Choroby układu oddechowego
Układ oddechowy ze względu na swą "otwartość" na świat zewnętrzny jest szczególnie narażony na działanie czynników chorobotwórczych obecnych w powietrzu. Najczęstszymi więc chorobami go dotykajacymi są zakażenia - szczególnie górnych dróg oddechowych.
W większości wypadków są to infekcje wirusowe. Większość zakżeń wirusowych nie wymaga szczególnego leczenia, poza stosowaniem środków łagodzących objawy.
Zakażenia bakteryjne drog oddechowych są nieco rzadsze. Często są wtórne do "torujących drogę" zakażeń wirusowych. Mogą dotyczyć każdego odcinka dróg oddechowych. Najczęstsze są zapalenia pneumokokowe oraz bakteria o nazwie Haemophilus influenze. Najbardziej niebezpieczne są zapalenia gronkowcowe, czasem oporne na typową antybiotykoterapię.
Szczególnym rodzajem zakażenia bakteryjnego jest gruźlica płuc, wywołana prątkiem Kocha. Dzięki szczepieniom i skutecznej wielolekowej terapii gruźlica nie jest takim zagrożeniem, jak w przeszłości, jednak w ostatnim dziesięcioleciu epidemiolodzy odnotowali gwałtowny wzrost objawowych zakażeń gruźliczych.
Drogi oddechowe są bardzo podatne na działanie alergenów. Coraz więcej jest osób cierpiących na katar sienny wywoływany przez pyłki traw i drzew oraz astmę oskrzelową.
Niektóre bardzo poważne choroby maja ścisły etiopatogenetyczny związek z paleniem papierosów. Należy do nich przewlekła obturacyjna choroba płuc. Także rak płuca (oskrzela) zależy wprost od palenia papierosów. Płuca są miejscem przerzutów bardzo wielu nowotworów złośliwych.
Ważną grupą chorób układu oddechowego są pylice - choroby zawodowe, związane z osadzaniem się w płucach drobnych cząsteczek pyłów.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej, przeczytaj artykuł zamieszczony poniżej. AIDS
Alergia
Antybiotyki
Antykoncepcja
Astma
Choroba Alzheimera
Choroba Parkinsona
Choroba wieńcowa
Choroby serca
Cukrzyca
Hormony
Indeks chorób
Leki
Medycyna alternatywna
Menopauza
Migrena
Nadciśnienie
Nadwaga i otyłość
Nerwice
Nowotwory
Osteoporoza
Reumatyzm
Seks
Stwardnienie rozsiane
Witaminy
Zatrucia ostre
Zawał serca
Zdrowie kobiety
Zdrowie psychiczne
Żywienie i diety
Choroby układu oddechowego i ich leczenie
artykuł lek. med. Ryszarda Feldmana, ordynatora III Oddziału Chorób Wewnętrznych w Szpitalu Praskim p. w. Przemienienia Pańskiego w Warszawie, napisany w marcu 2000 dla serwisu RES MEDICA
Układ oddechowy, ze względu na to, iż ma bezpośredni kontakt ze światem zewnętrznym, jest szczególnie narażony na liczne jego niekorzystne oddziaływania.
Wdychane powietrze zawiera, jak powszechnie wiadomo, cały szereg różnych czynników drażniących i chorobotwórczych, zarówno cząstek materii nieożywionej (pyłów, gazów, aerozoli), jak i żywych mikroorganizmów (bakterii, grzybów, pyłków drzew i traw, spor porostów) lub złożonych struktur z pogranicza tych dwóch światów materii - wirusów.
Oczywiście, układ oddechowy nie jest bynajmniej bezbronny wobec nich; przeciwnie, ma on liczne zabezpieczenia, które go chronią przed skutkami ich ustawicznej agresji. Działają w nim bardzo skuteczne mechanizmy obronne. Jedne są ściśle związane ze strukturą i funkcją określonej części układu oddechowego i działają miejscowo, powierzchniowo, głównie w błonie śluzowej, inne mają ogólnoustrojowy charakter i są związane z układem odpornościowym. Załamanie się barier ochronnych, zarówno miejscowych, jak i ogólnych, sprzyja występowaniu w układzie oddechowym wielu chorób.
