ADHD
ADHD jest zaburzeniem neurologicznym, na które składa się klasyczna triada następujących objawów : impulsywność, zaburzenia koncentracji i nadruchliwości lub nadmiar energii. ADHD może przybrać różne formy i mieć rożne natężenie. U wielu ludzi, szczególnie dorosłych, objawy są maskowane przez inne problemy bardziej rzucające się w oczy, jak depresja, uprawianie hazardu czy picie.
ADHD ma podłoże w biologii mózgu i centralnego układu nerwowego - wynika z nieprawidłowego funkcjonowania neurobiologicznego. Dokładny mechanizm powstawania ADHD pozostaje nadal nieznany. Nie istnieje takie uszkodzenie mózgu, taki system neuroprzekaźników ani gen, który uznalibyśmy jednoznacznie za wywołujący ADHD. Dokładne badania mózgu związane z ADHD jak dotąd nie przyniosły rozwiązania, po części z powodu ogromnej złożoności systemu kierującego uwagą. System kierujący uwagą angażuje, w ten czy inny sposób, niemal wszystkie struktury w mózgu. Zarządza naszą świadomością, procesem budzenia się, naszymi czynnościami i reakcjami. Z jego pomocą wchodzimy w interakcję z otoczeniem, niezależnie od tego, czy są to zadania matematyczne, inni ludzie czy góry, po których zajeżdżamy na nartach. Udało nam się dokonać pewnych ustaleń i z każdym kolejnym ustaleniem możemy mieć pewność, czy zaburzenie nie jest : nie jest to umyślne, złe zachowanie, nie jest to słabość moralna ani też brak starań czy niemożność zainteresowania się światem. Dowody neurobiologiczne wskazują na to, że syndrom ma swoje podłoże w centralnym układzie nerwowym.
ZARYS POSTĘPOWANIA W ADHD
Diagnoza - pierwszym krokiem w leczeniu jest postawienie diagnozy. Często towarzyszy temu ulga, jaką odczuwa pacjent : „Przynajmniej wiem już, jak to się nazywa”. Cała terapia zaczyna się od rozpoznania zaburzenia.
Edukacja - im więcej wiesz na temat ADHD, tym skuteczniejsza będzie terapia. Dokładne poznanie, czym jest ADHD, pozwala lepiej zrozumieć, jak zaburzenie wpływa na twoje życie i jakie podjąć działania. Pozwala również uczynić zasadniczy krok, by wyjaśnić istotę choroby innym ludziom.
Strukturalizacja - chodzi o wprowadzenie zewnętrznej dyscypliny oraz kontroli osób z ADHD. Konkretne, praktyczne narzędzia to : spisy rzeczy do zrobienia, segregowanie danych, terminarze, ustalanie celów, codzienne planowanie i tym podobne sposoby, które mogą znacznie ograniczyć wewnętrzny chaos w życiu osób z ADHD oraz zwiększyć efektywność działania, jak również wzmocnić poczucie kontroli.
Trening lub/i psychoterapia - osoba z ADHD dużo skorzysta, mając swojego „trenera”, czyli kogoś, kto stoi na uboczu i podtrzymuje na duchu, daje wskazówki, przypomina oraz pomaga kontynuować rozpoczęte działania. Ludziom z ADHD bardzo przydaje się tego rodzaju pomoc, bez której czują się zagubieni. Może temu doskonale służyć terapia grupowa. Istnieją również wskazania do podjęcia tradycyjnej terapii, jeśli zaburzeniu towarzyszy depresja i problemy z samooceną.
Leczenie farmakologiczne - istnieje kilka leków, które pomagają załagodzić wiele objawów ADHD. Leki działają jak „proteza”, pomagają danej osobie się skupić. Zmniejszają również poczucie wewnętrznego chaosu i niepokoju, tak częstego w przypadku ADHD.
KRYTERIA DLA ADHD U DOROSŁYCH.
