa się liczbę cząstek pyłu zawartych w jednostce objętości powietrza (liczba cząstek/cm³). Analiza mikroskopowa.

Do oceny rozwoju pylicy płuc najodpowiedniejszym postępowaniem jest indywidualny pobór próbki powietrza w strefie oddychania pracownika i określenie stężenia frakcji respirabilnej pyłu.

NDS - pozwala obniżyć lub zminimalizować stężenie szkodliwej substancji w środowisku pracy do poziomu akceptowalnego ryzyka zdrowotnego. Definicja dla pyłów taka sama jak dla substancji chemicznych:
„Średnie ważone, których oddziaływanie na pracownika w ciągu pełnego 8-godzinnego, dnia pracy, przez okres jego działalności zawodowej, nie spowoduje ujemnych zmian w stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego potomstwa.”

NDS dla pyłu całkowitego (wdychanego) - dotyczy wszystkich pyłów

NDS dla pyłu respirabilnego - dotyczy pyłów pylico-twórczych zawierających powyżej 2% wolnej, krystalicznej krzemionki, grafitu naturalnego, talku niezawierającego włókien mineralnych (w tym azbestu), pyłów cementu portlandzkiego i hutniczego, pyłów apatytów i fosforytów oraz krzemionek bezpostaciowych naturalnych i syntetycznych.

NDS dla włókien respirabilnych - dotyczy pyłów o strukturze włóknistej, rakotwórczych lub prawdopodobnie rakotwórczych (pyły zawierające azbest, pyły sztucznych włókien mineralnych, pyły włókien ceramicznych).

Przykłady prac uznanych za szczególnie niebezpieczne w branżowych przepisach bhp.

Ocena ryzyka zdrowotnego wywołanego działaniem szkodliwych substancji chemicznych
70 tys. - 100 tys. związków chemicznych, będących w ciągłym użyciu w krajach rozwiniętych gospodarczo.

Zatrucia i śmiertelność wynikająca z zatruć związkami chemicznymi: 4. Miejsce na liście przyczyn zgonów (WHO).

W warunkach przemysłowych istotne znaczenie ma określenie ryzyka zdrowotnego związanego z uzyskaniem informacji na temat:
- warunków zagrożenia,
- zagrożonej populacji,
- czynników mogących działać szkodliwie na zdrowie,
- danych interpretacyjnych o zależności dawka-efekt lub dawka-odpowiedź (określa nasilenie efektu lub jego część występowania w populacji).

Seveso koło Mediolanu, Włochy
W sobotę, 10 lipca 1976 roku miała miejsce eksplozja w fabryce ICMESA (niewielkie zakłady chemiczne produkujące dla Hoffman La Roche).

W reaktorze wykorzystywanym do produkcji trichlorofenolu nieoczekiwanie rozwinęła się reakcja egzotermiczna, której towarzyszył gwałtowny wzrost temperatury, prowadząc do wybuchu. Nastąpiła emisja do atmosfery różnych chemikaliów ( w tym 200 gram 2,3,7,8-tetrachlorodibenzoparadioksyny). Chmura zaczęła unosić się nad fabryką.

Skutki awarii:
- śmierć zwierząt domowych,
- co najmniej 200 dzieci, u których stwierdzono objawy trądziku chlorowego,
- wzrost poziomu enzymów wątrobowych u dzieci zamieszkałych w najbardziej skażonych obszarach,
- samoistne poronienia i wady wrodzone.

Złożona sytuacja kryzysowa przełożyła się na problemy związane z planowaniem i prowadzeniem skutecznego dochodzenia epidemiologicznego.
W badaniach brało udział wiele różnych zespołów, ale współpraca między nimi i koordynacja ich pracy okazała się często bardzo trudna.

Największe problemy z interpretacją przeprowadzonych badań wynikały przykładowo z:
- często niewystarczającego rozmiaru próbki,
- braku właściwych grup kontrolnych,
- braku wystarczającej ilości dokumentacji lub słabej jej wiarygodności,
- braku pełnej standaryzacji metod i procedur badawczych i pomiarowych.

Kogo dotyczy obowiązek rejestracji?
Obowiązek rejestracji substancji w ich postaci własnej, jako składników preparatów lub w wyrobach dotyczy substancji zawartych m.in. w następujących produktach:
- chemia gospodarcza,
- preparaty chemiczne stosowane w przemyśle i w usługach,
- składniki kosmetyków,
- tusze i tonery do drukarek,
- świece,
- niektóre rodzaje mydeł,
- chusteczki zapachowe,
- tusze w długopisach i flamastrach,
- fajerwerki,
- zabawki.

Kogo dotyczy obowiązek rejestracji?
1. Producenci i importerzy substancji lub preparatów
Art. 6 - Ogólny obowiązek rejestracji substancji w ich postaci własnej lub jako składników preparatów
Art. 6 ust. 1. (…) Każdy producent lub importer substancji, w jej postaci własnej lub jako składnika jednego lub większej liczby preparatów, w ilości co najmniej 1 tony rocznie, przekłada Agencji dokumenty rejestracyjne.

2. Producenci i importerzy polimerów
Art. 6 ust. 3. Każdy producent lub importer polimeru przedkłada Agencji dokumenty rejestracyjne jednego lub większej liczby monomerów lub innych substancji, które nie zostały wcześniej zarejestrowane (…), jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:
a) polimer ten zawiera co najmniej 2 % wag. takich monomerów lub innych substancji w formie jednostek monomeru i substancji związanych chemicznie;
b) całkowita ilość takich monomerów lub innych substancji wynosi co najmniej 1 tonę rocznie.

3. Producenci i importerzy wyrobów
Art. 7 Rejestracja i zgłaszanie substancji zawartych w wyrobach
Art. 7 ust. 1. Każdy wytwórca lub importer wyrobów przedkłada Agencji dokumenty rejestracyjne każdej substancji zawartej w tych wyrobach, jeżeli spełnione są wszystkie poniższe warunki:
a) substancja jest obecna w tych wyrobach w ilości stanowiącej łącznie ponad 1 tonę rocznie na wytwórcę lub importera;
b) zamierzone jest uwolnienie substancji podczas normalnych lub racjonalnie przewidywalnych warunków stosowania.

9

---