Mogą to być choroby ostre, których początek jest nagły, nieoczekiwany. W ich przebiegu dochodzi niekiedy do istotnych zaburzeń czynności układu oddechowego; stan chorego szybko zmienia się, czasem w krótkim czasie bardzo się pogarsza; choroba może być groźna dla życia. Zwykle ostre choroby układu oddechowego trwają krótko i - co ważne - w większości są na szczęście wyleczalne (np. wirusowe i/lub bakteryjne zakażenia dróg oddechowych, szczególnie górnych, "zwykły" napad astmy oskrzelowej czy kataru siennego, a także odma opłucnowa samoistna), a nawet - samowyleczalne, tzn. nie wymagające interwencji lekarza (np. znacząca większość zakażeń wirusowych i bakteryjnych).
Niektóre choroby długo trwają, przyjmując postać podostrą. Podobnie jak choroby ostre, mogą mieć dość nagły początek, za to dalszy ich przebieg rozciąga się w czasie, a symptomy zdrowienia są niejednoznaczne, "gubią się" bowiem wśród utrzymujących się objawów chorobowych. Przedłużanie się w czasie chorób pierwotnie zaliczanych do ostro przebiegających (np. zapalenia płuc) powinno zwiększyć czujność pacjenta i lekarza, ponieważ w takich razach nierzadko zdarza się, iż rzeczywistą przyczyną "podostrej postaci" choroby jest całkiem inne schorzenie, np. rak płuca albo gruźlica.
Dużą grupę schorzeń układu oddechowego stanowią choroby przewlekłe, charakteryzujące się niejasnym, często trudnym do ustalenia początkiem, przebiegające z nasileniami i częściowymi remisjami (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc, pylice, sarkoidoza, gruźlica płuc). Choroba postępuje, z drugiej strony jednak organizm "ma czas" na wytworzenie rozmaitych mechanizmów obronnych, działających tak w obrębie układu oddechowego, jak i poza nim, pozwalających choćby częściowo zredukować skutki nieodłącznie towarzyszących schorzeniu zaburzeń wentylacji.
Niektóre choroby mają całkiem skryty początek, a ich objawy rozwijają się stopniowo. Pacjent niekiedy nie odczuwa ich wyraźnie; często, ze względu na ich niewielkie nasilenie i małą dokuczliwość, bagatelizuje je. Tymczasem choroba szybko potrafi osiągnąć budzący trwogę stopień zaawansowania. Do takich chorób zaliczyć trzeba przede wszystkim nowotwory złośliwe płuc.
W wyżej wymienionym podziale szczególne miejsce zajmuje astma oskrzelowa - choroba, która zwykle przebiega napadowo. Typowy atak astmy to przykład ostro rozwijającego się schorzenia układu oddechowego. Ostrość napadu - nagły początek i z reguły krótki czas trwania - nie oznacza wcale, że po jego ustąpieniu cofa się także choroba. Niestety, tak nie jest. Wiemy, że w oskrzelach astmatyka cały czas, także w okresie międzynapadowym, toczy się proces zapalny. Z tego powodu dzisiaj astmę zalicza się do chorób przewlekłych.