Historia ADHD w dzieciństwie, z występowaniem zarówno deficytu uwagi, jak i nadpobudliwości motorycznej, wraz z co najmniej jednym z następujących objawów : nieprawidłowe zachowanie w szkole, impulsywność, emocjonalna nadpobudliwość i wybuchy gniewu.
Utrzymujące się w wieku dorosłym problemy z uwagą i nadpobudliwością ruchową, łącznie z dwoma z następujących pięciu objawów : chwiejność emocjonalna, wybuchowy temperament, niska odporność na stres, brak zorganizowania i impulsywność
SUGEROWANE KRYTERI DIAGNOSTYCZNE POZWALAJĄCE ROZPOZNAĆ ADHD U DOROSŁUCH.
Przewlekłe zaburzenia charakteryzujące się co najmniej piętnastoma z niżej wymienionych zachowań :
Poczucie braku osiągnięć, niespełnienia własnych celów (niezależnie od tego, ile ktoś naprawdę osiągnął). Wymieniamy ten powód na początku, ponieważ jest to najczęstszy powód, dla którego dorosły szuka pomocy u specjalisty. Osoba taka jest powszechnie uznana za wybitnie uzdolnioną, jednak funkcjonuje nieudolnie, ponieważ czuje się zagubiona i nie potrafi wykorzystać wrodzonych zdolności.
Trudności z organizacją. To główny problem większości dorosłych chorych na ADHD. Bez dyscypliny narzuconej przez szkołę i bez rodziców porządkujących sprawy za niego, dorosły może się ugiąć pod ciężarem konieczności organizacji, którą niesie codzienne życie.
Ciągłe odkładanie spraw na później i trudności z rozpoczęciem pracy. Dorośli chorzy na ADHD przed podjęciem nowego zadania często odczuwają tak silny niepokój, że z powodu swoich lęków nie chcą się do niego zabierać i ciągle odkładają je na później.
Wiele zadań rozpoczętych jednocześnie, trudności z ich dokończeniem. To skutek trudności wymienionych w punkcie 3. Człowiek z ADHD, odkładając jedno zadanie, natychmiast bierz się za następne.
Skłonność do mówienia wszystkiego, co przyjdzie do głowy, bez rozważenia właściwości chwili lub stosowności danej uwagi. Dorośli z ADHD łatwo ulegają entuzjazmowi, przychodzi im do głowy jakiś pomysł i muszą o nim powiedzieć.
Częste szukanie silnych wrażeń.
Paniczny strach przed nudą.
Łatwe rozpraszanie się, trudności ze skupieniem uwagi, skłonność do „wyłączania się” w środku lektury czy rozmowy. Kluczowy objaw ADHD :”wyłączanie się jest całkowicie mimowolny. Wystarczy, że chory na ADHD przestaje skupiać się na rozmowie i w ciągu chwili już jest myślami gdzieś indziej.
Kreatywność, intuicja, wysoka inteligencja. Nie jest to objaw, lecz cecha warta omówienia. Dorośli z ADHD często posiadają niezwykle twórcze umysły. W swoim niezorganizowani i rozkojarzeniu miewają przebłyski geniuszu.
Trudności z trzymaniem się wyznaczonych planów i z przestrzeganiem „właściwych” procedur. Powodem jest objaw nudy i frustracji : nudy odczuwanej podczas rutynowego wykonywania zadań, przeciwstawianej ekscytacji towarzyszącej nowym pomysłom, oraz frustracji z powodu niemożności zrobienia czegoś zgodnie z „właściwą” procedurą.
Brak cierpliwości, mała odporność na frustracje. Każde pokrzyżowanie planów przypomina dorosłemu z ADHD o wszystkich porażkach z przeszłości. Brak cierpliwości wynika z potrzeby ciągłego pobudzania.
Impulsywność, werbalna lub w działaniu
Skłonność do niepotrzebnego i ciągłego zamartwiania się, oczekiwania rzeczy budzących niepokój, występująca zamiennie z nieuwagą lub lekceważeniem rzeczywistych niebezpieczeństw.
