Spółka
Spółka to określone w umowie zrzeszenie osób lub kapitału utworzone po to, aby prowadzić działalność gospodarczą. Potrzebne na to pieniądze czy inne środki wykładają wspólnicy.
W Polsce można zakładać spółki osobowe:
cywilną,
jawną,
partnerską,
komandytową,
komandytowo-akcyjną,
oraz kapitałowe:
z ograniczoną odpowiedzialnością,
akcyjną.
Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej ale posiadają podmiotowość prawną. Oznacza to, że spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa (w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe), zaciągać zobowiązania, pozywać do sądu i być pozwaną. Wspólnicy zazwyczaj odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i innymi wspólnikami.
Spółki kapitałowe posiadają osobowość prawną. Spółka odpowiada za skutki swojej działalności. Prywatny majątek wspólników lub akcjonariuszy w razie egzekucji komorniczej pozostaje nie tknięty, bowiem ryzykują oni jedyni wkładami jakie wnieśli do spółki.
Z punktu widzenia źródeł prawa regulującego powstanie i działalność spółek dzieli się je na:
spółki cywilne - których zasady działania określa Kodeks cywilny
spółki handlowe (jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne) - podstawą ich funkcjonowania jest Kodeks spółek handlowych; spółki te muszą być zgłoszone do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Spółka jawna
To spółka, która prowadzi przedsiębiorstwo pod włąsną firmą. Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Umowa spółki musi być zawarta na piśmie. Jak każda inna spółka osobowa, spółka jawna zobowiązana jest podawać w nazwie firmy określenie wskazujące na rodzaj spółki (można używać skrótu "sp.j."). Jest także obowiązek ujawnienia w nazwie spółki nazwiska (firmy) co najmniej jednego ze wspólników. W zasadzie jest odpowiednikiem spółki cywilnej, tyle że jest wskazana dla działalności o większych rozmiarach. Główna różnica między spółką cywilną a jawną polega na subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika.
Majątek spóki jest wspólną własnościa wspólnikó. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej bez ograniczenia całym swoim majątkiem i solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem tego, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. To właśnie oznacza subsydiarna odpowiedzialność wspólnika - wierzyciel najpierw powinien sięgnąć po majątek spółki, a dopiero gdy go zabraknie - do kieszeni wspólnika. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru.
Aby wspólnicy mogli razem działać, muszą zawrzeć umowę spółki jawnej, w której określą:
nazwę firmy i siedzibę spółki,
wkłady wnoszone przez każdego wspólnika i ich wartość,
przedmiot działalności spółki,
czas trwania spółki (jeżeli ma ona działać w określonym przedziale czasu np. tylko przez 2 lata).
Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia. Ten, kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu przedsiębiorstwa przez tego przedsiębiorcę przed dniem utworzenia spółki, pod warunkiem, że jednoosobowe przedsiębiorstwo zostanie wniesione do spółki jawnej.
Wspólnik nie pobiera wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z prowadzeniem spółki.
Zalety:
duża swoboda kształtowania postanowień umowy spółki,
możliwość reprezentacji spółki przez każdego wspólnika, ale również możliwość wyłączenia w umowie wspólnika (bądź niektórych tylko wspólników) z reprezentacji,
możliwość ujawnienia w nazwie firmy nazwiska jednego tylko wspólnika,
brak określonych wymagań kapitałowych (majątek spółki nie musi być duży),
stosunkowo niskie koszty rejestracji.
Wady:
odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za zobowiązania firmy, jeżeli zobowiązania nie można zaspokoić z majątku firmy.
Spółka partnerska
Spółka osobowa, którą mogą utworzyć wspólnicy (zwani partnerami), wykonujący wolny zawód. Charakterystyczną cechą tej formy działalności jest to, że partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, inżyniera budownictwa, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, lekarza weterynarza, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego oraz zawodów wymienionych w odrębnych ustawach.
Nazwa firmy spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce. Dopuszczalne jest używanie skrótu "sp.p.".