Podatność na choroby układu oddechowego
Podatność układu oddechowego na choroby jest u różnych osób odmienna i zależy od wielu czynników predysponujących. Są wśród nich defekty (mutacje) genetyczne, przenoszone rodzinnie, np. w schorzeniach atopowych (katarze siennym czy astmie oskrzelowej, albo w jednej z postaci rozedmy), jednak ważniejszą rolę sprzyjającą powstawaniu i rozwojowi schorzeń układu oddechowego, szczególnie przewlekłych, odgrywają czynniki zewnątrzustrojowe, w tym środowiskowe. Nałóg palenia papierosów jest tu klasycznym i jednocześnie tragicznym (ze względu na jego rozpowszechnienie i skutki chorobowe dotyczące wielu narządów) przykładem bezpośredniego wpływu takiego "zewnątrzustrojowego czynnika" na powstawanie i rozwój najpoważniejszych schorzeń oddechowych - nowotworów płuc i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (rozedmy i przewlekłego zapalenia oskrzeli).
Bez wątpienia - narażenia środowiskowe mają duży wpływ na rozwój przewlekłych chorób układu oddechowego. Stały zawodowy kontakt z pyłami minerałów może być przyczyną powstawania pylic, których rozwój może doprowadzić chorego do stanu ciężkiego inwalidztwa oddechowego. Wiadomo też, że smog, czyli nagromadzenie w atmosferze drażniących drogi oddechowe gazów, zwłaszcza tlenków azotu i dwutlenku siarki, powoduje gwałtowne nasilenie objawów u osób z przewlekłymi choróbami dróg oddechowych.
Osoby z upośledzoną odpornością (np. leczeni lekami immunosupresyjnymi, glikokortykosteroidami, cytostatykami, chorzy na AIDS, narkomani, alkoholicy) łatwo zapadają na infekcyjne choroby układu oddechowego, zwłaszcza - na gruźlicę, zakażenia grzybicze, pierwotniakowe (Pneumocystis carini). Upośledzenie odporności sprzyja zakażeniom drobnoustrojami oportunistycznymi, tj. takimi, które w warunkach normalnej odporności nie odgrywają żadnej roli (Pneumocystis carini, wirusy, atypowe prątki, oraz inne rzadko występujące drobnoustroje).
Także pacjenci z przewlekłymi chorobami układu krążenia, szczególnie osoby po 65. roku życia, częściej niż inni mają poważne problemy zdrowotne związane z drogami oddechowymi.
Układ oddechowy jest przede wszystkim terenem ujawniania się i toczenia schorzeń pierwotnie z nim związanych. Dobrym przykładem są tu rozmaite zakażenia zarówno wirusowe, jak i bakteryjne czy grzybicze, a także pierwotne nowotwory czy choroby alergiczne: katar sienny, astma. Nierzadko zdarza się, że układ oddechowy zajmowany jest przez choroby o pierwotnie rozsianym charakterze, choroby układowe, np. kolagenozy, czy schorzenia z reumatoidalnego kręgu. Zmiany chorobowe najczęściej znajdowane są w płucach i opłucnej.
Płuca bywają pierwszym narządem, w którym wykrywa się przerzut nowotworowy, pochodzący z często jeszcze nieujawnionego klinicznie pozapłucnego ogniska pierwotnego. Bardzo wiele nowotworów złośliwych daje wczesne przerzuty do płuc.
Układ oddechowy, szczególnie płuca, jest czynnościowo ściśle związany z układem krążenia i choroby jednego układu wprost wpływają na czynność drugiego. Na przykład niewydolność serca powoduje występowanie objawów ze strony układu oddechowego i odwrotnie, przewlekłe choroby tego układu są przyczyną trwałych zmian w krążeniu płucnym i w sercu, szczególnie - w prawej jego części. Mowimy wtedy o tzw. zespole serca płucnego. Obrzęk płuc, którego istota polega na gwałtownym (pod ciśnieniem) przechodzeniu osocza krwi z naczyń włosowatych do światła pęcherzyków płucnych, jest najczęściej przejawem ostro przebiegającej niewydolności serca.
Oderwana skrzeplina od ściany prawego przedsionka albo od aparatu zastawkowego znajdującego się na granicy przedsionka i komory, a także oderwana skrzeplina pochodząca z żył głębokich kończyn dolnych dociera z prądem krwi do płuc, powodując zatory tętnic tego narządu oraz jego zawały.
