13. powikłania zapalenia ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego - częsta choroba wieku dziecięcego. W pierwszym okresie zazwyczaj jest infekcją wirusową. Jeżeli się przedłuża, najczęściej wywoływane jest przez bakterie należące do gatunków Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis.
Ogólny podział:
ostre - najczęściej u dzieci,
przewlekłe - niedostateczne przeleczone zapalenie ostre, może przejść w postać przewlekłą,
perlak ucha środkowego.
Objawy
bardzo silny, ciągły ból ucha
często gorączka (u dzieci nawet powyżej 40°C)
gorszy słuch w chorym uchu
złe samopoczucie, niepokój dziecka
wymioty
uczucie pełności w uchu
w okresie kataralnym zapalenia bębenek jest przekrwiony, pogrubiały, niekiedy wciągnięty w głąb
w okresie ropnym bębenek jest uwypuklony, prześwieca żółtą barwą
w wysiękowym zapaleniu może dochodzić do znacznego niedosłuchu i ścieńczenia błony bębenkowej - przez nią widać żółtawy lub ciemny płyn zawierający pęcherzyki powietrza; jest to spowodowane blokadą mechaniczną trąbki słuchowej
Leczenie
W pierwszym okresie można stosować gorące okłady oraz leki przeciwzapalne i przeciwbólowe działających objawowo ogólnie i miejscowo, oraz leki przeciwgorączkowe jak paracetamol, ibuprofen. A także krople do nosa, zawierające efedrynę, które obkurczają błonę śluzową, gdy dołącza się zapalenie błony śluzowej nosa i pojawiają się trudności w oddychaniu.
W ostrym bakteryjnym stosujemy antybiotyki z grupy penicylin lub aminoglikozydów. Ewentualnie innymi antybiotykami obejmującymi najczęstsze spektrum bakteryjne zapalenia ucha środkowego.
Przy uwypukleniu błony bębenkowej, stosuje się paracentezę, czyli bezbolesny zabieg jej nacięcia lub przy zapaleniu przewlekłym myringoplastykę, czyli zamknięcia ubytku w błonie bębenkowej. Podczas zapalenia przewlekłego konieczne może być też odsysanie wydzieliny i oczyszczanie przewodu słuchowego ze złuszczonego nabłonka.
W przypadkach nawrotów wskazane może być leczenie immunostymulacyjne. Można podawać szczepionkę gronkowcową - panodinę.
Gdy w wysiękowym zapaleniu przyczyną blokady jest przerośnięty migdałek, leczeniem przyczynowym będzie adenotomia. Jeżeli przyczyną jest obrzęk błony śluzowej trąbki słuchowej, stosuje się leki przeciwzapalne i ewentualnie antybiotyk.
Powikłania
zapalenie wyrostka sutkowatego
zapalenie opon mózgowych
ropień mózgu
ropień zewnątrzoponowy
ropień podtwardówkowy
zapalenie błędnika
zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej
porażenie nerwu twarzowego
14. powikłania anginy ogólne i miejscowe
Angina - w najczęstszym rozumieniu ostre zapalenie migdałków podniebiennych i błony śluzowej gardła, wywołane przez bakterie paciorkowców β-hemolizujące z grupy A[1].
Objawy
Jest to ogólna toksemia, stąd objawy nie ograniczają się tylko do lokalnych zmian na migdałkach (i to klinicznie odróżnia anginę od zapalenia migdałków czy gardła innego pochodzenia). Głównym objawem jest gorączka, zwykle bardzo wysoka, wymioty (tylko u małych dzieci - do 7. roku życia), poczucie rozbicia, bóle kostno-stawowe i zmiany miejscowe na migdałkach: początkowo ból (często bardzo silny, utrudniający połykanie, a nawet mowę), zaczerwienienie, rozpulchnienie (w skrajnych przypadkach prowadzące do mechanicznej niedrożności gardła), a do ok. 48 h od wystąpienia objawów bólowych pojawiają się masywne, śluzowo-ropne naloty.
Możliwe powikłania i leczenie
Ze względu na podobieństwo antygenów bakteryjnych do niektórych antygenów występujących w organizmie ludzkim, istnieje zagrożenie, że wytworzone przeciwciała przeciwko bakteriom zaczną reagować z własnymi tkankami. Istnieje ryzyko takich chorób autoimmunologicznych jak choroba reumatyczna i zapaleniem kłębuszków nerkowych, a także powikłaniami miejscowymi jak ropień okołomigdałkowy czy u dzieci ropień zagardłowy. W leczeniu potrzebne jest niezwłoczne zastosowanie antybiotyków skutecznych przeciw paciorkowcom z grupy A, z grupy penicylin. Związane jest to z brakiem oporności tych bakterii na tę grupę antybiotyków. W wypadku uczulenia na penicylinę zaleca się makrolidy i klindamycynę.
Powikłaniem nawracających zakażeń bakteryjnych bywa przerost migdałków. Wskazane jest przebywanie na świeżym powietrzu około godzinę dziennie, najlepiej w godzinach wieczornych. Objawami może być również uciążliwy katar oraz bóle głowy.