Każdy wspólnik w spółce partnerskiej (zwany partnerem) odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem i solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Partner nie ponosi jednak odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego (np. na umowę zlecenie), które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki. Jednak partner może dobrowolnie rozszerzyć zakres swojej odpowiedzialności i odpowiadać na takich zasadach jak wspólnik spółki jawnej. Wymaga to wprowadzenia odpowiedniego postanowienia do umowy partnerskiej.
Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Musi ona zawierać:
określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
przedmiot działalności spółki,
nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki (w przypadku, gdy umowa spółki przewiduje, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak, jak wspólnik spółki jawnej),
w przypadku, gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów,
firmę i siedzibę spółki,
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.
Spółka komandytowa
Spółka ta pozwala prowadzić działalność w szerokim zakresie i dowolnym rozmiarze, dając jednocześnie wspólnikom bardzo dużą swobodę w kształtowaniu odpowiedzialności za sprawy spółki i jej zobowiązania. W prosty sposób umożliwia wyłączenie odpowiedzialności części wspólników (tzw. komandytariuszy) za zobowiązania spółki, stąd jest świetną formą pozyskiwania kapitału do różnych przedsięwzięć.
Przedsiębiorca bez kapitału, ale za to mający pomysł, lub działające przedsiębiorstwo, które wymaga dokapitalizowania, odpowiada w takiej spółce za zobowiązania i zajmuje się prowadzeniem spraw spółki i jej reprezentowaniem (jest to tzw. komplementariusz).
W spółce komandytowej co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń (jako komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.
Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (czyli określonej kwoty, odpowiadającej wysokości wniesionych przez siebie wkładów), a komplementariusz całym swoim majątkiem. Komandytariusz odpowiada też za zobowiązania spółki powstałe w wyniku wykonania czynności za spółkę, do których nie był uprawniony (działał bez pełnomocnictwa lub przekroczył jego zakres).
W nazwie firmy musi być ujawnione nazwisko co najmniej jednego komplementariusza. Można używać skrótu "sp.k.". Komandytariusz, który ujawni swoje nazwisko w nazwie firmy, odpowiada za zobowiązania spółki tak samo jak komplementariusz.
Umowa spółki komandytowej musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego i powinna zawierać:
nazwę firmy i siedzibę spółki,
przedmiot działalności spółki,
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).
Zalety:
ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania do wysokości sumy komandytowej,
komandytariusze mogą działać w imieniu spółki wyłącznie jako pełnomocnicy,
brak określonych wymagań odnośnie sumy komandytowej.
Wady:
konieczność sporządzenia umowy w postaci aktu notarialnego.
Spółka komandytowo-akcyjna
Hybryda prawna spółki komandytowej i akcyjnej, stwarzająca najlepsze spośród wszystkich spółek osobowych możliwości pozyskania kapitału od inwestorów, którzy nie godzą się na ponoszenie osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jest to spółka osobowa, mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.
Spółka ta jest podobna do spółki komandytowej, ale też wykazuje pewne podobieństwa do spółki akcyjnej (część wspólników dostaje bowiem akcje). Przeznaczona jest raczej do wykonywania działalności w większym rozmiarze - musi mieć bowiem minimalny kapitał zakładowy wynoszący co najmniej 50 000 zł (co najmniej tyle wspólnicy muszą wnieść do spółki - w postaci pieniędzy lub innych wkładów, by mogła ona zacząć działanie).
Aktem, który reguluje wewnętrzne stosunki w spółce, jest statut, a nie umowa spółki (jak w pozostałych spółkach osobowych). Osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Powinni go podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze. Musi on zostać sporządzony w formie aktu notarialnego.
Z działaniem spółki komandytowo akcyjnej wiąże się ustanowienie i funkcjonowanie organów spółki: rady nadzorczej i walnego zgromadzenia. Ustanowienie rady nadzorczej jest obligatoryjne wówczas, gdy liczna akcjonariuszy przekracza 25 osób.
Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien zawierać:
nazwę firmy i siedzibę spółki,
przedmiot jej działalności,
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość,
wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń,
organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.