Objawy
Objawy chorób układu oddechowego najprościej podzielić na ogólne (ogólnoustrojowe) i miejscowe, wprost wynikające z toczenia się określonej choroby w określonym miejscu (odcinku) tego układu. Te pierwsze nie są specyficzne i mogą równie dobrze towarzyszyć chorobie, której rodowód nie jest "oddechowy", Zaliczyć do nich trzeba takie symptomy, jak ogólne osłabienie, stany podgorączkowe, gorączka, brak apetytu, chudnięcie, nocne poty, niedokrwistość, bóle kostne i mięśniowe. Te objawy, choć mało diagnostyczne, mogą nierzadko świadczyć o poważnym przebiegu choroby.
Najczęstszymi objawami, które występują w chorobach układu oddechowego, są: duszność (brak tchu, "ciężki oddech", ściskanie w klatce piersiowej, "zatykanie"), sinica centralna (widoczna na twarzy, czerwieni warg i śluzówkach jamy ustnej), bóle w klatce piersiowej, z reguły nasilające się w czasie głębszego oddychania, kaszel, odkrztuszanie plwociny, krwioplucie, chrypka, bezgłos, stridor krtaniowy, świsty, zatkanie nosa.
Duszność i ból w klatce piersiowej, a także sinica, tak częste (szczególnie duszność) w chorobach narządu oddychania, wcale nie są dla nich charakterystyczne.
Warto pamiętać, że duszność to subiektywne odczucie braku powietrza, które zmusza do zwiększenia aktywności oddechowej. Bywa, że osoby bez jakichkolwiek chorób somatycznych, za to z nerwicą lekową, dramatycznie odczuwają duszność i to na ogół w spoczynku. Na odwrót - zdarza się, że pacjenci z zaawansowanymi przewlekłymi chorobami dróg oddechowych, dzięki wytworzeniu mechanizmów adaptacyjnych, odczuwają duszność dopiero w czasie wykonywania większego wysiłku (np. chorzy z rozedmą płuc).
Duszność jest niemal nieodłącznym objawem przewlekłych schorzeń oddechowch oskrzeli i płuc. W mniej zaawansowanych postaciach ten objaw na ogół nasila się dopiero w czasie wysiłku, w bardziej zaawansowanych - ma charakter spoczynkowy. Chorzy na przewlekłe schorzenia oddechowe często mimowolnie przyjmują charakterystyczną siedząca pozycję z pochyleniem tułowia do przodu z podpieraniem się dłońmi o krawędzie łóżka czy krzesła fotela, bo to pozwala im uruchomić wszystkie dodatkowe mięśnie oddechowe, zwłaszcza w czasie wydechu (w warunkach zdrowia wydech jest bierną fazą oddychania, zachodzącą bez udziału mięśni). Udział dodatkowych (poza przeponą) mięśni oddechowych w spoczynkowej wentylacji jest wyraźny i widoczny. Chorzy z rozedmą, wydychając powietrze - lekko nadymają się, spowalniając wydech. Czynią to (zresztą bezwiednie) po to, by utrzymać w drogach oddechowych dodatnie ciśnienie, zapobiegające zapadaniu się w czasie wydechu pozbawionych tkanki podporowej (co jest istotą rozedmy) pęcherzyków płucnych.
Ból w klatce piersiowej stosunkowo rzadko dotyczy układu oddechowego. Na ogół jest związany z opłucną. Zwykle towarzyszy zapaleniu tej surowiczej błony, szczególnie we wczesnym okresie choroby, naciekom nowotworowym, pierwotnym i wtórnym (przerzutom). Nagłe wystąpienie bólu po jednej stronie klatki piersiowej z pojawieniem się "krótkiego oddechu" może wskazywać na powstanie samoistnej odmy opłucnowej, której istota polega na przemieszczeniu sie powietrza z płuc do przestrzeni opłucnowej.