Poczucie niepewności. Wielu dorosłych z ADHD bez przerwy czuje się niepewnie, niezależnie od tego, jak stabilna jest ich sytuacja życiowa.
Zmiany nastroju, szczególnie gdy chory nie jest niczym zaabsorbowany. Dorośli z ADHD są bardziej niż dzieci podatni na chwiejność nastroju. Większość zmian jest wywołana przez doświadczane frustracje i/lub porażki, mające źródło w biologicznym podłożu choroby.
Pobudzenie.
Skłonność do uzależnień.
Ciągłe problemy z poczuciem własnej wartości.
Nieprawidłowy ogląd samego siebie. Osoby z ADHD nie potrafią siebie obserwować ani dokładnie ocenić, jaki mają wpływ na ludzi. Zwykle uważają, że są mniej efektywne i silne, niż sądzą inni.
Przypadki ADHD, choroby afektywnej dwubiegunowej lub depresji w rodzinie. Ponieważ ADHD jest przypuszczalnie dziedziczne i ma związek z innymi wspomnianymi chorobami, można je powiązać z tymi przypadkami u członków rodziny chorego.
50 WSKAZÓWEK DOTYCZĄCYCH RADZENIA SOBIE Z ZABURZENIAMI KONCENTRACJI UWAGI U DOROSŁYCH.
Zrozumienie i edukacja.
1.Upewnij się co do diagnozy. Musisz mieć przekonanie, że pracujesz ze specjalistą, który zna się na ADHD i że wykluczył zaburzenia podobne lub związane z ADHD.
2.Zdobywaj wiedzę. Prawdopodobnie najskuteczniejszy sposób terapii polega przede wszystkim na zrozumieniu istoty zaburzenia.
3.Wybierz sobie trenera. Bardzo korzystne jest posiadanie trenera, czyli osoby z twojego otoczenia, która opiekowałaby się tobą, nie tracąc przy tym poczucia humoru. Twój trener może ci pomóc lepiej się zorganizować, wytrwać przy zadaniu, dostarczyć zachęty i wsparcia.
4.Poszukaj zachęty. Osoby z ADHD ciągle potrzebują zachęty i wsparcia. Dorośli z ADHD, częściej niż większość innych osób, marnieją, jeśli nie słyszą zachęt.
5.Przemyśl sobie dokładnie, czym jest ADHD nie jest.
6.Dostarczaj innym informacji i zaangażuj ich w proces leczenia. Kiedy już bliskie ci osoby dowiedzą się czegoś o chorobie będą mogły znacznie lepiej cię zrozumieć i pomóc ci osiągnąć wyznaczone cele.
7.Przestań się winić za swoje zachowanie polegające na poszukiwaniu silnych wrażeń. Zrozum, że przyciągają cię intensywne bodźce.
8.Słychaj informacji zwrotnych płynących od zaufanych osób. Wiadomo, że dorośli z ADHD są bardzo słabymi obserwatorami siebie. Często zachowują się tak, jakby nie dopuszczali do siebie informacji od innych.
9.Pomyś nad przyłączeniem się do jakiejś grupy wsparcia lub nad założeniem własnej.
10.Spróbuj się pozbyć negatywnego nastawienia, które mogło cię dręczyć, jeśli przez lata żyłeś nie wiedząc że masz ADHD. W tym przypadku pomocą może służyć dobry terapeuta.
11.Nie czuj się w obowiązku robić konwencjonalną karierę lub postępować w sposób przez ogół uznany za prawidłowy. Pozwól sobie być sobą.
12.Pamiętaj, że cierpisz na zaburzenie neurologiczne. Jest ono dziedziczne.
13.Spróbuj pomagać innym osobą z ADHD. Nauczysz się wiele na temat choroby, a na dodatek poczujesz się kimś wartościowym.
Jak działać ?
14.Ustal sobie jakąś zewnętrzną strukturę.