W nazwie firmy spółki komandytowo-akcyjnej powinno znaleźć się nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna". Dopuszczalne jest używanie skrótu "S.K.A.".
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Spółka kapitałowa, która może być utworzona przez jedną albo więcej osób. Kapitał zakłodowy spółki powinien wynosić co najmniej 50 000 zł. Spółka z o.o. jest dobrą formą prowadzenia działalności, gdy planuje się spore, wymagające dużego kapitału i bardzo ryzykowne przedsięwzięcie, ale sprawdza się także przy niewielkim biznesie. W razie potrzeby bez wielkich komplikacji można też do niej przyjąć nowego wspólnika. Spółka może uzyskiwać koncesje i zezwolenia.
W odróżnieniu od innych spółka z o.o. ma osobowość prawną i jest spółką kapitałową. W jej imieniu działa zarząd, a nie wspólnicy. Przy zawieraniu umów między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Wspólnicy spółki nie odpowiadają za zobowiązania spółki, a są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki.
Wspólnicy spółki mają równe prawa i obowiązki. Umowa spółki może jednak przewidywać przyznanie wspólnikowi szczególnych korzyści związanych z określonym udziałem, w szczególności co do ilości głosów i podziału zysku.
Organy spółki z o.o.:
Zarząd - organ wykonawczy
Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna
Zgromadzenie Wspólników
Umowa spółki z o.o. sporządzana jest w formie aktu notarialnego i powinna określać co najmniej:
nazwę firmy i siedzibę spółki,
przedmiot jej działalności,
wysokość kapitału zakładowego,
czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,
czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
Nazwa spółki może brzmieć dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Można używać skrótu "spółka z o.o." lub "sp. z o.o.".
Zalety:
wyłączenie odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki,
możliwość pozyskania kapitału poprzez przyjęcie nowego wspólnika,
możliwość pokrycia udziału w kapitale wkładem rzeczowym (maszyny, urządzenia, budynki).
Wady:
wysoki minimalny kapitał zakładowy,
kosztowna procedura rejestracyjna,
brak możliwości zawierania umów o pracę z członkami zarządu będącymi jednocześnie wspólnikami bez powołania pełnomocnika lub rady nadzorczej.
Spółka akcyjna
Jest typową spółką kapitałową. Spółka akcyjna jest formą działalności przeznaczoną dla średnich i dużych firm. Do jej założenia wymagany jest kapitał wynoszący minimalnie 500 000 zł. Spółka akcyjna kumuluje kapitały wielu osób lub firm. Choć może ją założyć tylko jedna osoba, to jest ona przeznaczona do zebrania kapitału od wielu akcjonariuszy.
W jednej spółce akcyjnej mogą być zaangażowane duże kapitały należące do tzw. inwestorów wiodących, jak i niewielkie kapitały drobnych akcjonariuszy. Ma ona osobowość prawną, co oznacza, że jest wyodrębnionym organizacyjnie i majątkowo podmiotem prawa. Do jej założenia i prowadzenia zaleca się zatrudnianie profesjonalnej obsługi księgowej i prawnej.
Nazwa spółki może brzmieć dowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna". Powszechnie używa się skrótu "S.A.".
Organy spółki akcyjnej:
Zarząd - organ wykonawczy
Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna
Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
Zalety:
łatwość kumulacji kapitału oraz proste metody pozyskiwania kapitałów w trakcie trwania działalności przez emisję akcji, obligacji i innych instrumentów finansowych,
brak odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki,
łatwe sprawdzenie wiarygodności spółki przez potencjalnych kontrahentów (jawność danych finansowych spółki).
Wady:
drogi, skomplikowany i czasochłonny proces rejestracji,
duże wymagania formalne dotyczące działalności spółki,
konieczność prowadzenia pełnej księgowości,
konieczność zatrudniania specjalistycznej obsługi prawnej, finansowej i zarządczej,
brak wpływu na działalność spółki przez mniejszych udziałowców,
skomplikowany proces likwidacji.