Zapalenia wirusowe i bakteryjne górnych dróg oddechowych, także krtani i tchawicy, na ogół powodują wystąpienie bólów, czasem bardzo dotkliwych, ale na ogół szybko ustępujących.
W znacznej większości chorób układu oddechowego występuje kaszel, którego istotą jest gwałtowne usunięcie powietrza pod ciśnieniem spowodowanym zamknięciem głośni.
Kaszel może być suchy (w większości zakażeń wirusowych dróg oddechowych, w zapaleniu oplucnej, także w chorobach śródpiersia) lub wilgotny, czyli produktywny, tj. z odkrztuszaniem plwociny, występujący w zapaleniach bakteryjnych, ropniach płuca, nowotworach oskrzeli, rozstrzeniach oskrzeli. Utrzymywanie się miesiącami produktywnego kaszlu wskazuje na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (przewlekłe zapalenie oskrzeli, tzw. przewlekły bronchit). Stale kaszlą nałogowi palacze. Kaszel u nich jest wywołany przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych.
Napad nocnego suchego kaszlu może poprzedzać atak astmy. U niektórych osób astma może przyjąć postać kaszlową. Szczególnie często zdarza się to u małych dzieci. Ten fakt bywa powodem błędów diagnostycznych i terapeutycznych.
Pokaszliwanie, pochrząkiwanie może mieć pozaoddechową przyczynę. Zdarza się u ok. 6-8 % pacjentów leczących nadciśnienie tętnicze takimi lekami, jak kaptopryl, enalapryl czy perindopryl.
Zdarza się też tzw. kaszel nerwowy, występujący bez żadnej somatycznej przyczyny i towarzyszący dużemu napięciu emocjonalnemu.
Odkrztuszana plwocina bywa bezbarwna i wtedy zwykle nie jest zakażona. Gęsta, niekiedy w postaci lepkich wałeczków, zdarza się w środkowej i końcowej fazie napadu astmy. Żółto-zielona plwocina - to plwocina ropna, wskazująca na zakażenie bakteryjne; za to jasnożółta wskazuje na ustępowanie choroby zakaźnej. Dużym rezerwuarem plwociny są zatoki oboczne nosa. Poranne obfite jej odkrztuszanie może wynikać ze spłynięcia jej z zatok do niższych części dróg oddechowych. Ropna, bardzo cuchnąca plwocina wskazuje na otwierający się do oskrzeli ropień płuca lub rak płuca.
Domieszka krwi w plwocinie zawsze powinna niepokoić, zwłaszcza wówczas, gdy pojawi się nagle u osoby uważającej się za zdrową. Może to być sygnał, niekoniecznie wczesny, raka płuc. Obecność domieszki krwi w plwocinie osoby z przewlekłą chorobą płuc na ogół wiązać trzeba z tą właśnie chorobą. Ale krew w plwocinie pojawia się także w gruźlicy płuc, w ropniach płuc, w rozstrzeniach oskrzeli. Podkrwawianie z tylnej części nosa także powoduje pojawienie się krwistej plwociny. Na ogół w takich razach przyczyna jest banalna. Np. nadmierne stosowanie w infekcjach wirusowych górnych dróg oddechowych leków obkurczających śluzówkę nosa może być powodem uszkodzeń drobnych naczyń krwionośnych.
Zdarza się, że obecność krwi w plwocinie wynika z występowania pozapłucnych chorób. Dzieje się tak w niektórych wadach serca, w niewydolności serca. Nierzadkim powodem krwioplucia jest zbyt intensywne, źle kontrolowane leczenie przeciwzakrzepowe.