Do innych powikłań należą również:
zapalenie zatok przynosowych,
zapalenie ucha środkowego,
zapalenie wyrostka sutkowatego,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
zapalenie płuc,
infekcyjne zapalenie wsierdzia.
15. uraz akustyczny
Ucho jest delikatnym narządem. Narażenie go na huk, długie działanie hałasu, tępy uraz czaszki może spowodować zniszczenie lub uszkodzenie komórek rzęskowych w narządzie Cortiego, który pełni podstawową rolę w odbiorze bodźców słuchowych. Komórki te odbierają drgania fal dźwiękowych i przekazują je do mózgu. Mówimy wówczas o urazie akustycznym, który może być przejściowy lub trwały. Do najczęstszych objawów związanych z urazem akustycznym należą:
bóle w uchu
szum w uszach
utrata słyszalności wysokich tonów, ale także całego zakresu tonów
lekkie krwawienie z ucha np. po złamaniu podstawy czaszki czy rozdarciu błonyj
Uraz akustyczny może wywołać np. koncert rockowy. Mocne rockowe uderzenie powodują hałas o natężeniu 110-115 decybeli, nawet 140. Nasz słuch zaczyna odczuwać negatywne skutki głoszonych dźwięków już w okolicy dawki ok. 90 decybeli. Młot pneumatyczny emituje dźwięki o natężeniu 120 dB i każdy z nas wie, że jest w stanie wytrzymać ten hałas przez bardzo krótki czas. Przy większym natężeniu dźwięku zaczynamy odczuwać ból. Nasze ucho broni się poprzez odruchowy skurcz mięśni usztywniających łańcuch tzw. kosteczek słuchowych przenoszących impuls dźwiękowy do ucha środkowego. Ten odruch ma powstrzymać zniszczenie komórek rzęskowych przez zbyt agresywny dźwięk. Niestety, jesteśmy w stanie pokonać ten mechanizm obronny ucha i dawkując mu długi czas bombardowania przez dźwięki o wysokim natężeniu jesteśmy w stanie nawet trwale uszkodzić nasz słuch. Wielu z nas pamięta uczucie dudnienia w uszach, słyszenia muzyki jeszcze po dłuższym czasie od zakończenia koncertu. To sygnał, by zacząć oszczędzać nasz słuch.
Rozpoznanie
wywiad
charakterystyczne objawy kliniczne
Postępowanie
Udzielając pomocy osobie u której podejrzewamy następstwa urazu akustycznego powinniśmy:
uspokoić poszkodowanego
przy krwawieniu z ucha nie stosować tamponady (nie wkładać nic do ucha)
przewieźć na osty dyżur laryngologiczny
16 przyczyny przewodzeniowego uszkodzenia słuchu
Najczęstsze przyczyny wywołujące niedosłuch typu przewodzeniowego na poziomie przewodu słuchowego zewnętrznego to:
woskowina
ciało obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym
wady wrodzone i inne zniekształcenia (np. zwężenia) przewodu słuchowego zewnętrznego
nowotwory łagodne i złośliwe przewodu słuchowego zewnętrznego
Przyczyny niedosłuchu przewodzeniowego na poziomie ucha środkowego:
zapalenie ucha środkowego: ostre, przewlekłe, wysiękowe
otoskleroza
urazy ucha środkowego: np. perforacja błony bębenkowej
nowotwory łagodne i złośliwe ucha środkowego
zaburzenia drożności trąbki słuchowej
wady rozwojowe ucha środkowego
nowotwory nosogardła
osteogenesis imperfecta
ziarniniak Wegenera
choroba Pageta
Niedosłuch przewodzeniowy u chorego najczęściej objawia się gorszym słyszeniem w zakresie dźwięków niskich. Chory także lepiej rozumie mowę w hałasie (w otosklerozie)i nie skarży się na pogorszenie słuchu podczas rozmowy przez telefon - (wykorzystanie przewodnictwa kostnego). Chory nie mówi podniesionym głosem ponieważ ma zachowaną kontrolę własnego głosu.
Próby stroikowe:
próba Webera - lateralizacja w stronę ucha chorego lub gorszego (w przypadku obustronnego niedosłuchu przewodzeniowego)
próba Rinnego - ujemna
próba Schwabacha - przewodnictwo przedłużone
W audiometrii tonalnej - krzywa kostna w normie, krzywa powietrzna obniżona (zwykle w zakresie niskich częstotliwości). Próba wyrównania głośności jest ujemna.
Próba Webera (ang. Weber test) - subiektywna metoda badania słuchu polegająca na przyłożeniu wprawionego w drgania stroika do czoła lub szczytu czaszki pacjenta. Zadaniem chorego jest określenie w którym uchu dźwięk słyszany jest głośniej. W przypadku zdrowych badanych dźwięk słyszany jest jednakowo w obu uszach. Badanemu z przewodzeniowym uszkodzeniem słuchu dźwięk wyda się głośniejszy w chorym uchu. Dzieje się tak ponieważ ucho to nie słyszy dźwięków otoczenia i może skupić się wyłącznie na odbiorze dźwięków przewodzonych drogą kostną. Taka sytuacja może być nawet uzyskana eksperymentalnie poprzez zatkanie jednego ucha palcem. Natomiast chory z odbiorczym uszkodzeniem słuchu będzie lepiej słyszał stroik w uchu zdrowym.