Spółka cywilna
Spółka cywilna to umowa, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w ustalony sposób, w szczególności przez wniesienie wkładów. Jej organizację i sposób działania regulują przepisy Kodeksu cywilnego.
Do prowadzenia spraw spółki uprawniony i zobowiązany jest każdy wspólnik. Nie należy mu się z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenie, ale może żądać od spółki zwrotu poniesionych wydatków.
Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, czyli nie może sama nabywać praw ani zaciągać obowiązków - zawsze czynią to jej wspólnicy w swoim imieniu. W odróżnieniu od pozostałych spółek nie jest też przedsiębiorcą - przedsiębiorcami są jej wspólnicy, którzy muszą (każdy z osobna) zgłosić prowadzenie działalności w formie spółki w gminnej ewidencji działalności gospodarczej.
Umowa spółki może być zawarta w dowolnej formie, także ustnie. Ale najlepiej sporządzić ją w formie pisemnej. Ta forma powinna być zachowana dla celów dowodowych (abyś później w razie ewentualnego sporu ze wspólnikiem mógł przed sądem skutecznie dochodzić swoich racji). W umowie spółki można dowolnie określić wartość wkładów, a także czas jej obowiązywania (czyli trwania spółki).
Spółka cywilna jest odpowiednia do prowadzenia działalności gospodarczej o stosunkowo niewielkiej skali i w gronie zaufanych osób, np. firmy rodzinnej.
Zalety:
łatwość utworzenia spółki i późniejszego jej prowadzenia,
niskie koszty związane z założeniem spółki,
duża dowolność w kształtowaniu postanowień umowy spółki,
brak wymogów prawnych co do rodzaju i wielkości wnoszonych wkładów.
Wady:
za ewentualne długi spółki odpowiadają solidarnie wspólnicy i to całym swoim majątkiem - wierzyciel może dowolnie wybrać wspólnika lub wspólników, od których będzie dochodzić zapłaty całości lub części należności,
odpowiedzialności solidarnej nie można wyłączyć ani ograniczyć w umowie spółki,
brak możliwości zaciągania zobowiązań i nabywania uprawnień przez spółkę.
Przedsiębiorstwo państwowe
Przedsiębiorstwo państwowe - przedsiębiorstwo, którego wyłącznym właścicielem lub posiadaczem większościowego pakietu akcji jest państwo, a ściślej rzecz biorąc skarb państwa.
W Polsce oznaczenie "Przedsiębiorstwo Państwowe" miało wiele podmiotów o różnej skali działania, np. "Poczta Polska, Telegraf i Telefon PP", "PP Motozbyt", "PP Polmozbyt", "Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej". W gospodarce PRL określenie "przedsiębiorstwo państwowe" należało do ogólnej kategorii opisującej jednostki gospodarki uspołecznionej, do której prócz "PP" należały także spółdzielnie oraz nieliczne spółki
Firma jednoosobowa
Firma jednoosobowa należy do jednego przedsiębiorcy. Plusem jest prostota tej formy działalności. Jej rozmiar nie jest ograniczony, łatwo ją rozszerzyć lub zlikwidować. W zależności od posiadanych kwalifikacji stosunkowo prosto uzyskać koncesje i zezwolenia. Duże znaczenie mają niskie koszty założenia takiej firmy. Nie ma też żadnych ograniczeń przy wyborze sposobu rozliczania się z urzędem skarbowym. Minusem jest odpowiedzialność za zobowiązania powstałe w wyniku prowadzenia działalności - indywidualny przedsiębiorca odpowiada całym majątkiem osobistym, jak również wspólnym majątkiem małżonków (zarówno obecnym, jak i przyszłym).
Zalety:
brak uciążliwych formalności przy zakładaniu,
możliwe wszystkie formy opodatkowania działalności,
nieskomplikowany sposób likwidacji.
Wady:
odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za zobowiązania firmy,
niemożność pozyskaniu kapitału na rynku kapitałowym lub poprzez przyjęcie nowego wspólnika.