Skurcz oskrzeli powoduje świszczący oddech. Jest on charakterystyczny dla napadu astmy oskrzelowej. Występuje także w wirusowych (wirus RS) infekcjach oskrzelików (małych oskrzeli) u niemowląt i małych dzieci. Świsty są także typowe dla zaostrzeń przewlekłego zapalenia oskrzeli. Powstają w oskrzelach mniejszego kalibru. Obrzęk zapalny lub alergiczny krtani wywołuje charakterystyczny świst, zwany stridorem. Towarzyszy mu bezgłos lub chrypka. Chrypka jest także objawem zajęcia procesem chorobowym krtani. Długo utrzymująca się chrypka może być, szczególnie u nałogowych palaczy, objawem raka krtani. Często jest świadectwem tworzenia się narośli na strunach głosowych, tzw. guzków śpiewaczych u osób "pracujacych" głosem (nauczycieli, aktorów, śpiewaków).
Niewydolność układu oddechowego powoduje, iż krew opuszcza płuca z mniejszą zawartością tlenu, jest przez to ciemniejsza. To jest powód pojawienia się sinicy, najlepiej widocznej na twarzy, zwłaszcza na czerwieni wargowej. Sinica nie jest jednak objawem typowym dla schorzeń układu oddechowego. Zdarza się także w przewlekłych chorobach serca, zwłaszcza w wadach serca, wrodzonych i nabytych.
Przebieg chorób układu oddechowego
Najczęstsze choroby układu oddechowego to banalne zakażenia wirusowe górnego odcinka. Przebiegają, niezależnie od etiologii, dość podobnie. W czasie ich trwania pojawia się gorączka, bóle gardła, kaszel, zatkanie nosa i wydzielina (tzw. katar). Może też się pojawić się ból mięśni czy stawów. W grypie - gorączka jest zwykle bardzo wysoka. Dominuje osłabienie i uczucie zupełnego rozbicia. W innych infekcjach - zwykle obserwuje się stan podgorączkowy.
W sezonie pylenia traw i drzew wiele osób ma objawy przypominające zakażenie wirusowe dróg oddechowych. Jest to katar sienny, związany z alergią na pyłki. Bardzo wiele osób raz po raz doznających reakcji alergicznych na pyłki niesłusznie podejrzewa swój organizm o upośledzenie odporności i przypisuje tym reakcjom zakaźne tło. Jest to powód podejmowania nierozsądnych decyzji terapeutycznych.
Zakażenia wirusowe często torują drogę zakażeniom bakteryjnym. Zdarza się to u osób podatnych, z osłabieniem odporności, szczególnie zaś z przewlekłymi chorobami oddechowymi. Zaostrzenia przewlekłych chorób układu oddechowego zwykle maja zakaźną, wywołaną bakteriami etiologię.
Czasem wtórne zakażenia bakteryjne dróg oddechowych są paradoksalnie rezultatem nierozsądnie i pochopnie zastosowanej antybiotykoterapii w zakażeniu wirusowym. Antybiotyk może zniszczyć równowagę ekologiczną w górnych drogach oddechowyh i spowodować gwałtowne niezrównoważone namnażanie szczepu bakteryjnego opornego na podany antybiotyk.
Zapalenia krtani przebiegają podobnie do infekcji górnych dróg oddechowych, jednak zwykle towarzyszy im chrypka, czasem występuje zupełny bezgłos. Kaszel bywa suchy, "szczekający". W zapaleniu tchawicy i dużych oskrzeli może się pojawić dotkliwy ból w piersiach, szczególnie nasilający się w czasie częstych napadów kaszlu.
Gruźlica płuc może mieć gwałtowny początek (tzw. prosówka), ale dziś zdarza się to rzadko. Najczęstszym objawem tej choroby jest utrzymujący się kaszel. Często jednak pierwszoplanową rolę odgrywają w gruźlicy objawy ogólnoustrojowe: ustawiczne uczucie zmęczenia, chudnięcie, brak apetytu, stany podgorączkowe, nocne poty. Może pojawić się niedokrwistość. Jednak kaszel (pokaszliwanie) jest niemal nieodłączny. Badanie rentgenowskie klatki piersiowej, wysoce dodatnia próba tuberkulinowa - często pozwalają potwierdzić gruźlicę.