Próba Rinnego - określa czas słyszenia drgań widełek ustawionych kolejno na wyrostku sutkowatym (przewodnictwo kostne) i przy małżowinie (przewodnictwo powietrzne).
Słyszenie polega na odbiorze fal akustycznych we właściwym receptorze znajdującym się w uchu wewnętrznym (narząd Cortiego). Podczas wsłuchiwania się w dźwięk kamertonu przy przyłożeniu go do wyrostka sutkowego odbierane są drgania przewodzone przez kość. Podczas przełożenia kamertonu do przodu i słuchania dźwięku tuż przy przewodzie słuchowym zewnętrznym słyszalne jest drganie widełek kamertonu w powietrzu. Są to dwa typy przewodnictwa dźwięków: pierwszy to tzw. przewodnictwo kostne, drugi zaś typowe przewodnictwo powietrzne.
W przypadku prawidłowo słyszącego ucha dźwięki wytwarzane przez kamerton znajdujący się w okolicy ujścia przewodu słuchowego zewnętrznego (przewodnictwo powietrzne) słyszane są lepiej (dłużej), niż dźwięki wytwarzane przez kamerton przyłożony do wyrostka sutkowatego (przewodnictwo kostne). Wynik ten określamy jako próba Rinnego dodatnia.
W przypadku niedosłuchu przewodzeniowego, przewodnictwo kostne pozostaje mniej upośledzone, dzięki czemu dźwięki kamertonu przystawionego do wyrostka sutkowatego słyszane są lepiej (dłużej), niż dźwięki przenoszone drogą przewodnictwa powietrznego. Wynik takiej próby określamy jako próba Rinnego ujemna.
W niedosłuchu czuciowo-nerwowym przewodnictwo powietrzne upośledzone jest w równym stopniu jak przewodnictwo kostne przez co wynik próby Rinnego jest dodatni. W niektórych przypadkach wynik badania może być fałszywie ujemny.
W celach przesiewowej diagnostyki próba Rinnego powinna być zawsze wykonywana wraz z próbą Webera, gdyż tylko połączenie wyników obu prób pozwala na ustalenie wstępnej diagnozy.
Obustronnie dodatnia próba Rinnego wraz z lateralizacją Webera do jednego ucha wskazuje na niedosłuch czuciowo-nerwowy w uchu przeciwnym do lateralizacji (słabszym).
Ujemna próba Rinnego wraz z lateralizacją Webera do tego samego ucha wskazuje na niedosłuch przewodzeniowy we wskazanym uchu.
Próba Schwabacha (ang. Schwabach test) - subiektywna metoda badania słuchu polegająca na przyłożeniu wprawionego w drgania stroika do wyrostka sutkowatego kości skroniowej i określeniu czasu słyszenia dźwięku drogą kostną. Czas ten zwykle wynosi dla normalnie słyszącego ucha w przybliżeniu 20-30 sekund. Może być on też porównywany do czasu słyszenia u osoby zdrowej (np. badającego). Próba została opisana przez niemieckiego otologa Dagoberta Schwabacha (1846-1920) w 1885 roku
17przyczyny odbiorczego uszkodzenia słuchu
Przyczyny niedosłuchu pochodzenia ślimakowego
wady wrodzone ślimaka
zapalenie ucha wewnętrznego
zaburzenia ukrwienia ucha wewnętrznego:
choroby o podłożu metabolicznym
niedosłuch starczy - łac. presbyacusis
uszkodzenie ucha wewnętrznego po radioterapii
Przyczyny niedosłuchu odbiorczego pozaślimakowego
choroby naczyniowe mózgu
Chorzy z niedosłuchem odbiorczym najczęściej gorzej słyszą dźwięki wysokie - chory lepiej słyszy pukanie do drzwi niż dźwięk dzwonka. Oprócz niedosłuchu mogą zgłaszać szumy uszne, uczucie "pełności" w uchu. Mowa jest znacznie gorzej słyszalna w hałasie i przy innych źródłach dźwięku. Chory często ma problem ze zrozumieniem mowy ("słyszę, ale nie rozumiem").
Próby stroikowe:
próba Webera - lateralizacja w stronę ucha zdrowego lub lepiej słyszącego (w przypadku niedosłuchu odbiorczego obustronnego)
Próba Rinnego - dodatnia (zwykle skrócona)
próba Schwabacha - przewodnictwo skrócone
W audiometrii tonalnej - krzywa kostna obniżona wraz z krzywą powietrzną (pokrywają się). Największy spadek w zakresie wysokich częstotliwości. Próba wyrównania głośności jest dodatnia tylko w przypadku niedosłuchu odbiorczego pochodzenia ślimakowego.