15.Wykorzystaj swój wigor i kreatywność. Postaraj się, by twoje otoczenie kipiało życiem, tak jak lubisz, byle tylko nie wykipiało.
16.Kiedy masz tzw. papierkową robotę, stosuj zasadę : Załatwić od ręki. Kiedy otrzymasz dokument, notatkę lub cokolwiek na piśmie, nie odkładaj tego na później. Albo od razu zrób, co jest do zrobienia, albo wyrzuć dokument lub schowaj go na stałe do archiwum. Nie kładź go do pudełka czy na stos „do zrobienia”. Dla osób z ADHD takie stosy można równie dobrze nazwać „nigdy nie zrobione”.
17.Tak pokieruj swoim otoczeniem, by cię nagradzało, a nie zniechęcało.
18.Przygotuj się z góry na to, że pewien procent rozpoczętych projektów, nawiązanych znajomości i zaciągniętych zobowiązań zakończy się niepowodzeniem. Lepiej przewidzieć z góry takie „porażki”, niż dać się zaskoczyć czy zadręczać z ich powodu.
19.Podejmuj wyzwania. Ludzie z ADHD rozkwitają, kiedy mają przed sobą wiele wyzwań. Jest znacznie lepiej, kiedy jesteś zbyt zapracowany, niż gdy masz za mało zajęć.
20.Ustalaj terminy, których nie możesz przekroczyć.
21.Rozbijaj duże zadania na mniejsze. To najprostsza i najskuteczniejsza metoda nadawania struktury.
22.Staraj się porządkować sprawy według stopnia ważności, zamiast odwlekać. Nie zatrzymuj się. Odwlekanie to jeden z charakterystycznych objawów ADHD.
23.Zaakceptuj lęk przed tym, że sprawy mogą pójść zbyt dobrze. Zaakceptuj zdenerwowanie, pojawiające się wtedy, gdy wszystko idzie zbyt łatwo i nie ma konfliktów.
24.Zwróć uwagę na to, jak i kiedy najlepiej ci się pracuje. Pracuj w takim otoczeniu, jakie jest dla ciebie najlepsze.
25.Zrozum, że nie ma nic złego w robieniu dwóch rzeczy na raz. Często się zdarza, że ludzie z ADHD muszą wykonywać jednocześnie wiele rzeczy, żeby zrobić cokolwiek.
26.Zajmij się tym, w czym jesteś dobry. Nie ma żadnej zasady, która by mówiła, że powinieneś robić tylko to, w czym jesteś słaby.
27.Pomiędzy poszczególnymi ważnymi sprawami zostaw sobie wolny czas na zebranie myśli. Przejścia od jednej sprawy do drugiej są trudne dla osób z ADHD, dlatego krótkie przerwy mogą im w tym pomóc.
28.Trzymaj notatnik w swoim samochodzie, przy łóżku, w teczce. Nigdy nie wiesz, kiedy przyjdzie ci do głowy świetny pomysł albo kiedy będziesz chciał coś zanotować.
29.Czytaj z ołówkiem w ręku, nie tylko po to, by robić uwagi na marginesie, ale również, by spisywać myśli, które przy okazji przyjdą ci do głowy.
Kontrolowanie nastroju.
30.Przeznacz trochę czasu na beztroskie roztrwonienie.
31.Naładuj baterie. Spróbuj zrobić coś pozytywnego.
32.Wybieraj „dobre”, pożyteczne uzależnienia, jak na przykład uprawianie ćwiczeń fizycznych. Wielu dorosłych z ADHD ma osobowość kompulsyjną lub podatną na uzależnienia, tak że zawsze czegoś takiego potrzebują. Postaraj się, aby to było coś pozytywnego.
33.Rozpoznawaj u siebie zmiany nastroju i naucz się nad nimi panować. Musisz wiedzieć, że twoje nastroje zmieniają się, czy chcesz, czy nie, nie zależnie od tego, co dzieje się w świecie zewnętrznym.