Objawy kliniczne (podmiotowe), zgłaszane przez chorego często nie pozwalają rozpoznać zapalenia płuc. Chory kaszle, ma gorączkę, podobnie jak w banalnych zakażeniach górnych dróg oddechowych i oskrzeli. Objawy przedłużają się, nie widać przejawów zdrowienia, przeciwnie - chory jest słabszy, gorzej znosi wysiłki, może mieć duszność i kołatanie serca. Plwocina staje sie wyraźnie ropna, czasem zawiera krew. Wynik badania chorego przez lekarza jest wystarczający, by rozpoznać chorobę. Ważne jest jednak potwierdzenie radiologiczne, są bowiem wśród zapaleń płuc postaci atypowe, w których objawy przedmiotowe nie są charakterystyczne.
Nowotwory złośliwe płuc, zwłaszcza we wczesnym okresie zaawansowania, mogą przebiegać bezobjawowo. Czasem pojawia się kaszel, suchy albo produktywny, z domieszką krwi. Nawracające zapalenia płuc dotyczące tej samej okolicy (płata) mogą wynikać z nowotworowego nacieku w oskrzelu. Niedostateczna wentylacja tego obszaru prowadzi do zapadania się pęcherzyków płucnych, czyli do tzw. niedodmy. Niedodma sprzyja rozwojowi zakażeń bakteryjnych. W zaawansowanych nowotworach płuc dominuje duszność oraz objawy ogólnoustrojowe: stany gorączkowe, brak apetytu, gwałtowne chudnięcie, bardzo szybko postępujace osłabienie przykuwające chorego do łóżka.
Leczenie
Choroby układu oddechowego są w większości uleczalne. Zakażenia wirusowe u osób wcześniej zdrowych nie wymagają leczenia przyczynowego. W zakażeniach bakteryjnych na ogół jest konieczna antybiotykoterapia, empiryczna, tj. bez wcześniejszego wykonania posiewu plwociny i uzyskania antybiogramu. Jeśli jednak zaproponowany antybiotyk okaże się nieskuteczny - trzeba wykonać posiew plwociny. W przypadku pacjentów obłożnie chorych (zwłaszcza w szpitalach) posiew plwociny ma ogromne znaczenie w ustaleniu taktyki leczenia zakażenia, zwłaszcza zapaleń płuc.
Leczenie astmy jest dziś oparte na kortykosteroidach wziewnych i lekach rozszerzających oskrzela. Pojawiają się jednak nowe grupy leków, z których dużego znaczenia nabierają leki blokujące receptory leukotrienowe. Ważna jest profilaktyka przeciwalergiczna i unikanie zakażeń.
W przewlekłych zapaleniach oskrzeli i rozedmie - jest konieczne natychmiastowe zaprzestanie palenia papierosów. Zakażenia bakteryjne, powodujące nasilenie objawów chorobowych powinny być intensywnie leczone antybiotykami. Konieczna jest gimnastyka oddechowa.
Nowotwory złośliwe płuc są w Polsce wyleczalne w 10%. W większości raków rozpoznanie następuje zbyt późno. Leczenie jest zwykle chirurgiczne, z wyjątkiem raka drobnokomórkowego, który, niezależnie od momentu rozpoznania, traktowany jest jako nowotwór rozsiany. Poddawany jest on zarówno radio-, jak i intensywnej chemioterapii.
Odma opłucnowa wymaga leczenia, jeśli jest duża i uciska płuco, zwłaszcza gdy się "dopełnia" z każdym oddechem, czyli - jeśli jest odmą wentylową (z jednokierunkowym przepływem powietrza). Leczenie polega na nakłuciu opłucnej i ssącym (pod ciśnieniem) jej drenażu. Czas jego trwania jest różny, ale zawsze do momentu zamknięcia się powietrznej "przetoki" między płucem a jamą opłucnową.