34.Jest nawiązaniem do punktu 33 - chodzi o to, abyś rozpoznał następujący porządek cyklu, który jest bardzo często spotykany u osób z ADHD :
coś wstrząsa twoją psychiką, jakaś zmiana lub przejście, rozczarowanie czy nawet sukces. Czynnik wywołujący wstrząs może być czymś całkiem zwyczajnym, nawet jakimś codziennym wydarzeniem.
Po wstrząsie następuje lekki popłoch, któremu towarzyszy natychmiastowa utrata perspektywy, świat staje na głowie.
Próbujesz poradzić sobie z popłochem i zaczynasz się obsesyjnie zajmować przeżuwaniem tego czy innego aspektu sytuacji. Może to trwać godzinami, dniami lub nawet miesiącami. Aby przetrwać ten łańcuch obsesyjnego, negatywnego myślenia, zrób sobie listę zaprzyjaźnionych osób, do których mógłbyś zadzwonić.
35.Naucz się nazywać swoje odczucia. Wiele osób z ADHD popada we frustracje i gniew, ponieważ nie mogą wyrazić swoich uczuć za pomocą właściwych słów.
36.Nastaw się na to, że po sukcesie będziesz odczuwać przygnębienie. Osoby z ADHD często odczuwają przygnębienie pojawiające się po odniesieniu sukcesu.
37.Miej zawsze w zanadrzu garść powiedzonek, które pomogą szybko nadrabiać gafy, pomyłki.
38.Urządzaj sobie tak zwane „przerwy”, jak to stosuje się wobec dzieci. Kiedy jesteś podenerwowany lub zmęczony nadmiarem wrażeń, zrób sobie przerwę. Uspokój się i wycisz.
39.Naucz się bronić samego siebie. Dorośli z ADHD są tak przyzwyczajeni do krytyki, że broniąc swojej sprawy, często niepotrzebnie przyjmują postawę defensywną.
40.Unikaj przedwczesnego kończenia prowadzonej sprawy lub rozmowy. Nie przechodź zbyt szybko do sedna.
41.Pozwól, by zadowolenie z sukcesu trwało, było zapamiętywane i utrzymywało się przez jakiś czas. Musisz nauczyć się robić to świadomie i celowo.
42.Pamiętaj, że ADHD zwykle wywołuje skłonność do nadmiernego skupienia uwagi w pewnych okresach. To nadmierne skupienie może być wykorzystane w sposób konstruktywny lub destrukcyjny.
43.Ćwicz regularnie i z zapałem. Wprowadź ćwiczenia fizyczne do swojego rozkładu dnia.
Związki międzyludzkie.
44.Mądrze wybierz swoją drugą połowę. Dorosły z ADHD może rozkwitać lub ugrzęznąć w zależności od wyboru partnera.
45.Naucz się żartować sam i z innymi na temat różnych objawów zaburzenia. Jeśli potrafisz zachować poczucie humoru w obliczu swoich porażek, inni przebaczą ci znacznie szybciej.
46.Zaplanuj czynności wykonywane wspólnie z przyjaciółmi. Jest to ogromnie ważne, żeby nie tracić kontaktu z innymi ludźmi.
47.Przyłącz się do grupy, gdzie będziesz lubiany, doceniany, rozumiany. Osoby z ADHD czerpią ogromną moc ze wsparcia grupowego.
48.Nie pozostawaj zbyt długo z tymi, którzy cię nie rozumieją. Ludzie z ADHD wiele zyskują dzięki grupom wsparcia, natomiast grupy oddziaływujące negatywnie, szczególnie je iszczą.
49.Mów komplementy. Zauważaj innych ludzi.
50.Ustalaj terminy spotkań towarzyskich. Bez konkretnych dat twoje życie towarzyskie może ulec zanikowi. To ci pomoże utrzymać kontakt z przyjaciółmi i uzyskać ten rodzaj społecznego wsparcia.
11
11